Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 lutego 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Anna Szczepaniak-Cicha

SSA Beata Michalska (spr.)

Protokolant: sekretarz sądowy Małgorzata Matusiak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 stycznia 2016 r. w Ł.

sprawy B. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych II Oddziałowi w Ł.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 3 lutego 2015 r. sygn. akt IV U 483/14

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

B. M. I. A. S.-C.

Sygn. akt III AUa 523/15

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z 3 lutego 2015r. Sąd Okręgowy w Sieradzu w punkcie pierwszym zmienił decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł. z 9 maja 2014r. i przyznał B. K. prawo do emerytury pomostowej od 17 marca 2014r.; w punkcie drugim ustalił, że organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji.

Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej instancji zapadło w następującym stanie faktycznym:

B. K., ur. (...), jest z zawodu pielęgniarką, w okresie od 15 lipca 1981r. do 31 sierpnia 2012r. była zatrudniona w (...) Publicznym Zespole (...) w P., początkowo jako pielęgniarka odcinkowa na Oddziale Chorób Wewnętrznych. Z dniem 20 września 1990r. powierzono wnioskodawczyni obowiązki dyspozytora D. Pomocy Doraźnej przy ZOZ w P.. Składnikami wynagrodzenia było wynagrodzenie zasadnicze, 20% dodatek za pracę w godzinach nocnych, 80% dodatek za pracę w niedziele i święta, premia i dodatek stażowy. Od 1 czerwca 1992r. otrzymywała dodatek za pracę w zespole wyjazdowym. Zgodnie z zakresem czynności na stanowisku dyżurnej pielęgniarki - dyspozytora w D. Pomocy Doraźnej, wnioskodawczyni była bezpośrednim przełożonym dyżurujących lekarzy, pielęgniarek, ratowników medycznych, sanitariuszy, kierowców i odpowiedzialną za właściwe zorganizowanie pracy zespołów wyjazdowych, za ich gotowość do pracy. Przyjmowała wezwania z zewnątrz i zgłoszenia na miejscu, wypełniała zlecenia wyjazdów, przekazywała je lekarzowi dyżurnemu zespołu wyjazdowego oraz załatwiała inne sprawy związane z pracą i działalnością działu pomocy doraźnej, a nie ujęte w zakresie czynności, a wydanych przez kierownika działu lub dyrekcję ZOZ. Obok obowiązków dyspozytora wykonywała także obowiązki pielęgniarki w Ambulatoryjnym Punkcie (...) Całodobowej działającym przy (...), zakładając opatrunki na rany, asystując podczas zabiegu, wykonując według zlecenia lekarza iniekcje podskórne, domięśniowe, dożylne. Ambulatorium (...) funkcjonowało do czasu powstania (...) w P.. Praca pielęgniarki — dyspozytora w D. Pomocy Doraźnej odbywała się w systemie 12/24. W (...) w P. było łącznie 5 pielęgniarek — dyspozytorek pracujących według grafiku sporządzanego przez starszego dyspozytora koordynującego. Mogła mieć dyżur albo w (...) albo dyżur wyjazdowy specjalistyczną karetką (...). W przypadku wyjazdu pielęgniarki — dyspozytora karetką specjalistyczną, obowiązki dyspozytora (...) pełniła druga pielęgniarka - dyspozytor, gdyż na dyżurze musiały być zawsze 2 pielęgniarki. Dodatek wyjazdowy był liczony wg. ilości wyjazdów. Obowiązki pielęgniarki - dyspozytora w (...) wykonywała także A. S. (1) i A. W.. Od 10 kwietnia 1996r. wnioskodawczyni dodatkowo pełniła funkcję zakładowego społecznego inspektora pracy.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, w 2007r. Dział Pomocy Doraźnej przekształcono w (...). Pielęgniarka - dyspozytor (...) w ramach obowiązków wykonywała nadal prace w zespołach wyjazdowych i pracowała w systemie 12/24h. Warunkiem zatrudnienia w systemie ratownictwa medycznego było podnoszenie kwalifikacji zawodowych, tj. ukończenie kursu ratownictwa medycznego, kursu pielęgniarki anestezjologicznej albo chirurgicznej. W okresie od 6 do 7 maja 2002r. wnioskodawczyni i A. S. (2) były słuchaczkami kursu z zakresu udzielania pierwszej pomocy.

