Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach w II Wydziale Karnym w składzie:

przy udziale Prokuratora Prok. Apel. Adama Rocha

po rozpoznaniu w dniu 22 stycznia 2016 r. sprawy

T. A. , s. T.i L., ur. (...)w S. V. Al. (...),

oskarżonego z art. 286 § 1 kk i art. 294 § 1 kkw zw. z art. 11 § 2 kk w zw. z art. 12 kk

na skutek apelacji obrońcy

od wyroku Sądu Okręgowego w Bielsku - Białej

z dnia 15 lipca 2015 roku, sygn. akt III K 79/15

1.  utrzymuje w mocy zaskarżony wyrok;

2.  zasądza od oskarżonegoT. A.na rzecz Skarbu Państwa opłatę za II instancję w kwocie 2700 (dwa tysiące siedemset) złotych oraz obciąża go wydatkami postępowania odwoławczego.

SSA Gwidon JaworskiSSA Marek Charuza SSA Wiesław Kosowski

Sygn. akt II AKa 499/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 15 lipca 2015r., aprobując wniosek obrońcy oskarżonego o dobrowolne poddanie się karze w trybie art. 387 k.p.k., Sąd Okręgowy w Bielsku – Białej uznał oskarżonego T. A.za winnego popełnienia przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 12 k.k. i za to na mocy art. 294 § 1 k.k. skazał oskarżonego na karę roku i 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz 400 stawek dziennych grzywny w wysokości po 30 złotych stawka.

Apelację od powyższego wyroku wniósł obrońca oskarżonego i zaskarżając orzeczenie w całości zarzucił mu obrazę przepisów prawa materialnego, a to:

1. art. 11 § 2 k.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie przy wykorzystaniu instytucji kumulatywnego zbiegu przepisów ustawy karnej w stosunku do przepisów art. 286 § 1 k.k. oraz art. 294 § 1 k.k., podczas gdy drugi ze wskazanych przepisów nie tworzy samodzielnie typu czynu zabronionego, a stanowi jedynie znamię kwalifikujące ze względu na okoliczności popełnienia przestępstwa w stosunku do typu podstawowego z art. 286 § 1 k.k.

2. art. 286 § 1 k.k. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na uznaniu, iż oskarżony swoim działaniem polegającym na zawarciu umów leasingu, a następnie rozporządzeniu przedmiotami tych umów dopuścił się realizacji znamion przestępstwa oszustwa, podczas gdy właściwa prawnokarna ocena tego zachowania wskazywała na konieczność zbadania czynu poprzez pryzmat realizacji znamion przestępstwa przywłaszczenia (art. 284 § 1 k.k.).

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uniewinnienie oskarżonego od zarzuconego mu czynu ewentualnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Apelację uznać należało za bezzasadną, przy czym z uwagi na dokonane przez Sąd Okręgowy pouczenie oskarżonego o treści art. 447 § 5 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 lipca 2015r., zanim przedstawiona zostanie ocena zarzutu skarżącego na wstępie rozważyć trzeba, czy w rozpatrywanej sprawie istotnie wyłączona była możliwość stawiania zarzutów określonych w art. 438 pkt 3 i 4 k.p.k.

Choć apelujący wszystkie swoje zastrzeżenia określił jako dotyczące obrazy prawa materialnego (art. 438 pkt 1 k.p.k.), to jednak uwagi ujęte w pkt 2 zarzutu w istocie odnoszą się do problemu trafności ustaleń faktycznych które zadecydowały o przyjęciu kwalifikacji prawnej czynu oskarżonego jako oszustwa z art. 286 § 1 k.k., a nie sugerowanego przez skarżącego przywłaszczenia z art. 284 § 1 k.k. W związku z tym we wskazanej części apelację uznać należałoby za niedopuszczalną z mocy ustawy (art. 429 § 1 k.p.k.).

Z powyższą sytuacją nie mamy jednak do czynienia w przedmiotowej sprawie. Zgodnie z wyłączeniem zawartym w art. 36 pkt 2 ustawy z dnia 27 września 2013r. o zmianie ustawy kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013r. poz. 1247 z późn.zm.), ujęte w nowej normie art. 447 § 5 k.p.k. ograniczenie stawiania zarzutów w sprawach zakończonych w trybie konsensualnym nie dotyczy spraw w których akt oskarżenia wpłynął do właściwego sądu przed dniem 1 lipca 2015r. co miało miejsce w niniejszej sprawie.

W postępowaniu odwoławczym należało zatem rozpoznać sprawę w granicach apelacji wniesionej przez obrońcę oskarżonego.

