Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2015r.

Sąd Apelacyjny w Lublinie, I Wydział Cywilny

w składzie następującym:

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2015 r. w Lublinie na rozprawie

sprawy z powództwa A. L. (1)

przeciwko J. J.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Lublinie

z dnia 30 stycznia 2015r., sygn. akt I C 836/12

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powódki A. L. (1) na rzecz pozwanego J. J. kwotę 2.700 (dwa tysiące siedemset) zł tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt I ACa 388/15

UZASADNIENIE

A. L. (1) w pozwie z dnia 9 lipca 2012r. wniosła o zasądzenie na jej rzecz od J. J. kwoty 180.822,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty i kosztami procesu. W jego uzasadnieniu wskazała, że pozwany wraz z powódką i F. L. byli udziałowcami spółki (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L. i jednocześnie pozwany i F. L. pełnili funkcję członków zarządu, gdy spółka zajmowała się prowadzeniem restauracji i lokali gastronomicznych w L. oraz innych miastach. Na przełomie maja i czerwca 2009r. (...) Sp. z o.o. z siedzibą w L. zawarła z (...) S.A. z siedzibą we W. (dalej jako „ spółka (...)”) umowy leasingu operacyjnego oznaczone nr (...), (...), (...), (...). Umowy te zostały zabezpieczone poręczeniami osobistymi przez powódkę, pozwanego oraz F. L.. Zadłużenie nie było spłacane mimo wezwań, w związku z tym spółka (...) rozwiązała wskazane umowy leasingu. W czerwcu i lipcu 2010r. doszło do cesji wierzytelności oraz warunków ogólnych w/w umów z spółki (...) na (...) S.A. z siedzibą we W.. Wedle twierdzeń powódki spłaciła ona zobowiązania z podanych umów leasingowych, dokonując łącznych wpłat na rzecz wierzyciela w wysokości 361.644,72 zł (w dwóch ratach 21.981,38 zł i 339.663,34 zł). Dlatego powołując się na przepis art. 376 § 1 k.c. przysługuje jej roszczenie o zwrot odpowiedniej części spłaconego długu. Z uwagi na niewypłacalność F. L. oraz (...) sp. z o.o. stosownie do art. 376 § 2 k.c. pozwany winien jej zwrócić kwotę w wysokości 1/2 spłaconej przez nią sumy. Wskutek bowiem tej spłaty doszło do subrogacji ustawowej i powódka wstąpiła w prawa zaspokojonego wierzyciela. Stąd jako podstawę prawną swojego roszczenia powołała przepisy art. 518 § 1 pkt 1 k.c. w związku z art. 376 § 1 i 2 k.c. (k-2-4).

Nakazem zapłaty wydanym w postępowaniu upominawczym 28 września 2012r. (błędnie wskazano w nim rok 2011) Sąd Okręgowy w Lublinie w całości uwzględnił to powództwo (k-136). W sprzeciwie od tego nakazu pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych, kwestionując je co do zasady i wysokości. Zaprzeczył, że: był on poręczycielem umów leasingu operacyjnego o numerach(...) NR (...) Standard i (...) NR (...) Standard; (...) Sp. z o.o. była spółką całkowicie niewypłacalną; F. L. był osobą całkowicie niewypłacalną; zapłata przez powódkę kwoty 361.644,72 zł wypełniała dyspozycję przepisu art. 518 § 1 pkt 1 k.c., bowiem spłaty dokonała (...) sp. z o.o. za pośrednictwem powódki. Podniósł przy tym, że:

-

czynności prawne polegające na sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa (...) Sp. z o.o. w postaci lokalu gastronomicznego Restauracja (...) (umowa z 19 listopada 2009r. zawarta między spółką, a jej prokurentem A. R.), a następnie nabycie przez A. R. zorganizowanej części przedsiębiorstwa do nowoutworzonej spółki (...) sp. j., w której udziałowcami są A. R., A. L. (2) (ojciec F. L.) oraz M. L. (brat F. L. i większościowy udziałowiec (...) sp. z o.o.), którą to spółką faktycznie kieruje F. L. - są czynnościami pozornymi w rozumieniu art. 83 k.c., podjętymi w celu pokrzywdzenia wierzycieli i doprowadzenia do niewypłacalności (...) Sp. z o.o.;

-

F. L. za wiedzą i zgodą powódki, działając jako prezes zarządu (...) Sp. z o.o. dokonał szeregu czynności, w tym wielu pozornych, mających na celu pokrzywdzenia wierzycieli (...) Sp. z o.o., w tym i (...) S.A. i doprowadzenia do niewypłacalności (...) Sp. z o.o.;

-

powódka nadużywa swojego prawa podmiotowego, gdyż zasądzenie od niego na jej rzecz kwoty 180.822,36 zł jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego tj. zasadą lojalności i uczciwości w obrocie gospodarczym (k-139-147).

Powódka w odpowiedzi na sprzeciw powyższemu zaprzeczyła oraz wskazała, że niewypłacalność dłużnika głównego jest kwestią irrelewantną dla niniejszego postępowania, gdyż skierowała ona roszczenie regresowe wobec współporęczyciela (k-240-242).

Sąd Okręgowy w Lublinie wyrokiem z dnia 30 stycznia 2015r. oddalił powództwo i zasądził od A. L. (1) na rzecz J. J. kwotę 3.617 zł tytułem kosztów procesu (k-468), powołując w uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia następujące ustalenia i wnioski.

