Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 września 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 września 2015 r. w Szczecinie

sprawy E. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o przeliczenie emerytury

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 14 października 2014 r. sygn. akt IV U 868/14

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 943/14

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 10 czerwca 2014 r. odmówił ubezpieczonemu E. K. prawa do przeliczenia emerytury.

Ubezpieczony E. K. zaskarżył powyższą decyzję wnosząc o jej zmianę poprzez przyjęcie do wyliczenia emerytury okresów składkowych bez uzupełnienia ich stażem rolniczym lub o uchylenie decyzji i przekazanie sprawy organowi rentowemu do ponownego rozpoznania.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania.

Wyrokiem z dnia 14 października 2014 r. Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Sąd I instancji ustalił, że decyzją z dnia 22 sierpnia 2002 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej. Podstawą przyznania emerytury było spełnienie przez ubezpieczonego następujących warunków: tj. ukończenie 60 lat i udowodnienie okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze 25 lat ( 20 l. 4 m-ce i 8 dni okresów składkowych uzupełnionych okresem pracy w gospodarstwie rolnym do 25 lat ) w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Decyzją z dnia 4 lutego 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury przewidzianej w art. 28 ustawy emerytalnej wskazując, że od 1 lipca 2002 r. pobiera on emeryturę przyznaną na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej z tytułu pracy w szczególnych warunkach.

Ubezpieczony w odwołaniu od tej decyzji podniósł, że z chwilą ukończenia 65 lat spełnił warunki ustawowe do emerytury przewidzianej w art. 28 ustawy emerytalnej i w jego ocenie organ rentowy winien porównać wysokość świadczenia ustalonego zgodnie z art. 28 cytowanej ustawy z wysokością dotychczas otrzymywanego świadczenia z tytułu pracy w szczególnych warunkach i przy zbiegu świadczeń ( art. 95- art. 97 ) i wybrać korzystniejsze dla ubezpieczonego.

Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wdział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 23 maja 2011 r. oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Od powyższego wyroku apelację wniósł E. K..

Sąd Apelacyjny w Szczecinie wyrokiem z dnia 20 grudnia 2011 r. oddalił apelację ubezpieczonego.

W dniu 27 maja 2014 r. ubezpieczony złożył po raz kolejny wniosek o ponowne przeliczenie emerytury na podstawie art.114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. W uzasadnieniu wniosku ubezpieczony podniósł, że wnosi o przeliczenie emerytury na podstawie stażu pracowniczego.

Na podstawie tak dokonanych ustaleń oraz w oparciu o treść art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Sąd I instancji zważył, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Okręgowy ocenił, że w rozpoznawanej sprawie spór dotyczył możliwości wznowienia postępowania w kwestii wysokości świadczenia emerytalnego E. K. w trybie art. 114 ust. 1 ww. ustawy i w konsekwencji obniżenia stażu ubezpieczonego. Ocenie Sądu Okręgowego podlegała dokumentacja znajdująca się w aktach organu rentowego.

Zdaniem tego Sądu analiza akt emerytalnych ubezpieczonego nie daje podstaw do stwierdzenia zaistnienia przesłanek z powołanego wyżej uregulowania, bowiem E. K. nie przedstawił nowych dowodów ani nie ujawnił nowych okoliczności w rozumieniu powołanego przepisu. Ponowna ocena dowodów i stwierdzonych w nim okoliczności, nie stanowi podstawy do wznowienia postępowania w trybie art. 114 ust. 1 cytowanej ustawy. Sąd orzekający zaznaczył, że kwestia przeliczenia wysokości emerytury na podstawie art.28 ustawy emerytalnej była przedmiotem rozpoznania przez Sąd Okręgowy w Koszalinie i Sąd Apelacyjny w Szczecinie.

Aktualnie ubezpieczony złożył kolejny wniosek o ustalenie emerytury w trybie art. 28 ustawy emerytalnej.

