Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Wrocław, dnia 30 lipca 2013 r.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu I Wydział Cywilny w następującym składzie:

Przewodniczący:SSO Sławomir Urbaniak

Protokolant:Irmina Szawica

po rozpoznaniu w dniu 30-07-2013 r. we Wrocławiu

sprawy z powództwa P. B.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) w W.

o zapłatę

I.  oddala powództwo;

II.  zasądza od powoda P. B.na rzecz strony pozwanej Skarbu Państwa - (...) w W.kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

UZASADNIENIE

Powód P. B.opierając swoje powództwo na przepisach art. 24 kc w zw. z art. 447 i 448 kc, art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolnościach oraz art. 87 i 77 Konstytucji RP wniósł o zapłatę zadośćuczynienia w kwocie 100.000 zł od strony pozwanej Skarbu Państwa- (...)w W.za naruszenie godności człowieka i łamanie jego prawa do intymności poprzez osadzenie powoda w nieludzkich i niegodnych warunkach izolacji. W uzasadnieniu podał, że w przebywał w (...) w W.od dnia 13 sierpnia 2010 r. do 15 maja 2012 r. W okresie osadzenia nie zapewniono powodowi minimalnych warunków bytowych odpowiadających standardom zdefiniowanym w art. 110 par. 2 kkw i art. 3 ratyfikowanej przez Polskę Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. P. B.przetrzymywany był w warunkach uwłaczających ludzkiej godności – w pomieszczeniach przeludnionych i nie spełniających warunków sanitarnych, bez możliwości utrzymywania należytej higieny osobistej (brak ciepłej wody). Cele mieszkalne nie miały należytej wentylacji w okresie letnim, zimą były nadmiernie wychłodzone, z mnożącymi się insektami. Powód przebywał w obecności osób chorych na HIV i HCV, osób chorych psychicznie i niezrównoważonych. Takie postępowanie pozwanej uznał za niehumanitarne, bezprawne i powodujące szczególne udręczenie psychiczne i fizyczne powoda. W ocenie powoda przebywanie w takich warunkach skutkowało wywołaniem poważnej szkody niematerialnej, zaś wysokość kwoty zadośćuczynienia jest uzasadniona utratą godności ludzkiej, która jest wartością nadrzędną

W odpowiedzi na pozew Skarb Państwa – (...)w W.reprezentowany przez (...) wniósł o oddalenie powództwa wskazując, że roszczenie nie ma podstaw faktycznych i prawnych. Powód odbywa karę 12 lat pozbawienia wolności więzienia za przestępstwo z art. 148 par 2 kk. Pozwany zaprzeczał aby wyrządził powodowi szkodę lub krzywdę. Nie jest prawdą by powód przebywał w celi w warunkach przeludnienia. Warunki bytowe odpowiadały obowiązującym normom prawnym, natomiast o porządek w celach mieli obowiązek dbać sami skazani. P. B.będąc osadzonym w pozwanej jednostce penitencjarnej mógł korzystać z zajęć k-o, zajęć sportowych, biblioteki, brać udział w spotkaniach religijnych. W (...)w W.powód uczęszczał do szkoły zasadniczej lecz nie przystąpił do egzaminów. Powód nie przytoczył żadnych okoliczności, które uzasadniałyby żądanie pozwu.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód P. B.odbywa karę 12 lat pozbawienia wolności za przestępstwo z art. 148 par. 2 kk. W (...)w W.osadzony został w dniu 13.08.2010 r. Koniec kary przypada na dzień 18.12.2018r. W okresie osadzenia w (...)w W.powód przebywał w czterech różnych celach wieloosobowych (głównie 5-osobowych) razem z innymi recydywistami na oddziale (...)i (...). Był to oddział szkolny, w którym odbywają karę inni uczniowie szkoły zasadniczej. Powód uczęszczał do technikum zawodowego. Skazani wychodzili na zajęcia szkolne do innego budynku. P. B.mógł przebywać wiele godzin poza celą. Pomieszczenia mieszkalne, w których powód przebywał w tym okresie nie były przeludnione. Od 2010 r. w pozwanej jednostce penitencjarnej nie było problemów z przeludnieniem. Żaden skazany nie przebywał w warunkach, w których na jednego osadzonego przypadało poniżej 3 m2. Powód nie składał skarg ani wniosków do administracji w związku z warunkami bytowymi. Każda z cel w (...)w W., w których przebywał P. B., posiadała wydzielony kącik sanitarny, który stanowił oddzielne pomieszczenie, oświetlone, zamykane drzwiami. W kąciku sanitarnym znajdowała się toaleta i sprzęt do utrzymania czystości. Każda cela posiadała dostęp do wody bieżącej. W niektórych celach, w których przebywał powód nie było ciepłej wody, niemniej jednak osadzeni mieli do dyspozycji czajnik elektryczny do podgrzewania wody oraz miski. Skazani sami odpowiadali za utrzymanie czystości w celi. Otrzymywali z (...) sprzęt oraz środki chemiczne do utrzymania czystości. Wszystkie cele więzienne były wyposażone podobnie. Każdy ze skazanych miał swoje łóżko, komplet pościeli, taboret, szafkę na ubrania, ponadto w celi znajdował się stół. Skazani otrzymywali środki higieny osobistej, które uzupełniane były comiesięcznie, pościel, odpowiednią do pory roku odzież, bieliznę, obuwie, sprzęty do spożywania posiłków. Za zgodą dyrektora skazani korzystali ze sprzętu RTV i AGD, mieli też dostęp do radia i telewizji. Każdy z osadzonych otrzymywał trzy posiłki dziennie: śniadanie, obiad i kolację, w tym jeden posiłek gorący. W przypadku stwierdzenia występowania w celach insektów, osadzeni obowiązani byli informować o tym fakcie oddziałowego lub wychowawcę i w takim przypadku w celach, po przeniesieniu więźniów, niezwłocznie przeprowadzana była dezynfekcja pomieszczeń. Więźniowie mieli dostęp do zajęć sportowych, kulturalnych i oświatowych. Korzystali z biblioteki, codziennego godzinnego spaceru, mieli możliwość uczestniczenia we mszy, zapewnione widzenia, a raz w miesiącu mieli możliwość skorzystania z łaźni. W celach, w których temperatura zimą była nadmiernie niska wyposażone były w dodatkowy grzejnik. Osadzeni byli rozmieszczani w celach z uwzględnieniem stopnia ich demoralizacji oraz stosownie do rodzaju popełnionego przestępstwa. W (...)w W.znajdował się zakład opieki zdrowotnej. Powód miał dostęp do lekarzy specjalistów, laboratorium, apteki i gabinetu stomatologicznego.

