Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 4 lutego 2016 r.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy

w składzie następującym:

Przewodniczący SSO Andrzej Marek (spr.)

Sędziowie SSO Krzysztof Główczyński, SSO Jacek Wilga

Protokolant star. sekr. sądowy Ewa Sawiak

po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 2016 r. w Legnicy

na rozprawie

sprawy z odwołania O. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L.

o zasiłek chorobowy

na skutek apelacji ubezpieczonej

od wyroku Sądu Rejonowego w Legnicy IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 21 października 2015 r.

sygn. akt IV U 159/15

oddala apelację.

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 21 października 2015 r. Sąd Rejonowy w Legnicy oddalił odwołanie wnioskodawczyni O. W. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w L. z dnia 9 marca 2015 r., w której organ rentowy do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku chorobowego ubezpieczonej przyjął najniższą miesięczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe za miesiąc, w którym powstało prawo do zasiłku, tj. za grudzień 2014 r. w kwocie 1.939,45 zł.

W uzasadnieniu Sąd I instancji ustalił m.in. że wnioskodawczyni rozpoczęła prowadzenie działalności gospodarczej w dniu 1 czerwca 2012 r. i od tego dnia podlegała ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W tym też okresie odprowadzała składki na ubezpieczenia społeczne od najniższej podstawy wymiaru składek. Z dniem 8 października 2014 r. ubezpieczona wyrejestrowała się z ubezpieczeń społecznych i ponownie zarejestrowała, ale już bez dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Po upływie niepełnego miesiąca wnioskodawczyni ponownie przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ale tym razem zadeklarowała już najwyższą możliwą podstawę wymiaru składek, tj. kwotę 9.365 zł. Zasadniczy spór pomiędzy stronami dotyczył daty, z którą ubezpieczona przystąpiła ponownie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Sąd I instancji uznał, że datą tą był dzień 3 listopada 2014 r. –zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tzw. ustawa systemowa). W tym dniu bowiem ubezpieczona złożyła w ZUS deklarację ZUS ZUA, mimo że w deklaracji tej napisała, że objęcie ubezpieczeniami społecznymi, w tym dobrowolnym chorobowym, następuje od dnia 1 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy zauważył dodatkowo, że w rozpatrywanej sprawie zastosowania nie znajdą ani przepisy kodeksu cywilnego dotyczące liczenia terminów, w tym art. 115 k.c., ani przepisy kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące tej samej kwestii, w tym art. 57 § 4 k.p.a. Przepisy te bowiem określają sytuacje, w których koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy –wtedy za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni. Ubezpieczona zaś tak właśnie argumentowała złożenie deklaracji ZUS ZUA w dniu 3 listopada 2014 r., tj. w najbliższym dniu roboczym po dwóch dniach wolnych od pracy. Sąd I instancji uznał natomiast, iż w sprawie żadne przepisy nie określały dla ubezpieczonej terminu końcowego na dokonanie czynności wywołującej dla niej skutki prawne w sferze prawa ubezpieczeń. Ubezpieczona miała dowolność w wyborze terminu, od którego mogła być objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Termin ten był dla niej terminem otwartym. Nic przy tym nie stało na przeszkodzie, aby ubezpieczona wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym złożyła przed dniem, od którego chciała być objęta tym ubezpieczeniem, w szczególności że –jak sama przyznała– deklarację ZUS ZUA wypełniła już w dniu 30 października 2015 r. Sąd Rejonowy nie podzielił też stanowiska wnioskodawczyni jakoby obowiązywał ją termin 7-dniowy na zgłoszenie do ubezpieczeń, zgodnie z art. 14 ust. 1a cyt. ustawy systemowej. W przypadku wnioskodawczyni bowiem obowiązek zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych powstał w dniu 1 czerwca 2012 r., a więc w dniu podjęcia przez nią wykonywania działalności gospodarczej. Okoliczność, że następnie ubezpieczona dokonywała wyrejestrowań i zarejestrowań z ubezpieczeń w żaden sposób nie wpływa na nabycie przez nią ponownie uprawnienia z art. 36 ust. 4 ustawy systemowej. W ocenie tego Sądu, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych (emerytalnego i rentowych) nie było zgłoszeniem pierwszorazowym, zastosowania nie znajdzie przepis art. 14 ust. 1a w zw. z art. 36 ust. 4 ustawy systemowej, lecz art. 14 ust. 1 tejże ustawy, który stanowi, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia zgłoszenia wniosku, a więc –w przypadku wnioskodawczyni– od dnia 3 listopada 2014 r. Sąd Rejonowy zauważył też, że fakt opłacenia przez ubezpieczoną wszystkich składek w pełnej wysokości i w ustawowym terminie za miesiąc listopad 2014 r. nie spowodował, że podlega ona dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia 1 listopada 2014 r. O dorozumianym wniosku o objęcie ubezpieczeniami społecznymi, w tym dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, można bowiem mówić tylko w sytuacji, gdy składki zostały opłacone, a wniosek nie został fizycznie złożony. Wtedy dorozumiewa się złożenie takiego wniosku przez zainteresowanego. W nin. sprawie natomiast ubezpieczona sama potwierdziła, że wniosek o objęcie ubezpieczeniami (w tym dobrowolnym chorobowym) złożyła w dniu 3 listopada 2014 r.