Sąd Okręgowy wywiódł, że zgodnie z art. 28 ww. ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r., którzy nie osiągnęli okresu składkowego i nieskładkowego, o którym mowa w art. 27 ust. 1 pkt 2, przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny, o którym mowa w art. 27 ust. 2 i 3;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 15 lat dla kobiet i co najmniej 20 lat dla mężczyzn.

Sąd ten dostrzegł, że na podstawie art. 27 ust. 1. ustawy ubezpieczonym urodzonym przed dniem 1 stycznia 1949 r. przysługuje emerytura, jeżeli spełnili łącznie następujące warunki:

1) osiągnęli wiek emerytalny określony w ust. 2 albo 3;

2) mają okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 27a.

2. Wiek emerytalny dla kobiet wynosi co najmniej 60 lat.

3. Wiek emerytalny dla mężczyzn urodzonych w okresie:

1) do dnia 31 grudnia 1947 r. wynosi co najmniej 65 lat;

2) od dnia 1 stycznia 1948 r. do dnia 31 marca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 1 miesiąc;

3) od dnia 1 kwietnia 1948 r. do dnia 30 czerwca 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 2 miesiące;

4) od dnia 1 lipca 1948 r. do dnia 30 września 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 3 miesiące;

5) od dnia 1 października 1948 r. do dnia 31 grudnia 1948 r. wynosi co najmniej 65 lat i 4 miesiące.

Zapis przepisu art. 28 ustawy emerytalnej ma charakter wyjątku od ogólnej zasady określonej w art.27 i powinien być interpretowany ściśle.

W sprawie za bezsporne Sąd Okręgowy uznał, że ubezpieczony E. K. nabył w 2002 r. uprawnienie do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Jednym z warunków przyznania mu tej emerytury było ustalenie, iż ubezpieczony legitymuje się co najmniej 25 letnim okresem składkowym i nieskładkowym. Wymiar okresu pracy najemnej, którą świadczył ubezpieczony, został powiększony – w myśl art. 10 ustawy – okresami jego pracy w gospodarstwie rolnym, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia wymaganego przez ustawę minimum. W efekcie łączny okres składkowy i nieskładkowy, jakim legitymuje się E. K. wynosi co najmniej 25 lat. Tymczasem, jak wskazano, jednym z warunków przyznania prawa do emerytury w oparciu o art. 28 ustawy jest legitymowanie się przez ubezpieczonego łącznym okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze niższym niż 25 lat. W tej sytuacji należało uznać, iż E. K. nie spełnia wszystkich przesłanek koniecznych dla ustalenia prawa do emerytury, o której mowa w art. 28 ustawy.

Sąd Okręgowy zważył, iż ubezpieczony nie powoływał się w toku postępowania na nowe dowody, czy okoliczności, istniejące przed wydaniem decyzji przy wcześniejszym rozstrzyganiu o jego prawie do świadczenia emerytalnego. Jak sam podnosił w uzasadnieniu wywiedzionego odwołania, żąda przeliczenia emerytury nie w oparciu o nowe dowody, a jedynie w związku z tym, iż okres jego ubezpieczenia pracowniczego (okres składkowy i nieskładkowy ) w wymiarze 20 lat, 4 miesiące i 8 dni wystarcza do przyznania mu świadczenia emerytalnego na podstawie art. 28 ustawy, bez konieczności uzupełniania stażu pracy okresami jego pracy w gospodarstwie rolnym. W tej sytuacji, zdaniem Sądu I instancji, w warunkach, gdy ubezpieczony nie przedstawił nowych dowodów, jak również nie ujawnił nowych okoliczności sprawy, brak było podstaw do stwierdzenia zasadności wznowienia postępowania, zgodnie z art. 114 ust. 1 ustawy.

