Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 listopada 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 24 listopada 2015 r. w Szczecinie

sprawy K. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 7 stycznia 2015 r. sygn. akt VI U 1532/14

1.  oddala apelację,

2.  odstępuje od obciążenia ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu apelacyjnym.

SSA Romana Mrotek SSA Urszula Iwanowska SSA Anna Polak

III A Ua 183/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 27 września 2013 r. odmówił K. G. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy wskazując, że odmówił ponownego rozpatrzenia wniosku ubezpieczonego, gdyż nie przedłożył on w sprawie nowych dowodów, które miałyby wpływ na prawo do świadczenia.

W odwołaniu od powyższej decyzji K. G. domagał się zmiany decyzji i przyznania mu renty z tytułu niezdolności do pracy.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości podtrzymując przy tym argumentację wskazaną w zaskarżonej decyzji.

Wyrokiem z dnia 7 stycznia 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił odwołanie.

Powyższe orzeczenie Sąd Okręgowy oprał o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

K. G. urodził się w dniu (...) W czasie swojej aktywności zawodowej pracował na stanowiskach mechanika napraw pojazdów samochodowych w latach 1986-1987, starszego rybaka przetwórstwa w latach 1987-2001.

W czerwcu 2011 r. ubezpieczony złożył wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Po przeprowadzeniu badania w dniu 1 sierpnia 2011 r. lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że K. G. jest osobą całkowicie niezdolną do pracy okresowo do 30 września 2012 r. Lekarz orzecznik ZUS rozpoznał wówczas u ubezpieczonego chorobę niedokrwienną serca pod postacią przebytego zawału serca w 2007 r., przebytą PTCA z implantacją stentu do PTW, CABG oraz plastykę pierścienia mitralnego i trójdzielnego z powodu niedomykalności zastawek w 2007 r., nadciśnienie tętnicze. Jako datę powstania niezdolności do pracy przyjęto styczeń 2007 r. (przebycie zawału serca). Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z dnia 25 sierpnia 2011 r. odmówił K. G. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. W uzasadnieniu wskazano, że wprawdzie lekarz orzecznik ZUS stwierdził, że ubezpieczony jest osobą całkowicie niezdolną do pracy - okresowo od 30 września 2012 r., jednak ubezpieczony w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem złożenia wniosku tj. w okresie od 11 czerwca 2001 r. do 10 czerwca 2011 r. udowodnił jedynie 1 miesiąc i 12 dni okresu ubezpieczenia, z kolei w ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności tj. w okresie od 1 lutego 1997 r. do 31 stycznia 2007 r. udowodnił jedynie 4 lata, 5 miesięcy i 18 dni okresów składkowych i nieskładkowych, zamiast 5 lat wymaganych ustawą. Ponadto niezdolność do pracy nie powstała w czasie ubezpieczenia ani w ciągu 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia (ostatnie ubezpieczenie ustało 22 lipca 2001 r.).

Wnioskiem z dnia 20 września 2013 r. ubezpieczony po raz kolejny wystąpił do ZUS o przyznanie mu renty z tytułu niezdolności do pracy. Wskazał, że po 2001 r. do czasu choroby pracował w różnych Agencjach (...). Do wniosku dołączył zaświadczenie o stanie zdrowia z dnia 17 września 2013 r., w którym między innymi wskazano, że zawał serca przebył w 2006 r. oraz dokumentację dotyczącą hospitalizacji z 2013 r.

Z opinii lekarza orzecznika ZUS wydanej w dniu 1 sierpnia 2011 r. wynikało, że lekarz orzecznik ZUS jako datę powstania całkowitej niezdolności ubezpieczonego do pracy przyjął datę przebytego zawału serca. Ubezpieczony zawał dolnej ściany serca przebył w 2006 r., w styczniu 2006 r. dokonano implementacji stentu do prawej tętnicy wieńcowej, stąd jako datę początkową powstania częściowej niezdolności ubezpieczonego do pracy należałoby przyjąć styczeń 2006 r., a nie styczeń 2007 r. Przyjęcie przez orzecznika jako daty powstania niezdolności do pracy daty: styczeń 2007 r., wynikało z tego, że w rozpoznaniu błędnie wpisano przebyty zawał serca w 2007 r.

Ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu społecznemu kolejno:

- w okresie od 29 kwietnia 1984 r. do 8 kwietnia 1986 r. z tytułu odbywania zasadniczej służby wojskowej,

- w okresie od 18 września 1986 r. do 30 listopada 1987 r. z tytułu zatrudnienia w (...),

- w okresie od 1 grudnia 1987 r. do 19 lutego 2001 r. z tytułu zatrudnienia w (...) (w tym w okresie od 6 do 24 grudnia 1993 r., od 12 listopada do 22 grudnia 1994 r., od 8 do 15 lutego 2000 r. korzystał z zasiłków chorobowych),

- w okresie od 2 marca 2001 r. do 22 lipca 2001 r. z tytułu pobierania zasiłków dla bezrobotnych,

co dało łącznie 16 lat, 8 miesięcy i 2 dni okresów ubezpieczenia, w tym 16 lat, 5 miesięcy i 24 dni okresów składkowych oraz 2 miesiące i 8 dni okresów nieskładkowych (okresy pobierania zasiłków chorobowych). Ostatnie ubezpieczenie K. G. ustało w dniu 22 lipca 2001 r.

W okresie od 22 lutego 2001 r. do 1 marca 2001 r. oraz od dnia 2 września 2004 r. do 30 maja 2005 r., od 23 stycznia 2007 r. do 22 lipca 2007 r., od 23 października 2009 r. do 31 sierpnia 2011 r. od 5 października 2012 r. do 26 maja 2013 r. ubezpieczony jest zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku.

Po dniu 22 lipca 2001 r. ubezpieczony podejmował się wykonywania dorywczych prac, pływał u obcych armatorów (zamustrowanie na statkach w okresie od 23 lipca 2001 r. do 30 stycznia 2002 r., od 26 maja 2002 r. do 14 października 2002 r., od 10 grudnia 2002 r. do 21 stycznia 2003 r., od 21 stycznia 2003 r. do 13 kwietnia 2003 r., od 22 czerwca 2003 r. do 19 października 2003 r., od 15 grudnia 2003 r. do 25 kwietnia 2004 r., od 9 czerwca 2004 r. do 27 lipca 2004 r., od 5 maja 2006 r. do 4 listopada 2006 r., od 28 lipca 2007 r. do 11 stycznia 2008 r., od 26 marca 2008 r. do 3 sierpnia 2008 r., od 21 października 2008 r. do 19 lutego 2009 r. Nie przedstawił dowodu podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania tej pracy. Ubezpieczony przyznał, że sam nie opłacał składek na dobrowolne ubezpieczenia społeczne, również jego pracodawcy zagraniczni takich składek nie odprowadzali.

W ostatnim dziesięcioleciu przed dniem powstania niezdolności do pracy – przy przyjęciu jako daty powstania tej niezdolności styczeń 2006 r. (przebyty zawał serca) - tj. w okresie od 1 lutego 1996 r. do 31 stycznia 2006 r. ubezpieczony wykazał wymagany ponad 5 letni okres ubezpieczenia (5 lat, 5 miesięcy i 18 dni).

Niezdolność do pracy nie powstała w okresach ubezpieczenia, ani w ciągu 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia (ostatnie ubezpieczenie ustało 22 lipca 2001 r.).

Po ustaleniu powyższego stanu faktycznego oraz na podstawie art. 57 ust. 1 i 2, art. 58 ust. 1, 2 i 4 w związku z art. 12 i 13 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity obowiązujący w dacie wydania zaskarżonej decyzji: Dz. U. z 2009 r., nr 153, poz. 1227 ze zm.; powoływana dalej jako: ustawa emerytalno-rentowa), Sąd Okręgowy uznał odwołanie za bezzasadne.

Przystępując do rozpoznania niniejszej sprawy w pierwszej kolejności sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że rozpatrywany w niniejszej sprawie wniosek K. G. o rentę z tytułu niezdolności do pracy był kolejnym wnioskiem o przyznanie prawa do tego świadczenia. Już bowiem w roku 2011 ubiegał się o taką rentę; wówczas prawa do niej mu odmówiono, z uwagi na niewykazanie wymaganego stażu ubezpieczeniowego, a od wydanej w tej sprawie decyzji ubezpieczony nie odwołał się do Sądu. W niniejszym postępowaniu ocenie Sądu poddana została decyzja, na mocy której organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do ponownego rozpatrzenia uprawnień do renty.

