Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 23 marca 2015 roku w sprawie znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. odmówił M. R. prawa do renty rodzinnej po zmarłej A. Z..

Decyzja została wydana na podstawie art.65, 67 i 68 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2013 roku, poz.1440 ze zm.).

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, iż śmierć A. Z. nastąpiła w okresie krótszym niż rok od ustanowienia zmarłej opiekunem prawnym M. R..

W odwołaniu od powyższej decyzji M. R. wniosła o jej zmianę i przyznanie prawa do renty rodzinnej po zmarłej A. Z..

Zaskarżonej decyzji zarzuciła naruszenie art.69 w zw. z art.68 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych poprzez ich niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że prawo do renty rodzinnej nie przysługuje wnukowi, jeżeli zgon ubezpieczonego emeryta lub rencisty nastąpił w okresie krótszym niż rok od ustanowienia go opiekunem prawnym, podczas gdy prawo do renty rodzinnej przysługuje niezależnie od daty ustanowienia go opiekunem prawnym. Do przyznania prawa do renty rodzinnej konieczne jest przyjęcie wnuka na utrzymanie i wychowanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego oraz w przypadku gdy rodzice żyją okoliczność, iż nie mogą zapewnić utrzymania uprawnionemu oraz że ubezpieczony był ustanowiony opiekunem przez sąd.

W uzasadnieniu odwołania wskazała, iż od urodzenia przebywała u babci A. Z.. Babcia ją wychowywała i zapewniała środki utrzymania realizując obowiązki spoczywające na rodzicach. Rodzice nie zapewniają jej środków niezbędnych do utrzymania, nie utrzymuje z nimi kontaktu. Od ojca otrzymuje alimenty w wysokości 300 zł, oraz z funduszu alimentacyjnego 400 zł tytułem alimentów od matki. Powyższe środki nie wystarczają na utrzymanie, opłacenie kosztów mieszkania, wyżywienia. Wyjaśniła nadto, iż nadal się uczy w Zespole Szkół (...) w Ł..

W odpowiedzi na odwołanie pełnomocnik organu rentowego wniósł o jego oddalenie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona M. R. urodziła się w dniu (...). Obecnie jest uczennicą Technikum nr 21 w Ł.. Koniec nauki jest planowany na 31 sierpnia 2017 roku. (zaświadczenie – k.12 akt ZUS)

Postanowieniem z dnia 12 grudnia 2008 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi w sprawie VI Ns 671/08 powierzył A. Z. na czas postępowania w przedmiocie władzy rodzicielskiej wykonywanie bieżącej pieczy nad M. R.. W uzasadnieniu postanowienia Sąd wskazał, iż M. R. przebywa u A. Z. od 28 listopada 2008 roku. Następnie postanowieniem z dnia 1 lipca 2009 roku w sprawie VI Ns 671/08 Sąd Rejonowy dla Łodzi – Widzewa w Łodzi zmienił postanowienie z dnia 18 października 2007 roku w sprawie V. N. 331/07 poprzez powierzenie A. Z. wykonywania bieżącej pieczy nad małoletnią M. R. i ustanowił ją kuratorem do spraw majątkowych dziecka. (odpis postanowień – k.5, k.6)

Postanowieniem z dnia 28 maja 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi VII Wydział Rodzinny w sprawie VII Ns 149/14 pozbawił władzy rodzicielskiej A. R. (1) i A. R. (2) nad małoletnią M. R. i ustanowił rodzinę zastępczą w osobie A. Z.. Postanowienie jest prawomocne od 19 czerwca 2014 roku. (odpis postanowienia – k.11 akt ZUS)

Rodzice ubezpieczonej A. R. (1) i A. R. (2) rozwiedli się w 2004 roku. Obecnie ojciec ubezpieczonej ma 40 lat, a matka 41 lat. (odpis skrócony aktu małżeństwa – k.15 akt ZUS)

Ubezpieczona mieszkała wraz z babcią A. Z. w Ł. przy ul. (...), od II klasy szkoły podstawowej. Od tego czasu ubezpieczona pozostawała na utrzymaniu babci A. Z.. A. Z. opiekowała się ubezpieczoną, kupowała jej ubrania, podręczniki, kontaktowała się z nauczycielami, organizowała wakacje, zimowiska. Matka ubezpieczonej A. R. (1) nie opiekowała się nią. (zeznania ubezpieczonej min.00:04:10 protokół z 20.01.2016 r.)