Od 1 maja 2007r. powierzono wnioskodawczyni stanowisko starszej pielęgniarki- dyspozytor w (...) z 20% dodatkiem za pracę w D. Pomocy Doraźnej. W skład zespołu wyjazdowego zarówno w (...) i w (...) wchodzili: lekarz, pielęgniarka i sanitariusz. Na podstawie aneksu do umowy o pracę z dniem 1 października 2008r. wnioskodawczyni powierzono pracę na stanowisku starszej pielęgniarki - dyspozytora w (...) w P. z 20% dodatkiem za pracę w zespole wyjazdowym. W skład zespołu wyjazdowego (...) wchodził lekarz, ratownik i pielęgniarka.

W ramach podnoszenia kwalifikacji z zakresu ratownictwa medycznego wnioskodawczyni oraz A. S. (2) uczęszczały na kurs kwalifikacyjny z zakresu anestezjologii i intensywnej opieki, zorganizowany przez SP Oświata w C., zakończony egzaminem w dniu 9 maja 2008r., do którego przystąpiła A. S. (2), otrzymując certyfikat. Wnioskodawczyni do egzaminu nie przystąpiła i certyfikatu nie otrzymała. Jak ustalił Sąd Okręgowy, brak certyfikatu nie był przeszkodą w dalszym zatrudnieniu wnioskodawczyni jako starszej pielęgniarki - dyspozytora (...) z uwagi na jej doświadczenie zawodowe i ukończone inne szkolenia.

W dniu 17 marca 2014r. pracodawca wystawił wnioskodawczyni świadectwo wykonywania pracy w szczególnym charakterze za okresy zatrudnienia na stanowisku starszej pielęgniarki, pielęgniarki zespołu wyjazdowego (...) w (...) w okresie od 20 września 1990 do 31 sierpnia 2008r. (wykaz A pkt 4, poz. 3 wykazu stanowiącego załącznik do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12.07.1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach ) oraz od 1 stycznia 2009 do 31 sierpnia 2012 (załącznik 2 poz. 18 wykazu prac o szczególnym charakterze stanowiącego załącznik do ustawy o emeryturach pomostowych). Następnie w dniu 30 kwietnia 2014r. pracodawca wystawił kolejne, poprawione świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach, wskazując w nim, że po 2008r. wnioskodawczyni nie wykonywała prac w szczególnym charakterze. Powodem zmiany treści świadectwa pracy był brak stanowiska ubezpieczonej w wykazie składek na fundusz emerytur pomostowych, jak też nieujęcie w załączniku nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych stanowiska pielęgniarki – dyspozytora.

Organ rentowy uznał za udowodnione ogólnie 33 lata, 6 miesięcy i 5 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Do stażu szczególnego uwzględniono na podstawie poprawionego świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach 17 lat, 10 miesięcy i 15 dni, tj. okres od 20 września 1990r. do 31 grudnia 2008r.

Jak ustalił Sąd Okręgowy, współpracownica A. S. (1) nabyła prawo do emerytury pomostowej w 2013r.

Sąd Okręgowy uznał, że zgromadzone dowody potwierdzają, iż od 1 października 2007r. do 31 grudnia 2012r. wnioskodawczyni pracowała na stanowisku starszej pielęgniarki - dyspozytor w zespołach wyjazdowych (...) w P.. Specyfika tej pracy była obciążająca w sposób szczególny stan psychofizyczny, stąd pielęgniarka - dyspozytorka mogła ją wykonywać dyżurując naprzemiennie raz jako dyspozytor, a raz jako pielęgniarka w zespołach wyjazdowych . Świadectwo pracy z 30 kwietnia 2014 r. nie odzwierciedla faktycznego przebiegu i charakterystyki pracy wnioskodawczyni wykonywanej po 31 grudnia 2008r. Niedopełnienie przez pracodawcę obowiązku przekazania ZUS danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie przeszkodziło Zakładowi w przyznaniu prawa do emerytury pomostowej A. S. (1), która zajmowała tożsame jak odwołująca stanowisko starszej pielęgniarki - dyspozytorki w (...) w P. w zbliżonym okresie czasu.