Mając na uwadze powyższe sąd meriti wskazał, że wznawiać postępowanie rentowe można wielokrotnie i w każdym czasie. Jest to instytucja prawa ubezpieczeń społecznych, która reguluje w sposób odrębny - szczególny i korzystający z pierwszeństwa w stosunku do przepisów Kodeksu postępowania cywilnego i Kodeksu postępowania administracyjnego - procedurę ponownego ustalania prawa do emerytur/rent i ich wysokości (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 września 1999 r., II UKN 103/99, OSNAP 2001/2/52, notka oraz postanowienia tego Sądu: z dnia 14 stycznia 1997 r., II UKN 50/96, OSNAP 1997/17/328; z dnia 28 lutego 1997 r., II UKN 76/96, OSNAP 1997/24/501; z dnia 9 grudnia 1999 r., II UKN 694/99, OSNAP 2001/11/401, notka). Niezbędnym warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń przed sądem ubezpieczeń społecznych jest powołanie nowych dowodów lub wskazanie okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji rentowej, które mogą mieć wpływ na istnienie tego prawa. Stosownie bowiem do brzmienia art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej prawo do świadczeń lub ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub na ich wysokość.

Dalej Sąd Okręgowy podniósł, że przepis art. 114 ust. 1 ustawy emerytalno-rentowej, umożliwia ponowne ustalenie prawa do świadczeń lub ich wysokość - także z urzędu - jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy postępowanie o ponowne ustalenie prawa do świadczeń może zostać wszczęte tylko w dwóch przypadkach - przedłożenia nowych dowodów, czyli dowodów, którymi organ rentowy nie dysponował w poprzednim postępowaniu, oraz ujawnienia okoliczności istniejących przed wydaniem decyzji, a nieuwzględnionych przez organ rentowy. Nie jest przy tym istotne, czy organ rentowy nie dysponował takimi dowodami lub nie uwzględnił tych okoliczności z własnego zaniedbania czy też z winy strony. Odnosząc te zasady do przedmiotu niniejszego postępowania sąd pierwszej instancji stwierdził, że nie może budzić wątpliwości zasadność ponownego ustalenia prawa do renty, której odmówiono na podstawie orzeczenia lekarskiego, jeżeli okaże się, że przy jego wydawaniu nie uwzględniono kompletnej dokumentacji lekarskiej istniejącej przed wydaniem orzeczenia.

Mając na uwadze powyższe Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że wydając decyzję z dnia 25 sierpnia 2011 r. odmawiającą ubezpieczonemu prawa do renty, organ rentowy nie kwestionował, że ubezpieczony jest niezdolny do pracy. Podstawą odmowy przyznania świadczenia było ustalenie, że ubezpieczony nie wykazał wymaganego 5 letniego okresu ubezpieczenia w ostatnim dziesięcioleciu przed złożeniem wniosku, jak i przed powstaniem niezdolności do pracy. Organ rentowy w oparciu o orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 1 sierpnia 2011 r. przyjął przy tym, że niezdolność ubezpieczonego do pracy powstała w styczniu 2007 r. co spowodowało niemożność przyznania ubezpieczonemu prawa do renty, z uwagi na niespełnienie pozostałych warunków prawnych.

Dalej sąd pierwszej instancji wskazał, że zapisy w dokumentacji medycznej przedłożonej przez ubezpieczonego zarówno wraz z wnioskiem z czerwca 2011 r., jak i z aktualnym wnioskiem o rentę wskazywały jednoznacznie, że zawał serca ubezpieczony przebył w styczniu 2006 r. Tymczasem lekarz orzecznik ZUS w dniu 1 sierpnia 2011 r. uznając ubezpieczonego za osobę całkowicie okresowo niezdolną do pracy jako datę powstania tej niezdolności wskazał styczeń 2007 r., jednocześnie z treści wydanej opinii wynikało, że jako datę powstania całkowitej niezdolności ubezpieczonego do pracy przyjął datę przebytego zawału serca. Mając na uwadze powyższe w analizowanym stanie faktycznym sąd meriti uznał, że w niniejszym postępowaniu ujawnione zostały okoliczności istniejące przed podjęciem decyzji rentowej i mające wpływ na ustalenie prawa do renty, w rozumieniu przepisu art. 114 ustawy emerytalno-rentowej. Skoro lekarz orzecznik ZUS uznał, że ubezpieczony stał się niezdolny do pracy w związku z przebytym zawałem serca, w świetle dokumentacji medycznej będącej w dyspozycji ZUS jako datę początkową powstania niezdolności ubezpieczonego do pracy należało przyjąć styczeń 2006 r., a nie styczeń 2007 r.

