Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 grudnia 2015 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 grudnia 2015 r. w Szczecinie

sprawy W. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury pomostowej

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 5 lutego 2015 r. sygn. akt VI U 855/14

1.  oddala apelację,

2.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. na rzecz ubezpieczonego W. K. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka – Szkibiel SSO del. Beata Górska

Sygn. akt III AUa 258/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 marca 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił W. K. prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony na dzień 1 stycznia 2009 r. nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, wynoszącego co najmniej 15 lat. Organ rentowy nie uwzględnił do łącznego stażu pracy, jak i do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w myśl art. 4 i 49 ustawy o okresów od 11 kwietnia 1988 r. do 11 listopada 1988 r., od 25 stycznia 1989 r. do 25 lipca 1989 r., od 18 stycznia 1990 r. do 3 sierpnia 1990 r., od 14 sierpnia 1990 r. do 20 października 1990 r., od 29 października 1990 r. do 13 grudnia 1990 r., od 19 marca 1991 r. do 25 września 1991 r., od 1 listopada 1992 r. do 30 czerwca 1995 r. z tytułu zatrudnienia na statkach obcych bander, ponieważ ubezpieczony nie był delegowany do pracy za granicą przez pracodawcę polskiego lub zarejestrowanego w Polsce, a jedynie przez firmy które zajmowały się kierowaniem, polskich marynarzy do pracy za granicą u obcych armatorów. Zdaniem ZUS w okresach tych wnioskodawca nie był związany stosunkiem pracy z firmą kierującą do pracy za granicą, a zatem firmy tej nie można uznać zarówno za płatnika składek o którym mowa w art. 2 pkt 2 ustawy, ani za podmiot uprawniony do wystawiania zaświadczeń dotyczących wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak jest zatem możliwości zaliczenia do okresów pracy w szczególnych warunkach, uprawniających do emerytury pomostowej, okresów pracy polskiego marynarza u armatora zagranicznego do którego został skierowany przez zakład, nie będący pracodawcą. Zdaniem ZUS definicja pracownika wprowadzona przepisami ustawy o emeryturach pomostowych obejmuje swym zakresem jedynie pracowników podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, a wiec tych którzy wykonywali prace na obszarze Polski. W zakres tego pojęcia nie wchodzą osoby będące obywatelami Polski, które wykonują prace za granicą, w podmiotach zagranicznych i podlegają jedynie prawu do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym. Organ rentowy przyjął za udowodnione 34 lata i 5 dni okresów ubezpieczenia w tym 29 lat, 6 miesięcy i 5 dni okresów składkowych, oraz 4 lata i 6 miesięcy okresów nieskładkowych w tym 10 lat, 6 miesięcy i 24 dni stażu pracy w szczególnych warunkach/w szczególnym charakterze.