Dowód: zeznania Z. K. k. 86, zeznania D. R. k.116, zeznania D. D. k.116v, zeznania R. S. k. 132

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie.

Powód P. B. domagał się zadośćuczynienia za wyrządzoną mu przez stronę pozwaną szkodę niemajątkową (krzywdę) wynikającą z niezapewnienia mu odpowiednich warunków bytowych podczas odbywania kary pozbawienia wolności. Jak wynika z treści pozwu powoda, zadośćuczynienie miało stanowić środek ochrony jego dobra osobistego – prawa do godności. Podstawę prawną żądania zgłoszonego przez powoda stanowił zatem przepis art. 23 w zw. z art. 24 w zw. z art. 448 k.c., zaś niezapewnienie odpowiednich, wymaganych przepisami, warunków bytowych powód upatrywał przede wszystkim w złych warunkach sanitarnych, zagrzybieniu cel mieszkalnych, nieszczelności okien i wychłodzeniu pomieszczeń oraz niewłaściwej organizacji spędzania wolnego czasu.

Dla oceny zasadności podniesionego w pozwie żądania niezbędne było zatem ustalenie, czy zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że strona pozwana dopuściła się naruszenia wymienionych w pozwie obowiązków oraz czy fakt ten spowodował naruszenie dóbr osobistych powoda, a także czy powód poniósł związaną z tym szkodę niemajątkową, na którą powoływał się w pozwie. W ocenie Sądu powód nie wykazał, ażeby zachodziły przesłanki uzasadniające uwzglednienie powództwa. To na powodzie, jako dochodzącym ochrony prawnej spoczywał ciężar dowodu, że jego dobra osobiste zostały naruszone przez działania pozwanego Skarbu Państwa, czego powód w ocenie Sądu nie uczynił.

