Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

Dnia 10 marca 2016 r.

Sąd Okręgowy w Płocku IV Wydział Cywilny – Odwoławczy

w składzie następującym:

Przewodnicząca – SSO Małgorzata Michalska

Sędziowie SO Małgorzata Szeromska (spr.)

SO Elżbieta Włodarczyk

Protokolant sekr. sądowy Anna Bałdyga

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 marca 2016 r. w P.

sprawy z wniosku (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością we W.

z udziałem A. G. i S. G. (1)

o stwierdzenie nabycia służebności przez zasiedzenie

na skutek apelacji uczestników

od postanowienia Sądu Rejonowego w Płocku z dnia 13 grudnia 2013 r.

sygn. akt I Ns 504/13

postanawia:

1.  oddalić apelację;

2.  pozostawić wnioskodawcę i uczestników postępowania przy poniesionych kosztach postępowania za II instancję i postępowanie kasacyjne.

Sygn. akt IV Ca 79/16

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy w Płocku postanowieniem z dnia 13 grudnia 2013 r. stwierdził, że (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P. nabyła przez zasiedzenie z dniem 30 grudnia 2010 r. służebność przesyłu na nieruchomości obejmującej działkę nr (...), położoną w P. przy ulicy (...), mającej urządzoną w Sądzie Rejonowym w Płocku księgę wieczystą nr (...), polegającą m.in. na prawie utrzymywania, eksploatacji, remontu i konserwacji sieci ciepłowniczej zgodnie z jej przeznaczeniem.

U podstaw tego rozstrzygnięcia legło ustalenie, że sieć ciepłownicza, przebiegająca częściowo przez opisaną nieruchomość, stanowiącą własność uczestników postępowania małżonków A. i S. G. (2), została wybudowana w latach 1976-1980 na zlecenie Wojewódzkiej Dyrekcji Rozbudowy Miast i Osiedli w P., która w dniu 30 grudnia 1980 r. przekazała ją do eksploatacji Przedsiębiorstwu (...) w P.; przedsiębiorstwo to w dniu 31 grudnia 1997 r. przekształciło się w (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w P., która z dniem 10 lutego 2006 r. zmieniła firmę na (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w P., przejętą następnie przez wnioskodawczynię - (...) spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością w P.. Sąd Rejonowy przyjął, że (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w P., korzystając - w złej wierze - z trwałych i widocznych elementów sieci ciepłowniczej usytuowanych na działce uczestników postępowania nabyła służebność przesyłu w drodze zasiedzenia z upływem trzydziestoletniego terminu przewidzianego w art. 172 § 2 k.c, liczonego od dnia 30 grudnia 1980 r. Spółka ta mogła doliczyć do czasu swojego posiadania służebności czas posiadania Przedsiębiorstwa (...) w P., wykonywanego w imieniu i na rzecz Skarbu Państwa; w następstwie uchylenia art. 128 k.c. i uwłaszczenia państwowych osób prawnych doszło do przeniesienia posiadania służebności przez Skarb Państwa na rzecz wymienionego przedsiębiorstwa.