Ubezpieczony w 2002 r. spełnił warunki do przyznania emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach z art. 32 ustawy i w tym stanie rzeczy nie mógł się ubiegać o przyznanie prawa do emerytury tzw. niepełnej z art. 28 ustawy. Sąd Okręgowy przypomniał, że emerytura jest świadczeniem jednorodnym, bez względu na to z jakiej podstawy prawnej przyznanym. Jeśli w 2002 r. organ rentowy zaliczył, w trybie art. 10 ustawy, na poczet okresów składkowych i nieskładkowych ubezpieczonego jego okres pracy w gospodarstwie rolnym i nastąpiło to w takim wymiarze, który pozwalał na przyznanie E. K. prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach (co najmniej 25-letni), to oznacza, że ubezpieczony nie spełniał warunków koniecznych do przyznania mu świadczenia zgodnie z żądaniem – w myśl art. 28 ustawy emerytalnej.

Wobec dokonanych ustaleń i rozważań prawnych Sąd Okręgowy w Koszalinie na podstawie art. 477 ¹⁴§ 1 k. p. c. oddalił odwołanie E. K. od decyzji z dnia 10 czerwca 2014 r.

Z powyższym rozstrzygnięciem nie zgodził się ubezpieczony. Wyrok zaskarżył w całości. Wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego poprzez nieuznanie przepisów ustawy z dnia 14.12.1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. Apelujący oświadczył, że wycofuje przelicznie emerytury z art. 28 oraz zażądał przekazania całego stażu pracy w rolnictwie do KRUS. Do pisma z dnia 17 sierpnia 2015r. oznaczonym jako uzupełnienie apelacji ubezpieczony dołączył szereg załączników, w tym świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 20.12.2001r., traktując je jako nowy dowód w sprawie.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji ustalając stan faktyczny oparł się na całokształcie zebranego materiału dowodowego, należycie go rozważył i wskazał jakim środkom dowodowym dał wiarę, przedstawiając prawidłową ich ocenę, którą właściwie uargumentował. Całość podjętych ustaleń faktycznych Sądu Okręgowego przedstawiona w pisemnym uzasadnieniu wyroku zasługuje na akceptację. Ustalenia te jako prawidłowe i znajdujące oparcie w materiale dowodowym Sąd Apelacyjny podziela przyjmując za własne, w związku z czym nie ma konieczności ich ponownego przytaczania w całości (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 22.02.2010 r., I UK 233/09, z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, z dnia 5 listopada 1998 r. I PKN 339/98 i postanowienie z dnia 22 kwietnia 1997 r., II UKN 61/97). Analiza akt postępowania wskazuje, że nie wystąpiło w niej również naruszenie przepisów prawa materialnego.

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że zakres postępowania sądowego w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyznacza treść zaskarżonej decyzji. Sąd pracy i ubezpieczeń społecznych rozpoznając sprawę może orzekać w takim zakresie, jaki wynika z treści zaskarżonej decyzji. W sprawie z odwołania od decyzji organu rentowego sąd I instancji kontroluje jej zgodność z prawem, a sąd II instancji – prawidłowość rozstrzygnięcia sądu I instancji w odniesieniu do stanu rzeczy (faktycznego i prawnego) istniejącego w chwili wydania przez organ rentowy decyzji. O zasadności rozstrzygnięcia organu decydują zatem zawsze okoliczności istniejące w chwili wydania decyzji, natomiast postępowanie sądowe ma charakter odwoławczy, sprawdzający i weryfikujący. W niniejszej sprawie powyższa kwestia nabiera zasadniczego znaczenia, ponieważ przedmiotem sporu jest decyzja organu rentowego z dnia 10.06.2014r. odmawiająca ubezpieczonemu prawa do przeliczenia emerytury, a do apelacji, jak i pisma oznaczonego jako „uzupełnienie apelacji” ubezpieczony dołączył szereg załączników, pozostających poza obszarem zainteresowania wydanej decyzji i sądów. Są to dokumenty, którymi apelujący dysponował już na etapie składania wniosku do organu rentowego. Na marginesie wskazać trzeba, że większość z dołączonych dokumentów znajdowała się już w aktach organu rentowego i była znana sądom obu instancji. Ubezpieczony nie wskazuje na konkretne uchybienia organu rentowego oraz sądu I instancji, które miałyby wpływ na kształt wydanej decyzji. Apelacja nie przedstawia w tym zakresie żadnego logicznego wywodu poprzestając jedynie na, trudnej do merytorycznej oceny, polemice ubezpieczonego.

