Pełny tekst orzeczenia

Wyrok z dnia 19 kwietnia 2006 r.
II PK 245/05
Sąd nie ma obowiązku zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art.
448 k.c. w każdym przypadku naruszenia dóbr osobistych. Przy stosowaniu
tego przepisu sąd bierze pod uwagę całokształt okoliczności faktycznych, w
tym winę sprawcy naruszenia dóbr osobistych i jej stopień oraz rodzaj naru-
szonego dobra.
Przewodniczący SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca), Sędziowie SN: Jerzy
Kwaśniewski, Zbigniew Myszka.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 kwietnia
2006 r. sprawy z powództwa Ogólnopolskiego Akademickiego Związku Zawodowego
w Warszawie, Jacka B., Weroniki F., Aleksandra P. przeciwko Politechnice W. w W.
o naruszenie dóbr osobistych i zadośćuczynienie, na skutek skargi kasacyjnej strony
powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 10 marca 2005 r. [...]
o d d a l i ł skargę kasacyjną.
U z a s a d n i e n i e
Ogólnopolski Akademicki Związek Zawodowy, działający na rzecz pracowni-
ków Jacka B., Weroniki F. i Aleksandra P., pozwem skierowanym przeciwko Poli-
technice W. wniósł o: 1) zobowiązanie strony pozwanej do złożenia pisemnego
oświadczenia następującej treści: „przepraszam Pana Jacka B., Panią Weronikę F. i
Pana Aleksandra P. za naruszenie ich praw i wolności związkowych polegające na
rozpowszechnianiu pismem z dnia 6.XI.2002 r. [...] nieprawdziwego stwierdzenia, że
osoby te przestały pełnić dotychczasowe funkcje w komisji zakładowej NSZZ Soli-
darność 80 przy Politechnice W. i utraciły legitymację do podejmowania jakichkolwiek
działań wynikających ze statusu organizacji związkowej” i opublikowania go w cza-
sopiśmie P. oraz ogłoszenia na posiedzeniu senatu strony pozwanej; 2) zasądzenie
od strony pozwanej na rzecz każdego z wymienionych pracowników zadośćuczynie-
2
nia pieniężnego w kwocie12.000 zł. W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż pismem z
dnia 6 listopada 2002 r. pozwana naruszyła dobra osobiste pracowników rozpo-
wszechniając nieprawdziwe i bezprawne informacje o zaprzestaniu pełnienia funkcji
związkowych, bez uprzedniej weryfikacji prawdziwości informacji otrzymanych z Za-
rządu Regionu NSZZ Solidarność 80. Strona pozwana wniosła o oddalenie po-
wództwa i zasądzenie kosztów procesu, przecząc by naruszyła dobra osobiste pra-
cowników. Wskazała, iż uzyskała wiarygodne informacje z D. Zarządu Regionu Soli-
darności 80 o skreśleniu z rejestru struktur zakładowych komisji zakładowej przy Po-
litechnice W. z powodu niepłacenia składek, o czym spornym pismem powiadomiła
organy i jednostki tej uczelni, które w swej działalności winny uwzględniać istnienie
zakładowych organizacji związkowych.
Wyrokiem z dnia 24 listopada 2004 r. Sąd Okręgowy we Wrocławiu oddalił
powództwo, uznając, iż w okolicznościach faktycznych sprawy brak podstaw do
przyjęcia, by poprzez sformułowania użyte w piśmie z dnia 6 listopada 2002 r. doszło
do naruszenia wolności zrzeszania się, prawa do wolności wyboru związku zawodo-
wego oraz działania w nim lub zakwestionowania wizerunku działacza społecznego.
Sąd Okręgowy przyjął, iż pozwana nie miała obowiązku sprawdzenia, czy uchwała
Zarządu Regionu NSZZ Solidarność 80 została prawidłowo podjęta i jest prawomoc-
na, gdyż mogłoby to być poczytane za ingerencję w wewnętrzne sprawy związku
zawodowego. Na tej podstawie Sąd Okręgowy uznał, iż działanie strony pozwanej
nie było bezprawne i nie stanowiło naruszenia dóbr osobistych pracowników.