W uzasadnieniu stanu prawnego powołano art. 4 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (j.t.:Dz.U. z 2015r., poz.965 ze zm. ), w myśl którego prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5 - 12, przysługuje pracownikowi, który: urodził się po 31 grudnia 1948r., ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat, osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet, ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5 - 9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla , przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy. Zgodnie z art. 3 ust. 3 ustawy, prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy. W załączniku nr 2 wymienia się prace członków zespołów ratownictwa medycznego.

W ocenie Sądu Okręgowego, wnioskodawczyni spełniła przesłanki do nabycia prawa do emerytury pomostowej, bowiem przed 1 stycznia 1999r. wykonywała pracę w szczególnym warunkach w rozumieniu art. 32 ust.2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS w związku z przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), wymienioną w załączniku do tegoż rozporządzenia wykaz A Dział XII punkt 4 - prace w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego, a po 31 grudnia 2008r. wykonywała pracę w rozumieniu art. 3 ust. 3 ustawy o emeryturach pomostowych, określoną w załączniku nr 2 pod poz. 18 - prace członków zespołów ratownictwa medycznego. Legitymuje się wymaganym 15 - letnim okresem pracy w szczególnych warunkach i w szczególnym charakterze, ma wymagany staż ogólny, rozwiązała stosunek pracy, urodziła się po 31 grudnia 1948r.

Z przytoczonych wyżej powodów, Sąd Okręgowy na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

W apelacji organ rentowy zaskarżył wskazany wyżej wyrok w całości, zarzucając:

- naruszenie prawa materialnego tj. art. 3, art. 4, art. 35 ust. 1 i 2, art. 38 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych poprzez jego błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie;

- naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na bezzasadnym przyjęciu, że zebrany w sprawie materiał dowodowy stanowi dostateczną podstawę do ustalenia, że ubezpieczona po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywała prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych i tym samym spełnia warunki niezbędne do przyznania prawa do emerytury pomostowej.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, że nie zaliczył jako pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 1 stycznia 2009r. do 3l sierpnia 2012 r. ponieważ za okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach od 1 stycznia 2009 r., zgodnie z art. 38 ustawy pomostowej płatnik składek jest zobowiązany złożyć druki (...) do 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok. W przypadku wystąpienia z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej zgłoszenie danych o pracy w warunkach szczególnych w danym roku kalendarzowym płatnik składek przekazuje do Zakładu w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku. Pracodawca w poprawionym świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych podał, że po 2008 r. odwołująca nie wykonywała prac w szczególnym charakterze. Ponadto apelujący podkreślił, że jak wynika z umowy o pracę oraz z zeznań świadków w spornym okresie odwołująca pracowała jako pielęgniarka – dyspozytor, a zatem nie wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w charakterze członka zespołów ratownictwa medycznego.

Wskazując na powyższe zarzuty organ rentowy wniósł o zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania.

Sąd Apelacyjny zważył:

Apelacja organu rentowego jest uzasadniona, a podniesione zarzuty skutkowały w rezultacie zmianą zaskarżonego wyroku i oddaleniem odwołania.

Zgodnie z art.4 ustawy z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (j.t.:Dz.U. z 2015r., poz.965 ze zm. ), prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art.11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art.33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Ponadto w myśl art.49 ustawy, prawo do emerytury pomostowej przysługuje również osobie, która:

1) po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

2) spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1-5 i 7 i art. 5-12;

3) w dniu wejścia w życie ustawy miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3.