Pozwany, powódka oraz F. L. poręczyli umowy leasingu o nr (...) z 6 maja 2009r., (...) z 6 maja 2009r., (...) z 1 czerwca 2009r., (...) z 1 czerwca 2009r. zawarte pomiędzy (...) sp. z o.o. z siedzibą w L. (jako leasingobiorcą) a (...) S.A. z siedzibą we W. jako leasingodawcą. Umowy leasingu o nr (...) zostały rozwiązane bez wypowiedzenia przez leasingodawcę, z uwagi na opóźnienia w spłacie czynszów leasingobiorcę pismami z 12 listopada 2009r., po wielokrotnych wezwaniach. Leasingodawca zażądał natychmiastowego zwrotu przedmiotów leasingu. Następnie roszczenia z w/w umów (...) zostały przelane na rzecz (...), o (...) sp. z o.o. została poinformowana w czerwcu i lipcu 2010r.

Powódka oraz jej mąż F. L. 26 sierpnia 2010r. zawarli z (...) S.A. z siedzibą we W. ugodę, w której § 1. oświadczyli, iż wraz z J. J. oraz (...) Sp. z o.o. zobowiązani są solidarnie wobec (...) S.A. do zapłaty wierzytelności z tytułu umów leasingu nr (...), która jest wynikiem pomniejszenia kwoty zobowiązania tj. 461.608,98 zł istniejącej w dniu podpisania ugody o wartość przyjętych i wycenionych przez (...) S.A. środków trwałych, wymienionych szczegółowo w ugodzie, według wartości na dzień 22 sierpnia 2010r. Zgodnie z treścią ugody dłużnik dokonując spłaty zobowiązania w ciągu trzech miesięcy zobligowany będzie do zapłaty kwoty 361.644,72 zł, a (...) S.A. zwolni go z pozostałej części długu, zaś terminowa zapłata należności zaspokoi wszelkie roszczenia (...) S.A. wynikające z umów objętych ugodą (§ 3 pkt 1 i 3 ugody). Powódka, z uwagi na fakt, że była jedynym poręczycielem posiadającym majątek i obawiała się jego utraty w drodze egzekucji, uiściła powyższe zobowiązanie w dwóch ratach: 28 października 2010r. wykonała1 na rzecz (...) S.A. na kwotę 21.981,38 zł oraz 30 listopada 2010r.2 Środki na spłatę drugiej z rat zobowiązania pochodziły z umowy pożyczki, jaką powódka zawarła 30 listopada 2010r. z A. L. (2), ojcem F. L.. Pismem z 1 kwietnia 2011r. (...) S.A. oświadczył powódce, że dokonana wpłata zaspokoiła całkowicie roszczenia spółki wynikające z umów leasingu nr (...). Powódka pismem z 25 czerwca 2012r. wezwała J. J. do zapłaty kwoty dochodzonej niniejszym pozwem.

Powódka pozostaje z mężem w ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej od 3 lutego 2006r. F. L. nie pozostaje w stosunku pracy. Pełni funkcję członka zarządu (...) Sp. z o.o., nie otrzymuje jednak z tego tytułu stałego wynagrodzenia, nie pełni również żadnych funkcji w restauracji (...). Pomaga bratu, jednak nie otrzymuje wynagrodzenia. Pozostaje na utrzymaniu żony i rodziców. Spółka (...) w dniu 22 lutego 2012r. dokonała na rzecz F. L. wypłaty kwoty 180.946,70 zł z tytułu zaległego wynagrodzenia.

W styczniu 2014r. prowadzono postępowanie egzekucyjne z wniosku F. L., w toku którego obwieszczono o licytacji nieruchomości. Postępowania egzekucyjne toczące się wobec F. L. w latach 2010-2014 zostały umorzone z uwagi na bezskuteczność egzekucji. Komornik Sądowy J. P. 15 stycznia 2015r. wskazał, że przeprowadzone zostało postępowanie, w toku którego ustalono, że dłużnik nie figuruje w rejestrach operatu ewidencji gruntów i budynków miasta L. jako właściciel nieruchomości, zajęcie kont ustalonych w systemie „OGNIWO” okazało się bezskuteczne z uwagi na brak środków, dłużnik figuruje jako współwłaściciel pojazdu w Centralnej Ewidencji Pojazdów, nie można jednak ustalić miejsca jego garażowania. Mąż powódki nabył samochód na kredyt.

Ustaleń tych Sąd Okręgowy dokonał na podstawie bliżej powoływanych dowodów, po przeanalizowaniu których doszedł do przekonania, że powództwo nie zasługuje na uwzględnienie. Z jego wywodów wynika, że spośród powoływanych przez powódkę podstaw prawnych dochodzonego roszczenia wyeliminował zastosowanie art. 518 § 1 pkt 1 k.c. bowiem przedmiotem rozpoznawanej sprawy była odpowiedzialność wzajemna między poręczycielami umów zawartych przez (...) Sp. z o.o., nie zaś roszczeń powódki wobec dłużnika głównego. Zaaprobował jako właściwą podstawę z art. 376 § 1 i 2 k.c. oraz uznał, że obok niej w niniejszym sporze znajdują zastosowanie również przepisy o umowie poręczenia, a mianowicie art. 881k.c., zgodnie z którym, w braku odmiennego zastrzeżenia, poręczyciel jest odpowiedzialny jak współdłużnik solidarny, ponieważ zarówno analiza umów leasingu jak i umów poręczenia, załączonych do akt postępowania nie wykazuje, że zastrzeżono inaczej niż w tym przepisie. W takiej sytuacji istnieją bowiem dwa zobowiązania solidarne, dłużnika głównego z poręczycielami i między współporęczycielami, a roszczenia z nich wynikające mogą być realizowane niezależnie. Regulacja ta oznacza, że w przypadku spłaty zadłużenia przez poręczyciela, zobowiązanego na postawie art. 876 § 1 k.c., wstępuje on cesio iuris w prawa zaspokojonego wierzyciela (art. 518 § 1 pkt 1 k.c.) i może domagać się od dłużnika głównego wszystkiego, co sam zapłacił wierzycielowi. Jedynie w takiej sytuacji znajduje więc zastosowanie art. 518 § 1 pkt 1 k.c. Jeżeli natomiast było kilku poręczycieli, a zobowiązanie uregulował jeden z nich, to może domagać się od pozostałych poręczycieli zwrotu tego co zapłacił na zasadach określonych w art. 376 § 1 k.c. Jeden z poręczycieli nie jest osobą trzecią w stosunku do pozostałych poręczycieli, lecz jednym z dłużników odpowiadających solidarnie za cudzy dług.

