Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 czerwca 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 czerwca 2015 r. w Szczecinie

sprawy H. A.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K.

o emeryturę pomostową

na skutek apelacji ubezpieczonego

od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 maja 2013 r. sygn. akt IV U 795/13

1.  zmienia zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go decyzję organu rentowego i przyznaje ubezpieczonemu H. A. prawo do emerytury pomostowej od dnia 13 listopada 2012r.,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. na rzecz H. A. kwotę 300 zł (trzysta złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu w postępowaniu kasacyjnym i apelacyjnym.

Sygn. akt III AUa 240/15

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w K. decyzją z dnia 17 stycznia 2013r. odmówił ubezpieczonemu H. A. prawa do emerytury pomostowej z tytułu pracy w warunkach szczególnych wskazując, że ubezpieczony przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych lecz nie wykonywał pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wymienionej w załączniku 1 lub 2 do ustawy pomostowej po dniu 31 grudnia 2008r., jak i również nie udowodnił co najmniej 10 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych na stanowisku rybaka morskiego. Do prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienionych w pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej nie uwzględniono okresów/: od 15 maja 1978r. do 25 października 1978r. od 13 września 1980r. do 15 czerwca 1981r., od 17 grudnia 1981r. do 27 lutego 1994r., od 28 maja 1994r. do 11 czerwca 1996r. z uwagi na nieprawidłową podstawę prawną. Pracodawcy ubezpieczonego powołali się bowiem na wykaz B dział IV poz. 4 stanowiący załącznik do zarządzenia nr 24 Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarski Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983r. oraz na Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., a powinni na wykaz stanowisk stanowiący załącznik 1 lub 2 do ustawy o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008r.

Ponadto, do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych nie uwzględniono okresu pracy od 3 listopada 2012r. do 6 listopada 2012r., gdyż pracodawca ubezpieczonego nie zgłosił go na deklaracjach ZUS Z SWA (brak zgłoszenia danych o wykonywaniu przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych w Kompleksowym Systemie Informatycznym ZUS).

Ubezpieczony H. A. nie zgodził się z decyzją wydaną przez organ rentowy. Wniósł o jej zmianę poprzez uznanie okresów nieuwzględnionych w decyzji jako pracy wykonywanej w warunkach szczególnych. Wskazał przede wszystkim, że pomimo określenia jego stanowiska pracy na statkach rybackich m.in. jako motorzysta i mechanik, faktycznie wykonywał on pracę rybaka morskiego w pełnym wymiarze czasu pracy, na która to okoliczność zawnioskował dowód z przesłuchania świadków.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie powtórzył argumenty użyte w uzasadnieniu decyzji. Dodatkowo wskazał, że w spornych okresach ubezpieczony pracował na stanowisku mechanika i motorzysty okrętowego a więc nie wykonywał prac bezpośrednio przy połowie ryb, przynależnych do służby pokładowej. Prace zaś przynależne do służby mechanicznej nie mogą być uznane za prace wykonywane w szczególnych warunkach na stanowisku rybaka morskiego.

Wyrokiem z dnia 13 maja 2013r. Sąd Okręgowy w Koszalinie oddalił odwołanie.

Sąd Okręgowy ustalił, że H. A. urodził się w dniu (...)

W okresie od 19 kwietnia 1977r. do 13 sierpnia 1977r. i od 26 sierpnia 1977r. do 12 września 1977r. ubezpieczony zatrudniony był w tym Przedsiębiorstwie (...) w Likwidacji z siedzibą w K. na stanowisku młodszego rybaka.

Następnie H. A. odbył naukę w Technikum Rybołówstwa Morskiego w D. na kierunku mechanik.

Po jej zakończeniu, z dniem 18 maja 1978r. ponownie zatrudnił się u w/w pracodawcy u którego wykonywał prace na stanowiskach: motorzysta okrętowy (od 15 maja 1978r. do 25 października 1978r. i od 13 września 1980r. do 15 czerwca 1981r.), robotnik gospodarczy przy pracy lekkie], mechanik SI oraz mechanik l (od 17 grudnia 1981r. do 27 lutego 1994r.)