W świetle wykładni językowej powołanych art. 4 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych, warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową jest legitymowanie się określonym stażem pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze (w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy, a więc po dniu 1 stycznia 2009 r. W przypadku, kiedy osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy "szczególnej" według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do "nowego" świadczenia tylko wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako prace w warunkach szczególnych (art. 3 ust. 1 ustawy) lub o szczególnym charakterze (art. 3 ust. 3 ustawy) w rozumieniu dziś obowiązujących przepisów. Innymi słowy brak podstaw prawnych do przyznania emerytury pomostowej ubezpieczonemu, którego dotychczasowy okres pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, dziś nie może być tak kwalifikowany. Co oznacza , że wykonywanie przez ubezpieczonego pracy w szczególnych warunkach lub pracy o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o e.p. jest warunkiem koniecznym nabycia prawa do emerytury pomostowej. Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 13 marca 2012r., II UK 164/11, OSNP 2013/5-6/62, nie spełnia przesłanki określonej w art. 49 pkt 3 ustawy o e.p. ubezpieczony, którego dotychczasowy okres pracy nie jest okresem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu ustawy o emeryturach pomostowych.

Przenosząc powyższe na grunt niniejszej sprawy, warunkiem nabycia prawa do emerytury pomostowej przez wnioskodawczynię było ustalenie, czy po dniu 31 grudnia 2008r. wykonywała ona pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ( warunek konieczny z art.4 pkt 6 ustawy o e.p. ) albo w dniu wejścia w życie ustawy ( 1 stycznia 2009r.) miała wymagany w przepisach, o których mowa w pkt 2, okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ( art.49 pkt 3 ustawy o e.p. ). Jak wynika z ustaleń Sądu Okręgowego, wnioskodawczyni z zawodu pielęgniarka, w okresie od 15 lipca 1981r. do 31 sierpnia 2012r. była zatrudniona w (...) Publicznym Zespole (...) w P., początkowo jako pielęgniarka odcinkowa na Oddziale Chorób Wewnętrznych, a od 20 września 1990r. jako dyspozytor D. Pomocy Doraźnej. Zgodnie z treścią aktualnego świadectwa wykonywania pracy o szczególnym charakterze, wystawionego przez pracodawcę w dniu 30 kwietnia 2014r., w okresie od 20 września 1990r. do 31 grudnia 2008r. (tj. ponad 15 lat ) wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego, wymienioną w wykazie A, pkt 4, poz. 3 stanowiącym załącznik do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że postępowanie apelacyjne ma charakter merytoryczny, w związku z czym sąd drugiej instancji musi dokonać ponownych własnych ustaleń, a następnie poddać je ocenie pod kątem prawa materialnego (zob. uchwałę składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07, OSNC 2008, Nr 6, poz. 55). Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2009r., IV CSK 341/08, Sąd drugiej instancji nie narusza art. 386 § 1 k.p.c., jeżeli zmieni zaskarżone orzeczenie i orzeknie co do istoty sprawy na podstawie oceny, że apelacja jest zasadna. W uzasadnieniu postanowienia podkreślono, że sąd drugiej instancji może zmienić ustalenia faktyczne stanowiące podstawę orzeczenia sądu pierwszej instancji, ma jednak obowiązek dokonać własnej oceny wyników postępowania dowodowego i objąć nią wszystkie przeprowadzone dowody. Również w wyroku z 12 grudnia 2008r., II CSK 387/08 podniesiono, że Sąd drugiej instancji może wydać orzeczenie reformatoryjne po dokonaniu własnych ustaleń na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Sąd ten ma jednak nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału, oraz dokonania jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych w postępowaniu przed sądami obu instancji dowodów. Ponadto w wyroku z 4 czerwca 2008r., II PK 323/07 wskazano, że Sąd drugiej instancji może zmienić wyrok sądu pierwszoinstancyjnego mimo braku własnych ustaleń faktycznych, odmiennych od ustaleń Sądu pierwszej instancji. Może to być następstwem odmiennej oceny przez Sąd odwoławczy przeprowadzonych dowodów, może jednak być również konsekwencją dokonania przez sąd drugiej instancji odmiennej oceny materialnoprawnej ustalonych faktów. Sąd drugiej instancji musi więc samodzielnie dokonać jurydycznej oceny dochodzonego żądania i skonfrontowania jej z zaskarżonym orzeczeniem oraz stojącymi za nim motywami; zarzuty mają charakter pomocniczy i nie ograniczają swobody sądu.