Powyższe nie mogło jednak doprowadzić do zmiany zaskarżonej decyzji i przyznania ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Sąd Okręgowy zwrócił uwagę, że ubezpieczony nie przedstawił żadnej dodatkowej dokumentacji medycznej, która wskazywałaby na możliwość ustalenia wcześniejszej niż styczeń 2006 r. daty powstania niezdolności ubezpieczonego do pracy. W konsekwencji Sąd uznał, że zbędne było ponowne przeprowadzanie badania ubezpieczonego, a za wystarczające Sąd uznał posiłkowanie się orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS z dnia 1 sierpnia 2011 r. (przy przyjęciu jako daty powstania całkowitej niezdolności ubezpieczonego do pracy stycznia 2006 r.). Sąd meriti zwrócił bowiem uwagę, że jeśli nawet ubezpieczony zostałby aktualnie uznany za nadal niezdolnego do pracy, to wobec braku możliwości ustalenia wcześniejszej niż styczeń 2006 r. daty powstania tejże niezdolności (z uwagi na brak jakiejkolwiek dokumentacji medycznej z okresu wcześniejszego) brak byłoby możliwości rozstrzygnięcia zgodnie z wnioskiem ubezpieczonego.

Wobec odmiennego od organu rentowego ustalenia, że ubezpieczony stał się całkowicie niezdolny do pracy od stycznia 2006 r. zaistniała konieczność sprawdzenia, czy spełnione są wszystkie pozostałe warunki do przyznania świadczenia, w tym warunek legitymowania się odpowiednim stażem ubezpieczeniowym w ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem niezdolności do pracy.

Okres dziesięciolecia przed dniem powstania niezdolności do pracy - przy przyjęciu jako daty początkowej powstania tejże niezdolności stycznia 2006 r. - to okres od dnia 1 lutego 1996 r. do 31 stycznia 2006 r. W tym okresie K. G. udokumentował łączny wymiar okresów składkowych (służba wojskowa, zatrudnienie, zasiłek dla bezrobotnych) oraz nieskładkowych (pobieranie zasiłków chorobowych) wynoszący ponad 5 lat. Tym samym w analizowanym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji uznał, że ubezpieczony wykazał określony w art. 57 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 58 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalno-rentowej staż ubezpieczeniowy. Ustalenie to nie uzasadniało jednak ostatecznie rozstrzygnięcia zgodnego z wnioskiem ubezpieczonego. Konsekwencją ustalenia, że całkowita niezdolność ubezpieczonego do pracy datuje się na styczeń 2006 r. sąd uznał, że ubezpieczony nie spełnił trzeciego z koniecznych warunków do przyznania mu świadczenia rentowego, tj. warunku określonego w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy emerytalno-rentowej.

Sąd Okręgowy wyjaśnił bowiem, że dla uzyskania uprawnień rentowych konieczne jest również wykazanie, aby niezdolność do pracy powstała albo w okresach ubezpieczenia, albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania okresów enumeratywnie wskazanych w art. 57 ust. 1 pkt 3 (tzw. okres przedłużonej ochrony ubezpieczeniowej).

Sąd pierwszej instancji wskazał, że z ustaleń stanu faktycznego wynika, iż ostatnie ubezpieczenie K. G. ustało w dniu 22 lipca 2001 r. Ubezpieczony wskazał wprawdzie, że do dnia powstania niezdolności do pracy pozostawał w zatrudnieniu, między innymi, pracował na statkach u zagranicznych armatorów, na dowód czego przedłożył książeczkę żeglarską, w której wskazano zamustrowanie na statkach w okresach szczegółowo określonych w ustaleniach faktycznych. Jednak ubezpieczony nie przedstawił przy tym żadnego dowodu potwierdzającego zgłoszenie go do ubezpieczeń społecznych czy to w Polsce czy za granicą z uwagi na wykonywanie pracy we wskazanych okresach. Ubezpieczony przyznał przy tym, że sam nie opłacał składek na dobrowolne ubezpieczenia społeczne w Polsce, również jego pracodawcy zagraniczni takich składek nie odprowadzali. Na brak ubezpieczenia wskazuje również to, że w okresach przerw pomiędzy zmustrowaniami w okresie od dnia 2 września 2004 r. do 30 maja 2005 r., od 23 stycznia 2007 r. do 22 lipca 2007 r., od 23 października 2009 r. do 31 sierpnia 2011 r. od 5 października 2012 r. do 26 maja 2013 r. ubezpieczony był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku. Gdyby podlegał ubezpieczeniom społecznym w Polsce byłby uprawniony do zasiłku dla bezrobotnych.