Zatrudnienie ustało z dniem 31 maja 1997r., przy czym w okresie od 28 lutego 1994r. do 31 maja 1997r. korzystał on z urlopu bezpłatnego.

Ubezpieczony okresowo pracował na kutrach rybackich razem z K. B. i T. J., którzy wykonywali wyłącznie prace rybaków morskich. Praca ubezpieczonego różniła się od obowiązków w/w osób. Do jego obowiązków jako mechanika należała bowiem obsługa urządzeń do połowu ryb tj. wind trałowych, sortownicy do sortowania ryb oraz obsługa silnika kutra. Ubezpieczony wykonując obowiązki motorzysty był odpowiedzialny za maszynownię. Ubezpieczony pomagał również przy połowie ryb, jednak robił to gdy wykonał już obowiązki związane ze swoim stanowiskiem pracy. Zdarzało się również, że ubezpieczony pływał na kutrach, które były mało zmechanizowane m.in. nie posiadały windy sieciowej. Wtedy też pomagał on innym osobom ręcznie wyciągać sieci.

W trakcie korzystania z urlopu bezpłatnego, ubezpieczony zatrudnił się w (...) Sp. cywilna, Firma (...). G. & P. K. z siedzibą K., gdzie w okresie od 28 maja 1994r. do 11 czerwca 1996r. zajmował stanowisko mechanika.

W późniejszym okresie do 2005r. m.in. prowadził działalność gospodarczą. W okresie od 2009r. do 2011r. wykonywał on pracę na rzecz podmiotów zagranicznych i dobrowolnie opłacał składki na ubezpieczenie społeczne.

W dniu 7 listopada 201 Ir, H. A. złożył do organu rentowego wniosek o przyznanie emerytury pomostowej.

Decyzją z dnia 22 grudnia 2011r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu

prawa do emerytury pomostowej z tytułu pracy w warunkach szczególnych wywodząc, że ubezpieczony przed dniem 1 stycznia 1999r. wykonywał pracę w warunkach szczególnych wymienionej w załączniku 1 lub 2 do ustawy pomostowej lecz nie udowodnił jej wykonywania po dniu 31 grudnia 2008r. oraz nie udowodnił co najmniej 10 lat pracy wykonywanej w warunkach szczególnych na stanowisku rybaka morskiego.

Wyrokiem Sądu Okręgowego w Koszalinie z dnia 30 marca 2012r., w sprawie o sygn. IV U 100/12, oddalono odwołanie ubezpieczonego uznając, że nie spełnił on warunku z art. 8 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych, gdyż po dniu 31 grudnia 2008r. nie wykonywał żadnej pracy w warunkach szczególnych

lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 w/w ustawy, jak również nie spełnił on warunku z art. 49 w/w ustawy, gdyż nie osiągnął wieku 60 lat, nadto na dzień 1 stycznia 2009r. nie udowodnił wymaganego okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach na stanowisku rybaka morskiego.

Ubezpieczony wywiódł od powyższego wyroku apelację, która wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 30 października 2012r., w sprawie o sygn. III AUa 458/12, została oddalona.

W okresie od 3 listopada 2012r. do 6 listopada 2012r. ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) s.c. J.R. K. & A.W. M. w K., w którym wykonywał pracę w warunkach szczególnych na stanowisku rybaka.

Pracodawca w dniu 25 stycznia 2013r. złożył w organie rentowym deklarację (...) a tym samym dokonał zgłoszenia danych o wykonywaniu przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych.

W dniu 13 listopada 2012r. H. A. ponownie złożył do organu rentowego wniosek o przyznanie emerytury pomostowej.

Decyzją z dnia 17 stycznia 2013r. organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury pomostowej z tytułu pracy w warunkach szczególnych.

Ubezpieczony ukończył 55 lat, udokumentował ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych oraz nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy,

Sąd Okręgowy wskazał, że zgodnie z treścią art, 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r, o emeryturach pomostowych (Dz.U. z 2008r.( Nr 237, poz. 1656 z późn.zm.) prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art, 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1) urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 66 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dia mężczyzn;

4) ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art, 5-9 i art, 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dia kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5) przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6) po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7) nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Wymagany w art. 4 w/w ustawy 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze może ulec skróceniu jeśli do ubezpieczonego będzie miał zastosowanie art. 8 tejże ustawy.