Wobec powyższego obowiązek zwrotu odpowiedniej części uiszczonego świadczenia między współporęczycielami wynika z art. 376 § 1 k.c., zgodnie z którym, jeżeli jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu od współdłużników. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych. Z kolei według art. 376 § 2 k.c. część przypadająca na dłużnika niewypłacalnego rozkłada się między współdłużników. Zatem poręczyciel, który spełnił świadczenie, może żądać od współporęczycieli zwrotu w częściach równych, chyba że co innego wynika z treści istniejącego między nimi stosunku prawnego, z wyłączeniem poręczycieli, którzy są niewypłacalni.

Wobec powyższego powódka domagając się zwrotu 1/2 sumy zapłaconej wierzycielowi winna wykazać, stosownie do art. 232 k.p.c. w zw. z art. 6 k.c., że istniało oznaczone zobowiązanie, za które odpowiadała solidarne z pozwanym oraz, że dokonała spłaty tego konkretnego zobowiązania, a w realiach niniejszej sprawy, domagając się zwrotu części wyższej niż wynikająca z liczby poręczycieli także niewypłacalność poręczyciela nie będącego stroną w niniejszym postępowaniu.

Zdaniem Sądu powódka wykazała, że wraz z pozwanym (oraz F. L.) dokonali poręczeń czterech umów leasingowych wskazanych w pozwie są zatem odpowiedzialni za zobowiązania z tych umów wynikające. Za niewątpliwe uznał też, że powódka dokonała na rzecz (...) S.A., który na zasadzie art. 509 i n. k.c. stał się następcą prawnym leasingodawcy, będącego wierzycielem z tytułu umów poręczonych przez strony niniejszego postępowania, zapłaty kwoty 361.644,72 zł w celu wykonania postanowień ugody z 26 sierpnia 2010r. zawartej pomiędzy nią i F. L. a (...) S.A. Nie podzielił twierdzenia pozwanego, że to spółka (...). sp. z o.o. dokonała spłaty zobowiązania skoro powódka wykazała pochodzenie znacznej części środków i przedstawiła zasadne argumenty wskazujące na przyczynę dokonania przez nią tej spłaty. Argumentował, że treść ugody zawartej między wierzycielem a powódką (i F. L.) wyraźnie wskazywała, że działa ona w swoim imieniu, jako poręczyciel, nie jako pełnomocnik spółki będącej dłużnikiem głównym. Sąd zauważył natomiast, że zakres zobowiązań określonych w tej ugodzie był szerszy niż zakres poręczenia pozwanego wynikający z dokumentów załączonych do akt (a także szerszy niż wynika z twierdzeń powódki). W toku bowiem postępowania nie tylko nie dowodzono ale także nie podnoszono twierdzeń, że pozwany zobligowany był z jakiegokolwiek tytułu do spłaty zobowiązań wynikających z umowy leasingu o nr (...), dodatkowo pełnomocnik pozwanego takim okolicznościom zaprzeczył, zaś świadek M. C. zeznał, że nie wszystkie umowy leasingowe zawierane z (...) Sp. z o.o. były poręczane. Sąd zaznaczył, że to wprawdzie sam pozwany złożył kopię ugody, jednak powódka nie kwestionowała tego dokumentu. Dlatego uznał, że ugoda ta stanowiła podstawę rozliczeń między powódką a (...) S.A.

Wyeksponował nadto, że z pisma z 1 kwietnia 2011r., wynika, że w związku z wykonaniem ugody (...) S.A. z siedzibą we W. zostały całkowicie zaspokojone roszczenia (...) S.A. wynikające nie tylko z umów leasingowych określonych w pozwie, umowy (...) wskazanej w ugodzie, ale także z umowy o nr (...). Spłata zatem dokonana przez powódkę dotyczyła nie tylko zobowiązań za które, stosownie do wyników postępowania dowodowego, miał odpowiadać pozwany, ale również innych zobowiązań. W ocenie Sądu Okręgowego treść ugody oraz pisma z 1 kwietnia 2011r. nie pozwala na stwierdzenie, w jakim zakresie kwota wpłacona przez powódkę na rzecz (...) S.A. z siedzibą we W., miała być przeznaczona na spłatę zobowiązań, za które solidarnie odpowiadał pozwany, określa ona bowiem globalną sumę zobowiązań wynikających z rozwiązania pięciu objętych ugodą umów (§ 1. ugody). Co więcej przedstawione dokumenty oraz dowody osobowe nie pozwalają na stwierdzenie jaka w istocie była wysokość długu ciążącego na (...) sp. z o.o., a tym samym na poręczycielach umów leasingowych o nr (...). W konsekwencji powódka powinna podjąć inicjatywę dowodową prowadzącą do wykazania powyżej opisanych, a niewyjaśnionych okoliczności. Podkreślił, że zgodnie z art. 6 k.c. ciężar udowodnienia faktu spoczywa na stronie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne, zaś art. 232 k.p.c. wskazuje, że strona dla wykazania swoich twierdzeń powinna przytaczać dowody. Jest to ciężar procesowy, realizowany przez stronę w jej własnym interesie. Jeżeli strona pozostanie bierna, to musi się liczyć w ujemnymi konsekwencjami, np. oddaleniem powództwa. Jest to zatem obowiązek strony, ale wobec samej siebie Argumentował, że A. L. (1) domagając się zwrotu sumy pieniężnej tytułem regresu wywodziła skutki prawne z wykazania, że spełniła świadczenie, za które odpowiadał również pozwany, w tym także z wykazania, w jakiej wysokości to konkretne świadczenie zostało przez nią spełnione. Powódka wprawdzie zeznała, że wpłacona przez nią suma dotyczyła czterech umów objętych pozwem, nie umiała jednak wyjaśnić dlaczego ugoda z dnia 26 sierpnia 2010r. dotyczyła pięciu umów, zaś pismo z dnia 1 kwietnia 2011 r. sześciu umów.