Mając na uwadze poczynione w sprawie ustalenia, Sąd Okręgowy zważył, że wprawdzie ubezpieczony legitymuje się wymaganym okresem składkowym i nieskładkowym, jednakże wykazanie określonego okresu składkowego i nieskładkowego jest tylko jednym z trzech warunków koniecznych dla przyznania świadczenia, obok niezdolności do pracy i powstania tej niezdolności w wymienionych przez ustawę okresach. Ubezpieczony - przy przyjęciu, że stał się niezdolny do pracy od stycznia 2006 r. - spełnia pierwszą i drugą z przesłanek wskazanych w art. 57 ustawy emerytalno-rentowej, gdyż jest osobą niezdolną do pracy, a nadto wykazał wymagane okresy składkowe i nieskładkowe, wynoszące 5 lat w ostatnim dziesięcioleciu od powstania niezdolności do pracy. Jednakże nie spełnił on trzeciego z warunków niezbędnych dla przyznania świadczenia, tj. nie wykazał, że jego niezdolność do pracy powstała przed upływem 18 miesięcy od ustania okresu ubezpieczenia.

Tym samym - w ocenie Sądu Okręgowego - ubezpieczony nie spełnił łącznie wszystkich warunków określonych w art. 57 ustawy emerytalno-rentowej, niezbędnych do przyznania prawa do dochodzonego świadczenia, bowiem jego niezdolność do zatrudnienia powstała po upływie 18 miesięcy od ustania okresu ubezpieczenia (w dniu 22 lipca 2001 r.).

Ponadto sąd pierwszej instancji podniósł, że na podstawie dostępnego materiału dowodowego możliwe byłoby co najwyżej stwierdzenie, iż niezdolność ubezpieczonego do pracy z uwagi na schorzenia kardiologiczne datuje się od stycznia 2006 r., kiedy doznał zawału serca. Sąd zwrócił bowiem uwagę, że stosownie do treści art. 14 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej, jeżeli nie ma możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, natomiast ustalono okres, w którym niezdolność do pracy powstała, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę końcową tego okresu. W oparciu o powoływany art. 14 ust. 2 ustawy emerytalno-rentowej, na tle zgromadzonego materiału dowodowego, za datę powstania niezdolności ubezpieczonego do pracy przyjąć można styczeń 2006 r. Brak jest jakiejkolwiek dokumentacji medycznej dotyczącej wcześniejszego okresu.

W świetle powyższego, zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S., z przyczyn powyżej wskazanych, sąd pierwszej instancji uznał za prawidłową i na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie oddalił.

Z powyższym wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie w całości nie zgodził się K. G., który działając przez pełnomocnika, wywiedzionej apelacji zarzucił mu:

1)  naruszenia przepisów prawa materialnego, a to art. 8 ustawy emerytalno-rentowej w związku z art. 45 (11) (14) rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego w stosunku do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz. WE L 149 z dnia 5 lipca 1971 r. a.2 i nast ze zm.), poprzez ich niezastosowanie i odmowę uznania za zaliczalne okresów zatrudnienia na statkach u zagranicznych armatorów w zakresie w jakim koniecznym jest spełnienie przesłanki z art. 57 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy,

2)  niewyjaśnienie wszystkich okoliczności faktycznych, poprzez błędne i w sposób niezupełny ustalenie stanu faktycznego polegające na przyjęciu, że:

- ostatnie ubezpieczenie ustało skarżącego ustało w dniu 22 lipca 2001 r.,

- zagraniczni pracodawcy skarżącego nie odprowadzali składek na ubezpieczenie społeczne skarżącego,

- zbędne było ponowne przeprowadzanie badania ubezpieczonego celem ustalenia jego aktualnego stanu niezdolności pracy.

Mając powyższe na uwadze apelujący wniósł o:

- zmianę zaskarżonej decyzji poprzez przyznanie ubezpieczonemu prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy,

- zasądzenie zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych,

ewentualnie

- uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania pozostawiając temu sądowi rozstrzygnięcie w zakresie kosztów postępowania apelacyjnego,

bądź

- na podstawie art. 477 ^14a k.p.c. uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz poprzedzającej do decyzji organu rentowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

Ponadto apelujący wniósł o:

- dopuszczenie dowodów z tłumaczenia przysięgłego następujących trzech dokumentów sporządzonych w języku angielskim tj. (...) z dnia 22 czerwca 2003 r., (...) z dnia 9 czerwca 2004 r. oraz (...)' S (...) z dnia 12 grudnia 2006 r. na okoliczność zatrudnienia skarżącego w okresach: od 22 czerwca 2003 r. do 19 października 2003 r., od 9 czerwca 2004 r. do 27 lipca 2004 r. u niemieckiego armatora R. (...) z siedzibą w H. oraz od 13 grudnia 2006 r. u brytyjskiego armatora (...) ( (...)) LTD z siedzibą w F.,

- zwrócenie się przez Sąd do polskich agencji pośredniczących w zatrudnieniu skarżącego u wskazanych armatorów celem potwierdzenia i ustalenia okresów zatrudnienia oraz ustalenia, czy ten pracodawca odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne skarżącego, a w szczególności do:

- (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, ul. (...), (...)-(...) S.: od 23 lipca 2001 r. do 30 stycznia 2002 r., od 26 maja 2002 r. do 14 października 2002 r., od 10 grudnia 2002 r. do 21 stycznia 2003 r., od 21 stycznia 2003 r. do 13 kwietnia 2003 r., od 22 czerwca 2003 r. do 19 października 2003 r., 15 grudnia 2003 r. do 25 kwietnia 2004 r., od 9 czerwca 2004 r. do 27 lipca 2004 r.,

- (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością ul. (...) piętro, (...)-(...) G. dot. okresu od 13 grudnia 2006 r.,

- (...), Pl. (...), (...)-(...) S., dot. okresu od 28 lipca 2007 r. do 11 stycznia 2008 r., od 26 marca 2008 r. do 3 sierpnia 2008 r. oraz od 21 października 2008 r. do 19 lutego 2009 r.,

- zobowiązanie przez Sąd organu rentowego do zwrócenia się do niemieckiej i brytyjskiej instytucji ubezpieczeniowej celem ustalenia, czy i w jakim okresie wskazani armatorzy odprowadzali składki na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonego, ewentualnie, czy inny podmiot był zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie społecznego skarżącego.

W uzasadnieniu skarżący między innymi wskazał, że co prawda przyznał, iż sam nie opłacał składek na dobrowolne ubezpieczenie społeczne w Polsce, jednakże nie stwierdził z całą pewnością, że składki nie były opłacane zagranicą przez jego ówczesnych pracodawców. W tym celu koniecznym jest zwrócenie się przez organ rentowy w ramach koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego do odpowiednich instytucji ubezpieczeniowych w Niemczech i Wielkiej Brytanii. Pozwoli to na ustalenie, czy pracodawcy ubezpieczonego odprowadzali składki na jego ubezpieczenie społeczne. Ponadto wyjaśnienia wymaga, czy pracodawca zagraniczny był zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia skarżącego, a także czy taki obowiązek nie był nałożony na inny podmiot krajowy. Zgodnie art. 8 ustawy emerytalno-rentowej, przy ustalaniu prawa do emerytury i renty oraz przy obliczaniu ich wysokości uwzględnia się okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli tak stanowią umowy międzynarodowe.

Następnie apelujący podniósł, że w niniejszej sprawie, zasady wyliczania świadczeń emerytalno-rentowych określone zostały zgodnie z przepisami powołanej ustawy emerytalnej, z uwzględnieniem art. 45 (11) (14) rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 z dnia 14 czerwca 1971 r., który stanowi o uwzględnieniu okresów ubezpieczenia lub zamieszkania, ukończonych z uwzględnieniem ustawodawstwa, któremu podlegał pracownik najemny lub osoba prowadząca działalność na własny rachunek w celu nabycia, zachowania lub odzyskania prawa do świadczeń.

Nie można zatem wykluczyć sytuacji, że niezdolność do pracy ubezpieczonego powstała w okresie ubezpieczenia, bądź w ciągu 18 miesięcy po ustaniu ubezpieczenia. Przy czym, zdaniem skarżącego nieuprawnionym jest twierdzenie Sądu, że na brak ubezpieczenia wskazuje również to, iż w okresach przerw pomiędzy zmustrowaniami skarżący był zarejestrowany w Powiatowym Urzędzie Pracy jako osoba bezrobotna bez prawa do zasiłku i wnioskowanie, że gdyby podlegał ubezpieczeniom społecznym w Polsce byłby uprawniony do zasiłku dla bezrobotnych. W odpowiedzi na powyższe apelujący wskazał, że prawo osoby bezrobotnej do zasiłku jest uzależnione nie tylko od podleganiu ubezpieczeniom społecznym w Polsce, ale również od sposobu rozwiązania zatrudnienia, jak i od okresu pozostawania w zatrudnieniu.