W okolicznościach tej konkretnej sprawy nie sposób nie zauważyć, że powód w pozwie zawarł tylko ogólnikowe twierdzenia dotyczące niewłaściwych warunków bytowych, w których przebywał. Nie wskazał na żadne konkretne przejawy nieludzkiego, niegodziwego traktowania jego samego, a także nie wykazał bezprawności działania funkcjonariuszy strony pozwanej oraz szkody polegającej na negatywnych konsekwencjach np. dla jego zdrowia. Wskazał jedynie na istnienie zagrożenia zarażeniem wirusami HIV czy HCV, czy też zagrożeniem agresji ze strony współwięźniów, nie wykazał jednak, ażeby poniósł jakiekolwiek konsekwencje takiej sytuacji. Okoliczności, które zgodnie z treścią pozwu, miały powodować naruszenie godności powoda, a dotyczące głównie niewłaściwych warunków sanitarnych i bytowych nie zostały udowodnione. Z okoliczności przywołanych w pozwie nie wynika żeby warunki w jakich przebywał powód uzasadniał możliwość przyznania zadośćuczynienia zatem brak jest także przesłanek prawno- materialnych uzasadniających jego roszczenie.

Z materiału dowodowego zebranego w sprawie wynika, że od roku 2010 w pozwanej jednostce nie występowało już zjawisko przeludnienia w celach więziennych i powód nie był osadzony w celach, w których powierzchnia przypadająca na jednego skazanego byłaby niższa niż 3m2. Ponadto powód nie wykazał, ażeby naruszone zostały też inne warunki bytowe. Zarzuty powoda dotyczące faktu nieodpowiedniego wyposażenia celi, możliwości wentylacji pomieszczeń, czy braku możliwości korzystania ze świetlic czy biblioteki, nie zostały w żaden sposób udowodnione. Z materiału dowodowego wynika jednoznacznie, że warunki sanitarne były odpowiednie (oddzielne kąciki sanitarne umożliwiające nieskrępowane korzystanie), istniała możliwość podgrzewania wody w misce przy użyciu czajników elektrycznych. Ponadto powód przebywał wiele godzin poza celą w trakcie uczestnictwa w zajęciach szkolnych i miał wówczas dostęp do ciepłej wody. Ogólne warunki bytowe były zgodne z przewidzianymi normami- oddzielne dla każdego łóżko, odpowiednia wentylacja pomieszczeń, otwierane okna, możliwość korzystania z programu kulturalno – oświatowego, biblioteki. W sytuacji w której w celi zajmowanej przez powoda zimą temperatura była zbyt niska (nie sposób przy tym ustalić jaka była wysokość tej temperatury gdyż brak obiektywnych pomiarów, zaś każdy ze świadków wnioskowanych przez powoda podawał inną jej wysokość) dostarczono na żądanie osadzonych dodatkowy grzejnik. Jak wynika z zeznań samych osadzonych w przypadku stwierdzenia występowania insektów przeprowadzano działania dezynsekcyjne. W trakcie całego okresu pozwana jednostka przeprowadziło wiele prac remontowych i modernizacyjnych celem polepszenia warunków bytowych wszystkich osadzonych. W pozwanej jednostce zostały, w ocenie Sądu, zachowane minimalne, przewidziane prawem standardy warunków mieszkaniowych i socjalnych.

Z przepisu art. 448 k.c. wynika, że przyznanie przez sąd zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych ma charakter fakultatywny. Przy stosowaniu tego przepisu sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych, w tym winę sprawcy naruszenia dóbr osobistych i jej stopień oraz rodzaj naruszonego dobra (tak Sąd Najwyższy w wyroku z 19 kwietnia 2006 r. , II PK 245/05, OSNP 2007 Nr 7-8, poz. 101). Podstawowym kryterium decydującym o możliwości zasądzenia zadośćuczynienia winien być m.in. stopień winy naruszyciela, rodzaj naruszonego dobra oraz poczucie pokrzywdzenia poszkodowanego. Sąd może uwzględnić też zachowanie pokrzywdzonego przed osadzeniem w (...), w tym rodzaj popełnionego przestępstwa. W wyroku z dnia 12 grudnia 2002 r. V CKN 1581/00 OSNC 2004/4/53 wskazano także, iż decyzja o zasądzeniu zadośćuczynienia winna być poprzedzona zbadaniem nasilenia złej woli naruszyciela i celowości zastosowania tego środka. Odnosząc się do kwestii winy pozwanej jednostki to tę przesłankę odpowiedzialności upatrywać należy poza jednostkami organizacyjnymi, które bezpośrednio odpowiadały za warunki w jakich powód odbywał karę. W działaniach tych jednostek trudno więc w ogóle mówić o złej woli, a co dopiero jakimś stopniowaniu nasilenia tego zjawiska. Niedofinansowanie więziennictwa, tak jak wielu innych aspektów publicznej działalności Państwa, w tym przede wszystkim działań podejmowanych na rzecz osób nie naruszających porządku prawnego (służba zdrowia, szkolnictwo, opieka społeczna) jest efektem wieloletnich zaszłości determinowanych poprzednimi warunkami ustrojowymi i odczuwalnymi jeszcze skutkami transformacji sytemu społeczno - ekonomicznego.