Zgodnie z art. 8 w/s ustawy, pracownik wykonujący prace w szczególnych warunkach wymienione w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, który spełnia warunki określone w art. 4 pkt 1, 4-7, nabywa prawo do emerytury pomostowej, jeżeli:

1) osiągnął wiek wynoszący co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn;

2) ma okres pracy w szczególnych warunkach wymienionej w pkt 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, wynoszący co najmniej 10 lat.

Sąd Okręgowy wskazał, że ubezpieczony wiek 55 lat ukończył w dniu 5 grudnia 2011r., nie pozostaje w stosunku pracy oraz udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze ponad 25 lat.

Sąd Okręgowy podniósł, że po dniu 31 grudnia 2008r. H. A. wykonywał pracę w szczególnych warunkach -w okresie bowiem od 3 do 6 listopada 2012r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie (...) s.c. J.R. K. & A.W. M. w K. na stanowisku rybaka. Uwagi wymagało przy tym, że w/w pracodawca dopiero w dniu 25 stycznia 2013r. dokonał zgłoszenia danych o wykonywaniu przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych (złożył deklarację (...)). Zgodnie jednak z treścią art. 38 ust. 2 i 3 w/w ustawy, zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze płatnik składek przekazuje do ZUS do dnia 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok kalendarzowy. Tym samym pracodawca wypełnił swój obowiązek ewidencyjny prawidłowo. Dopiero w przypadku wystąpienia pracownika z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej, zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w danym roku kalendarzowym, płatnik składek przekazuje do ZUS w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku, W aktach sprawy brak jednak dowodów na okoliczność, że pracodawca miał wiedzę o zgłoszonym przez ubezpieczonego wniosku o prawo do emerytury pomostowej. Zdaniem Sądu Okręgowego, nawet gdyby uznać, że pracodawca nieterminowo wypełnił swój obowiązek dotyczący złożenia deklaracji (...), to pracownik nie może ponosić z tego tytułu konsekwencji, zaś organ rentowy winien sprawę należycie wyjaśnić, skoro ubezpieczony przedłożył świadectwo pracy z dnia 6 listopada 2012r., w którym pracodawca wyraźnie zaznaczył, że praca w warunkach szczególnych była wykonywana.

Sąd Okręgowy zważył jednak, że ubezpieczony nie udowodnił, aby wykonywał pracę rybaka morskiego w pełnym wymiarze czasu pracy przez okres 10 lat.

W pierwszej kolejności Sąd Okręgowy stwierdził, iż z zebranej dokumentacji pracowniczej w sprawie tj. m.in. akt osobowych Przedsiębiorstwa (...) w K. w likwidacji wynika jednoznacznie, iż ubezpieczony na stanowisku młodszego rybaka pracował wyłącznie w okresie od 19 kwietnia 1977r. do 13 sierpnia 1977r. i od 28 sierpnia 1977r. do 12 września 1977r. Po ukończeniu Technikum Rybołówstwa Morskiego w D. ubezpieczony już jako mechanik ponownie od 16 maja 1978r został zatrudniony u tego samego pracodawcy, u którego pracował jako motorzysta okrętowy (kierownik maszyn), robotnik gospodarczy przy pracy lekkiej, mechanik II oraz mechanik i, z przerwami do 31 maja 1997r.