Od powyższego wyroku strona powodowa wniosła apelację, zaskarżając wy-
rok w całości i zarzucając: 1) rażącą niedostateczność ustaleń faktycznych, 2) brak
wszechstronności, fragmentaryczność i powierzchowność oceny zebranego w spra-
wie materiału dowodowego, 3) naruszenie art. 24 § 1 k.c., 4) naruszenie art. 251
ustawy o związkach zawodowych, 5) naruszenie art. 59 ust. 1 Konstytucji, 6) naru-
szenie art. 448 k,c., przez ograniczenie odpowiedzialności za bezprawne naruszenie
dóbr osobistych przesłanką winy.
Wyrokiem z dnia 10 marca 2005 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych we Wrocławiu częściowo uwzględnił apelację, przyjmując, iż ustalenia
faktyczne Sądu Okręgowego są niepełne oraz że Sąd Okręgowy błędnie przyjął, że
nie doszło do naruszenia dóbr osobistych z art. 23 k.c. Sąd Apelacyjny ustalił dodat-
kowo, iż w piśmie z dnia 14 listopada 2002 r., skierowanym przez KZ NSZZ Solidar-
ność 80 do rektora Politechniki W., wskazano na brak kompetencji Zarządu Regionu
3
NSZZ Solidarność 80 do skreślenia organizacji zakładowej z rejestru struktur zakła-
dowych oraz bezprawność działań Zarządu Regionu NSZZ Solidarność 80, a także
stwierdzono, iż w tych okolicznościach pismo stwierdzające nieistnienie komisji za-
kładowej narusza wizerunek, dobre imię i wiarygodność tejże komisji. Pismem z dnia
13 listopada 2002 r. KZ NSZZ Solidarność 80 wezwała rektora Politechniki W. do
odwołania informacji zawartej w piśmie z 6 listopada 2002 r. Mimo to, pismem z dnia
19 listopada 2002 r. zastępca dyrektora Instytutu Organizacji i Zarządzania Politech-
niki, powołując się na pismo rektora z 6 listopada 2002 r., poinformował Jacka B., że
nie przysługuje mu prawo do korzystania z przepisów ustawy o związkach zawodo-
wych.
Sąd Apelacyjny uznał także, iż Sąd Okręgowy błędnie zastosował art. 24 k.c.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego z konstrukcji art. 23 i 24 k.c. wynika, iż przedmiotem
ochrony są wszelkie dobra osobiste, których liczba jest nieograniczona. Na tej pod-
stawie Sąd Apelacyjny przyjął, iż bezprawne naruszenie prawa do zrzeszania się w
związku zawodowym oraz możliwości aktywności związkowej członków związku,
uczestniczenia we władzach struktur związkowych oraz realizacji powierzonych
związkowi zadań, a także czerpanie satysfakcji z powyższych sfer aktywności, sta-
nowi naruszenie dóbr osobistych pracowników - członków związku zawodowego w
postaci dobra wolności związkowej i podlega ochronie z art. 23 i 24 k.c. Mając po-
wyższe na uwadze, Sąd Apelacyjny uznał, iż w świetle ustalonego stanu faktycznego
strona pozwana naruszyła dobra osobiste strony powodowej, ponieważ nie podjęła
żadnych prób dokonania jakiejkolwiek weryfikacji prawdziwości informacji uzyskanej
z Zarządu Regionu Związku. O ile bowiem pierwotnie mogła pozostawać w prze-
świadczeniu o rzeczywistej utracie bytu prawnego przez komisję zakładową, to po
wystosowaniu przez komisję zakładową pism z dnia 13 listopada 2002 r., 14 listo-
pada 2002 r. oraz 25 listopada 2002 r., wskazujących na brak kompetencji Zarządu
Regionu do skreślenia komisji zakładowej z rejestru struktury zakładowej, wzywają-
cych do sprostowania informacji oraz weryfikacji stanowiska o braku legitymacji
członków zarządu komisji zakładowej do działania, obowiązana była zweryfikować
posiadane informacje. Z tego powodu Sąd Apelacyjny uznał, iż stronie pozwanej
można zarzucić winę nieumyślną w postaci niedbalstwa. Uzasadniało to zdaniem
Sądu Apelacyjnego udzielenie niematerialnej ochrony z art. 24 k.c. przez zobowiąza-
nie do złożenia pisemnego oświadczenia zawierającego przeproszenie pokrzywdzo-
nych, doręczenie go osobom i organom, którym doręczono pismo z dnia 6 listopada
4
2002 r., a także opublikowanie go w czasopiśmie P. Za bezzasadne Sąd Apelacyjny
uznał natomiast żądanie ogłoszenia oświadczenia na posiedzeniu senatu uczelni,
ponieważ jest ono z punktu widzenia usunięcia skutku naruszenia dóbr bezprzed-
miotowe. Sąd Apelacyjny uznał również za bezzasadny zarzut naruszenia art. 448
k.c., poprzez przyjęcie, iż niezbędną przesłanką zadośćuczynienia jest zawinione
działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego. Sąd Apelacyjny uznał, iż warunkiem
sine qua non odpowiedzialności przewidzianej w art. 448 k.c. jest nie tylko bezpraw-
ne ale i zawinione działanie sprawcy naruszenia dobra osobistego, ponieważ art. 448
k.c. został usytuowany w obrębie przepisów o czynach niedozwolonych, dla których
podstawową przesłanką jest wina. Ponadto, zdaniem Sądu Apelacyjnego, brak było
podstaw do uwzględniania apelacji w zakresie zasądzenia zadośćuczynienia ze
względu na to, iż krzywda pracowników w przedmiotowej sprawie miała ze swej natu-
ry charakter niematerialny i została usunięta w pełni poprzez zastosowanie „środków
niematerialnych z art. 24 k.c.”.
Od powyższego wyroku skargę kasacyjną wniosła strona powodowa, zarzu-
cając wyrokowi naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i zastosowa-
nie art. 24 § 1 k.c. i art. 448 k.c. w związku z art. 113
k.p. oraz naruszenie przepisów
postępowania w postaci art. 328 § 2 w związku z art. 391 i 382 k.p.c. Strona powo-
dowa wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w zakresie pkt II w części dotyczą-
cej zadośćuczynienia pieniężnego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu we Wrocławiu. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wskazano,
iż naruszenie art. 24 § 1 k.c. polega na tym, że Sąd Apelacyjny nakazał stronie po-
zwanej złożenie odpowiedniego oświadczenia adresowanego do osób trzecich, na-
tomiast nie nakazał wystosowania listu z przeprosinami adresowanego bezpośrednio
do pracowników, których dobra osobiste zostały naruszone. Z kolei naruszenie art.
448 k.c. ma polegać na tym, iż sąd orzekający odmówił zasądzenia zadośćuczynie-
nia za naruszenie dóbr osobistych, mimo iż zachowanie strony pozwanej było zawi-
nione. Za naruszenie prawa materialnego strona powodowa uznała również nieza-
stosowanie art. 113
k.p. w związku z ustaleniem względem pracownika swoistego
zakazu prawa do korzystania z przepisów ustawy o związkach zawodowych. Odno-
śnie do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. strona powodowa wskazała, iż uzasad-
nienie wyroku pozbawione jest istotnych ustaleń co do zakresu naruszenia, jego in-
tensywności i dolegliwości, długotrwałości lub nieodwracalności naruszenia, upo-
5
rczywości postawy naruszyciela. W odpowiedzi na skargę kasacyjną strona pozwana
wniosła o jej oddalenie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Odnośnie do zarzutu naruszenia art. 448 k.c. skarżący zarzuca, iż Sąd Apela-
cyjny naruszył art. 448 k.c. nie zasądzając na rzecz pracowników zadośćuczynienia,
pomimo uznania, że strona pozwana naruszyła w sposób zawiniony ich dobra osobi-
ste.
Oceniając zasadność powyższego zarzutu Sąd Najwyższy na wstępie podkre-
śla, iż zadośćuczynienie ten przepis jest roszczeniem samodzielnym, niezależnym
od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego
(wyrok SN z 16 kwietnia 2002 r., V CKN 1010/00, OSNC 2003 nr 4, poz. 56). Ozna-
cza to, iż osoba, której dobra osobiste zastały naruszone ma pełną swobodę wyboru
roszczenia, z którym wystąpi przeciwko podmiotowi, który naruszył te dobra. Do-
puszczalna jest zatem kumulacja poszczególnych środków ochrony dóbr osobistych
przewidzianych w art. 24 i 448 k.c. Brak jest jakichkolwiek kryteriów szczegółowych
określających relacje pomiędzy roszczeniami przysługującymi na wypadek narusze-
nia dóbr osobistych. Rolę moderatora pełni tu sąd i jego ocenie ostatecznie pozosta-
wiona zostaje zarówno celowość skorzystania z konkretnego środka, jak również
sposób, w jaki ma on być zastosowany. Należy mieć jednak na uwadze, iż ochrona
dóbr osobistych środkami niematerialnymi jest niezależna od winy naruszyciela (wy-
rok SN z 12 grudnia 2002 r., V CKN 1581/00, OSNC 2004 nr 4, poz. 53); jedyną
przesłanką ich zastosowania jest bezprawność działania. Natomiast bezprawność
nie wystarcza do zasądzenia odpowiedniego zadośćuczynienia na podstawie art.
448 k.c. Przepis ten nie może być bowiem interpretowany w oderwaniu od zasad
rządzących odpowiedzialnością cywilną oraz systemem ochrony dóbr osobistych.
Wskazuje na to usytuowanie art. 448 k.c. w tytule VI księgi trzeciej k.c. „Czyny nie-
dozwolone”. Generalną zasadą odpowiedzialności przyjętą w kodeksie cywilnym w
odniesieniu do czynów niedozwolonych jest zaś odpowiedzialność na zasadzie winy.
Odpowiedzialność oparta na ryzyku lub zasadach współżycia społecznego jest do-
puszczalna tylko, gdy została wyraźnie przewidziane w treści przepisu (wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 12 grudnia 2002 r., V CKN 1581/00, OSNC 2004, nr 4, poz. 53;
wyrok Sądu Najwyższego z 27 października 2004 r., IV CK 135/04; wyrok Sądu Naj-
6
wyższego z 17 września 2004 r., V CK 69/04). Gdyby ustawodawca chciał, aby prze-
słanką roszczeń przewidzianych w art. 448 k.c. była wyłącznie bezprawność naru-
szenia dobra osobistego, to umieściłby ten przepis w części ogólnej prawa cywilnego
(w obrębie art. 24 k.c.). Tymczasem w art. 24 k.c. jest zawarte odesłanie do „zasad
przewidzianych w kodeksie” (II CK 115/03). W konsekwencji Sąd Najwyższy w pełni
podziela stanowisko wyrażone w dotychczasowym orzecznictwie, zgodnie z którym
art. 448 k.c. może być stosowany tylko w przypadku zawinionego naruszenia dobra
osobistego (wyrok SN z 12 grudnia 2002 r., V CKN 1581/00, OSNC 2004 nr 4, poz.
53). Stanowisko to podziela również doktryna, która wskazuje, iż gdyby było inaczej,
art. 448 k.c. nie tylko brzmiałby inaczej („sąd zasądza” zamiast „sąd może zasądzić”)
ale ponadto zostałby umieszczony obok art. 24 k.c.
Sąd Najwyższy akceptuje pogląd skarżącego, iż art. 448 k.c. może znaleźć
zastosowanie w przypadku każdego stopnia winy, niezależnie od jej natężenia (wy-
rok SN z 12 grudnia 2002 r., V CKN 1581/00, OSNC 2004 nr 4, poz. 53). Jednakże,
skarżący błędnie wywodzi, iż stwierdzenie choćby winy nieumyślnej po stronie naru-
szyciela wystarcza do zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. Sąd
orzekający może bowiem, ale nie musi przyznać zadośćuczynienia (wyrok SN z 12
grudnia 2002 r., V CKN 1581/00, OSNC 2004 nr 4, poz. 53; wyrok SN z 16 kwietnia
2002 r., V CKN 1010/00, OSNC 2003 nr 4, poz. 56). Wynika to zarówno z treści art.
448 k.c. („sąd może”), jak i z funkcji zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobi-
stych. Roszczenie wynikające z art. 448 k.c. nie powinno być bowiem traktowane
jako mające charakter lub choćby tylko aspekt penalny. Jego rola polega wyłącznie
na zapobieżeniu trwania naruszenia i możliwego do osiągnięcia złagodzenia skutków
negatywnych doznań, wynikających z naruszenia dóbr osobistych. Dlatego oceniając
zarówno możliwość zasądzenia jak i wysokość odpowiedniej sumy pieniężnej, sąd
musi wziąć pod uwagę kompensacyjny - a nie represyjny - charakter zadośćuczynie-
nia (wyrok SN z 16 kwietnia 2002 r., V CKN 1010/00, OSNC 2003 nr 4, poz. 56; wy-
rok SN z 11 października 2002 r., I CKN 1032/00, Lex nr 78885; wyrok SN z 28
września 2005 r., I CK 256/05). Z powyższego wynika, iż obok udowodnienia winy po
stronie naruszyciela, do zasądzenia zadośćuczynienia na podstawie art. 448 k.c. ko-
nieczne jest uwzględnienie całokształtu okoliczności faktycznych sprawy (wyrok SN z
16 kwietnia 2002 r., V CKN 1010/00, OSNC 2003 nr 4, poz. 56). Sąd musi każdora-
zowo ocenić, czy spełnione są przesłanki do uwzględnienia tego środka ochrony
dóbr osobistych. Podstawą odmowy zastosowania środka przewidzianego w art. 448
7
k.c. może być np. nieznaczny rozmiar krzywdy (wyrok SN z 11 października 2002 R.,
I CKN 1032/00, Lex nr 78885; wyrok SN z 12 grudnia 2002 r., V CKN 1581/00,
OSNC 2004 nr 4, poz. 53), przebaczenie sprawcy, niewłaściwe zachowanie poszko-
dowanego (wyrok SN z 16 kwietnia 2002 r., V CKN 1010/00, OSNC 2003 nr 4, poz.
56). Zdaniem Sądu Najwyższego istotny jest również rodzaj naruszonego dobra
(wyrok SN z 16 kwietnia 2002 r., V CKN 1010/00, OSNC 2003/4/56). Ciężar gatun-
kowy poszczególnych dóbr osobistych nie jest bowiem jednakowy i nie wszystkie
dobra osobiste zasługują na jednakowy poziom ochrony za pomocą środków o cha-
rakterze majątkowym. Sąd Najwyższy podziela poglądy orzecznictwa i doktryny, w
świetle których takie dobra jak życie, wolność, zdrowie i dobre imię stanowią dobra
szczególne i podlegają wzmożonej ochronie (wyrok SN z 16 kwietnia 2002 r., V CKN
1010/00, OSNC 2003 nr 4, poz. 56). Przekłada się to zarówno na możliwość zasą-
dzenia zadośćuczynienia w konkretnej sprawie, jak i na jego wysokość. Ponadto, sąd
musi zbadać nasilenie złej woli oraz celowość zastosowania tego środka (wyrok SN z
12 grudnia 2002 r., V CKN 1581/00, OSNC 2004 nr 4, poz. 53). Musi również odpo-
wiedzieć na pytanie, czy nie będzie właściwe ograniczenie się do środków niemająt-
kowych. Należy również podkreślić, iż pozostawienie uznaniu sędziowskiemu zasą-
dzania odpowiedniej sumy pieniężnej ma zapobiegać nadużywaniu art. 448 k.c.
Z powyższego wynika, iż rodzaj i stopień winy ma wpływ na zakres odpowie-
dzialności przewidzianej w tym przepisie, a zarazem zarówno na kwestię zasądzenia
zadośćuczynienia, jak i wysokość kwoty zasądzanego zadośćuczynienia (wyrok SN z
28 września 2005 r., I CK 256/05; wyrok SN z 12 grudnia 2002 r. V CKN 1581/00,
OSNC 2004 nr 4, poz. 53; wyrok SN z 28 września 2005 r., I CK 256/05). Nie ma
zatem racji strona skarżąca twierdząc w niezgodzie z literalną wykładnią art. 448 k.c.,
że „zaistnienie krzywdy" obliguje sąd do uwzględnienia roszczenia o zasądzenie
odpowiedniej kwoty na cel społeczny (wyrok SN z 12 grudnia 2002 r. V CKN
1581/00). W świetle powyższego jest oczywiste, że żądanie takie nie musi być
uwzględnione przez sąd. Dlatego Sąd Najwyższy nie podzielił stanowiska strony po-
wodowej, zgodnie z którym odmowa zasądzenia zadośćuczynienia pomimo stwier-
dzenia nieumyślnej winy po stronie pozwanej, stanowi naruszenie art. 448 k.c. Sąd
Najwyższy podkreśla, iż w rozpoznawanej sprawie nie doszło do naruszenia dobra
osobistego o istotnym - z obiektywnego punktu widzenia - znaczeniu. Naruszenie nie
miało również miejsca w działalności gospodarczej lub w celu osiągnięcia korzyści
majątkowych. Skala naruszenia - zdaniem Sądu Najwyższego - była niewielka, po-
8
nieważ informacje o rzekomej utracie prawa do występowania w imieniu związku za-
wodowego NSZZ Solidarność 80 rozesłano tylko do tych organów i komórek Poli-
techniki W., które w swych działaniach musiały uwzględniać działalność związków
zawodowych. Wskazane przez Sądy obu instancji skutki rozesłania pisma z dnia 6
listopada 2002 r. i rozmiar krzywdy doznanej przez stronę powodową, przyjęta przez
Sąd Apelacyjny kwalifikacja w zakresie natężenia winy pozwanej, której nie sposób
zakwestionować na gruncie dokonanych ustaleń, oraz nieznaczna krzywda wywoła-
na incydentalnym działaniem strony pozwanej, podjęta ponadto przez pozwaną w
interesie pracowników pozwanej oraz stopień jej winy, to okoliczności, które uzasad-
niały odmowę uwzględnienia powództwa o zasądzenie odpowiedniej sumy. Z tych
powodów Sąd Najwyższy podziela ocenę Sadu Apelacyjnego, że powyższe zacho-
wanie się strony pozwanej nie uzasadnia udzielenia ochrony na podstawie art. 448 w
związku z art. 23 i 24 k.c. w postaci zasądzenia od pozwanej kwoty 12.000 zł tytułem
zadośćuczynienia.
Odnośnie do zarzutu naruszenia art. 24 § 1 k.c. skarżący twierdzi, iż Sąd
Apelacyjny naruszył ten przepis, ponieważ nie nakazał stronie pozwanej wystosowa-
nia listu z przeprosinami adresowanego bezpośrednio do pracowników, których do-
bra osobiste zostały naruszone, a poprzestał jedynie na nakazaniu stronie pozwanej
złożenie odpowiedniego oświadczenia adresowanego do osób trzecich i opublikowa-
nia go w czasopiśmie P. oraz doręczenia odpisu powyższego oświadczenia do wia-
domości prorektorom, dyrektorowi administracyjnemu, kancelarii rektora, działowi
spraw pracowniczych, Instytutowi Organizacji i Zarządzania pozwanej oraz zakłado-
wym organizacjom związkowym Politechniki W. Skarżący podnosi, iż wyrok Sądu
Apelacyjnego przymusza jedynie pozwaną do usunięcia „skutków naruszenia w
płaszczyźnie społecznej, natomiast nie usuwa skutków naruszenia w płaszczyźnie
indywidualnej”.
Ustosunkowując się do powyższego zarzutu Sąd Najwyższy na wstępie wska-
zuje, że z uwagi na fakt, iż w art. 24 § 1 k.c. brak jest jakichkolwiek kryteriów szcze-
gółowych określających relacje pomiędzy roszczeniami przysługującymi na wypadek
naruszenia dóbr osobistych, do sądu należy rozstrzygnięcie zarówno o celowości
skorzystania z konkretnego środka, jak również sposobie, w jaki ma on być zastoso-
wany. Z powyższego wynika, iż sam fakt nakazania przez sąd opublikowania sto-
sownego oświadczenia bez nałożenia na podmiot, który dopuścił się naruszenia dóbr
osobistych obowiązku bezpośredniego i indywidualnego przeproszenia osoby lub
9
osób, których dobra osobiste zostały naruszone, nie uchybia art. 24 § 1 k.c., jeżeli w
świetle ustalonego stanu faktycznego sąd orzekający mógł przyjąć, iż opublikowanie
stosownego oświadczenia jest środkiem wystarczającym do usunięcia skutków
stwierdzonego naruszenia. Niezależnie od powyższego, Sąd Najwyższy wskazuje, iż
pozwem z dnia 9 grudnia 2002 r. wniesiono o „zobowiązanie strony pozwanej do zło-
żenia pisemnego oświadczenia następującej treści: przepraszam Pana Jacka B.,
Panią Weronikę F. i Pana Aleksandra P. za naruszenie ich praw i wolności związko-
wych polegające na rozpowszechnianiu pismem z dnia 6.XI.2002 r. [...] nieprawdzi-
wego stwierdzenia, że osoby te przestały pełnić dotychczasowe funkcje w Komisji
Zakładowej NSZZ Solidarność 80 przy Politechnice W. i utraciły legitymację do po-
dejmowania jakichkolwiek działań wynikających ze statusu organizacji związkowej i
opublikowania go w czasopiśmie P. oraz ogłoszenia na posiedzeniu senatu pozwa-
nej”. Powód domagał się zatem nakazania przez sąd złożenia przez stronę pozwaną
pisemnego oświadczenia o określonej w pozwie treści poprzez opublikowanie tego
oświadczenia w czasopiśmie P. oraz ogłoszenie na posiedzeniu Senatu pozwanej. Z
powyższego wynika jednoznacznie, iż skarżący nie domagał się, by sąd zobowiązał
stronę pozwaną do złożenia powyższego oświadczenia w sposób adresowany indy-
widualnie do reprezentowanych przez niego pracowników. Żądanie takie nie zostało
zgłoszone zarówno w pozwie, jak i w późniejszych pismach procesowych. Mając po-
wyższe na względzie, zarzut naruszenia art. 24 § 1 k.c. jest bezpodstawny.