Tymczasem zgodnie z zasadą kontradyktoryjności strony procesu są wyłącznym dysponentem toczącego się postępowania i one ponoszą odpowiedzialność za jego wynik. Podkreślił przy tym, że brak precyzji w dowodzeniu faktów istotnych dla rozstrzygnięcia był podnoszony przez pełnomocnika pozwanego pismem z 15 stycznia 2013r., co dla powódki, reprezentowanej przez profesjonalnego pełnomocnika, winno stanowić asumpt do podjęcia określonej aktywności procesowej w tym zakresie. Tym bardziej, że zgodnie z wnioskiem pełnomocnika powódki, Sąd zobowiązał go postanowieniem wydanym na rozprawie dnia 7 lutego 2013r. do zajęcia stanowiska w sprawie argumentów przedstawionych w m.in. w piśmie procesowym pozwanego z dnia 19 stycznia 2013r. w terminie 21 dni. Pełnomocnik powódki jednak, pomimo złożenia stosownego pisma, okoliczności powyższe całkowicie pominął. Wobec powyższego powódka nie przedstawiła żadnych miarodajnych argumentów ani tym bardziej dowodów, które uzasadniałyby, że kwota, którą wpłaciła dotyczyła wyłącznie zobowiązań objętych solidarną odpowiedzialnością pozwanego, zaś na uznanie przez sąd twierdzeń stron za udowodnione wpływa treść informacji, jakie sąd uzyskuje na podstawie zebranych środków dowodowych Powódka nie podjęła również działań, które miałyby ewentualnie wykazać, jaka część uiszczonej zgodnie z ugodą kwoty, dotyczyłaby umów o nr (...), które - jak w sposób jednoznaczny ustalono w toku postępowania - poręczył pozwany. Tym samym niemożliwe stało się dokonanie ustaleń pozwalających na określenie sumy, której odpowiednią część, stosownie do treści art. 376 k.c., pozwany winien zwrócić powódce. Z przepisów zaś regulujących ciężar dowodowy wynika dla sądu nakaz rozstrzygnięcia merytorycznego, nawet wtedy, gdy postępowanie dowodowe nie przyniosło efektu; sąd powinien rozstrzygnąć na niekorzyść osoby, która opierała swe twierdzenia na faktach nieudowodnionych. Z tych względów powództwo zostało oddalone.

Jako podstawę rozstrzygnięcia o kosztach procesu Sąd Okręgowy powołał art. 98 § 1 i 3 k.p.c. (k-476-483).

Powódka w apelacji od tego wyroku, zaskarżając go w całości, zarzuciła:

I.  naruszenie następujących przepisów prawa procesowego, które miało wpływ na wynik sprawy:

1)  art. 232 zd.2 k.p.c. w związku z art.227 i art.233 § 1 k.p.c. w związku z art. 3 k.p.c. i art. 503 § 1 zd.2 k.p.c. poprzez zaniechanie dopuszczenia przez Sąd z urzędu dowodu z dokumentów znajdujących się w posiadaniu osoby trzeciej - to jest (...) S.A. z siedzibą we W. w postaci:

a)  umowy leasingu operacyjnego (OH) nr (...) z dnia 30 stycznia 2009r. wraz z załącznikami,

b)  rozliczenia umów leasingu operacyjnego (OH) nr (...) z 6 maja 2009r., (...), z 6 maja 2009r., (...) z 1 czerwca 2009r., (...) 1 czerwca 2009r. oraz umowy nr (...) z 30 stycznia 2009r. na dzień dokonania cesji tychże odpowiednio w dniach 26 lipca 2010r. ( (...) i (...)), 25 czerwca 2010r. ( (...)), 26 lipca 2010r. ( (...)) oraz 25 maja 2010r. ( (...)) pomiędzy (...) S.A. a (...) S.A. oraz na datę zawarcia ugody między powódką a (...) S.A. w dniu 26 sierpnia 2010r.(mylnie oznaczonej datą 2009) oraz na dzień spłaty zobowiązania to jest na dzień 30 listopada 2010r.;

- na okoliczność ustalenia wysokości zobowiązania (...) sp. z o.o. i stron niniejszego postępowania względem (...) S.A. we W. z tytułu umów leasingu operacyjnego (OH) nr (...) z 6 maja 2009r., (...) z 6 maja 2009r., (...) z 1 czerwca 2009r., (...) z 1 czerwca 2009r. oraz umowy nr (...) z 30 stycznia 2009r. na dzień dokonania cesji tychże odpowiednio w dniach 26 lipca 2010r. ( (...) i (...)), 25 czerwca 2010r. ( (...)), 26 lipca 2010r. ( (...)) oraz 25 maja 2010r. ( (...)) pomiędzy (...) S.A. a (...) S.A. oraz na datę zawarcia ugody między powódką a (...) S.A. w dniu 26 sierpnia 2010r. (mylnie oznaczonej datą 2009r.) oraz na dzień spłaty zobowiązania to jest na dzień 30 listopada 2010r., a także dokonania zapłaty przez powódkę zgodnie z ugodą w dniu 30 listopada 2010r., a w konsekwencji ustalenia wysokości roszczenia przysługującego (...) S.A. względem poręczycieli (stron) z tego tytułu;