W II klasie gimnazjum ubezpieczona przeprowadziła się wraz z babcią A. Z. do mieszkania w Ł. przy ul. (...). Ubezpieczona mieszka obecnie pod tym adresem. (zeznania ubezpieczonej min.00:04:10 protokół z 20.01.2016 r.)

Ubezpieczona otrzymuje tytułem alimentów od ojca 300 zł miesienie oraz 400 zł miesięcznie tytułem alimentów od matki, dodatkowo ubezpieczona otrzymywała w okresie od 1 lutego do 31 października 2015 roku zasiłek rodzinny w wysokości 115 zł miesięcznie oraz we wrześniu 2015 roku dodatek do zasiłku rodzinnego w wysokości 150 zł. (zeznania ubezpieczonej min.00:04:10 protokół z 20.01.2016 r., wypis z wyroku k.38, decyzje – k.36, 37)

Ubezpieczona nie składała wniosku o podwyższenie alimentów ani od ojca ani od matki. Ojciec ubezpieczonej mieszka za granicą. Matka ubezpieczonej nie pracuje. (zeznania ubezpieczonej min.00:01:33 protokół z 15.02.2016 r.)

A. Z. zmarła 26 lutego 2015 roku. (odpis skrócony aktu zgonu – k.10 akt ZUS)

W dniu 9 marca 2015 roku ubezpieczona złożyła wniosek o rentę rodzinną w związku ze śmiercią A. Z.. (wniosek – k.1 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny jest bezsporny między stronami. Istotne w sprawie okoliczności zostały ustalone na podstawie niekwestionowanych dowodów z dokumentów oraz zeznań ubezpieczonej.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie nie jest zasadne.

Zgodnie z treścią art.69 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2015 roku, poz.749 ze zm.) przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, o których mowa w art.67 ust.1 punkt 2, mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki określone w art.68, a ponadto:

1)  zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz

2)  nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli:

a)  nie mogą zapewnić im utrzymania albo

b)  ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Źródłem uprawnienia dzieci do renty rodzinnej jest utrata żywiciela, którym zwykle nie są dziadkowie, lecz rodzice. Prawo do renty rodzinnej po dalszych krewnych (np. dziadkach) dzieci mogą nabyć wówczas, gdy znalazły się poza własną rodziną i nie mogą od tej rodziny uzyskać środków utrzymania i wychowania, a ponadto, gdy nie jest to sytuacja krótkotrwała i przemijająca. Istotą i celem renty rodzinnej jest bowiem zapewnienie członkom rodziny zmarłego ubezpieczonego środków utrzymania, przy założeniu, że wskutek jego śmierci sytuacja materialna członków jego rodziny ulega pogorszeniu.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczona M. R. spełnia warunki określone w art.68 ww. ustawy ponieważ kontynuuje naukę w szkole średniej, obecnie jest uczennicą III klasy Technikum).

Organ rentowy odmówił ubezpieczonej prawa do renty rodzinnej po zmarłej w dniu 26 lutego 2015 roku babci A. Z., wskazując iż A. Z. zmarła w okresie krótszym niż rok od ustanowienia je opiekunem prawnym ubezpieczonej.

