Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 kwietnia 2014 r.

Sąd Okręgowy Warszawa - Praga w Warszawie VII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący:SSO Zbigniew Szczuka

Protokolant:Marcin Kamionowski

po rozpoznaniu w dniu 17 kwietnia 2014 r. w Warszawie sprawy T. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. o odsetki

na skutek odwołania T. K.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 31 lipca 2013 r. znak: (...)

1.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje T. K. prawo do odsetek z tytułu wyrównania świadczenia za okres od 14 kwietnia 2009 r. do 31 marca 2011 r. od dnia 30 maja 2011 r. do dnia 25 lipca 2013 r.;

2.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

W dniu 7 sierpnia 2013 roku T. K. wniosła odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (...) Oddział w W. z dnia 31 lipca 2013 roku znak: (...) odmawiającej wypłaty odsetek z tytułu wyrównania świadczenia. W uzasadnieniu odwołania wskazano, że w wyroku sądu z dnia 27 maja 2013 roku sąd zaznaczył, że wniosek nie został rozpatrzony w przepisanym terminie tj. w ciągu 30 dni, a dopiero po upływie 2 lat.

W odpowiedzi na odwołanie złożonej w dniu 22 sierpnia 2013 roku, organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu wskazano, że podstawą do wydania decyzji z dnia 31 lipca 2013 roku był wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 6 listopada 2012 roku oraz wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 27 maja 2013 roku. Organ rentowy ustalił ubezpieczonej wysokość emerytury, przyjmując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia na poziomie 80,53 % wypłacając stosowne wyrównanie od dnia 01 kwietnia 2011 roku. W sentencji wyroku nie została wskazana odpowiedzialność Zakładu. Nadto organ podniósł, że został zachowany termin do przyznania i wypłaty podwyższonego świadczenia, albowiem decyzją z dnia 27 czerwca 2013 roku Zakład wykonał w terminie wyrok Sądu z dnia 27 maja 2013 roku, który wpłynął do organu rentowego w dniu 13 czerwca 2013 roku.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W toku postępowania sądowego prowadzonego pod sygn. akt VII U 486/09, T. K. w dniu 14 kwietnia 2009 roku złożyła w organie rentowym pismo, załączając nowy materiał dowodowy, związkową legitymację członkowską Związku Zawodowego (...).T. W dniu 15 czerwca 2009 roku Zakład przekazał do Sądu pismo wraz z legitymacją, z prośbą o dołączenie do akt sprawy. Legitymacja związkowa była przedmiotem prowadzonego przez Sąd postępowania dowodowego w sprawie. Organ rentowy, jako zobowiązany do zajęcia stanowiska w jej przedmiocie oraz do przedstawienia hipotetycznych wyliczeń podstawy wymiaru świadczenia z uwzględnieniem zapisów w niej dokonanych, podnosił, że legitymacja nie jest środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia stanowiącego podstawę wymiaru emerytury.

W dniu 29 kwietnia 2011 roku T. K. wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o przeliczenie emerytury na podstawie związkowej legitymacji członkowskiej. Zakład decyzją z dnia 26 maja 2011 roku (znak (...)) odmówił przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia, argumentując, że legitymacja związkowa nie stanowi środka dowodowego potwierdzającego wysokości osiąganych zarobków i tym samym brak jest podstaw do przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia (k. 233 a.e.). T. K. nie zgodziła się z powyższą decyzją i złożyła odwołanie do Sądu Okręgowego.