W kontekście wspomnianego wyłączenia z art. 36 pkt 2 ustawy z dnia 27 września 2013r. (dość niekonsekwentnie pomijającego nowy przepis art. 424 § 3 k.p.k. przewidujący możliwość ograniczenia zakresu uzasadnienia wyroku wydanego w trybie konsensualnym) stwierdzić trzeba, że pisemne motywy zaskarżonego wyroku odpowiednio wskazują racje, które zadecydowały o zakwalifikowaniu czynu oskarżonego jako występku z art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. (strony 3 – 7).

Jednocześnie apelujący we wniesionym środku odwoławczym nie podał okoliczności, które będąc pominięte bądź też ocenione przez Sąd Okręgowy w sposób niezgodny z podstawową regułą z art. 7 k.p.k., zasadnymi czyniłyby wnioski skarżącego.

Mocno przy tym podkreślić trzeba, że wyrażając zgodę na rozpoznanie sprawy w trybie konsensualnym (z czym związane są wielce istotne korzyści dla oskarżonego), strony dobrowolnie rezygnują z części uprawnień procesowych, w szczególności z bezpośredniości przeprowadzenia dowodów przed sądem i związanej z tym gwarancji dogłębnego rozpoznania sprawy – por. uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 25 września 2013 r., I KZP 5/13, OSNKW 2013, z. 11, poz. 92).

Sprzeniewierzając się treści zawartego porozumienia, oskarżony nie może się spodziewać wywołania ponownego rozpoznania sprawy w sytuacji, gdy zachodziły wszystkie warunki ujęte w art. 387 § 2 k.p.k. umożliwiające zaaprobowanie przez sąd orzekający zaproponowanego przezeń porozumienia.

Ze względu na przedłożone w toku postępowania odwoławczego oświadczenie oskarżonego z dnia 18 stycznia 2016r. (k. 121) dodać wypada, że normy procedury karnej, zarówno w brzmieniu sprzed 1 lipca 2015r. jak i po tej dacie, nie przewidują możliwości wycofania wniosku złożonego w trybie art. 387 § 1 k.p.k. już po wydaniu wyroku przez sąd I instancji.

Wracając do odnoszących się do kwalifikacji prawnej czynu oskarżonego twierdzeń zawartych w uzasadnieniu środka odwoławczego, a wskazujących na problemy dotyczące: konieczności ustalenia zamiaru kierunkowego w chwili popełnienia oszustwa, świadomości pokrzywdzonej firmy leasingowej co do złej sytuacji finansowej spółki z o.o. (...) oraz faktu uiszczania przez oskarżonego tzw. czynszu inicjalnego i jego dalszych prób wpłacania rat leasingowych, w realiach przedmiotowej sprawy żadna z tych kwestii nie ma postaci nakazującej krytycyzm odnośnie ustaleń i oceny dokonanej przez Sąd Okręgowy.

(...) spółka z o.o. (...), co wynika ze zgromadzonej dokumentacji bankowej i księgowej oraz opinii biegłego z zakresu księgowości, nie prowadziła żadnej realnej działalności gospodarczej, a zatem z tego powodu jej sytuacja finansowa w istocie jest bez znaczenia dla ustalenia kwestii zamiaru kierującego poczynaniami oskarżonego.

Słusznie przy tym Sąd I instancji zwrócił uwagę, że leasingi wszystkich pojazdów nie służyły działalności owej spółki skoro auta zostały przekazane innym osobom – strona 7 uzasadnienia wyroku.

Problem zamiaru kierunkowego w chwili czynu także nie uszedł uwagi sądu orzekającego (strony 3 – 4 uzasadnienia wyroku), a skarżący nie przeciwstawia naprowadzonym tam racjom żadnych konkretnych uwag.

Odnośnie uiszczania przez oskarżonego tzw. czynszu inicjalnego i początkowych rat leasingowych zauważyć trzeba, że w przeciwnym wypadku nie doszłoby do zawarcia kolejnych umów leasingowych i wydawania kolejnych pojazdów przez pokrzywdzone firmy.

Zagadnienie kwalifikacji prawnej poczynań oskarżonego i z art. 284 § 2 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w kontekście nie zwrócenia pojazdów po wypowiedzeniu umów leasingowych, podjęte zostało przez Sąd Okręgowy który ostatecznie trafnie wskazał, że czyn taki może być potraktowany jako odrębny czyn współukarany następczy.

Z tych względów bezpodstawny okazał się zarzut skarżącego określony jako dotyczący obrazy prawa materialnego, a przedstawiony w pkt 2 apelacji.

Co do zarzutu ujętego w pkt 1 apelacji mającego zdaniem skarżącego polegać na błędnym zastosowaniu kumulatywnej kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu, zarzut ten jest wręcz oczywiście bezzasadny - tak z treści zaskarżonego wyroku jak i jego pisemnych motywów nie wynika, aby podstawa skazania i wymiaru kary obejmowała normy art. 11 § 2 i 3 k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k. i art. 294 § 1 k.k.