Od powyższego wyroku apelację wywiodła wnioskodawczyni, zarzucając naruszenie prawa materialnego:

1.  art. 57 § 4 k.p.c. przez przyjęcie, że przepis ten nie dotyczy złożonej przez nią w dniu 3 listopada 2014 r. deklaracji, ponieważ przepis ten dotyczy końca terminu przypadającego na dzień ustawowo wolny od pracy, a w przypadku ubezpieczeń społecznych na zasadach dobrowolności nie ma terminu końcowego, termin ten jest „otwarty” i zależy wyłącznie od woli stron –podnosząc ten zarzut ubezpieczona podała, iż –w jej ocenie– do jej sytuacji zastosowanie znajdzie art. 57 § 4 k.p.a., ponieważ zarówno dzień 1 listopada 2014 r., jak i dzień następny, były dniami ustawowo wolnymi od pracy i dlatego mogła dokonać zgłoszenia w pierwszym dniu roboczym po dniach ustawowo wolnych od pracy, a więc 3 listopada 2014 r.;

2.  art. 14 ust. 1a w zw. z art. 36 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych przez przyjęcie, że w sprawie nie ma zastosowania 7-dniowy termin na zgłoszenie do ubezpieczeń, ponieważ obowiązek zgłoszenia powstał z chwilą rozpoczęcia przez wnioskodawczynię działalności gospodarczej, tj. 1 czerwca 2012 r., i późniejsze wyrejestrowania i ponowne rejestracje nie dają podstaw do zastosowania tego przepisu –zarzucając powyższe ubezpieczona podniosła, że z treści tych przepisów nie wynika, żeby termin do zgłoszenia do ubezpieczenia wynikający z tych przepisów nie dotyczył osób, które wcześniej rozpoczęły prowadzenie działalności gospodarczej i w trakcie jej prowadzenia dokonywały wyrejestrowań z ubezpieczeń i ponownych rejestracji

Ubezpieczona zarzuciła nadto nieustosunkowanie się do podniesionego przez nią w odwołaniu zarzutu, że na druku zgłoszenia ZUA wydrukowanym z jej indywidualnego konta w ZUS na tzw. platformie PUE, które dołączyła do odwołania, jest data 1 listopada 2014 r., a nie data 3 listopada 2014 r., jak przyjmuje ZUS i Sąd I instancji. Podniosła też, że nie do zaakceptowania jest pogląd Sądu I instancji, zgodnie z którym przy uiszczonych w terminie i w pełnej wysokości składkach za listopad 2014 r. gdyby w ogóle nie składała żadnej deklaracji byłaby objęta ubezpieczeniem od dnia 1 listopada 2014 r., ale ponieważ złożyła deklarację w pierwszym dniu powszednim po dniu ustawowo wolnym od pracy, nie można jej objąć ubezpieczeniem na nowych warunkach od 1 listopada 2014 r. Takie stanowisko oznacza, że dokonanie czynności (złożenie wniosku) jest traktowane gorzej niż niedokonanie żadnej czynności (niezłożenie wniosku).

Podnosząc powyższe, ubezpieczona wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku przez uwzględnienie w całości jej odwołania, ewentualnie o uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Sąd Okręgowy – na podstawie prawidłowych ustaleń po czynionych przez Sąd Rejonowy – zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

Argumenty apelacji nie podważają prawidłowych ustaleń dokonanych przez Sąd I instancji w zaskarżonym wyroku, w szczególności w zakresie ustalenia, że ubezpieczona została objęta dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia 3 listopada 2014 r., a nie od dnia 1 listopada 2014 r. – jak podnosiła w odwołaniu.

Sąd Okręgowy w pełni podziela pogląd Sądu I instancji o zastosowaniu do sytuacji ubezpieczonej przepisu art. 14 ust. 1 cyt. wyżej ustawy systemowej. Zgodnie z jego brzmieniem, objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym, rentowymi i chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tymi ubezpieczeniami, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, z zastrzeżeniem ust. 1a. omawianego przepisu, który pozwala na objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym od dnia wskazanego we wniosku i dotyczy sytuacji wyjątkowej, tj. sytuacji, w której dana osoba rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej i w terminie 7 dni od daty rozpoczęcia tej działalności (która jest równocześnie datą powstania obowiązku ubezpieczenia) dokonuje zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych (emerytalnego, rentowych, wypadkowego). W przypadku wnioskodawczyni sytuacja taka jednak nie zaistniała. Wnioskodawczyni –co jest bezsporne– działalność gospodarczą rozpoczęła w dniu 1 czerwca 2012 r. Wówczas to miała prawo –zgłaszając się do ubezpieczeń społecznych w ww. 7-dniowym terminie– wskazać we wniosku wcześniejszą datę objęcia jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym, a ZUS miał obowiązek przyjąć, iż od tej właśnie wskazanej daty wnioskodawczyni podlega ubezpieczeniu chorobowemu dobrowolnie. Powyższe przepisy są jasne w swym brzmieniu i nie ma podstaw do ich rozszerzającego stosowania, tj. na sytuacje, w których ubezpieczony – nie zaprzestając prowadzenia działalności gospodarczej, a więc nie tracąc tytułu do objęcia obowiązkiem ubezpieczeń– tylko formalnie wyrejestrowuje się z ubezpieczeń, by za jakiś czas zarejestrować się ponownie ze zmienioną podstawą wymiaru składek.