Chociaż ubezpieczony posiada zaświadczenie o wykonywaniu pracy w szczególnych warunkach u w/w pracodawcy przez sporny czasookres tj. od 15 maja 1978r. do 25 października 1978r,, od 13 września 1980r. do 15 czerwca 1981 r. oraz od 17, grudnia 1981 do 27 Mego 1994r. to nie można uznać wyżej wskazanych okresów za okres pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w charakterze rybaka morskiego wymienionej w pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Zdaniem Sądu Okręgowego sam fakt przedstawienia bowiem przez H. A. świadectwa pracy w warunkach szczególnych nie przesądza jeszcze o uznaniu wykonywanej pracy za pracę w warunkach szczególnych. Świadectwo pracy stanowi jedynie dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c, który jest jedynie dowodem tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Jak każdy dokument prywatny świadectwo pracy podlega ocenie sądu zgodnie z zasadą swobodnej oceny dowodów (art, 233 § 1 k.p.c). Ponadto, w świadectwie tym wskazano, że H. A. zatrudniony był od 15 maja 1978 roku do 25 października 1978 roku, od 13 września 1980 roku do 15 czerwca 1981 roku oraz od 17 grudnia 1981 roku do 27 lutego 1994 roku na stanowisku motorzysty okrętowego i mechanika wykonując pracę rybaka morskiego w pełnym wymiarze godzin pracy wymienionym w wykazie B dziale IV poz. 4 pkt 19 stanowiącego załącznik, do zarządzenia nr 24 Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarski Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 roku w sprawie prac wykonywanych w warunkach szczególnych w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej. Jednakże wykazy resortowe wydane na podstawie § 1 ust. 2 i 3 rozporządzenia z dnia 7 lutego 1963 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mają jedynie charakter informacyjny, techniczno -porządkujący, uściślający i mogą mieć jedynie znaczenie w sferze dowodowej, stanowiąc podstawę domniemania faktycznego (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z 22 marca 2012r., sygn. I UK 403/11, opubl. LEX nr 1214549).

Tym samym Sąd Okręgowy rozpoznając sprawę zapoznał się zarówno z aktami osobowymi ubezpieczonego, jak również przesłuchał zawnioskowanych przez ubezpieczonego świadków - K. B. i T. J.. Analizując charakter pracy ubezpieczonego na kutrach rybackich Sąd przede wszystkim oparł się na nowych dowodach a więc na zeznaniach świadków. Sąd Okręgowy uznał złożone zeznania za wiarygodne albowiem przesłuchani świadkowie bezpośrednio współpracowali z ubezpieczonych w spornych czasookresach i doskonale pamiętali, kto w jakim charakterze pracował na kutrze rybackim. Biorąc zaś pod uwagę małą liczebność załogi na kutrze od 3 do 5 osób i wyraźnie zarysowany podział ról trudno odmówić świadkom i ich zeznaniom wiarygodności, tym bardziej, że były one szczegółowe i nawzajem uzupełniały się.

Postępowanie dowodowe wykazało, że ubezpieczony po dniu 16 maja 1978r. nie wykonywał u w/w pracodawcy obowiązków rybaka morskiego lecz motorzysty i mechanika. Świadkowie, którzy pracowali wyłącznie na stanowisku rybaków, dokładnie opisali czym różniła się praca ubezpieczonego od ich pracy. Do zakresu obowiązków ubezpieczonego jako mechanika należała bowiem w pierwszej kolejności obsługa .urządzeń do połowu ryb tj. wind trałowych, sortownicy do sortowania ryb oraz obsługa silnika kutra. Ubezpieczony wykonując, obowiązki motorzysty był odpowiedzialny za maszynownię. Wykonywał on również czynności związane' ze stanowiskiem rybaka, ale jedynie pomocniczo, pomagając rybakom w określonym czasie przy ich pracach, gdy wykonał już obowiązki związane ze swoim stanowiskiem pracy. Praca ta nie miała cech stałości i pełnowymiarowości, bowiem będąc motorzystą/mechanikiem nie mógłby wykonywać prac rybaka w pełnym wymiarze czasy pracy i stale.

Sąd Okręgowy podniósł, że w orzecznictwie wskazano wprost, że charakter pracy na kutrach rybackich na stanowiskach "motorzysta kutrowy" (okrętowy) lub "mechanik kutrowy" (okrętowy) nie może być utożsamiany ze stanowiskiem stricte rybaka na kufrze, albowiem sarno sporadyczne uczestnictwo w połowach prowadzonych na Bałtyku (choćby zdarzało się to codziennie) nie stanowi samo w sobie pracy w charakterze rybaka morskiego w pełnym wymiarze czasu pracy. Każdy z członków załogi pełni przede wszystkim funkcje przypisane mu na kutrze, a dopiero potem bierze udział w połowach. Już w zarządzeniu resortowym, konkretnie zarządzeniu nr 24 Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 roku rozróżniano prace rybaków morskich zajmujących się połowem ryb od tych rybaków morskich wykonujących swą pracę w dziale służby mechanicznej, i tak do prac rybaków morskich objętych wykazem B załącznika zaliczone zostały prace wynikające z rodzaju czynności wykonywanych na ustalonym w służbie pokładowej stanowisku rybaka (niewątpliwie prace wykonywane bezpośrednio przy połowie ryb), tym samym prace rybaków morskich wykonywane na stanowiskach ustalonych w dziale służby mechanicznej i sprowadzające się do obsługi oraz dozoru maszyn, nie mogą być uznane za prace na stanowisku stricte rybaka pracującego przy połowie ryb i objętego wykazem B.