- podczas gdy istnienie roszczenia co do zasady w całości Sąd przyjął (jak wskazuje w uzasadnieniu wyroku) i które w części co do zasady nie było kwestionowane przez pozwanego;

- w sprawie niniejszej, także w kontekście wydania uprzednio przez Sąd Okręgowy w L.nakazu zapłaty z dnia 28 września 2012r. (sygn. akt: (...)) a więc przyjęcia przez Sąd orzekający braku wątpliwości co do przytoczonych w pozwie okoliczności i braku oczywistej jego bezzasadności (na zasadzie art. 499 pkt 1-2 w związku z art.498 § 2 k.p.c.),

- wymagane było poczynienie przez Sąd pierwszej instancji ustaleń dotyczących wyżej wymienionych okoliczności w celu przeciwdziałania niebezpieczeństwu oczywiście nieprawidłowego rozstrzygnięcia sprawy wbrew zasadzie prawdy materialnej, wbrew obowiązkowi ustalenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy oraz wbrew poczynionym prawidłowym ustaleniom Sądu w zakresie istnienia roszczenia co do zasady jak i ustalenia przez Sąd istnienia zasadnej podstawy faktycznej i prawnej tegoż roszczenia;

- pozwany zataił okoliczność, nieznaną powódce, a o której miał wiedzę, że na dzień dokonania cesji umowy leasingu nr (...) to jest na dzień 25 maja 2010r. wysokość zobowiązania z tego tytułu wynosiła zaledwie 6.740,77 zł zaś na dzień wykonania ugody z 26 sierpnia 2010r. (omyłkowo 2009r.) 6.967,15 zł przy wskazanej w ugodzie wartości zobowiązań z tytułu wszystkich pięciu umów leasingu, które w całości wynosiły 461.608,98 zł, a które powódka spłaciła osobiście w całości kwotą 361.644,72 zł;

- pozwany kwestionował w sprzeciwie od nakazu zapłaty z 19 października 2012r. jedynie okoliczność poręczenia umów leasingu nr (...);

- Sąd o istnieniu umów wiedział a przeprowadziwszy właściwe rozumowanie i ustalenia w przedmiocie istnienia roszczenia co do zasady z tytułu wszystkich wymienionych w pozwie umów leasingu (a czemu wyraz dał w uzasadnieniu wyroku) winien był taki dowód dopuścić z urzędu;

- zaś Sąd orzekający wiedział co najmniej o istnieniu dokumentu - umowy leasingu operacyjnego (OH) nr (...) z 30 stycznia 2009r.;

2)  art. 232 zd.2 k.p.c. w związku z art.227 i art.233 § 1 oraz art.278 § 1 k.p.c. w związku z art. 3 k.p.c. i art. 503 § 1 zd.2 k.p.c. poprzez zaniechanie wywołania dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości celem obliczenia wysokości zobowiązania (...) sp. z o.o. względem (...) S.A. wynikającego z umowy leasingu operacyjnego (OH) nr (...) z 30 stycznia 2009r. na dzień 28 sierpnia 2010r. (zawarcia ugody) oraz na dzień 30 listopada 2010r. (wykonanie zobowiązania), podczas gdy są to okoliczności istotne dla rozstrzygnięcia sprawy i wymagające wiadomości specjalnych, a o których to okolicznościach (istnienia umowy i ugody) Sąd pierwszej instancji wiedział a przeprowadziwszy właściwe rozumowanie i ustalenia w przedmiocie istnienia roszczenia co do zasady z tytułu wszystkich wymienionych w pozwie umów leasingu (a czemu wyraz dał w uzasadnieniu wyroku) winien był taki dowód dopuścić z urzędu.

Ponadto, powódka w apelacji zawarła wniosek o dopuszczenie:

1)  dowodu z dokumentów (kopii) załączonych do niniejszej apelacji:

a)  pisma (...) S.A. z siedzibą we W. (nr (...)) obejmującego wskazanie rozliczenia umów leasingu operacyjnego (OH) nr (...), (...), (...), (...) a w szczególności umowy nr (...) z 30 stycznia 2009r. na dzień dokonania cesji tychże odpowiednio w dniach 26 lipca 2010r. ( (...) i (...)), 25 czerwca 2010r. ( (...)), 26 lipca 2010r. ( (...)) oraz 25 maja 2010r. ( (...)) pomiędzy (...) S.A. a (...) S.A.,

b)  umowy leasingu operacyjnego (OH) nr (...) z 30 stycznia 2009r.;

-

na okoliczność ustalenia wysokości zobowiązania pozwanego względem powódki na dzień 30 listopada 2010r. w związku ze spłatą przez nią jako współporęczającą zobowiązań względem (...) S.A. (przy założeniu, że umowy nr (...) pozwany nie poręczył),

-

dla wykazania, że zapłacona przez powódkę zgodnie z ugodą w dniu 30 listopada 2010r. kwota 361.644,72 zł obejmowała co najwyżej pozostałą do zapłaty z tytułu umowy nr (...) kwotę 6.740,77 zł powiększoną o odsetki ustawowe, która na dzień zawarcia ugody z 26 sierpnia 2010r. wynosiła nie więcej niż 6.967,15 zł.,