Z taką sytuacją mamy do czynienia w niniejszej sprawie. Sąd Okręgowy poczynił zasadniczo niewadliwe ustalenia faktyczne co do charakteru pracy wnioskodawczyni w całym okresie zatrudnienia w stacji pogotowia ratunkowego. Następnie jednak dokonał błędnej subsumpcji prawidłowo ustalonych faktów do obowiązujących przepisów prawa materialnego, uznając, że praca na stanowisku starszej pielęgniarki - dyspozytora mieści się w zakresie prac ujętych pod poz. nr 18 załącznika nr 2 do ustawy o e.p. – prace członków zespołów ratownictwa medycznego.

Z niespornych ustaleń Sądu Okręgowego, opartych na treści akt osobowych ( w tym angaży) i zeznaniach współpracowników, wynika , iż od 20 września 1990r. do 31 sierpnia 2012r. wnioskodawczyni pracowała na stanowisku dyspozytora w ZOZ w P., początkowo w D. Pomocy Doraźnej ( (...)), przekształconym następnie w 2005r. ( a nie – w 2007r., jak ustalił Sąd pierwszej instancji, z tym że okoliczność ta jest bez znaczenia w sprawie) w (...) ( (...)). Jak ustalił Sąd Okręgowy, do 2007r. wnioskodawczyni wykonywała pracę dyspozytora, pielęgniarki w całodobowym ambulatorium oraz w zespołach wyjazdowych. W dniu 30 kwietnia 2005r. wnioskodawczyni otrzymała zakres obowiązków na stanowisku dyspozytora w (...) i pielęgniarki w Ambulatoryjnym Punkcie (...) Całodobowej. W 2007r. ambulatorium zostało zlikwidowane. Z aneksów do umowy o pracę wynika, że od 1 maja 2007r. powierzono wnioskodawczyni stanowisko starszej pielęgniarki - dyspozytora w (...) z 20% dodatkiem za pracę w zespole pomocy doraźnej, a z dniem 1 października 2008r. - z 20% dodatkiem za pracę w zespole wyjazdowym. Wg niespornych ustaleń Sądu Okręgowego, zgodnie z zakresem czynności na stanowisku dyżurnej pielęgniarki – dyspozytora, do głównych obowiązków wnioskodawczyni na tym stanowisku należało właściwe zorganizowanie pracy zespołów wyjazdowych. Odpowiadała za ich gotowość do wyjazdu, przyjmowała wezwania, wypełniała zlecenia wyjazdów, przekazywała je lekarzowi dyżurnemu zespołu wyjazdowego oraz załatwiała inne sprawy związane z pracą i działalnością działu pomocy doraźnej. Ponadto wykonywała też pracę pielęgniarki w zespołach wyjazdowych. Wg ustaleń Sądu Okręgowego , wnioskodawczyni „naprzemiennie”, w zależności od ustalonego grafiku, wykonywała obowiązki dyspozytora albo pielęgniarki w zespołach wyjazdowych w systemie pracy 12 godzin na 24. Te ustalenia są prawidłowe, aczkolwiek wymagają doprecyzowania . Ze zgodnych zeznań świadków : A. S. (1) i A. W. oraz przesłuchania wnioskodawczyni wynika , że pielęgniarki-dyspozytorki otrzymywały stały dodatek dla dyspozytorki za pracę „przy biurku” w wysokości 20% oraz 30% dla pielęgniarki za wyjazdy w zespole wyjazdowym. Świadek A. W. nie potrafiła udzielić odpowiedzi na pytanie, ile razy w miesiącu dyspozytorka miała dyżur wyjazdowy. Natomiast wnioskodawczyni podała, że mogło być około 5-6 takich dyżurów w miesiącu. Jak wynika przy tym z akt osobowych wnioskodawczyni, do wynagrodzenia przysługiwał jej stały dodatek w wysokości 20% uposażenia zasadniczego, a 30% dodatek otrzymała za okres pracy w zespole wyjazdowym (...) od 17 do 26 marca 2006r. ( pismo SP ZOZ na k.39 akt osobowych).