Sąd Okręgowy w Płocku postanowieniem zaskarżonym skargą kasacyjną zmienił postanowienie Sądu Rejonowego w ten sposób, że oddalił wniosek i zasądził od wnioskodawczyni na rzecz uczestników postępowania koszty postępowania za obie instancje. Uznał, odwołując się do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w postanowieniu z dnia 18 maja 2007 r., I CSK 64/07 (nie publ.), że wnioskodawczyni nie wykazała przeniesienia posiadania służebności - przed dniem 1 lutego 1989 r. - przez Skarb Państwa na rzecz Przedsiębiorstwa (...) w P. stosowną decyzją, wydaną na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 29 września 1990 r. o zmianie ustawy o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. Nr 79, poz. 464; dalej: „ustawa o zmianie u.g.g."). W konsekwencji nie można przyjąć, że upłynął trzydziestoletni okres posiadania prowadzący do zasiedzenia służebności objętej wnioskiem.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi kasacyjnej wnioskodawcy uchylił postanowienie Sądu Okręgowego w Płocku i przekazał mu sprawę do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy uznał, że przytoczona przez Sąd Okręgowy argumentacja może wskazywać na postrzeganie przez Sądu Okręgowy wskazanej decyzji jako jedynego środka dowodowego przydatnego do wykazania przeniesienia posiadania umożliwiającego - stosownie do art. 176 § 1 k.c. - doliczenie do czasu posiadania przedsiębiorstwa państwowego czasu posiadania Skarbu Państwa przed dniem 1 lutego 1989 r. Zapatrywania takie nie znajduje jednak usprawiedliwienia. Znaczenie dowodowe decyzji administracyjnej wydanej na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy o zmianie u.g.g. było podejmowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego, w którym konsekwentnie wskazywano, że decyzja ta może być uznana za dokument, o którym mowa w art. 248 k.c, stwierdzający fakt uprzedniego przeniesienie posiadania (zob. postanowienia: z dnia 18 maja 2007 r., I CSK 64/07, nie publ.; z dnia 23 stycznia 2013 r., I CSK 256/12, nie publ.; z dnia 20 września 2013 r., II CSK 10/13, OSP 2015, z. 2, poz. 17). Pogląd ten nie może być jednak odczytywany, jako wyłączający możliwość wykazania przeniesienia posiadania w inny sposób. W nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego wypowiedziano nawet pogląd, aprobowany przez skład orzekający, że w przypadku posiadania służebności przesyłowej wydanie rzeczy w zasadzie polega na przejęciu przedsiębiorstwa przesyłowego, którego użyteczność jest zwiększana przez korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym tej służebności a przejęcie wynikające z uwłaszczenia z mocy ustawy oznacza przeniesienie posiadania (zob. postanowienia: z dnia 26 stycznia 2015 r., V CSK 26/14, nie publ. oraz z dnia 12 lutego 2014 r., IV CSK 280/14, nie publ.).

Wnioskodawczyni utrzymywała, że przeniesienie posiadania służebności przesyłu na rzecz Przedsiębiorstwa (...) w P. nastąpiło w drodze faktycznego zaprzestania przez Skarb Państwa wykonywania władztwa i objęcia tegoż władztwa przez wymienione przedsiębiorstwo - bez dodatkowych czynności - we własnym imieniu. Sąd Okręgowy do stanowiska tego nie odniósł się; swoje rozważania ograniczył w istocie do oceny znaczeniu funkcji dowodowej decyzji uwłaszczeniowej i stwierdził, że wnioskodawczyni nie podjęła żadnej inicjatywy mającej na celu wykazanie przeniesienia posiadania służebności. Konstatacja ta - w świetle przytoczonego stanowiska wnioskodawczyni - jest nieuprawniona, co nie pozwala skutecznie odeprzeć zarzutów podniesionych w skardze kasacyjnej.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy zważył:

Apelacja jest niezasadna. Opiera się ona w zasadniczej części na kwestionowaniu przeniesienia posiadania służebności ze Skarbu Państwa na poprzednika wnioskodawcy i podnosi, że owo przeniesienie posiadania nie zostało udowodnione. Apelujący stoją na stanowisku, że nie zachodzą podstawy do zaliczenia okresu posiadania służebności przesyłu przez Skarb Państwa do okresu jej posiadania przez poprzednika prawnego wnioskodawcy czyli Przedsiębiorstwo (...) w P..

Z kolei wnioskodawca twierdzi, że do przeniesienia posiadania służebności doszło per facta concludenta. Wskazuje, że Przedsiębiorstwo (...) od początku swego istnienia eksploatowało tę linię ciepłowniczą, a także, że miała miejsce ciągłość faktycznego posiadania.

Zgodzić się należy z wnioskodawcą, że przeniesienie posiadania jest czynnością faktyczną i nie wymaga dla swojej ważności sporządzania dodatkowych oświadczeń. Nie ulega jednak wątpliwości, że okoliczność, że czynność faktyczna zaistniała, winna być wykazana w postępowaniu przed sądem.