-

przy czym powódka wskazała, że o przeprowadzenie powyższych dowodów wnioskuje w postępowaniu odwoławczym z uwagi na ich pozyskanie od osób trzecich po zamknięciu postępowania przed Sądem pierwszej instancji (od dłużnika głównego to jest (...) sp. z o.o. z siedzibą w L., który pozyskał te dokumenty w dniu 24 marca 2015r., zaś uprzednie żądanie pełnomocnika powódki z 20 lutego 2015r. skierowane do (...) S.A. pozostało do chwili obecnej bez odpowiedzi), zaś potrzeba powołania się na nie nie występowała w toku postępowania przed Sądem pierwszej instancji (pozwany w sprzeciwie z 19 października 2012r. złożonym pod rygorem art. 503 § 1 zd.2 k.p.c. zaprzeczył jedynie poręczeniu umów leasingu nr (...), a Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wyroku ustalił, że ww. jak i pozostałe umowy poręczył, ustalił nadto istnienie i udowodnienie roszczenia co do zasady, fakt poręczenia umów przez pozwanego i spłaty zobowiązania przez współporęczającą powódkę, a stała się aktualną wobec zaniechania inicjatywy dowodowej przez Sąd (naruszenia art.232 zd.2 i in. k.p.c.).;

2)  dowodu z dokumentu - umowy leasingu operacyjnego (OH) nr (...) z

3)  rozliczenia umów leasingu operacyjnego (OH) nr (...), (...), (...), (...) a w szczególności umowy nr (...) z 30 stycznia 2009r. na dzień dokonania cesji tychże odpowiednio w dniach 26 lipca 2010r. ( (...) i (...)), 25 czerwca 2010r. ( (...)), 26 lipca 2010r. ( (...)) oraz 25 maja 2010r. ( (...)) pomiędzy (...) S.A. a (...) S.A.

wnioskując zarazem o zażądanie przedstawienia dokumentów z punktów 2 i 3 od (...) S.A. z siedzibą we W. w trybie art. 248 § 1 k.p.c.

- na okoliczność ustalenia wysokości zobowiązania pozwanego względem powódki na dzień 30 listopada 2010r. w związku ze spłatą przez nią jako współporęczającą zobowiązań względem (...) S.A. oraz na okoliczność ustalenia czy pozwany poręczył umowę leasingu nr (...);

- dla wykazania, że zapłacona przez powódkę zgodnie z ugodą w dniu 30 listopada 2010r. kwota 361.644,72 zł obejmowała co najwyżej pozostałą do zapłaty z tytułu umowy nr (...) kwotę 6.740,77 zł powiększoną o odsetki ustawowe, która na dzień zawarcia ugody z dnia 26 sierpnia 2010r. wynosiła nie więcej niż 6.967,15 zł.

- przy czym powódka wskazała, że o przeprowadzenie dowodu niniejszego wnioskuje w postępowaniu odwoławczym z uwagi na brak możliwości ich pozyskania od osób trzecich (żądanie pełnomocnika powódki z dnia 20 lutego 2015r. skierowane do (...) S.A. pozostało bez odpowiedzi), zaś potrzeba powołania się na nie nie występowała w toku postępowania przed Sądem I. instancji (pozwany w sprzeciwie z dnia 19 października 2012r. złożonym pod rygorem art.503 § 1 zd.2 k.p.c. zaprzeczył jedynie poręczeniu umów leasingu nr (...), a Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wyroku ustalił, że ww. umowy i pozostałe poręczył, ustalił nadto istnienie i udowodnienie roszczenia co do zasady, fakt poręczenia umów przez pozwanego i spłaty zobowiązania przez współporęczającą powódkę), a stała się aktualną wobec zaniechania inicjatywy dowodowej przez Sąd.

W przypadku kwestionowania przez pozwanego danych i sposobu obliczenia wysokości zobowiązania (...) sp. z o.o. w stosunku do (...) S.A. wynikającego z umowy leasingu operacyjnego (OH) nr (...) z 30 stycznia 2009r. na dzień 28 sierpnia 2010r (zawarcia ugody) skarżąca wniosła o o wywołanie dowodu z opinii biegłego z zakresu księgowości/rachunkowości i zlecenie mu obliczenie wysokości zobowiązania (...) sp. z o.o. względem (...) S.A. wynikającego z umowy leasingu operacyjnego (OH) nr (...) z 30 stycznia 2009r. na 28 sierpnia 2010r. (dzień zawarcia ugody) z uwzględnieniem odsetek, a to na podstawie dokumentów powołanych w apelacji.

Wskazując na powyższe powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uwzględnienie powództwa w całości i zasądzenie od pozwanego na jej rzecz kwoty 180.822,36 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wniesienia powództwa (dnia 9 lipca 2012r.) do dnia zapłaty oraz kosztów procesu (12.659 zł) w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych (3.600 zł); względnie w przypadku ustalenia przez Sąd drugiej instancji konieczności przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania; a nadto zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego w drugiej instancji według norm przepisanych (k-489-504).

Pozwany w odpowiedzi na apelację wnosił o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie od powódki na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych. Ponadto, domagał się oddalenia wszystkich wniosków dowodowych zgłoszonych w apelacji, z uwagi na prekluzję dowodową (k-545-550).

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja nie może być uwzględniona, ponieważ zaskarżony wyrok, pomimo częściowo błędnego uzasadnienia, odpowiada prawu.