Ponadto należy też doprecyzować ustalenia Sądu Okręgowego co do zajmowanych stanowisk przez świadków A. W. i A. S. (1). Jak wynika z dokumentów zawartych w ich aktach osobowych ( załączonych do niniejszej sprawy) , formalnie miały inny zakres obowiązków niż wnioskodawczyni . W dokumentacji pracowniczej znajdują się pisma każdej z ww. pracownic do dyrekcji SP ZOZ w P. z grudnia 2008r. z prośbą o możliwość pracy w zespole wyjazdowym (...) z powodu ukończenia kursu kwalifikacyjnego anestezjologii i intensywnej opieki medycznej, który „umożliwia wykonywanie pracy w zespole wyjazdowym” oraz aneksy do umów o pracę , w których w stosunku do A. W. wskazano stanowisko: pielęgniarka koordynująca – starszy dyspozytor - pielęgniarka zespołu wyjazdowego , a w przypadku A. S. (1) – starsza pielęgniarka - dyspozytor - pielęgniarka zespołu wyjazdowego . Natomiast w aktach osobowych wnioskodawczyni znajduje się pismo pracodawcy z 21 października 2008r. informujące o tym , że w przypadku niezłożenia w terminie 7 dni dokumentacji potwierdzającej kwalifikacje uprawniające do pracy w (...) na stanowisku dyspozytora, wnioskodawczyni zostanie przeniesiona na inne stanowisko pracy. Po tej dacie załączono do akt potwierdzenie uczestnictwa wnioskodawczyni w szkoleniu dla dyspozytorów medycznych z 28 października 2008r. oraz w dniu 18 grudnia 2008r. podpisano z wymienioną aneks do umowy o pracę , ale na stanowisku wyłącznie: starsza pielęgniarka - dyspozytor . Z niespornych ustaleń Sądu Okręgowego wynika przy tym , że wnioskodawczyni nie uzyskała w 2008r. kwalifikacji formalnych do pracy na stanowisku pielęgniarki zespołu wyjazdowego, a okoliczność ta znajduje pełne potwierdzenie w aktach osobowych . W konsekwencji tych dodatkowych ustaleń, wynikających wprost z załączonych akt osobowych dwóch świadków trzeba mieć na uwadze, że od 1 października 2008r. co najmniej z formalnego punktu widzenia charakter zatrudnienia i zajmowane przez wnioskodawczynię stanowisko różniło się od tego , jakie zajmowała w szczególności A. S. (1) ( która nabyła prawo do emerytury pomostowej). Stąd ustalenie Sądu Okręgowego , że wnioskodawczyni i A. S. (1) pracowały na tożsamych stanowiskach, jeżeli chodzi o okres od 1 października 2008r. pozostaje w sprzeczności z załączoną do sprawy dokumentacją pracowniczą , ponieważ A. S. (1) pracowała na stanowisku starszej pielęgniarki - dyspozytora - pielęgniarki zespołu wyjazdowego. Natomiast wnioskodawczyni zajmowała stanowisko starszej pielęgniarki – dyspozytora. Jednocześnie Sąd Okręgowy niespornie ustalił w oparciu o zeznania A. K., że wnioskodawczyni nie była ujęta w wykazie pracowników, od których pracodawca zgodnie z art.35 i art.38 ustawy o e.p. odprowadzał składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, ponieważ w wykazie prac o szczególnym charakterze nie było ujęte zajmowane przez nią stanowisko, tylko stanowisko „pielęgniarka zespołu wyjazdowego”. W rezultacie , wbrew stanowisku Sądu Okręgowego, okoliczność , że A. S. (1) nabyła prawo do emerytury pomostowej , nie może być istotnym argumentem w niniejszej sprawie, ponieważ status pracowniczy jej i wnioskodaw-

czyni nie był tożsamy .