W kontekście przedmiotu zaskarżenia kluczowy jest fakt, że ubezpieczony prawo do emerytury nabył na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej. Podstawą przyznania emerytury było ukończenie przez ubezpieczonego 60 lat, udowodnienie 15 lat pracy w szczególnych warunkach i okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze 25 lat. Przy czym okresy składkowe i nieskładkowe uzupełniono okresem pracy ubezpieczonego w gospodarstwie rolnym. Obecnie ubezpieczony domaga się ponownego przeliczenia emerytury na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przy uwzględnieniu wyłącznie jego stażu pracowniczego, z pominięciem pracy w rolnictwie. W myśl cytowanego przepisu prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość. Świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z dnia 20.12.2001 roku wystawione przez (...) Sp. z o.o., które wnioskodawca przedstawia jako nowy dowód w sprawie, znajdowało się już w aktach emerytalno-rentowych. Stąd w rozpoznawanej sprawie nie zostały przez skarżącego przedłożone żadne nowe dowody i nie ujawniono żadnych okoliczności istniejących przed wydaniem uprzednich decyzji ustalających wysokość jego emerytury, które nie byłyby znane organowi rentowemu przed wydaniem decyzji. Dlatego nie było też podstaw do merytorycznego ponownego obliczania wysokości emerytury skarżącego.

Sąd pierwszej instancji nie naruszył tym samym art. 28 powołanej ustawy. Kwestia niemożności zastosowania art. 28 ustawy emerytalnej była już przedmiotem rozważań Sądu Apelacyjnego w Szczecinie III Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w uzasadnieniu do wyroku z dnia 20.12.2011r.

Należy zgodzić się z Sądem Okręgowym, że w myśl art. 28 cyt. ustawy potencjalne uprawnienie do tego rodzaju tzw. niepełnej emerytury dotyczy tylko i wyłącznie osób, które nie osiągnęły okresu składkowego i nieskładkowego wskazanego w art. 27 ustawy stanowiącego, że minimalny okres emerytalny wynosi 25 lat. Według treści tego art. 28 trzeba posiadać łączny okres składkowy i nieskładkowy co najmniej 20 lat, ale niższy niż 25 lat oraz wiek wynoszący w przypadku mężczyzn co najmniej 65 lat. Ubezpieczony spełniał warunek dotyczący wieku, a jego łączny staż emerytalny był wyższy niż 25 lat. Okres pracy najemnej został ubezpieczonemu uzupełniony okresami pracy w gospodarstwie rolnym na zasadzie art. 10 ustawy emerytalnej. W ocenie Sądu Apelacyjnego niedopuszczalne jest ustalenie prawa do emerytury niepełnej z art. 28 ustawy, w sytuacji spełnienia przesłanek do emerytury podstawowej. Uprawnienie z art. 28 ma charakter wyjątku od ogólnej zasady określonej w art. 27. Nie można przyjmować, że dla uzyskania świadczenia określonego w art. 32 ubezpieczony legitymuje się ponad 25 letnim stażem emerytalnym, natomiast dla stwierdzenia prawa do emerytury z art. 28 okresem składkowym nie przekraczającym tego progu.

Sąd Okręgowy wyczerpująco wyjaśnił, dlaczego ubezpieczonemu nadal wypłacane jest świadczenie na podstawie art. 32 ustawy emerytalnej.

Nadto Sąd Apelacyjny wskazuje, że wartości, które organ rentowy zastosował przy dokonywaniu obliczenia wysokości emerytury wyraźnie wynikają z akt ubezpieczonego oraz znajdują potwierdzenie w prawomocnych decyzjach.