Ponieważ na etapie postępowania odwoławczego nowy obrońca oskarżonego w dniu 18 stycznia 2016r. wniósł obszerne pismo procesowe, w którym wskazał kolejne zarzuty względem zaskarżonego wyroku, wyrazić trzeba zdanie, że nie jest dopuszczalne podnoszenie nowych zarzutów już po upływie terminu do złożenia środka odwoławczego, i to niezależnie od tego czy wcześniej środek taki został złożony na korzyść oskarżonego.

Dostrzegając odmienny pogląd prezentowany na bazie unormowań kodeksu postępowania karnego w brzmieniu sprzed dnia 1 lipca 2015r. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2009r., IV KK 101/09, OSNKW 2010, nr 1, poz. 8) podnieść należy, że zarzuty odwoławcze stanowią jeden z elementów wyznaczających granice środka odwoławczego (art. 433 § 1 k.p.k.), a przepis art. 434 § 1 k.p.k. z którego a contrario wyprowadzono argument za brakiem związania sądu odwoławczego granicami zarzutów w przypadku wniesienia środka odwoławczego na korzyść oskarżonego, nie jest normą odnoszącą się do sytuacji gdy wniesiono środek odwoławczy na korzyść oskarżonego lecz odnosi się do przypadków wniesienia takiego środka na niekorzyść oskarżonego – por. glosy: A. Bojańczyka, Państwo i Prawo 2011, z. 11 oraz M. Fingasa i S. Steinborna, Prokuratura i Prawo 2011, nr 3.

Wypada dodać, że po nowelizacji od dnia 1 lipca 2015r. przepis art. 433 § 1 k.p.k. niezależnie od kierunku zaskarżenia jasno wprowadził prekluzję do podnoszenia kolejnych zarzutów po upływie terminu do wniesienia środka odwoławczego.

W związku z tym zasadniczo wystarczy stwierdzić, że uwagi naprowadzone w piśmie procesowym obrońcy oskarżonego złożonym w dniu 18 stycznia 2016r. nie przynoszą wiadomości mogących świadczyć o tym, że zaskarżony wyrok obarczony jest uchybieniami określonymi w art. 439 § 1 k.p.k., art. 440 k.p.k. bądź art. 455 k.p.k.

Co prawda zgodzić się wypada z obrońcą zwracającym uwagę na to, że w zaskarżonym wyroku odwołując się do opisu czynu z aktu oskarżenia faktycznie przywołano nazwisko nieskazanego współsprawcy, to jednak okoliczność ta nie dotyczy bezpośrednio oskarżonego, a zatem w tym zakresie nie jest niezbędna korekta zaskarżonego wyroku.

Słusznie także w uzasadnieniu wspomnianego pisma obrońcy podniesiono, że drugi z pokrzywdzonych – (...) sp. z o.o. nie został zawiadomiony o warunkach złożonego przez oskarżonego wniosku w trybie art. 387 k.p.k. Jednak owo niedopatrzenie nie naruszyło interesów oskarżonego wszakże zainteresowanego wydaniem wyroku w proponowanym przezeń kształcie, a przecież ów drugi pokrzywdzony mógłby zażądać surowszego ukarania oskarżonego czy też nałożenia na niego dodatkowych obowiązków.

Analiza akt przedmiotowej sprawy nie uzasadnia przy tym tej uwagi obrońcy oskarżonego która dotyczy nieobecności tłumacza podczas przesłuchania oskarżonego w postępowaniu przygotowawczym w dniu 30 grudnia 2014r.

To, że wbrew wymogom regulaminu czynności prokuratorskich nie została podpisana i przez tłumacza każda strona protokołu przesłuchania oskarżonego nie może świadczyć o tym, że tłumacz nie brał udziału w tej czynności. Obecność tłumacza jasno bowiem wynika z odpowiednich zapisów na początku i końcu owego protokołu, a co najważniejsze oskarżony nigdy nie podnosił aby nie zapewniono mu pomocy tłumacza języka włoskiego.

Odnosząc się na koniec do naprowadzonego w przedmiotowym piśmie procesowym obrońcy zarzutu rażącej niewspółmierności kary przypomnieć trzeba, że kara pozbawienia wolności orzeczona została w wymiarze proponowanym przez oskarżonego korzystającego w toku całego postępowania z pomocy obrońcy z wyboru. Nie są więc obecnie uprawnione twierdzenia o przymusowej sytuacji w jakiej znajdował się oskarżony zanim uchylono mu tymczasowe aresztowanie.

Z tych wszystkich względów zaskarżony wyroku utrzymano w mocy, na zasadzie art. 636 § 1 k.p.k. kosztami sądowymi postępowania odwoławczego obciążając oskarżonego.

SSA Gwidon JaworskiSSA Marek Charuza SSA Wiesław Kosowski