Powyższe rozważania odnieść należy również do pracy ubezpieczonego w okresie od 28 maja 1994r. do 11 czerwca 1996r. w (...) Sp. cywilna, Firma (...). G. & P. K. z siedzibą K., na stanowisku mechanika.

Podsumowując, z przeprowadzonego postępowania dowodowego wynika jednoznacznie, że praca ubezpieczonego na kutrach rybackich w spornych okresach polegała przede wszystkim na byciu motorzystą i mechanikiem. Owszem ubezpieczony pracował w okresie zatrudnienia również bezpośrednio przy połowie ryb jak reszta załogi. Była to jednak praca dodatkowa wynikająca z faktu bycia częścią załogi kutra rybackiego aniżeli z faktycznego zatrudnienia na tym stanowisku. Tym samym praca w charakterze rybaka morskiego nie był pracą wykonywaną w pełnym wymiarze czasu pracy.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Koszalinie złożył ubezpieczony, zaskarżył wyrok w całości.

Wyrokowi zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art.8 ustawy z dnia 19 grudnia 2008r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz.1656) poprzez błędną wykładnię i przyjęcie, że pracując na kutrach rybackich na stanowisku motorzysta – mechanik nie wykonywał pracy na stanowisku rybaka, a tym samym nie posiada okresu 10 lat pracy w warunkach szczególnych.

Wniósł o:

1. zmianę zaskarżonego wyroku,

2. zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania.

Wyrokiem z dnia 3 grudnia 2013r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację ubezpieczonego.

Wyrokiem z dnia 4 lutego 2015r. Sąd Najwyższy uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja H. A. okazała się uzasadniona i doprowadziła do zmiany rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego. W ocenie Sądu Apelacyjnego sąd pierwszej instancji dokonał błędnej wykładni przepisów ustawy pomostowej mających zastosowanie w niniejszej sprawie.

Na wstępie Sąd Apelacyjny przyznaje, że w swych wcześniejszych wyrokach z dnia 18 października 2012 r. (sygn. III AUa 261/12) oraz z dnia 3 grudnia 2014 r. (sygn. III AUa 477/13) dokonał odmiennej oceny pracy motorzystów zatrudnionych na kutrach rybackich w kontekście nabycia uprawnień do emerytury. Stanowisko to jednak zostało poddane kontroli Sądu Najwyższego w ramach wywiedzionej przez stronę skargi kasacyjnej, który uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego. W obliczu najnowszej oceny dokonanej przez naczelny organ władzy sądowniczej w Polsce Sąd Apelacyjny stwierdza, że w art. 3 ust. 1 ustawy pomostowej wskazuje się, że prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, mogące z wiekiem z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, stawiające przed pracownikami - mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej - wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz tych prac określa załącznik nr 1 do ustawy pomostowej. Z kolei z definicji prac o szczególnym charakterze zawartej w art. 3 ust. 3 ustawy wynika, że pojęciem tym objęte zostały prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz prac o szczególnym charakterze określa załącznik nr 2 do ustawy pomostowej. Wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy „o szczególnym charakterze” lub „w szczególnych warunkach” nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem.