W ocenie Sądu Okręgowego, ze względu na specyfikę pracy na stanowisku dyspozytora – pielęgniarki, obciążającej w sposób szczególny stan psychofizyczny pracownika, należy ją zaliczyć do pracy w szczególnym charakterze , o jakiej mowa w załączniku nr 2 poz.18 do ustawy o e.p. Tej materialnoprawnej oceny zasadniczo niespornego stanu faktycznego ( po jego uściśleniu) nie sposób podzielić . Zgodnie z art.3 ust. 3 ustawy o e.p., prace o szczególnym charakterze to prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się; wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy. Przy czym w myśl ust.5, za pracowników wykonujących prace o szczególnym charakterze uważa się pracowników wykonujących po dniu wejścia w życie ustawy, w pełnym wymiarze czasu pracy, prace, o których mowa w ust. 3. Jednocześnie zgodnie z powołanym załącznikiem nr 2 pod poz.18 do prac o szczególnym charakterze zaliczono „prace członków zespołów ratownictwa medycznego”. W cytowanym wyżej wyroku z 13 marca 2012r. Sąd Najwyższy podkreślił, że wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o e.p. jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy "o szczególnym charakterze" lub "w szczególnych warunkach" nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem. W rezultacie trzeba odpowiedzieć na pytanie , czy wnioskodawczyni, zatrudniona na stanowisku starszej pielęgniarki-dyspozytora w stacji ratownictwa medycznego , wykonująca w pierwszej kolejności obowiązki dyspozytora , a także dodatkowo – około 5-6 razy w miesiącu pracę na stanowisku pielęgniarki w zespole wyjazdowym, wykonywała pracę wymienioną w punkcie nr 18 załącznika nr 2 do ustawy o e.p. Aby to rozstrzygnąć , należy odwołać się do ustawy z 8 września 2006r. o Państwowym Ratownictwie Medycznym ( j.t.: Dz.U. z 2013r., poz.757 ze zm.), która wprost definiuje pojęcie „członków zespołu ratownictwa medycznego”. Mając na uwadze , że jedną z podstawowych właściwości systemu prawa jest jego jedność materialna i formalna ( logiczna ), wyrażająca się m.in. w tym , że system ten tworzy spójną całość w sensie różnego rodzaju zależności treściowej między normami ( jedność materialna, rzeczowa), należy uznać, że prawodawca konstruując w ustawie z 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych pojęcie: „prace członków zespołów ratownictwa medycznego”, wprost odniósł je do definicji tego pojęcia z obowiązującej od 1 stycznia 2007r. ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym ( (...)) . Zgodnie przy tym z art.3 pkt 10 ustawy o (...) zespół ratownictwa medycznego to jednostka systemu, o której mowa w art.32 ust.1 pkt 2, podejmująca medyczne czynności ratunkowe w warunkach pozaszpitalnych, spełniająca wymagania określone w ustawie . W rozdziale 4 ustawy zatytułowanym „Jednostki systemu” w art.36 ust.1 pkt1-2 wskazano, że zespoły ratownictwa medycznego dzielą się na: zespoły specjalistyczne, w skład których wchodzą co najmniej trzy osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym lekarz systemu oraz pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny i zespoły podstawowe, w skład których wchodzą co najmniej dwie osoby uprawnione do wykonywania medycznych czynności ratunkowych, w tym pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny. W skład zespołu wchodzi też kierowca, gdy żaden z członków zespołu ratownictwa medycznego nie spełnia wymogów z art.106 ust.1 ustawy o kierujących pojazdami ( Dz.U. z 2011r., Nr 30, poz.151 ze zm.). Przy czym pielęgniarka systemu to w myśl art.3 pkt 6 ustawy o (...), to pielęgniarka posiadająca tytuł specjalisty lub specjalizująca się w dziedzinie pielęgniarstwa ratunkowego , anestezjologii i intensywnej opieki, chirurgii, kardiologii, pediatrii, a także pielęgniarka posiadająca ukończony kurs kwalifikacyjny w dziedzinie pielęgniarstwa ratunkowego, anestezjologii i intensywnej opieki, chirurgii, kardiologii, pediatrii oraz posiadającą co najmniej 3-letni staż pracy w oddziałach tych specjalności, oddziałach pomocy doraźnej, izbie przyjęć lub pogotowiu ratunkowym . W ustawie o (...) uwzględniono też stanowisko dyspozytora medycznego, które ujęte jest odrębnie w rozdziale 3 dotyczącym „Planowania i organizacji systemu”. W art.26 ust.2 wskazano warunki