Stanowisko wyrażone przez organ rentowy jest błędne, bowiem bycie opiekunem prawnym nie jest podstawową przesłanką przyznania renty rodzinnej wnukowi. Taką przesłanką jest przyjęcie wnuka na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego emeryta lub rencisty. Warunek ten został spełniony. Z ustaleń Sądu wynika, iż ubezpieczona mieszkała wraz z babcią A. Z. od II klasy szkoły podstawowej. Od tego czasu babcia sprawowała nad nią opiekę, decydowała o jej losach, pielęgnowała ją, dbała o wszystkie sprawy ubezpieczonej, kupowała podręczniki, kontaktowała się z nauczycielami. Od 28 listopada 2008 roku ubezpieczona przebywała u A. Z. na stałe. Od tego czasu ciężar utrzymania i wychowania ubezpieczonej spoczywał na A. Z.. Postanowieniem z dnia 28 maja 2014 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi – Śródmieścia w Łodzi VII Wydział Rodzinny w sprawie VII Ns 149/14 pozbawił władzy rodzicielskiej A. R. (1) i A. R. (2) nad małoletnią M. R. i ustanowił rodzinę zastępczą w osobie A. Z..

Do przyznania prawa do renty konieczne jest spełnienie także przesłanek określonych w punkcie 2 art.69 ww. ustawy. W przypadku gdy żyją rodzice dziecka ma ono prawo do renty rodzinnej po dziadkach jeżeli rodzice nie mogą zapewnić im utrzymania albo ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd. Przy czym należy wskazać, iż zgodnie z treścią art.170 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (k.r.o.) opieka ustaje z mocy prawa gdy małoletni osiągnie pełnoletność. Ubezpieczona ukończyła 18 lat 10 stycznia 2015 roku, czyli przed śmiercią A. Z..

Sytuacja życiowa wnuka pozostającego na utrzymaniu dziadków nie pogarsza się, gdy żyjący rodzice mogą zapewnić mu utrzymanie w tych nowych warunkach (po śmierci babci). Niemożność zapewnienia dziecku utrzymania jest pojęciem nieostrym. W uzasadnieniu wyroku z dnia 7 października 2014 roku (I UK 50/14, Legalis nr 1567461) Sąd Najwyższy wskazał, iż niemożność zapewnienia utrzymania powinna być rozumiana jako niemożność wywołana obiektywnymi okolicznościami np. złym stanem zdrowia, zaawansowanym wiekiem, niepełnosprawnością, całkowitą niezdolnością do pracy lub zdolnością znacznie ograniczoną, długotrwałym brakiem zatrudnienia mimo jego intensywnego poszukiwania, koniecznością sprawowania osobistej opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem, koniecznością sprawowania opieki nad licznym potomstwem, a także nadzwyczajnymi zdarzeniami losowymi wykluczającymi podjęcie pracy zarobkowej. Niedookreślenie tego pojęcia nie może jednak prowadzić do nadużyć w warunkach istniejącego bezrobocia, w szczególności do znalezienia alternatywnych źródeł utrzymania w stosunku do obowiązku alimentacyjnego rodziców.

Stosownie do treści art.133§1 k.r.o. i art.135§1 i 2 k.r.o. obowiązek alimentacyjny ze strony rodziców istnieje tak długo, jak długo dziecko, niezależnie od osiągniętego wieku, nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Obecnie ubezpieczona jest uczennicą III klasy technikum i z uwagi na kontynuowanie nauki nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie. Prawo do renty rodzinnej jest wyłączone gdy choć jeden z rodziców jest w stanie zapewnić dziecku utrzymanie. Ustawodawca przenosi ciężar dostarczania środków utrzymania dziecka na rodziców, którzy mają taką możliwość i mogą (obiektywnie rzecz oceniając) sprostać obowiązkowi alimentacyjnemu wobec dziecka.

Z zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż ubezpieczona otrzymuje alimenty od ojca 300 zł miesięcznie, zaś od matki 400 zł miesięcznie. Alimenty od ojca zostały ustalone w wyroku rozwodowym z dnia 8 kwietnia 2004 roku. Od tego czasu ubezpieczona nie składała wniosku o ich podwyższenie. Ubezpieczona nie składała również wniosku o podwyższenie alimentów od matki. Świadczenia te ubezpieczona otrzymuje z funduszu alimentacyjnego, począwszy od 1 lutego 2015 roku.