W odwołaniu od decyzji W. K. zarzucając jej błędne ustalenia stanu faktycznego sprawy oraz niewłaściwą interpretację i zastosowanie przepisów prawa polegające na nieuwzględnieniu części przepracowanego okresu do stażu pracy, w tym do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury pomostowej. Zdaniem ubezpieczonego biorąc pod uwagę obowiązującą wykładnię Sądu Najwyższego dotyczącą przepisów ustawy o emeryturach pomostowych oraz aktualne orzecznictwo Sądów Okręgowych i Apelacyjnych w sprawach o podobnych stanach faktycznych (marynarzy pracujących dla zagranicznych armatorów obecnie ubiegających się o emerytury pomostowe) nie sposób zgodzić się ze stanowiskiem prezentowanym przez ZUS w zaskarżonej decyzji. Przytaczając treść wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 25 kwietnia 2013 r. (sygn. akt III AUa 1973/12) oraz wskazując na treść uchwały nr 123 Rady Ministrów z dnia 3 września 1984 r. w sprawie zasad podejmowania pracy przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych (M.P. z 1984 r. Nr 23 poz. 157 ze zm.) i treść ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz.U. z 1989 r. Nr 75, poz. 446 ze zm.) ubezpieczony podniósł, iż zasadne jest przyjęcie, że w okresach zatrudnienia za granicą u pracodawców zagranicznych (od 11 kwietnia 1988 r. do 11 listopada 1988 r., od 25 stycznia 1989 r. do 25 lipca 1989 r., od 18 stycznia 1990 r. do 3 sierpnia 1990 r., od 14 sierpnia 1990 r. do 20 października 1990 r., od 29 października 1990 r. do 13 grudnia 1990 r., od 19 marca 1991 r. do 25 września 1991 r.) (...) spółka z o.o. w S. oraz (od 1 listopada 1992 r. do 30 czerwca 1995 r.) (...) spółka z o.o. w S. jako jednostki kierujące opłacały składki na konto ZUS w wysokości wskazanej kolejno w treści § 6 ust. 2 uchwały w sprawie zasad podejmowania pracy w brzmieniu obowiązującym od dnia 28 listopada 1985 r. i w treści art. 29 pkt 1 ustawy o zatrudnieniu. Zdaniem odwołującego sporne okresy zatrudnienia za granicą u pracodawców zagranicznych za pośrednictwem wskazanych Spółek stanowią okresy składkowe za które były opłacane składki w Polsce. Jednocześnie skarżący poinformował, iż w okresie od 11 kwietnia 1988 r. do 31 grudnia 2013 r. podlegał dobrowolnemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu, w okresach zatrudnienia u pracodawców zagranicznych od 1 lutego 1996 r. do 31 grudnia 2013 r. podlegał dobrowolnym ubezpieczeniom społecznym – opłacane były dobrowolne składki emerytalne, rentowe i zdrowotne, zatem okresy te uznać należy za okresy składkowe w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej. Ubezpieczony wskazał, iż zgodnie z załącznikiem nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych pozycja 23 i 24 oraz z załącznikiem nr 2 pozycja 4 wykonywał pracę w szczególnych warunkach: praca na statkach żeglugi morskiej i morskich platformach wiertniczych – statki wiertnicze, oraz w szczególnym charakterze prace nawigatorów na statkach morskich. W. K. podkreślił, iż był kierowany do pracy za granicą przez uprawnioną do tego jednostkę, świadczył pracę marynarza w międzynarodowej żegludze morskiej jako członek załóg statków armatorów zagranicznych, wciągnięty na listę załóg tych statków (praca w warunkach szczególnych wymieniona w poz. 4, działu VIII, wykazu A stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. oraz w załączniku nr 1 do ustawy pomostowej) oraz udokumentował opłacanie składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne i fundusz pracy w wysokości przewidzianej dla pracowników zatrudnionych w Polsce od kwoty nie niższej od przeciętnego wynagrodzenia.