Istotne dla rozstrzygnięcia nin. sprawy było też określenie, jaki charakter ma termin określony w art. 14 ust. 1 ustawy systemowej. Sąd odwoławczy – za Sądem I instancji– uznał, że termin ten nie ma charakteru zamkniętego, tzn. że przepis powyższy nie nakłada na ubezpieczoną obowiązku dokonania zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego do jakiejś ściśle określonej daty, lecz pozostawia tu swobodę wyboru samemu zgłaszającemu. Stanowiąc, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony, sprawia, że to sam ubezpieczony podejmuje decyzję o tym, od jakiej daty przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Przepis zaś art. 57 § 4 k.p.a. określa zasady liczenia terminów zamkniętych, tj. takich, których koniec określony został przepisami prawa. W myśl tego przepisu, jeżeli koniec terminu przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się najbliższy następny dzień powszedni. W przedmiotowej sprawie wnioskodawczyni nie miała żadnego terminu na zgłoszenie się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Równie dobrze wniosek w tym przedmiocie mogła złożyć w dniu 5 listopada, 20 listopada, 1 grudnia 2014 r. czy w jakimkolwiek innym wybranym przez siebie dniu. Na tym właśnie polega specyfika otwartego terminu do zgłoszenia się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego –nie ma tu określonej daty końcowej na dokonanie tej czynności. Okoliczność, że ubezpieczonej zależało na złożeniu wniosku właśnie w dniu 1 listopada 2014 r. (a więc w dniu, który jest dniem ustawowo wolnym od pracy) nie oznacza, że to był jej termin końcowy na zgłoszenie się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego (choć w jej przekonaniu tak właśnie było). Podkreślić przy tym należy, że przepis art. 14 ust. 1 ustawy systemowej jest tak skonstruowany, że daje możliwość złożenia omawianego wniosku wcześniej, tj. przed datą przystąpienia do ubezpieczenia dobrowolnego. Z redakcji tego przepisu wynika bowiem wprost, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje co do zasady od dnia wskazanego we wniosku, z tym że nie może nastąpić wcześniej niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. A zatem jeżeli ubezpieczona złożyłaby wniosek w dniu 30 lub 31 października 2014 r. o objęcie jej dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym od dnia 1 listopada 2014 r., to ZUS wniosek taki musiałby uwzględnić i uznać, że podlega ona temu ubezpieczeniu od dnia wskazanego we wniosku. Ubezpieczona jednak czynności wcześniejszego złożenia wniosku o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nie podjęła (mimo że nie było ku temu żadnych przeszkód), uznając bezzasadnie, że złożenie wniosku w dniu 3 listopada 2014 r. spowoduje, że wniosek ten zostanie potraktowany jako złożony w dniu 1 listopada 2014 r. Przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych dosyć formalnie traktują obowiązki zgłoszeniowe ubezpieczonych, co związane jest niewątpliwie z późniejszym prawem tych ubezpieczonych do świadczeń, i dlatego jakakolwiek wykładnia rozszerzająca tych przepisów nie jest dopuszczalna.

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy podzielił argumentację Sądu Rejonowego, że w sytuacji, jaka miała miejsce w niniejszej sprawie, tj. kiedy termin na zgłoszenie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jest cały czas otwarty, nie można mówić o końcu tego terminu, czy jego przesuwaniu z uwagi na dzień ustawowo wolny od pracy.

Bez znaczenia – w kontekście złożonego przez ubezpieczoną wniosku o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym– pozostają wywody apelacji odnośnie wniosku dorozumianego, tym bardziej iż (jak trafnie wskazał SN w wyroku z 29 marca 2012 r. , I UK 339/11, powołując się na publicznoprawny charakter stosunków z ubezpieczenia społecznego wykluczający odpowiednie zastosowanie m.in. art. 60 k.c.) w każdym przypadku ustania tytułu podlegania dobrowolnemu ubezpieczeniu społecznemu (art. 14 ust. 2 ustawy systemowej) ponowne objęcie dobrowolnymi ubezpieczeniami społecznymi wymaga złożenia nowego wniosku przez zainteresowanego, natomiast samo opłacanie składek na dobrowolne ubezpieczenie społeczne po ustaniu z mocy prawa dobrowolnego tytułu ubezpieczenia nie powoduje dalszego trwania ochrony ubezpieczeniowej z wygasłego stosunku ubezpieczenia społecznego.

W świetle powyższych uwag, apelacja jako niemająca uzasadnionych podstaw, podlegała oddaleniu (art. 385 k.p.c).

SSO Krzysztof Główczyński SSO Andrzej Marek SSO Jacek Wilga