Ubezpieczona nie utrzymuje kontaktów z rodzicami. Ojciec ubezpieczonej przebywa za granicą, gdzie pracował, natomiast matka nie pracuje. W ocenie Sądu nie stanowi wystarczającego argumentu za przyjęciem tezy, że rodzice ubezpieczonej nie mają obiektywnej możliwości zapewnienia jej utrzymania ustalenie, że nie utrzymują kontaktów z ubezpieczoną i nie mają wystarczających dochodów. W toku postępowania ubezpieczona nie wykazała, że jej mama nie może podjąć pracy z przyczyn obiektywnych, od niej niezależnych (np. choroby lub niepełnosprawności), ani że dochody jej ojca nie uniemożliwiają jej utrzymanie. Rodzice ubezpieczonej są jeszcze stosunkowo młodymi ludźmi (urodzonymi matka w 1975 roku ojciec w 1976 roku), mają zatem obiektywną możliwość podjęcia pracy i ponoszenia kosztów utrzymania ubezpieczonej. Zaniedbania w zakresie utrzymania ubezpieczonej były spowodowane przede wszystkim brakiem odpowiedzialności za córkę i zaniedbywaniem obowiązków rodzicielskich. Nie jest to jednak okoliczność, która zwalnia rodziców ubezpieczonej z obowiązku jej utrzymania.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego jest prezentowany pogląd, że możliwości zarobkowe osoby zobowiązanej do dostarczania środków utrzymania (alimentów) nie wynikają z faktyczne osiąganych zarobków i dochodów, ale stanowią środki pieniężne, które osoba zobowiązana może i powinna uzyskiwać przy dołożeniu należytej staranności, stosownie do swych sił umysłowych i fizycznych. W uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów z 26 maja 1995 roku (III CZP 178/94, OSNC rok 1995, nr 10, poz. 136), Sąd Najwyższy podkreślił, że ustalenie możliwości zarobkowych (majątkowych) zobowiązanego do alimentacji ma często charakter hipotetyczny, gdyż kryterium ustalenia takich możliwości nie zawsze są zarobki osiągane aktualnie przez zobowiązanego, lecz sama zdolność do uzyskania wyższego wynagrodzenia. Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego określają zarobki i dochody, jakie uzyskiwałby przy pełnym wykorzystaniu swych sił fizycznych i zdolności umysłowych, nie zaś rzeczywiste zarobki i dochody.

W uzasadnieniu wyroku z dnia 16 kwietnia 2014 roku (III AUa 1113/13, Lex nr 1461070) Sąd Apelacyjny w Łodzi zwrócił uwagę, iż art.69 ww. ustawy nie precyzuje wyraźnie skali utrzymania przez rodziców, która decyduje o możliwości zapewnienia egzystencji, ale w tym zakresie w judykaturze i doktrynie przyjmuje się, że za próg można uznać kwotę minimalnej renty rodzinnej. Oznacza to, że w wypadkach gdy rodzice partycypują w kosztach utrzymania dziecka na poziomie minimalnej renty rodzinnej to wypełnili ciążący na nich obowiązek zapewnienia utrzymania, tym samym wykluczone będzie nabycie renty rodzinnej. Ubezpieczona nie wnosiła o podwyższenie alimentów od ojca ani od matki. Alimenty od ojca pozostają na poziomie ustalonym w 2004 roku. Rezygnacja ubezpieczonej z podwyższenia alimentów nie usuwa obowiązku rodziców i nie powoduje powstania w jego miejsce prawa do renty rodzinnej po babci. Ubezpieczona może złożyć wniosek o podwyższenie alimentów od rodziców i w przypadku uzyskania pozytywnego rozstrzygnięcia egzekwować zasądzone alimenty.

Reasumując, w toku postepowania ubezpieczona nie wykazała, iż żyjący rodzice nie mogą jej zapewnić utrzymania co najmniej na poziomie minimalnej renty rodzinnej. Tym samym nie została spełniona przesłanka do przyznania renty rodzinnej po babci określona w art.69 punkt 2 litera „a” ww. ustawy.

Wobec powyższego Sąd, na podstawie art.477 ¹⁴§1 k.p.c. oddalił odwołanie.

ZARZĄDZENIE

Odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć ubezpieczonej, pouczając ją o prawie, terminie i sposobie złożenia apelacji.

7.03.2016 r.