Decyzją z dnia 15 października 2014 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił W. K. prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, iż ubezpieczony nie spełnia warunków wskazanych w art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych bowiem po dniu 31 grudnia 2008 r. nie wykonywał prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy oraz nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszącego co najmniej 15 lat. Zdaniem ZUS ubezpieczony nie spełnił również przesłanek wymienionych w art. 49 ustawy pomostowej bowiem na dzień 1 stycznia 2009 r. nie udowodnił okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, wynoszącego co najmniej 15 lat. Organ rentowy zaliczył do pracy w szczególnych warunkach okresy wykonywania pracy: od 25 lipca 1977 r. do 12 października 1980 r., od 14 listopada 1980 r. do 6 października 1986 r., od 25 października 1986 r. do 5 kwietnia 1988 r. tj. łącznie 10 lat, 6 miesięcy i 24 dni. ZUS nie uwzględnił do pracy wykonywanej w szczególnych warunkach w myśl art. 4 oraz art. 49 ustawy pomostowej okresów: od 11 kwietnia 1988 r. do 11 listopada 1988 r., od 25 stycznia 1989 r. do 25 lipca 1989 r., od 18 stycznia 1990 r. do 3 sierpnia 1990 r., od 14 sierpnia 1990 r. do 20 października 1990 r., od 29 października 1990 r. do 13 grudnia 1990 r., od 19 marca 1991 r. do 25 września 1991 r., od 1 listopada 1992 r. do 30 czerwca 1995 r. z tytułu zatrudnienia na statkach obcych bander, ponieważ ubezpieczony nie był delegowany do pracy za granicą przez pracodawcę polskiego lub zarejestrowanego w Polsce, a jedynie przez firmy które zajmowały się kierowaniem, polskich marynarzy do pracy za granicą u obcych armatorów. Zdaniem ZUS w okresach tych wnioskodawca nie był związany stosunkiem pracy z firmą kierującą do pracy za granicą, a zatem firmy tej nie można uznać zarówno za płatnika składek o którym mowa w art. 2 pkt 2 ustawy, ani za podmiot uprawniony do wystawiania zaświadczeń dotyczących wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Brak jest zatem możliwości zaliczenia do okresów pracy w szczególnych warunkach, uprawniający do emerytury pomostowej, okresów pracy polskiego marynarza u armatora zagranicznego do którego został skierowany przez zakład, nie będący pracodawcą. Zdaniem ZUS definicja pracownika wprowadzona przepisami ustawy o emeryturach pomostowych obejmuje swym zakresem jedynie pracowników podlegających obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, a wiec tych którzy wykonywali prace na obszarze Polski. W zakres tego pojęcia nie wchodzą osoby będące obywatelami Polski, które wykonują prace za granicą, w podmiotach zagranicznych i podlegają jedynie prawu do dobrowolnego objęcia ubezpieczeniami emerytalnym i rentowym. Jednocześnie organ rentowy anulował decyzję z dnia 11 marca 2014 r. podnosząc, iż niniejsza decyzja wydana została w związku z odwołaniem do sądu które zostało w części uwzględnione. Organ rentowy przyjął za udowodnione 39 lat, 1 miesiąc i 27 dni okresów ubezpieczenia, w tym 34 lata, 7 miesięcy i 27 dni okresów składkowych, oraz 4 lata 6 miesięcy okresów nieskładkowych w tym 10 lat, 6 miesięcy i 24 dni stażu pracy w szczególnych warunkach/w szczególnym charakterze.

W odwołaniu od powyższej decyzji W. K. zarzucając jej błędne ustalenia stanu faktycznego sprawy oraz niewłaściwą interpretację i zastosowanie przepisów prawa polegające na nieuwzględnieniu części przepracowanego okresu do stażu pracy, w tym do pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, wniósł o jej zmianę i przyznanie prawa do emerytury pomostowej. W uzasadnieniu ubezpieczony podniósł argumentację tożsamą jak w odwołaniu od decyzji z dnia 11 marca 2014 r.

Wyrokiem z dnia 5 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych zmienił decyzję z dnia 15 października 2014 r., przyznając W. K. prawo do emerytury pomostowej od 1 stycznia 2014 r. (punkt I sentencji), w pozostałym zakresie postępowanie umarzając (punkt II sentencji). Sąd I instancji zasądził nadto na rzecz W. K. od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwotę 60 zł, tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sąd Okręgowy ustalił, że W. K. urodzony (...), 60 lat ukończył w dniu (...) Wniosek o emeryturę pomostową złożył w organie rentowym w dniu 10 stycznia 2014 r.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych ostatecznie przyjął za udowodnione okresy ubezpieczenia w łącznym wymiarze 39 lat, 1 miesiąca i 27, (w tym 10 lat, 6 miesięcy i 24 dni stażu pracy w szczególnych warunkach) z tytułu:

- zatrudnienia od 25 lipca 1977 r. do 31 sierpnia 1990 r. w (...).P. w S. na stanowisku asystent pokładowy, IV, III, II i I Oficer. W okresie od 13 października 1980 r. do 13 listopada 1980 r., od 7 października 1986 r. do 24 października 1986 r., od 6 kwietnia 1988 r. do 31 sierpnia 1990 r. ubezpieczony korzystał z urlopu bezpłatnego. W okresie 25 lipca 1977 r. do 12 października 1980 r., od 14 listopada 1980 r. do 6 października 1986 r., od 25 października 1986 r. do 5 kwietnia 1988 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace w szczególnych warunkach na stanowisku asystent pokładowy, IV, III, II, i I oficer – członek załogi na statku morskim w żegludze międzynarodowej wymienione w Wykazie A, Dział VIII, poz. 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.), w wykazie A, dział VIII, poz. 4 pkt 1 stanowiącym załącznik do Zarządzenia Nr 24 Ministra Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r. oraz pkt 23 Załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych z dnia 19 grudnia 2008 r. (Dz.U. z 2008 r. nr 237 poz. 1656);

- zatrudnienia za pośrednictwem (...) w S. u zagranicznych armatorów w pełnym wymiarze czasu pracy: od 11 kwietnia 1988 r. do 11 listopada 1988 r., od 25 stycznia 1989 r. do 25 lipca 1989 r., od 18 stycznia 1990 r. do 3 sierpnia 1990 r., od 14 sierpnia 1990 r. do 20 października 1990 r., od 29 października 1990 r. do 13 grudnia 1990 r., od 19 marca 1991 r. do 25 września 1991 r. w charakterze I oficera;

- zatrudnienia za pośrednictwem (...) Sp. z o.o. w S. od 1 listopada 1992 r. do 30 czerwca 1995 r.;

- dobrowolnego ubezpieczenia w okresie od 1 marca 1993 r. do 30 września 1992 r., od 21 sierpnia 1995 r. do 31 grudnia 1998 r., od 1 stycznia 1999 r. do 31 grudnia 2013 r.

W latach 1988 – 1991 W. K. był zatrudniony za pośrednictwem (...) w S. u obcych armatorów w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie:

- od 11 kwietnia 1988 r. do 11 listopada 1988 r. u armatora (...), O. na statku m/v (...) na stanowisku I oficera,

- od 25 stycznia 1989 r. do 25 lipca 1989 r. u armatora (...), O. na statku m/v (...) na stanowisku I oficera,

- od 18 stycznia 1990 r. do 3 sierpnia 1990 r. u armatora (...) R. na statku m/v (...) na stanowisku I oficera,

- od 14 sierpnia 1990 r. do 20 października 1990 r. u armatora (...) R. na statku m/v (...) na stanowisku I oficera,

- od 29 października 1990 r. do 13 grudnia 1990 r. u armatora (...) R. na statku m/v (...)/A. na stanowisku I oficera,

- od 19 marca 1991 r. do 25 września 1991 r. u armatora (...) R. na statku m/v (...) 2 na stanowisku I oficera.

W okresach od 11 kwietnia 1988 r. do 11 listopada 1988 r., od 25 stycznia 1989 r. do 25 lipca 1989 r., od 18 stycznia 1990 r. do 3 sierpnia 1990 r., od 14 sierpnia 1990 r. do 20 października 1990 r., od 29 października 1990 r. do 13 grudnia 1990 r., od 19 marca 1991 r. do 25 września 1991 r. ubezpieczony pływał na statkach morskich, był wpisany na listę załogi, jako I oficer.

W okresach od 11 kwietnia 1988 r. do 11 listopada 1988 r., od 25 stycznia 1989 r. do 25 lipca 1989 r., od 18 stycznia 1990 r. do 3 sierpnia 1990 r., od 14 sierpnia 1990 r. do 20 października 1990 r., od 29 października 1990 r. do 13 grudnia 1990 r., od 19 marca 1991 r. do 25 września 1991 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej – pracownik wpisany na listę członków załogi tych statków wymienioną w Wykazie A, Dział VIII, poz. 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) oraz wykaz stanowiący załącznik do Zarządzenia nr 24 Ministra – Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w Szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej – Wykaz A, Dział VIII, poz. 4 pkt 1 oraz załącznik Nr 1 poz. 23 do ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237 poz. 1656).