Wyrokiem z dnia 6 listopada 2012 roku sygn. akt. VII U 712/11 Sąd Okręgowy Warszawa-Praga zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustalił wysokość świadczenia emerytalnego T. K. z 20 najkorzystniejszych lat ze wskaźnikiem podstawy wymiaru 80,53% (k. 357 a.e.). Decyzją z dnia 12 grudnia 2012 roku organ rentowy wykonał wyrok Sądu Okręgowego Warszawa-Praga w Warszawie z dnia 6 listopada 2012 roku i ustalił wysokość emerytury, przyjmując wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 20 lat kalendarzowych z całego okresu ubezpieczenia na poziomie 80,53%, wypłacając stosowne wynagrodzenie od dnia 1 kwietnia 2011 roku. Ubezpieczona zaskarżyła przedmiotową decyzję. Sąd Okręgowy Warszawa-Praga w Warszawie wyrokiem z dnia 27 maja 2013 roku, sygn. akt VII U 253/13 zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 12 grudnia 2012 roku znak (...) i ustalił, że T. K. przysługuje prawo do przeliczenia świadczenia z 20 lat ze wskaźnikiem podstawy wymiaru 80,53% od dnia 14 kwietnia 2009 roku.

Decyzją z dnia 27 czerwca 2013 roku Zakład wykonał wyrok Sądu z dnia 27 maja 2013 roku, który wpłynął do organu rentowego w dniu 13 czerwca 2013 roku. W wyroku Sąd Okręgowy nie orzekł o odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Wobec powyższego organ rentowy decyzją z dnia 31 lipca 2013 roku odmówił ubezpieczonej prawa do wypłaty roszczonych odsetek (k. 405).

Organ emerytalny dokonał wyrównania świadczenia za okres od 14 kwietnia 2009 r. do dnia 31 marca 2011 r. w miesiącu lipcu 2013 r. wraz ze świadczeniem za miesiąc lipiec 2013 r. w terminie płatności 25 (k. 23).

Powyższy stan faktyczny Sąd Okręgowy ustalił na podstawie dowodów z dokumentów zawartych w aktach rentowych oraz w aktach sprawy. Zdaniem Sądu powyżej przytoczone dokumenty, w zakresie w jakim Sąd oparł na nich swoje ustalenia, są wiarygodne, wzajemnie się uzupełniają i tworzą spójny stan faktyczny. Dokumentacja w zakresie jej autentyczności i zgodności z rzeczywistym stanem rzezy nie była kwestionowana przez żadną ze stron postępowania co skutkowało uznaniem jej przez Sąd Okręgowy za bezsporną i mająca wysoki walor dowodowy.

Zdaniem Sądu materiał dowodowy zgromadzony w niniejszym postępowaniu stanowił wystarczającą podstawę do wydania orzeczenia kończące sprawę, zwłaszcza, że okoliczności sprawy nie były sporne.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie T. K. od decyzji z dnia 31 lipca 2013 roku znak: (...) zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Zgodnie z art. 85 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2013 r., poz. 1442 z późn.zm., dalej „ustawy o s.u.s.”) jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych w terminach przewidzianych w przepisach określających zasady przyznawania i wypłacania świadczeń pieniężnych z ubezpieczeń społecznych lub świadczeń zleconych do wypłaty na mocy odrębnych przepisów albo umów międzynarodowych - nie ustalił prawa do świadczenia lub nie wypłacił tego świadczenia, jest obowiązany do wypłaty odsetek od tego świadczenia w wysokości odsetek ustawowych określonych przepisami prawa cywilnego. Nie dotyczy to przypadku, gdy opóźnienie w przyznaniu lub wypłaceniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które Zakład nie ponosi odpowiedzialności.

Wypłacanie odsetek zostało uregulowane w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 1 lutego 1999 r. w sprawie szczegółowych zasad wypłacania odsetek za opóźnienie w ustaleniu lub wypłacie świadczeń z ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 12, poz. 104).

Wskazany przepis art. 85 ust. 1 ustawy o s.u.s. pozostaje w bezpośrednim związku z art. 118 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 1440 z późn.zm., dalej „ustawy o FUS”), zgodnie z którym organ rentowy wydaje decyzję w sprawie prawa do świadczenia lub ustalenia jego wysokości po raz pierwszy w ciągu 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania tej decyzji, z uwzględnieniem ust. 2 i 3 oraz art. 120.

Uzupełnieniem treści art. 118 ust. 1 ustawy o FUS jest art. 118 ust. la ustawy o FUS, w myśl którego w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego. Przywołany przepis dookreśla nieostre pojęcie, jakim jest „dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji” wskazując, że może to być również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego.