kwalifikacyjne na tym stanowisku, a w art. 27 ust.1 – zadania dyspozytora. Zgodnie z powołanym przepisem, do zadań dyspozytorów medycznych należy w szczególności: przyjmowanie zawiadomień o zdarzeniach, ustalanie priorytetów i niezwłoczne dysponowanie zespołów ratownictwa medycznego na miejsce zdarzenia , przekazywanie niezbędnych informacji osobom udzielającym pierwszej pomocy, przekazywanie osobie kierującej akcją prowadzenia medycznych czynności ratunkowych niezbędnych informacji ułatwiających prowadzenie medycznych czynności ratunkowych na miejscu zdarzenia. Te zadania są przy tym zgodne z ustalonym przez Sąd Okręgowy zakresem czynności wnioskodawczyni na zajmowanym stanowisku dyspozytora. Zgodnie z treścią przepisów powołanej ustawy o (...), dyspozytor medyczny nie jest członkiem zespołu ratownictwa medycznego. Jeśli tak, to przy niekwestionowanym ustaleniu Sądu Okręgowego , że wnioskodawczyni w spornym okresie wykonywała „naprzemiennie” pracę dyspozytora medycznego oraz pielęgniarki w zespole wyjazdowym ( przy czym z zeznań samej ubezpieczonej wynika , że w przeważającej części były to obowiązki dyspozytora ) , nie ma podstaw faktycznych i prawnych do uznania , że w jakimkolwiek okresie pracy w SP ZOZ w P. wnioskodawczyni stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę członka zespołu ratownictwa medycznego. Nie wyklucza to natomiast ustalenia , że praca ta mogła być zakwalifikowana jako praca o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (j.t.: Dz.U. z 2015r., poz.748 ze zm.) i rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach i szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.). Zgodnie ze stanowiącym załącznik do tegoż rozporządzenia wykazem A, działem XII, punktem 4 – do takich prac zaliczono „prace w zespołach pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego”. Należy przy tym zwrócić uwagę, że zgodnie z przepisami resortowymi (załącznik do zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 13 lutego 1989r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu zdrowia i opieki społecznej ( Dz.Urz. MZiOS. 1989.2.5.) , które doprecyzowują ww. wykaz , do prac o szczególnym charakterze zalicza się stanowisko pielęgniarki w zespole pomocy doraźnej pogotowia ratunkowego zarówno w zespołach wyjazdowych, jak i ambulatoriach pogotowia. Obecnie obowiązująca ustawa o emeryturach pomostowych zawężyła te stanowiska tylko do pracy członków zespołów wyjazdowych podejmujących medyczne czynności ratunkowe w warunkach pozaszpitalnych. Poza sporem jest, w świetle ustaleń Sądu Okręgowego, że wnioskodawczyni takiej pracy w żadnym okresie nie wykonywała stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, jak wymaga cyt. art. 3 ust.5 ustawy o e.p. Ponieważ nie ma podstaw faktycznych i prawnych do zakwalifikowania pracy na stanowisku pielęgniarki - dyspozytora do prac wymienionych w załączniku nr 2 pod poz.18. , to oznacza , że po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywała pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ( warunek konieczny z art.4 pkt 6 ustawy o e.p. ), jak też w dniu wejścia w życie ustawy ( 1 stycznia 2009r. ) nie miała wymaganego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ( art. 49 pkt 3 ustawy o e.p. ). W rezultacie wnioskodawczyni nie spełnia jednego z koniecznych warunków stażowych do nabycia prawa do emerytury pomostowej. Rację ma zatem apelujący, że doszło do naruszenia prawa materialnego art. 3, art. 4 i art. 49 ustawy o emeryturach pomostowych przez ich błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie. Naruszenie art. 35 ust. 1 i 2, art. 38 ustawy o e.p., które nakazują zgłoszenie danych pracownika wykonującego pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, o których mowa w art.3 ust.1 i 3 i opłacenie z tego tytułu składek na (...), przez ich pominięcie , ma w tej sytuacji znaczenie drugorzędne. Niedokonanie przez pracodawcę zgłoszenia wnioskodawczyni do ZUS we wskazanym trybie dodatkowo tylko potwierdza brak przesłanek do nabycia przez nią prawa do emerytury pomostowej.

Z tych względów na podstawie art.386§ 1 k.p.c. należało zmienić zaskarżony wyrok i oddalić odwołanie przy uwzględnieniu art.477 ¹⁴§1 k.p.c.

Przewodniczący: Sędziowie: