Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 stycznia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Krakowie Wydział I Cywilny

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Irena Żarnowska-Sporysz

Protokolant: prot. sądowy Anna Łachman

po rozpoznaniu w dniu 25 stycznia 2016 r. w Krakowie

na rozprawie

sprawy z powództwa A. (...)
w W. (...)

przeciwko Skarbowi Państwa - (...)

o zapłatę

I.  zasądza od Skarbu Państwa (...) na rzecz A. (...) w W. (...) kwotę 90.339,39 zł (dziewięćdziesiąt tysięcy trzysta trzydzieści dziewięć złotych trzydzieści dziewięć groszy) z ustawowymi odsetkami od 25 listopada 2014 roku do dnia zapłaty,
w tym od 1 stycznia 2016 roku z odsetkami ustawowymi za opóźnienie;

II.  zasądza od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kwotę 8.134 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Sygn. akt I C 1779/15

UZASADNIENIE

Strona powodowa - A. (...)w W. (...) w pozwie

z dnia 29 lipca 2015 r. domagała się zasądzenia na jej rzecz od pozwanego Skarbu Państwa – (...) kwoty 90.339,39 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 25 listopada 2014 r. do dnia zapłaty oraz kosztów postępowania.

W uzasadnieniu podała, iż decyzją z dnia 11 grudnia 1995 r. Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, poprzednik prawny powodowej A. (...)otrzymał w bezterminowe użytkowanie, wyłączone z zarządu Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe działki nr (...) położone w obr. ew. J. oraz nr (...) położoną w obr. ew. G. gm. (...). Z tytułu użytkowania gruntu poprzednik prawny powódki zobowiązany był uiszczać na rzecz właściciela opłatę roczną w terminie do 31 marca każdego roku, ustalaną odrębnym aneksem do protokołu zdawczo – odbiorczego z dnia 8 sierpnia 1996 r. W dniu 5 lutego 2011 r. powódka stała się z mocy prawa właścicielem przedmiotowych działek, co następnie zostało stwierdzone decyzją Wojewody (...) z dnia 3 listopada 2014 r. Pomimo tego powódka uiszczała stronie pozwanej opłatę roczną za użytkowanie gruntu w latach 2011 – 2013 r., łącznie na kwotę 90.339,39 zł z uwagi , iż strona pozwana w okresie tym wystawiała powódce faktury z tego tytułu wskazując na brak decyzji wojewody stwierdzającej nabycie prawa własności przez powódkę.

W ocenie powódki w/w kwota stanowi nienależne świadczenie zapłacone przez nią z tytułu użytkowania przedmiotowej nieruchomości za okres od dnia 5 lutego 2011 r. do końca 2013 r.

Powódka wyjaśniła, iż do dnia wydania decyzji „uwłaszczeniowej” przez Wojewodę nie miała pewności , że nie jest zobowiązana do świadczenia na rzecz pozwanego z tytułu użytkowania nieruchomości. Decyzja ta nie była decyzją automatyczna, lecz wydanie jej poprzedzało stosowne postępowanie wyjaśniające, które trwało ponad 3 lata. Ponadto powódka wskazała, iż uiszczanie w/w opłat w spornym okresie, nie odbywało się przez nią dobrowolnie, lecz na żądanie pozwanego, który nie akceptował wniosków powódki o odstąpienie od naliczania przez niego opłat, argumentując to, tym, iż do czasu wydania prawomocnej decyzji wojewody formalnie grunt nie jest własnością powódki.

Pozwany Skarb Państwa wniósł o oddalenie powództw i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany powołał się na art. 411 pkt 1 k.c. oraz na fakt, iż w sprawie nie wystąpił żaden wyjątek uregulowany w w/w przepisie utrzymujący kondykcję. Pozwany wskazał, iż powodowa Agencja znała stan prawny nieruchomości i wiedziała że może uchylić się od spełnienia świadczenia a mimo to je spełniła. Już w piśmie z dnia 30 marca 2011 r. oraz z dnia 21 grudnia 2011 r. powódka powoływała się na nabycie prawa z mocy ustawy i podkreślała swój właścicielski status w odniesieniu do przedmiotowej nieruchomości. Miała więc w pełni świadomość braku obowiązku świadczenia.

Pozwany podniósł także zarzut przedawnienia zgłoszonego roszczenia.

Bezsporne z prawie było, iż:

Decyzją z dnia 11 grudnia 1995 r. nr (...) Minister Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych i Leśnictwa wyłączył z zarządu Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe działki nr (...) położone w obr. ew. J. gm. (...) objęte kw nr (...) oraz działkę nr (...) położona w obrębie ew. G. gm. (...) objętej kw nr (...) i przekazał je w bezterminowe użytkowanie Zarządowi Organizacji (...) Oddział w Z.. W decyzji postanowiono, że w/w nieruchomość przekazana zostanie protokołem zdawczo odbiorczym podpisanym przez obie strony oraz że w sprawach dotyczących użytkowania nieuregulowanych decyzją zastosowanie znajdą przepisy kodeksu cywilnego. Na podstawie powyższej decyzji w/w nieruchomości zostały przekazane przez Skarb Państwa – Lasy Państwowe – (...) Organizacji (...) Oddział w Z. w oparciu o protokół zdawczo – odbiorczy z dnia 8 sierpnia 1996 ., zgodnie z którym z tytułu użytkowania gruntu Zarząd użytkownik zobowiązany był uiszczać na rzecz właściciela opłatę roczną w terminie do dnia 31 marca każdego roku, która na kolejne lata miała być każdorazowo ustalana odrębnym aneksem do protokołu ( § 9 protokołu). Powódka powstała na podstawie ustawy z dnia 29 października 2010 r. o rezerwach strategicznych ( DZ. U Nr 229, poz. 1496 ze zm.) i jest następcą prawnym Głównego Zarządu Rezerw Państwowych i działającego przy nim gospodarstwa pomocniczego pn. Zarząd Organizacji (...) oraz ich następcy A. (...) utworzonej ustawą z dnia 30 maja 1996 r. o rezerwach państwowych i zapasach obowiązkowych paliw ( DZ. U Nr 90, poz. 404 z e zm.).

Powódka uiszczała na rzecz pozwanego opłatę roczną za użytkowanie w/w nieruchomości.

W dniu 5 lutego 2011 r. powódka stała się z mocy prawa właścicielem w/w nieruchomości na podstawie art. 61 w zw. z art. 65 ustawy z dnia 29 października 2010 r. o rezerwach strategicznych. Pomimo tego pozwany pismem z dnia 18 marca 2011 r. skierowanym do powódki przekazał jej projekt aneksu do protokołu zdawczo odbiorczego z dnia 8 sierpnia 1996 r. ustalającego wysokość opłaty za użytkowanie nieruchomości za 2011 r. W odpowiedzi na powyższe pismo powódka skierowała do pozwanego pismo z dnia 30 marca 2011 r., w którym wyjaśniła pozwanemu, iż z dniem 5 lutego 2011 r. stała się właścicielem nieruchomości, jednocześnie wnosząc prolongatę do podpisania aneksu za 2011 r. celem uzyskania stosownej decyzji wojewody i celem ustalenia opłaty za okres od dnia 1 stycznia 2011 r. do 4 lutego 2011 r. Pozwany wyraził zgodę na prolongatę terminu płatności, jednakże następnie pismem z dnia 15 grudnia 2011 r. poinformował powódkę, ze z uwagi na brak decyzji wojewody stwierdzającej nabycie prawa własności przedmiotowych nieruchomości przez powódkę zmuszony jest wystawić fakturę VAT określającą kwotę opłaty za rok 2011 . W odpowiedzi na powyższe pismo powódka skierowała do pozwanego pismo z dnia 21 grudnia 2011 r. , w którym poprosiła o kolejną prolongatę terminu płatności za użytkowanie przedmiotowych nieruchomości w 2011 r. do końca 2012 r. celem umożliwienia zakończenia prowadzonego postępowania administracyjnego przed wojewodą. W odpowiedzi na powyższe pozwany skierował do powódki pismo z dnia 30 grudnia 2011 r. w którym wezwał powódkę do uregulowania opłaty za 2011 r., argumentując, że do czasu wydania decyzji przez właściwego wojewodę potwierdzającej prawo własności powódki do nieruchomości „ formalnie grunt nie jest jej własnością”. Jednocześnie pozwany przesłał powódce fakturę VAT z dnia 30 grudnia 2011 r. na kwotę 29.827 zł z 30 – dniowym terminem zapłaty. Powódka nie podpisała przesłanego projektu aneksu do protokołu z dnia 8 sierpnia 1996 r. jednakże uregulowała płatność z w/w faktury. Następnie z uwagi na brak informacji o nabyciu przez powódkę prawa własności przedmiotowych nieruchomości pozwany naliczył opłaty za użytkowanie za rok 2012 i 2013 r. wystawiając faktury VAT z 21 grudnia 2012 r. i 6 grudnia 2013 r. za te lata odpowiednio na kwoty 31.110,37 zł i 32.261,45 zł, które to opłaty powódka uregulowała.

Dopiero decyzją z dnia 3 listopada 2014 r. znak: (...) SA (...) stwierdził nieodpłatne nabycie przedmiotowych nieruchomości z mocy prawa przez powódkę z dniem 5 lutego 2011 r. Decyzja powyższa została wydana na wniosek powódki złożony w dniu 28 czerwca 2011 r. Na jej podstawie (...) została wpisana w księgach wieczystych jako właściciel w/w nieruchomości.

Po uzyskaniu tej decyzji powódka skierowała do pozwanego pismo z dnia 20 listopada 2014 r. doręczone w dniu 24 listopada 2014 r., w którym wezwała pozwanego do zwrotu nienależnego świadczenia w kwocie 90.339,39 zł na wskazany rachunek bankowy. Powódka jeszcze dwukrotnie tj, pismem z dnia 30 marca 2015 r. i 4 maja 2015r. wezwała pozwanego do uregulowania w/w kwoty. W odpowiedzi na powyższe wezwanie pozwany skierował do powódki pismo z dnia 2 kwietnia 2015 r. w którym wskazał, iż nie zwróci powódce uiszczonych opłat za użytkowanie za lata 2011 – 2013 , ponieważ jego zdaniem powódka świadcząc, wiedziała że nie jest do świadczenia zobowiązana. Dodatkowo pozwany dodał, iż jego zdaniem decyzja Wojewody z dnia 3 listopada 2014 r. do czasu jej zaskarżenia w trybie sądowo – administracyjnym nie wywołała skutków prawnych.

( poparte następującymi dokumentami: wydruk elektroniczny kw nr (...), k. 16-25; wydruk elektroniczny kw nr (...), k. 26-33; zarządzenie nr 63 Ministra Rynku Wewnętrznego z dnia 25.04.1988 r., k. 36-38; zarządzenie nr 7/09/95 Ministra Przemysłu i Handlu z dnia 31.01.1995 r., k. 39-40; decyzja Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11.12.1995 r., k. 41-42; protokół zdawczo – odbiorczy z dnia 8.08.1996 r., k. 43-44; aneksy: z dnia 1.08.2005 r., z dnia 12.03.2007 r., z dnia 1.04.2008 r., z dnia 20.03.2009 r., z dnia 27.04.2010 r., k. 45-49; pismo (...) z dnia 18.03.2011 r., k. 50; pismo powódki dnia 30.03.2011 r., k. 51; pismo (...) z dnia 15.12.2011 r., k. 52; pismo powódki z dnia 21.12.2011 r., k. 5354; pismo (...) z dnia 30.12.2011 r., k. 55; faktura Vat z dnia 30.12.2011 r., k. 56; potwierdzenie wpłaty, k. 57; pismo (...) z dnia 14.12.2012 r., k. 58; faktura VAT z dnia 21.12.2012 r., k. 59; potwierdzenie wpłaty, k. 60; pismo (...) z dnia 7.12.2013 r., k. 61; faktura Vat z dnia 6.12.2013 r., k. 62; potwierdzenie wpłaty, k. 63; pismo powódki z dnia 20.11.2014 r. wraz z potwierdzeniem odbioru, k. 64-65; pismo (...) z dnia 2.04.2015 r., k. 66-67; wezwanie do zapłaty z dnia 30.03.2015 r. wraz z potwierdzeniem odbioru, k. 73-74; wezwanie do zapłaty z dnia 4.05.2015 r. wraz z potwierdzeniem odbioru, k. 75-76; wniosek z dnia 28.06.2011 r., k. 68-72; decyzja Wojewody (...) z dnia 3 listopada 2014 r., znak (...).SA, k. 34- 35).

Powyższe okoliczności były niesporne. Sąd ustalił je na podstawie przedłożonych do akt sprawy dokumentów, których treść nie była kwestionowana przez którąkolwiek ze stron.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo w całości zasługiwało na uwzględnienie.