Jak podnosi się w doktrynie i orzecznictwie, „wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do wydania decyzji” polegać może, między innymi, na: przedłożeniu przez wnioskodawcę brakujących dowodów lub złożeniu stosownego oświadczenia (o ile nie uczyniono tego we wniosku), rozstrzyganiu (w rozmowie osobistej, telefonicznie, faksem lub w drodze korespondencji) z wnioskodawcami, pracodawcami (płatnikami składek), urzędami oraz innymi podmiotami wątpliwości powstałych przy analizie dokumentacji, zwłaszcza dotyczącej przebiegu zatrudnienia i wysokości zarobków, ocenie rozbieżności występujących w materiale dowodowym, uzyskaniu orzeczenia lekarza orzecznika w sprawach świadczeń, do których prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji, rachunkowym wyliczeniu wysokości świadczenia.

W tej kwestii wypowiedział się także Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 11 września 2007 r. (sygn. akt P 11/07, Dz. U. Nr 175, poz. 1235), w którym orzekł, że art. 118 ust. la ustawy o FUS, rozumiany w ten sposób, że za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uznaje się dzień wpływu prawomocnego orzeczenia tylko w sytuacji, gdy za nieustalenie tych okoliczności nie ponosi odpowiedzialności organ rentowy, jest zgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz nie jest niezgodny z art. 45 ust.l Konstytucji.

Jak w uzasadnieniu trafnie zauważył Trybunał (pkt. III pkt. 8) termin 30 dniowy do wydania decyzji „powinien być liczony od dnia doręczenia wyroku sądu tylko wtedy, gdy ustalenie prawa do świadczenia dopiero w postępowaniu sądowym nie było następstwem okoliczności, za które ponosi odpowiedzialność organ rentowy. W przeciwnym wypadku, gdy opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia było spowodowane okolicznościami, za które odpowiada organ rentowy (np. błędna interpretacja przepisów, zaniechanie podjęcia określonych działań z urzędu, błędne orzeczenie lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS w sprawie niezdolności do pracy), termin ten będzie liczony od dnia, w którym organ rentowy, gdyby działał prawidłowo, powinien był ustalić prawo do świadczenia

Oznacza to, że w przypadku wydania przez organ rentowy decyzji odmawiającej wypłaty świadczenia w sytuacji, gdy było możliwe wydanie decyzji pozytywnej -zgodnej z prawem, gdy ubezpieczony wykazał wszystkie niezbędne przesłanki świadczenia, to opóźnienie w spełnieniu świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność, choćby nie można było mu zarzucić niestaranności w wykładni i zastosowaniu prawa (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 stycznia 2005 r., sygn. akt I UK 159/04).

Istotne znaczenie ma tu użycie w art. 118 ust. la ustawy o FUS słowa „również”. Wskazuje ono bowiem, że dzień doręczenia prawomocnego orzeczenia sądu, w razie gdy prawo do świadczenia zostało ustalone przez Sąd, nie jest jedynym możliwym początkiem biegu terminu wydania przez organ rentowy decyzji w sprawie ustalenia prawa do świadczenia i wypłaty tego świadczenia. Początek biegu tego terminu można wskazać wcześniej - byłby to dzień, w którym organ rentowy mógł ustalić to prawo, gdyby działał prawidłowo.

Rozstrzygnięcie niniejszej sprawy wymagało odniesienia się przez Sąd do podjętych przez organ rentowy czynności i ich konkretyzacji w postaci wydanych decyzji, w zestawieniu tychże czynności z brzmieniem art. 85 ust. 1 zdanie drugie ustawy o s.u.s. Należało zatem udzielić odpowiedzi na pytanie, czy działanie organu rentowego nosiło znamiona naruszenia prawa, czy też stanowiło okoliczność mieszczącą się w granicach norm prawnych, jednakże skutkującą jego odpowiedzialnością za bezzasadną odmowę przyznania prawa do renty.