Sąd Najwyższy nie podziela także do zarzutu naruszenia art. 113
k.p. Przepis
art. 113
k.p. zakazuje jakiejkolwiek dyskryminacji w zatrudnieniu. W ustalonych przez
Sądy pierwszej i drugiej instancji okolicznościach faktycznych sprawy brak jakichkol-
wiek przesłanek wskazujących na fakt dyskryminacji pracowników przez stronę po-
zwaną z powodu przynależności do związku zawodowego. Nie można również do-
patrzyć się przejawu dyskryminacji w rozumieniu powyższego przepisu we wskaza-
nym przez stronę powodową piśmie strony pozwanej z 19 listopada 2002 r. Z treści
pisma nie wynika bowiem, aby pozwana dyskryminowała pracowników w sposób
objęty zakresem zastosowania art. 113
k.p.
Ustosunkowując się do zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. (zarzut ten ma
charakter procesowy) Sąd Najwyższy podkreśla, iż z utrwalonego orzecznictwa wy-
nika, iż zarzut naruszenia tego przepisu może w określonych, konkretnych okolicz-
nościach sprawy uzasadniać przyjęcie za usprawiedliwioną podstawy skargi kasa-
cyjnej, o której mowa w art. 3983
§ 1 pkt. 2 k.p.c. (wyrok SN z dnia 26 listopada 1999
10
r., III CKN 460/98, OSNC 2000nr 5, poz. 100; wyrok SN z dnia 9 lutego 2001 r., III
CKN 286/00). Naruszenie przez sąd drugiej instancji przepisu art. 328 § 2 w związku
z art. 391 k.p.c. może stanowić usprawiedliwioną podstawę z art. 3983
§ 1 pkt. 2
k.p.c., jeżeli skarżący wykaże, że z powodu uchybienia wymogom określonym w art.
328 § 2 w związku z art. 391 k.p.c. zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli
kasacyjnej Sądu Najwyższego. Innymi słowy, chodzi o taką sytuację, gdy uchybienie
obowiązkowi wynikającemu z art. 328 § 2 k.p.c. uniemożliwia Sądowi Najwyższemu
sprawdzenie trafności orzeczenia sądu drugiej instancji (por. np. orzeczenia Sądu
Najwyższego: z dnia 13 maja 1997 r. II CKN 112/97, niepublikowane; z dnia 8 paź-
dziernika 1997 r. II CKN 312/97, niepublikowane; z dnia 17 lipca 1997 r. III CKN
149/97, OSP 2000 nr 4, poz. 63; z dnia 11 maja 2000 r., I CKN 272/00, niepubliko-
wane). Analiza uzasadnienia wyroku Sądu Apelacyjnego nie wykazała, by uchybiało
ono wymaganiom określonym w 328 § 2 w związku z art. 391 k.p.c. w sposób unie-
możliwiający Sadowi Najwyższemu przeprowadzenie kontroli orzeczenia w ramach
postępowania ze skargi kasacyjnej.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy orzekł jak na wstępie.
========================================