W przypadku pozytywnego ustalenia powyższej przesłanki niezbędnym jest przeprowadzenie ponownego badania przed organem rentowym celem ustalenia aktualnej niezdolności do pracy ubezpieczonego.

W odpowiedzi na apelację Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie zwrotu kosztów postępowania przed sądem drugiej instancji, w tym zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

W ocenie organu stan faktyczny sprawy został ustalony przez sąd pierwszej instancji w sposób wszechstronny, rzetelny i prawidłowy w oparciu o przedłożone dokumenty oraz zeznania. Nadto sąd ten dokonał prawidłowej analizy przepisów, a wnioski przedstawił w uzasadnieniu wyroku, z którym organ rentowy w pełni się zgodził. Dlatego też podnoszone zarzuty apelacji nie mogą zostać uwzględnione.

Sąd Apelacyjny rozważył, co następuje:

Apelacja ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny nie dopatrzył się wadliwości postępowania przed sądem pierwszej instancji. Prawidłowo dokonane ustalenia faktyczne oraz należycie umotywowaną ocenę prawną sporu Sąd Apelacyjny przyjmuje za własne, w pełni podzielając wywody zawarte w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku. Z tego też względu Sąd Apelacyjny nie dostrzega potrzeby ponownego szczegółowego przytaczania zawartych w nim argumentów (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP 1999/24/776; z dnia 22 lutego 2010 r., I UK 233/09, LEX nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, LEX nr 558303).

W odpowiedzi na zarzuty apelacji należy podkreślić, że K. G. składając ponowny wniosek o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy dysponował już decyzją Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 25 sierpnia 2011 r., w której organ rentowy jednoznacznie wskazał, iż odmawia prawa do świadczenia z uwagi na nie spełnienie dwóch z trzech koniecznych warunków do przyznania świadczenia, tj. ubezpieczony nie legitymował się okresem składkowym i nieskładkowym w wymiarze 5 lat w 10 leciu poprzedzającym dzień złożenia wniosku o przyznanie prawa, jak również w 10 leciu poprzedzającym dzień powstania niezdolności do pracy. Nadto organ wskazał, że stwierdzona niezdolność do pracy nie powstała w okresach ubezpieczenia ani w ciągu 18 miesięcy po ich upływie. Jednocześnie przy wniosku z dnia 13 czerwca 2011 r. ubezpieczony wskazał, że po dniu 19 lutego 2001 r. wykonywał prace dorywcze bez ubezpieczenia. Zatem, z treści tej decyzji ubezpieczony posiadał wiadomości jakich przesłanek nie spełnił ubiegając się o prawo do renty. Natomiast składając drugi wniosek (z dnia 20 września 2013 r.) ubezpieczony powtórzył zapis o pracy od 2001 r. w różnych agencjach morskich do momentu choroby, nie przedkładając żadnych nowych dowodów na okoliczności aktualnie podnoszone w apelacji. Do nowego wniosku ubezpieczony dołączył nową dokumentację medyczną: karty informacyjne z 8 maja 2013 r. i 11 marca 2013 r., a także z dnia 20 stycznia 2006 r. i 23 kwietnia 2007 r.

W zaskarżonej decyzji organ rentowy ponownie powołał się na niespełnienie przez K. G. wyżej omówionych dwóch warunków przyznania prawa do renty, a ubezpieczony składając odwołanie od tej decyzji do sądu wskazał jedynie, że przedłożył nowe dowody całkowitej niezdolności do pracy. Natomiast w toku postępowania na pytanie sędziego referenta ubezpieczony odpowiedział, że po 2001 roku pływał u obcych armatorów, ale nie płacił z tego tytułu składek i oni chyba też tych składek nie płacili. Przy czym, ubezpieczony dysponuje książeczką żeglarską z adnotacjami o odbytych rejsach. Z kolei, na rozprawie poprzedzającej wydanie zaskarżonego wyroku ubezpieczony oświadczył, że po roku 2001 nie płacił w Polsce składek na ubezpieczenia społeczne, a jego pracodawcy unijni takich składek również nie płacili.