Do przesłanek przyznania prawa do emerytury pomostowej określonych w art. 8 ustawy pomostowej, mających zastosowanie w niniejszej sprawie, należy wykonywanie przez okres co najmniej 10 lat prac w szczególnych warunkach wymienionych w punkcie 20, 22 i 32 załącznika nr 1 do ustawy, spełnienie warunków z art. 4 pkt 1, 4-7 ustawy oraz ukończenie 55 lat życia w przypadku mężczyzny. Z kolei w punkcie 22 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej zostały wymienione prace rybaków morskich. Ustawa nie definiuje tego pojęcia, dlatego pomocniczo można odnieść się do znaczenia nadanego im w rozporządzeniu Rady Ministrów z 1983 r., które w swoim załączniku zawiera bowiem określenie: „prace rybaków morskich” i wymienia je w dwóch odrębnych pozycjach - w wykazie A, Dziale VIII (w Transporcie i łączności) pod pozycją 9 oraz w Wykazie B, Dziale IV (Prace rożne) pod pozycją 4. W przypadku prac rybaków morskich, dla ustalenia, jakiego rodzaju prace ustawodawca zaliczył do poszczególnych wykazów, konieczne jest posłużenie się resortowymi wykazami stanowisk, które jakkolwiek nie stanowią samodzielnej podstawy przyznania indywidualnych uprawnień, posiadają jednak charakter informacyjny, techniczno-porządkujący i uściślający, w szczególności wówczas, gdy w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia nie wymienia się określonych stanowisk, lecz operuje się pojęciem ogólnym. W zarządzeniu nr 24 z 1983 r. do wykazu B zostały zaliczone prace rybaków morskich w służbie pokładowej, a do wykazu A prace rybaków morskich w służbie mechanicznej, zgodnie z podziałem wynikającym z § 58 i § 62 ust. 1 i § 64 ust. 3 rozporządzenia Ministra Żeglugi z dnia 30 października 1971 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych członków załóg polskich statków morskich (Dz.U. nr 33, poz. 299 ze zm.), w § 54, 58 i 61 ust. 3 rozporządzenia Ministra - Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 17 sierpnia 1983 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych członków polskich statków morskich (Dz.U. nr 52, poz. 232 ze zm.), w § 26, 27, 30 i 31 rozporządzenia z dnia 23 maja 1992 r. Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie kwalifikacji zawodowych i składu załóg polskich statków morskich (Dz.U. nr 49, poz. 227 ze zm.) oraz § 38 i § 49 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 24 sierpnia 2000 r. w sprawie wyszkolenia i kwalifikacji zawodowych, pełnienia wacht oraz składu załóg statków morskich o polskiej przynależności (Dz.U. nr 105, poz. 1117). Sąd apelacyjny podziela zatem pogląd Sądu Najwyższego wrażony w najnowszym wyroku z dnia 24 stycznia 2014 r. sygn. III UK 33/13, iż ustawa pomostowa nie ogranicza możliwości zaliczenia do prac rybaków morskich prac poszczególnych członków załogi kutra rybackiego w zależności od przynależności do załogi pokładowej czy mechanicznej. Zgodne jest to z poglądem wyrażonym w apelacji, że pojęcie rybaka morskiego obejmuje nie tylko tych członków załogi, którzy zatrudnieni są na stanowisku rybaka czy starszego rybaka, ale również tych zajmujących stanowisko mechanika czy motorzysty.

Ponadto trafnie podnosi skarżący, że utożsamianie pojęcia rybaka morskiego z zatrudnieniem na stanowisku mechanika czy motorzysty wynika z przepisów prawa krajowego, jak i międzynarodowego. W art. 3 pkt 3 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o pracy na morskich statkach handlowych (Dz.U. nr 61, poz. 258) wskazano, że marynarzem lub rybakiem jest osoba posiadająca morskie kwalifikacje zawodowe, stwierdzone zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. o bezpieczeństwie morskim (Dz.U. nr 109, poz. 1156), a więc każdy członek załogi kutra rybackiego dopuszczony do pracy na morzu, w tym również mechanik czy motorzysta. Zgodnie natomiast z art. 3 lit. b rozporządzenia Rady /WE/ nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (Dz. U. UE L 223 z 15.08.2006 r., str. 1) rybak to osoba, której zajęciem - uznanym przez państwo członkowskie, jest zawodowe rybactwo na pokładzie czynnego statku rybackiego, co przy uwzględnieniu angielskiej i francuskiej wersji językowej można przetłumaczyć jako „osoba zatrudniona, zaangażowana w profesjonalne, zawodowe rybactwo” czy „każda osoba wykonująca rybactwo”. Brak definicji w ustawie o emeryturach pomostowych ogólnego pojęcia „pracy rybaków morskich” pozwala przyjąć, że ustawodawca obejmuje nim wszystkich członków załogi kutra rybackiego i wszystkie prace rybaków morskich, na wszystkich wyszczególnionych na liście załogi stanowiskach.