Nie ulega wątpliwości, iż zgodnie z dyspozycją art. 116 ust. 1 ustawy o FUS postępowanie w sprawach świadczeń wszczyna się na podstawie wniosku zainteresowanego. Działanie z urzędu w sprawach świadczeń ma charakter wyjątkowy i musi wynikać wprost z ustawy, przy czym żaden przepis prawa nie obliguje organu do wyliczania z urzędu na nowo wysokości świadczenia emerytalnego nawet po złożeniu przez ubezpieczonego dokumentów na podstawie, których ustalenia wysokości się dokonuje. Przeliczenie świadczenia następuje bowiem każdorazowo na wniosek ubezpieczanego i nie może wynika z domniemania, ale z jasno i precyzyjnie wyrażonej woli ubezpieczonego. Do wniosku powinny być z kolei dopiero dołączone dowody uzasadniające prawo i wysokość dochodzonego świadczenia, takie jak związkowa legitymacja członkowska. Powyższe oznacza, że dopiero po złożeniu bezpośrednio do organu emerytalnego w dniu 29 kwietnia 2011 r. wniosku o przeliczenie świadczenia na podstawie legitymacji związkowej odwołująca się mogła oczekiwać wydania przez organ stosownej decyzji.

Na rozpoznanie wniosku o przeliczenie świadczenia organ miał zgodnie z art. 118 ust. 1 ustawy o FUS 30 dni, a tym samym najpóźniej w dniu 29 maja 2011 r. mógł wydać decyzję.

Sąd Okręgowy nie ma przy tym wątpliwości, że stosownie do treści § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe wysokość świadczenia może być ustalana wyłącznie w oparciu o dowody z dokumentów. Przeliczenie świadczenia w świetle zgromadzonych w toku postępowania dowodów oparciu o legitymację członkowska było zatem w pełni możliwe. Wszelkie okoliczności faktyczne i dowody niezbędne do przeliczenia świadczenia były udokumentowane i znane organowi rentowemu przed wydaniem decyzji z dnia 26 maja 2011 roku. Wyjaśnienie okoliczności niezbędnych do wydania decyzji poprzez dokonanie czynności mających na celu ustalenie stanu faktycznego mogło już bowiem nastąpić w toku postępowania przed organem rentowym. W ocenie Sądu tylko i wyłącznie brak stosowanego wniosku o przeliczenia świadczenia uniemożliwiał organowi rentowemu do dnia 29 kwietnia 2011 r. przeliczenie świadczenia w oparciu o legitymacje członkowską. Nie sposób przy tym zgodzić się ze stanowiskiem organu, że legitymacja związkowa nie stanowi środka dowodowego potwierdzającego wysokości osiąganych zarobków, co kwestionował także Sąd Okręgowy w wyroku z dnia 6 listopada 2012 r. Legitymacja związkowa jest bowiem „innym dokumentem” mogącym poświadczać wysokość osiąganych dochodów, a co za tym idzie ograniczanie katalogu dokumentów uprawniających do wyliczania wysokości świadczeń tylko do druków RP-7, jest nieuprawnione w świetle rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe.

Sąd Okręgowy uznał zatem, że opóźnienie w przyznaniu i wypłacie przedmiotowego świadczenia nastąpiło z winy organu rentowego. Było to skutkiem niestaranności działania ZUS. W związku z powyższym organ rentowy winien wypłacić odsetki za okres pozostawania w zwłoce to jest od 30 maja 2011 roku, albowiem do dnia 29 maja 2011 roku organ na wniosek ubezpieczonej zobowiązany był wydać decyzję co do przeliczenia świadczenia w oparciu o legitymacje członkowską, do dnia 25 lipca 2013 r. kiedy to nastąpiła faktyczna wypłata przeliczonego świadczenia.

Z tych względów Sąd na podstawie powołanych przepisów i art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku, zaś na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie w zakresie w jakim odwołująca się żądała wypłaty odsetek od kwietnia 2009 r. do dnia 29 maja 2011 r.