Sąd Apelacyjny zwrócił także uwagę, że wyrokiem z dnia 30 stycznia 2013 roku Sąd Okręgowy w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w K. wniosek ubezpieczonego o uwzględnienie okresu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników od 1 kwietnia 2002 r. do 30 września 2002 r. i o przyznanie prawa do emerytury na podstawie art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Zakład Ubezpieczeń Społecznych decyzją z dnia 22 maja 2013r. dokonał przeliczenia emerytury E. K. przy uwzględnieniu art. 27 cytowanej ustawy.

W toku postępowania apelacyjnego, jak i przed Sądem Okręgowym ubezpieczony nie przedstawił żadnych merytorycznych argumentów, które mogłyby podważyć prawidłowość zaskarżonej w niniejszej sprawie decyzji. Apelacja opiera się jedynie na ogólnikowych sformułowaniach. Natomiast wskazane w jej treści twierdzenia nie mają żadnych podstaw faktycznych, ani tym bardziej prawnych.

Mając na uwadze, że treść apelacji zawiera szereg wywodów, które wykraczają poza treść decyzji i rozpoznania odwołania przez Sąd, to Sąd Apelacyjny skupił się na głównych zarzutach mają na uwadze treść Uchwały Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 31 stycznia 2008 r. (III CZP 49/07).

W jej treści Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że w art. 368 § 1 pkt 2 i 3 k.p.c., określających wymagania konstrukcyjne apelacji, ustawodawca w żaden sposób nie opisał ani nie sprecyzował natury zarzutów, które można zresztą podnosić także w toku postępowania apelacyjnego, a więc już po wniesieniu apelacji. W przeciwieństwie do podstaw rewizyjnych lub kasacyjnych zarzuty mogą być zatem formułowane w sposób dowolny i nie muszą ściśle określać dostrzeżonych uchybień ze wskazaniem konkretnych przepisów ocenianych jako naruszone. W związku z tym, zważywszy także na nieobowiązywanie w postępowaniu apelacyjnym przymusu adwokacko-radcowskiego, dopuszczalne są zarzuty formułowane w sposób ogólny. Tym bardziej niewykluczone są zarzuty wprawdzie wytykające konkretne uchybienia, ale odbiegające od argumentacji jurydycznej, nieodnoszące się do konkretnych przepisów, nieposługujące się językiem prawniczym, pojęciami prawno-technicznymi itd. Takie zjawisko występuje zwłaszcza w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, w których pracownicy i ubezpieczeni, a nawet - jak poucza praktyka - pracodawcy i organy rentowe, powszechnie niereprezentowani przez profesjonalnych pełnomocników, formułują zarzuty apelacyjne w sposób nienawiązujący bezpośrednio do określonych przepisów prawa.

W tej sytuacji jest oczywiste, że sąd drugiej instancji musi samodzielnie dokonać jurydycznej oceny dochodzonego żądania i skonfrontowania jej z zaskarżonym orzeczeniem oraz stojącymi za nim motywami; zarzuty mają charakter pomocniczy i nie ograniczają swobody sądu.

Z poszanowaniem powyższego Sąd Apelacyjny z treści apelacji ubezpieczonego wywiódł kluczowe w jego ocenie zarzuty, które wiązały się z decyzją z 10 czerwca 2014r. znak (...) pozostawiając poza obszarem rozważań odbiegające od meritum sprawy wywody skarżącego. Zarzuty ubezpieczonego Sąd Odwoławczy rozważył w oparciu o całość materiału dowodowego oraz w konfrontacji z rozstrzygnięciem Sądu I instancji. Pozostałe zarzuty wykraczające poza treść decyzji i rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego nie były przedmiotem analizy Sądu Apelacyjnego.

W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że zarzuty apelującego są nieuzasadnione. Brak jest też innych podstaw do wzruszenia trafnego rozstrzygnięcia Sądu I instancji, które Sąd Odwoławczy bierze pod rozwagę z urzędu. W tym stanie rzeczy apelację jako bezzasadną na podstawie art. 385 k.p.c. oddalono.

SSA Barbara Białecka SSA Anna Polak SSO del. Gabriela Horodnicka

- Stelmaszczuk