Mając na uwadze powyższe oraz treść apelacji trzeba wyjaśnić, że to ubezpieczony ubiegając się o świadczenie z ubezpieczenia społecznego ma obowiązek wykazania, że spełnił wszystkie przesłanki do przyznania wnioskowanego świadczenia. Zatem to ubezpieczony winieni przedłożyć i to już na etapie postępowania przed organem rentowym, wszelkie dokumenty odzwierciedlające przebieg zatrudnienia i ubezpieczenia po dniu 22 lipca 2001 r. Zaniechanie tego doprowadziło ponownie do odmowy przyznania świadczenia przez organ rentowy, a także do oddalenia odwołania przez sąd pierwszej instancji. Podkreślić przy tym należy, że K. G. ponownie ubiegając się o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy w żaden sposób nie podnosił okoliczności pozostawania w ubezpieczeniu społecznym po dniu 22 lipca 2001 r., a jedynie wskazywał na stan swojego zdrowia. Dlatego organ rentowy nie miał możliwości przeprowadzenia postępowania odnośnie aktualnego twierdzenia ubezpieczonego, że być może pozostając w zatrudnieniu u armatorów zagranicznych były za niego uiszczane składki na ubezpieczenie społeczne. Przy czym podkreślić trzeba, że ubezpieczony ma obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających przyznanie wnioskowanego świadczenia, a nie tylko ich uprawdopodobnienia.

Sąd Apelacyjny wyjaśnia, że przepisy ustawy emerytalno-rentowej mają charakter przepisów prawa publicznego. Istotną cechą ubezpieczeń społecznych jest schematyzm prawa do świadczeń. Wyraża się on w bezwzględnym przestrzeganiu równości formalnej, bez możliwości korekty w przypadkach uzasadnionych okolicznościami sytuacji jednostkowej. W związku z tym w prawie ubezpieczeń społecznych nie ma klauzul generalnych, tj. zwrotów ustawowych, pozwalających na indywidualne potraktowanie każdego przypadku ze względu na np. zasady współżycia społecznego.

K. G. ubiegając się o prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy na podstawie art. 57 ustawy emerytalno-rentowej musi wykazać spełnienie wszystkich trzech warunków, które muszą być spełnione łącznie, aby prawo do świadczenia zostało przyznane.

Dlatego to ubezpieczony powinien podjąć działania, wymienione we wnioskach apelacji, celem udokumentowania okresów ubezpieczenia po dniu 22 lipca 2001 r. i to przed złożeniem wniosku o przyznanie świadczenia do organu rentowego.

Jednocześnie sąd odwoławczy wskazuje, że postępowanie sądowe w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wszczynane na skutek odwołania wniesionego przez ubezpieczonego od decyzji ZUS, ma charakter odwoławczy, a jego przedmiotem jest ocena zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy. Sąd Apelacyjny - dalej odnosząc się do zarzutów apelacji - podkreśla, że orzekając w sprawach o rentę z tytułu niezdolności do pracy sąd zawsze bierze pod uwagę stan faktyczny na dzień wydania zaskarżonej decyzji, badając jej zgodność z prawem pod względem formalnym i merytorycznym (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004 r., II UK 395/03, OSNP 2005/3/43 i z dnia 7 lutego 2006 r. I UK 154/05, LEX nr 272581; wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 14 stycznia 2014 r., III AUa 382/13, niepublikowany). Skoro ubezpieczony przed organem rentowym nie podnosił i nie wykazał spełnienia warunku powstania niezdolności do pracy w okresie ubezpieczenia ewentualnie w ciągu 18 miesięcy po ustaniu tego okresu, to podnoszenie tych okoliczności dopiero na etapie postępowania apelacyjnego należy uznać za spóźnione. Przy czym, stwierdzenie to nie zamyka ubezpieczonemu drogi do ponownego ubiegania się o prawo do świadczenia, jeżeli będzie mógł wykazać spełnienie także tego trzeciego warunku.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Apelacyjny uznał zarzuty apelacji naruszenia prawa materialnego i procesowego za nieuzasadnione i dlatego na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił ją w całości.

Jednocześnie mając na uwadze, że ubezpieczony jest osobą całkowicie niezdolną do pracy i to od lat, nie posiada stałego źródła utrzymania, korzysta z pomocy opieki społecznej, a zatem jego sytuacja zdrowotna i materialna jest bardzo trudna, sąd odwoławczy uznał, że zachodzi w sprawie szczególny przypadek uzasadniający odstąpienie od obciążenia ubezpieczonego kosztami zastępstwa procesowego organu rentowego w postępowaniu odwoławczym na podstawie art. 102 k.p.c.

SSA Anna Polak SSA Urszula Iwanowska SSA Romana Mrotek