W rozpoznawanej sprawie niewątpliwie w dniu 30 grudnia 1980 r. przedsiębiorstwo państwowe jakim było Przedsiębiorstwo (...) w P. przyjęło do eksploatacji przedmiotową sieć ciepłowniczą, władztwo nad nią wykonywało w ramach jednolitego funduszu własności państwowej przysługującej Skarbowi Państwa. Tak było do 1 lutego 1989 r. Z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 31 stycznia 1989 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny zniesiona została zasada, że jedynie Skarbowi Państwa może przysługiwać prawo własności mienia państwowego, w wyniku czego państwowe osoby prawne uzyskały zdolność prawną w zakresie nabywania składników majątkowych na własność. Nabywanie własności mienia państwowego następowało na podstawie innych przepisów.

Z okoliczności sprawy, czyli z materiału dowodowego i twierdzeń uczestników nie wynika, aby istnienie i eksploatacja sieci ciepłowniczej było przerwane lub zakłócone w jakikolwiek inny sposób. W dalszym ciągu po dniu 1 lutego 1989 r. Przedsiębiorstwo (...) w ten sam sposób eksploatowało sieć cieplną. Brak jest powodu do przypuszczeń, że Skarb Państwa nie wyzbył się tym samym posiadania przedmiotowej sieci. Uprawnione jest natomiast twierdzenie, że zmiana posiadacza służebności nastąpiła niejako automatycznie, płynnie, poprzez fakty dokonane. Z uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2015 r. wydanego w sprawie V CSK 26/14 wynika: W przypadku posiadania służebności przesyłowej, w zasadzie wydanie rzeczy polega na przejęciu przedsiębiorstwa przesyłowego, którego użyteczność jest zwiększana przez korzystanie z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym służebności gruntowej.

Z okoliczności sprawy nie wynika w żaden sposób, aby Skarb Państwa nie przekazał posiadania służebności poprzednikowi prawnemu wnioskodawcy. W rozpoznawanej sprawie może znaleźć zastosowanie przepis art. 231 k.p.c. dotyczący domniemania faktycznego, albowiem możliwość ustalenia faktów w sposób przewidziany w art. 231 k.p.c. wchodzi w rachubę tylko w razie braku bezpośrednich dowodów. Brak bezpośredniego dowodu, np. dowodu z dokumentu na okoliczność przeniesienia posiadania, nie oznacza niemożności udowodnienia tej okoliczności na podstawie innego, udowodnionego ciągu zdarzeń. Fakt domniemany nie wymaga bowiem dowodzenia, natomiast twierdzenia i dowodzenia wymagają fakty składające się na podstawę faktyczną domniemania. Domniemanie faktyczne powinno być zgodne z zasadami logiki i doświadczenia życiowego. Skoro zatem przeniesienie posiadania jest czynnością faktyczną, to niekwestionowany przez nikogo fakt eksploatowania sieci cieplnej w sposób nieprzerwany i niezakłócony najpierw przez Skarb Państwa, a od 1 lutego 1989 r. przez poprzednika prawnego wnioskodawcy, w ocenie Sądu Okręgowego pozwala na przyjęcie, że doszło do przeniesienia posiadania służebności przez fakty dokonane. Uznając ten ciąg zdarzeń za logiczny i uzasadniony zarówno celem jak i istotą przekształceń w zakresie przysługiwania Skarbowi Państwa majątku państwowego Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że przeniesienie posiadania służebności miało miejsce.

Pozostałe przesłanki nabycia przez zasiedzenie służebności zostały spełnione, szczegółowo wskazał na nie Sąd I instancji w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienie i nie dotyczyły ich zarzuty podniesione w apelacji.

Z powyższych przyczyn Sąd Okręgowy oddalił apelację jako niezasadną na podstawie art. 385 k.p.c.

O kosztach postępowania za II instancję i postępowanie kasacyjne Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 k.p.c. Mimo sprzeczności interesów uczestników, Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zastosowania art. 520 § 3 k.p.c. W wyniku zapadłego rozstrzygnięcia wnioskodawca uzyskał nieodpłatnie przysporzenie majątkowe kosztem majątku uczestników, niezasadne byłoby zatem nakładanie na uczestników dodatkowo obowiązku zwrotu kosztów postępowania.