Pełnomocnik powódki w apelacji, jak też w uzupełniającym ją piśmie procesowym, złożonym podczas rozprawy apelacyjnej (k-557-558v), odwołując się do bogatego orzecznictwa Sądu Najwyższego w tej kwestii, przytacza wynikającą z niego tezę, że okoliczność, iż strona jest reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, nie wyłącza bezwzględnie możliwości dopuszczenia dowodu z urzędu, gdyż nawet w takim przypadku mogą zachodzić okoliczności uzasadniające odejście od respektowania zasady kontradyktoryjności i skorzystania z możliwości przewidzianej w art. 232 zd. 2 k.p.c. W tym sporze takich okoliczności Sąd Apelacyjny nie dostrzega. Należy przy tym mieć na uwadze, ugruntowaną linię orzeczniczą, że uprawnienie sądu do dopuszczenia dowodu z urzędu jest uprawnieniem szczególnym, jako odstępstwo od reguły ciężaru dowodu i powinno być stosowane w minimalnym zakresie. Działanie bowiem sądu z urzędu może prowadzić do naruszenia prawa do bezstronnego sądu i odpowiadającego mu obowiązku przestrzegania zasady równego traktowania stron, wynikających z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Przewidziane w art. 232 zd. 2 k.p.c. uprawnienie sądu do dopuszczenia dowodu z urzędu pozostaje uprawnieniem procesowym w toku całego postępowania dowodowego i zasadniczo nie może przekształcić się w procesowy obowiązek sądu.

Sąd odwoławczy nie podziela zarzutu naruszenia tego przepisu przez Sąd Okręgowy, jak też nie znajduje podstaw do kontunuowania postępowania dowodowego w instancji odwoławczej wymaganych art. 381 k.p.c. Żaden bowiem z dowodów jakie powołuje skarżąca nie ma cech nowości. Nie było żadnych przeszkód do ich powołania w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, ani też potrzeba powołania się na nie wynikła dopiero na tym etapie. Pełnomocnik powódki dopiero po wydaniu zaskarżonego wyroku, w lutym 2015r. czyli pięć lat po tym kiedy powódka zaspakajała roszczenie względem (...) S.A. we W. zwrócił się do o nadesłanie dokumentacji (k-515). Wbrew kreślonej przez pełnomocnika powódki argumentacji pozwany przez cały czas kwestionował zasadność i wysokości roszczenia regresowego (k-139.144,219-219v,270,388v,466). Co więcej Sąd pierwszej instancji nie dość, że wzywał pełnomocnika do aktywności procesowej, wydając stosowne zarządzenia (k-234v,337) to spotkał się w związku z tym z mocno specyficzną reakcją jak na zawodowego pełnomocnika. Stwierdził on bowiem, że nie jest rzeczą powódki „ by udowadniać, że nie jest przysłowiowym wielbłądem” (k-242). Zatem to jego postawa procesowa zważyła na tym, że na podstawie zaoferowanego materiału dowodowego Sąd nie był w stanie zweryfikować zakresu dochodzonego roszczenia. W tym stanie rzeczy treść apelacji z licznie i bezpodstawnie zarzucanymi uchybieniami procesowymi, jest niczym innym jak próbą przerzucenia własnych zaniedbań na Sąd Okręgowy i zarazem próbą spóźnionego naprawiania skutków swojej bezczynności w instancji odwoławczej. Zresztą wnioski apelacji i wskazana w niej wartość przedmiotu zaskarżenia jest nadal taka sama, co wskazuje na dalsze niezweryfikowanie swojego stanowiska. Należy podkreślić, że powódka także jest prawnikiem (k-464), jeśli nawet niepraktykującym, to mającym zapewne ogólną świadomość potrzeby zabezpieczenia swoich interesów w przyszłym sporze regresowym. Zwłaszcza, że w momencie kiedy dokonywała wpłat na rzecz (...) S.A., drogi dotychczasowych partnerów biznesowych jakimi byli pozwany i jej mąż, już się rozchodziły. Niezależnie jednak od tego koncepcja prowadzenia sprawy należy do pełnomocnika, którego powódka w tym celu ustanowiła. Nie wymaga zaś komentarza, że jego działania z istoty pełnomocnictwa traktowane są jak działania lub zaniechania samej strony. Obrana przez niego koncepcja nie odwoływała się do właściwego źródła roszczenia, czego także nie dostrzegł Sąd Okręgowy. W podstawie faktycznej pozwu ogólnie mowa jest o poręczeniu osobistym powódki, jej męża i pozwanego (k-2v). Nie wiadomo na jakiej podstawie Sąd Okręgowy identyfikował je jako poręczenie cywilne, na co wskazuje odwołanie do art. 881 k.c. (k-479), gdyż tego nie wyjaśnił zaś materiał dowodowy nie uprawnia do takiej oceny. Z załączonych do pozwu umów leasingu, zawieranych według tego samego wzorca, wynika wprost, że strony są poręczycielami wekslowymi. Oba te rodzaje poręczeń należą do osobistych zabezpieczeń wierzytelności, a ponieważ chodzi o właściwe stosowanie prawa materialnego kwestie związane z charakterem odpowiedzialności pozwanych i wynikających stąd konsekwencji Sąd odwoławczy ma obowiązek rozważyć z urzędu.

O rodzaju zabezpieczenia mowa jest w punkcie IV.16 każdej z umów leasingiu dołączonych do pozwu (k-23, 40,55, 73): „Na żądanie Lesingodawcy Lesigobiorca wystawi weksel in blanco, który Leasingodawca może wypełnić w przypadku nieterminowego wnoszenia opłat leasingowych lub innego naruszenia niniejszej umowy, zgodnie z treścią deklaracji wekslowej”. W końcowej części każdej z umów w punkcie 15 jest zapis, że w załączeniu do umowy leasingu leasigobiorca składa weksel in blanco ze swego wystawienia i wskazane są warunki jego wypełnienia (k-25,42,57,75). Pod tekstem umowy jest zapis o poręczeniu za zobowiązania Spółki (...) wynikające z umowy wraz z oświadczeniem, o złożeniu w swojego podpisu na wekslu jako poręczyciela za wystawcę oraz o wyrażeniu zgody na treść deklaracji ujętej w umowie . Wskazano tam także, że w razie wypełnienia weksla przez (...) S.A. z siedzibą we W. ma on na równi z wystawcą zawiadomić o tym poręczyciela wekslowego na 7 dni przed terminem płatności weksla pod adresem wskazanym przez leasingodawbiorcę (k-25,42).To oświadczenie powtórzone jeszcze na odrębnym druku (k-26,52,62,76) wyjaśnia cel poręczenia i warunki wypełnienia weksla. Pod każdym z nich podpisali się powódka jej mąż i pozwany.