Warunki bytowe jakie pozwana jednostka zapewniła powodowi miały taki standard, jaki na obecnym etapie możliwości finansowych Państwa można było optymalnie zapewnić. Zasądzenie w takich realiach zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych powoda, które nie wynikało z celowego i nacechowanego złą wola działania jakiegokolwiek podmiotu odpowiedzialnego za warunki odbywania kary, leżałoby w sprzeczności z powszechnym poczuciem sprawiedliwości, od czego nie można abstrahować przy orzekaniu o zadośćuczynieniu.

W ocenie Sądu o możliwości zasądzenia zadośćuczynienia decydować też powinna ocena stopnia pokrzywdzenia, którego doznała osoba żądająca ochrony prawnej. Inaczej bowiem należy ocenić stopień i to nawet subiektywnej wrażliwości osoby, która dotychczas nie była poddana takim czynnikom stresogennym jak osadzenie w (...), niż osoby, która odbywała już karę pozbawienia wolności. Analizując więc żądanie powoda Sąd miał na względzie to, że powód w przeszłości był już karany i osadzony w warunkach izolacji Wskazać zatem należy, że skoro powód po raz kolejny odbywał karę pozbawienia wolności (i to za przestępstwo z art. 148 par. 2 kk) to znał on już warunki odbywania tej kary w aktualnych realiach społeczno-gospodarczych, miał świadomość wynikających stąd niedogodności, niemniej jednak doprowadzając do ponownego osadzenia w (...) na nie się godził.

Dodatkowo wskazać należy, że powód nie wykazał również, ażeby warunki odbywania kary odnoszące się do niego różniły się na jego niekorzyść od warunków, w jakich karę odbywali inni skazani, nie można więc uznać, że działania pozwanej stanowiło indywidualnie wymierzoną w niego represję.

Reasumując stwierdzić należy, że powód nie wykazał ażeby osadzony był w niegodziwych, nieludzkich warunkach, co dopiero w ocenie Sądu uzasadniałoby żądanie zasądzenia zadośćuczynienia. Osoba osadzona musi się liczyć z ograniczeniami i dolegliwościami, zaś odczuwanie negatywnych emocji jest związane z samą istotą odbywania kary izolacyjnej, wynikającym z tego ograniczeniem w sferze prywatności, brakiem swobody dokonywania wyborów, koniecznością przebywania w towarzystwie innych, przypadkowych osób, świadomością izolacji i perspektywą dalszego jej trwania. Według orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (orzeczenie z dnia 29 kwietnia 2003 nr 38812/97Półtoracki przeciw Ukrainie, McGlinchey i inni przeciw Zjednoczonemu Królestwu) cierpienie i upokorzenie związane z odbywaniem kary więzienia tylko wówczas stanowią naruszenie art. 3 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolnościach gdy przekraczają nieunikniony element cierpienia wpisanego w pozbawienie wolności (por. też uzasadnienie wyroku SN z dnia 2 października 2007 r., II CSK 269/07).

W świetle powyższego, w ocenie Sądu, uznać należało, że powód nie wykazał aby jego dolegliwości psychiczne wynikające z przebywania w pozwanej jednostce uzasadniały wyższy niż przewidywany stopień pokrzywdzenia. Zdaniem Sądu za przyznaniem powodowi kwoty pieniężnej tytułem zadośćuczynienia nie przemawia ani stopień nasilenia dolegliwości ani działania strony pozwanej dokładającej starań w celu zmniejszenia odczuwanego dyskomfortu powoda.

Mając zatem na uwadze powyższe okoliczności powództwo należało oddalić.

Orzeczenie o kosztach zawarte w punkcie II sentencji wyroku Sąd wydał na podstawie art. 98 § 1 k.p.c., w myśl którego strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Zgodnie z art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. Nr 167, poz. 1398, z późn. zmianami) zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Koszty procesu poniesione przez pozwanego w niniejszej sprawie sprowadzały się do kosztów zastępstwa procesowego należnych Skarbowi Państwa, które w oparciu o art. 99 k.p.c. w zw. z § 6 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28.09.2002r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu - Dz. U. Nr 163, poz. 1348 ze zm.) wynoszą 3.600zł.

Z. 1) odnotować uzasadnienie,

2) odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć powodowi,

3) kal. 14 dni

W-w, 17.09.2013 r.