Ubezpieczony jako członek załogi kutra rybackiego zasadniczo pełnił obowiązki motorzysty okrętowego, ale również wykonywał czynności związane ze stanowiskiem rybaka, jak wydawanie i wyciąganie sieci oraz sortowanie, patroszenie i lodowanie ryb, a także układanie skrzyń w ładowni. Jako członek załogi pomagał rybakom przed połowem ryb i przy obórce złowionej ryby. Wszyscy członkowie załogi jednostki brali udział w wyżej wymienionych pracach. Ubezpieczony wykonywał zatem pracę związaną bezpośrednio z łowieniem i wstępnym przetwórstwem ryb.

Powyższe ustalenia doprowadziły Sąd Apelacyjny do wniosku, że wymienionego w pkt 22 załącznika nr 1 do ustawy pomostowej pojęcia „prace rybaków morskich” nie można ograniczać tylko do stanowiska rybka i obejmuje ono także pracę wykonywaną na statku rybackim przez innych członków załogi zatrudnionych m.in. na stanowisku motorzysty. Oznacza to, że ubezpieczony posiada dłuższy staż zatrudnienia w charakterze rybaka morskiego z racji zatrudnienia w okresach:

- 15.05.1978 r. do 25.10.1978 r., od 13.09.1980r. do 15.06.1981r., od 17.12.1981r. do 27.02.1994r. w Przedsiębiorstwie (...) w K.;

- od 28.05.1994r. do 11.06.1996r. w firmie (...) S.C. w K.,

- od 3.11.2012r. do 6.11.2012r. w Przedsiębiorstwie (...) S.C. w K..

Odnosząc się do okresu zatrudnienia w Spółce Cywilnej (...) należy wskazać, że w/w pracodawca dopiero w dniu 25 stycznia 2013r. dokonał zgłoszenia danych o wykonywaniu przez ubezpieczonego pracy w warunkach szczególnych (złożył deklarację (...)). Zgodnie jednak z treścią art. 38 ust. 2 i 3 w/w ustawy, zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze płatnik składek przekazuje do ZUS do dnia 31 marca danego roku kalendarzowego za poprzedni rok kalendarzowy. Tym samym pracodawca wypełnił swój obowiązek ewidencyjny prawidłowo. Dopiero w przypadku wystąpienia pracownika z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej, zgłoszenie danych o pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w danym roku kalendarzowym, płatnik składek przekazuje do ZUS w terminie 7 dni od dnia zgłoszenia wniosku. W aktach sprawy brak jednak dowodów na okoliczność, że pracodawca miał wiedzę o zgłoszonym przez ubezpieczonego wniosku o prawo do emerytury pomostowej. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, nawet gdyby uznać, że pracodawca nieterminowo wypełnił swój obowiązek dotyczący złożenia deklaracji (...), to pracownik nie może ponosić z tego tytułu konsekwencji, zaś organ rentowy winien sprawę należycie wyjaśnić, skoro ubezpieczony przedłożył świadectwo pracy z dnia 6 listopada 2012r., w którym pracodawca wyraźnie zaznaczył, że praca w warunkach szczególnych była wykonywana.

Z tych wszystkich względów Sąd Apelacyjny na podstawie art. 381 § 1 kpc zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego oraz poprzedzającą go decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury począwszy od listopada 2012r.

Natomiast w oparciu o art. 98 kpc i 99 kpc w punkcie II wyroku zasądzono od organu rentowego jako strony przegrywającej sprawę kwotę 300 zł kosztów procesu, na którą składają się:

- koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wynoszące 120 złotych,

- koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym wynoszące 120 złotych,

- opłata od apelacji 30 złotych,

- opłata od skargi kasacyjnej 30 złotych.