Nikt w tym sporze nie kwestionował, że rzeczywiście złożyli oni podpisy na każdym z weksli jako poręczyciele wekslowi. Były to więc weksle gwarancyjne in blanco w ten właśnie sposób nich zabezpieczone (art. 30 prawa wekslowego).

Dla przypomnienia – poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo jak ten za kogo poręczył (art. 32 prawa wekslowego) a więc w takim samym rozmiarze i w takich samych granicach. Istnienie zobowiązania awalisty nie zależy od tego, by zobowiązanie dłużnika głównego istniało w sensie materialnym, lecz by było prawidłowo wyrażone na dokumencie wekslowym w sensie formalnym. Warunkiem realizacji zobowiązania z weksla in blanco było uzupełnienie go przez leasingodawcę o elementy niezbędne do uznania dokumentu za weksel własny. Dopóki bowiem to nie nastąpi, można mówić jedynie o przyszłym zobowiązaniu oraz o przyszłej wierzytelności z weksla in blanco. Natomiast ziszczenie się warunku w postaci uzupełnienia weksla in blanco działa z mocą wsteczną, tj., odnosi skutek już od chwili wydania weksla in blanco odbiorcy.

Z mocy art. 47 prawa wekslowego strony tego procesu i F. L. ponoszą solidarną odpowiedzialność wobec posiadacza weksla a ściślej weksli bowiem w tej sprawie do każdej z czterech przedmiotowych umów leasingowych wystawiano odrębny weksel, który był przez nich poręczany. J. J. nie odpowiada pozawekslowo, zatem to to jak się z wierzycielem ułożyła powódka nie miało znaczenia, podobnie jak kondycja finansowa wystawcy weksla Spółki (...). Należy założyć (z tym, że hipotetyczne, bo żadnego z weksli z niewiadomych względów w tym procesie nie złożono), że wierzyciel wekslowy skoro doszło do rozwiązania umów leasingu zabezpieczonych tymi wekslami z powodu niewykonywania zobowiązań przez leasingobiorcę – wypełnił te weksle zgodnie z deklaracją na zadłużenie jakie powstało. Miał zatem obowiązek wydać te cztery weksle powódce, jeśli rzeczywiście spłaciła zadłużenie z nich wynikające. Dłużnik wekslowy nie ma bowiem obowiązku płacić bez wydania mu w zamian za zapłatę weksla.

Ugruntowany jest pogląd, że art 376 k.c. ma pełne zastosowanie do oceny wewnętrznego stosunku pomiędzy kilkoma osobami, które wspólnie przyjęły zobowiązanie wekslowe. Powódka dochodząc roszczeń regresowych z tych weksli nie realizuje procesu wekslowego ale ma wykazać, że wierzyciel wekslowy zastał zaspokojony a dług wekslowy, za który wszyscy współporęczyciele wekslowi odpowiadają istniał w chwili spełnienia przez nią świadczenia. Skoro wierzyciel realizował wobec niej zobowiązanie wekslowe i przyjął zapłatę sum wekslowych to należy złożyć, że weksle wypełnił. Złożenie tych weksli a nie tylko samych dowodów wpłat było nieodzowne już dla samego udowodnienia zasady odpowiedzialności. Z pisma, na które sama skarżąca dołączyła do apelacji wynika, że przedmiotowe weksle odebrał od wierzyciela (...) F. L. w dniu 19 kwietnia 2011r. (k-507). Jeśli to nie on spłacał to zadłużenie, co się podkreśla w tym sporze, to powódce a nie jemu wierzyciel powinien zwracać weksle. (...) nie dysponując już tymi wekslami nie mógłby poszukiwać zaspokojenia od J. J., bo on pozawkslowo nie ponosi wobec niego odpowiedzialności. W każdym razie małżonkowie L. dysponowali nimi na rok przed wytoczeniem powództwa w tej sprawie. Za pomocą tych weksli powódka wykazałby, że ponad kwotę, do której sama odpowiada jako poręczyciel wekslowy może poszukiwać roszczenia zwrotnego. Wobec domniemania, że wierzyciel wypełnił każdy z czterech weksli na sumę zadłużenia Spółki (...), ciężar dowodu że jest inaczej przechodziłby już na pozwanego. Jeśli weksle nie zostały wypełnione, to powódka dokonując wpłat powinna liczyć się z niemożnością skutecznego realizowana roszczeń regresowych wobec każdego ze współporęczycieli. Jak już bowiem wyjaśniono warunkiem tej repartycji ciężaru długu jest uprzednia aktualizacja ich odpowiedzialności wekslowej.

W świetle powyższego ostateczny wniosek Sądu Okręgowego o nieudowodnieniu powództwa w stopniu pozwalającym na jego uwzględnienie jest trafny. Dlatego apelacja podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Wobec zaś takiego wyniku sporu w instancji odwoławczej powódka została obciążona obowiązkiem zwrotu pozwanemu poniesionych przez niego w postępowaniu apelacyjnym kosztów zastępstwa procesowego według stawki minimalnej stosownie do art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w związku z § 6 pkt 6 oraz § 13 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz.U. z 2013 poz. 461),

1 chodzi o wykonanie przelewu z tej daty na taką kwotę (por. k- 98)

2 jest to data drugiego przelewu na kwotę 339.663,34 zł (por.k-99 i 297)