Sąd w pełni podziela argumentację strony powodowej, iż kwota 90.339,39 zł jakiej powódka domagała się od pozwanego Skarbu Państwa stanowi nienależne świadczenie zapłacone przez (...) z tytułu użytkowania wskazanej w pozwie nieruchomości za lata 2011 – 2013 na podstawie wystawionych przez pozwanego trzech faktur VAT, a mianowicie z dnia 30 grudnia 2011 r. na kwotę 29.827 zł, z dnia 21 grudnia 2012 r. na kwotę 31.110,37 zł oraz z dnia 6 grudnia 2013 r., na kwotę 32.261,45 zł. Świadczenie to jako nienależne pozwany Skarb Państwa zobowiązany jest zwrócić powodowej (...) na podstawie art. 410 k.c. Należy wskazać za stroną powodową, iż decyzja Wojewody (...) z dnia 3 listopada 2014 r. stwierdziła nabycie prawa własności przedmiotowych nieruchomości przez powódkę z mocy samego prawa z dniem 5 lutego 2011 r., co oznacza że z tym dniem wygasło prawo użytkowania tej nieruchomości ustanowione na rzecz poprzednika prawnego (...) decyzją Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 11 grudnia 1995 r. Wobec tego zapłacone przez powódkę na rzecz pozwanego opłaty z tytułu użytkowania nieruchomości za okres od dnia 5 lutego 2011 r. do końca 2013 r. stanowią świadczenie nienależne. Sąd nie podziela stanowiska pozwanego Skarbu Państwa, jakoby w sprawie miał zastosowanie art. 411 pkt 1 k.c. stanowiący negatywną przesłankę do zwrotu świadczenia. Niewątpliwie nabycie przez powódkę prawa własności rzeczowej nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) nastąpiło z mocy prawa na podstawie art. 61 ustawy o rezerwach strategicznych. Decyzja Wojewody (...) wydana w dniu 3 listopada 2014 r. potwierdzała jedynie fakt nabycia tej nieruchomości przez powódkę i w związku tym miała ona charakter deklaratoryjny. Jednakże to na jej podstawie dopiero powódka została ujawniona w księgach wieczystych prowadzonych dla tej nieruchomości jako właściciel. Nie można zatem jednoznacznie stwierdzić, iż powódka przed zakończeniem postępowania administracyjnego przed Wojewodą wiedziała, że nie jest zobowiązana do świadczenia z tytułu opłat za użytkowanie nieruchomości. Jej wątpliwości w tym zakresie przejawiały się w pismach kierowanych do pozwanego z prośbą o prolongatę uiszczenia opłaty celem uzyskania stosownej decyzji administracyjnej.

Co istotniejsze powódka nie uiszczała w/w opłat dobrowolnie a wręcz na wyraźne wezwanie do zapłaty ze strony pozwanej, która za kolejne lata tj. od 2011 r. do 2013 r. w dalszym ciągu wystawiała powódce faktury z tytułu opłaty za użytkowanie przedmiotowych nieruchomości. Pozwany musiał zatem liczyć się z obowiązkiem zwrotu tych opłat. Powódka natomiast nie miała całkowitej świadomości tego, że świadczenie się nie należy i że w przypadku braku jego spełnienia nie poniesienie ujemnych dla siebie konsekwencji ( por. wyrok SA w Warszawie z dnia 18 marca 2014 r. I ACa 1029/13).

Zobowiązanie do zwrotu nienależnego świadczenia ma charakter bezterminowy (por. wyrok SN z dnia 17 grudnia 1976 r., III CRN 289/76, oraz uchwała SN z dnia 6 marca 1991 r., III CZP 2/91,). W konsekwencji termin spełnienia takiego świadczenia musi być wyznaczony zgodnie z art. 455 k.c., a więc niezwłocznie po wezwaniu skierowanym przez zubożonego. Wezwanie to powinno nastąpić w najkrótszym okresie czasu jaki w konkretnych okolicznościach był potrzebny wierzycielowi dla dokonania wezwania dłużnika do wykonania zobowiązania, oraz czasu, jaki jest potrzebny dłużnikowi, działającemu z należytą starannością, aby mógł spełnić świadczenie, wykonując to zobowiązanie (por. także wyrok SN z dnia 29 kwietnia 2009 r., II CSK 625/08, ). W realiach niniejszej sprawy najkrótszym terminem dla dokonania przez powódkę wezwania pozwanego do zwrotu nienależnego świadczenia był dzień w którym wydana została decyzja Wojewody (...) czyli 3 listopada 2014 r. Od tego też dnia rozpoczął biec 3 letni termin przedawnienia dla roszczenia powódki, który został przerwany w dniu 29 lipca 2015 r. przez złożenie pozwu do sądu. W omawianej sprawie nie zachodzi więc przedawnienie zgłoszonego przez powodową Agencję roszczenia.

Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w sentencji wyroku na podstawie art. 410 i 411 k.c. oraz 455 k.c. oraz 481 k.c.

O kosztach orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Na koszty te złożyły się opłata sądowa od pozwu – 4517 zł , koszty zastępstwa procesowego – 3600 zł ( § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu Dz. U. 2013 poz. 490 t.j. ) oraz opłata skarbowa od pełnomocnictwa – 17 zł.