Za okresy pracy za granicą (od 11 kwietnia 1988 r. do 11 listopada 1988 r., od 25 stycznia 1989 r. do 25 lipca 1989 r., od 18 stycznia 1990 r. do 3 sierpnia 1990 r., od 14 sierpnia 1990 r. do 20 października 1990 r., od 29 października 1990 r. do 13 grudnia 1990 r., od 19 marca 1991 r. do 25 września 1991 r.) (...) w S., jako jednostka kierująca obywateli polskich do pracy za granicą, odprowadzała za W. K. składkę do ZUS w ramach bezimiennego ubezpieczenia.

W okresie od 1 stycznia 1986 r. do 31 grudnia 1989 r. składki na ZUS były przekazywane w wysokości 28% średniej płacy z roku poprzedniego w gospodarcze uspołecznionej bez uwzględnienia płac w przemyśle wydobywczym zgodnie z § 6 ust. 2 uchwały 123 Rady Ministrów z dnia 3 września 1984 r. (M.P. Nr 75 poz. 446 ze zm.). Składki na ZUS były przekazywane przez (...) w S. na nr konta (...), ubezpieczenie bezimienne.

W okresie od 1 stycznia 1990 r. do 29 lutego 1992 r. składki na ZUS były przekazywane w wysokości 43% i na Fundusz Pracy w wysokości 12 % liczonych od przeciętnego wynagrodzenia ustalonego zgodnie z przepisami ustawy o zatrudnieniu (Dz.U. z 1989 r. Nr 75, poz. 446 ze zm.). Składki na ZUS były przekazywane przez (...) w S. na nr konta (...), ubezpieczenie bezimienne.

W latach 1992 – 1995 W. K. był zatrudniony za pośrednictwem (...) Sp. z o.o. w S. u obcych armatorów w pełnym wymiarze czasu pracy w okresie:

- od 1 listopada 1992 r. do 30 czerwca 1995 r. u armatora (...), O. na statku m/v (...). W okresie od 1 listopada 1992 r. do 30 czerwca 1995 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace na statkach morskich w żegludze międzynarodowej – pracownik wpisany na listę członków załogi tych statków wymienioną w Wykazie A, Dział VIII, poz. 4 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze oraz wykaz stanowiący załącznik do Zarządzenia nr 24 Ministra – Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w Szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej – Wykaz A, Dział VIII, poz. 4 pkt 1 oraz załącznik Nr 1 poz. 23 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Za okresy pracy za granicą od 1 listopada 1992 r. do 30 czerwca 1995 r. (...) Sp. z o.o. w S., jako jednostka kierująca obywateli polskich do pracy za granicą, odprowadzała za W. K. składki na ubezpieczenie społeczne w wysokości 45 % przeciętnego wynagrodzenia w kraju ustalonego zgodnie z przepisami ustawy o zatrudnieniu (Dz.U. z 1989 r. Nr 75 poz. 446 ze zm.) odprowadzane były przez spółkę (...) deklaracją bezimienną na konto ZUS w S. nr konta (...). W okresie zatrudnienia ubezpieczony nie korzystał z zasiłku chorobowego.

W dacie wydania zaskarżonej decyzji tj. w dniu 11 marca 2014 r. i 15 października 2014 r., jak również w dacie wyrokowania tj. w dniu 5 lutego 2015 r. W. K. nie pozostawał w stosunku pracy.

Odnosząc powyższe ustalenia do treści art. 3 i art. 4 i art. 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r., Nr 237, poz. 1656), a także pkt 23 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych, Sąd I instancji zważył, że odwołanie było zasadne. Poza sporem w niniejszej sprawie pozostawało, że W. K. posiada ogólny staż pracy przekraczający 25 lat oraz że pracował na morskich statkach rybackich i handlowych przez ponad 15 lat, w tym przez 10 lat, 6 miesięcy i 24 dni pracy u armatorów polskich, a w pozostałych okresach u armatorów zagranicznych, będąc wówczas objętym dobrowolnym ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy za granicą. Sąd Okręgowy swoje rozstrzygnięcie oparł na zgromadzonych w sprawie dowodach z dokumentów (książeczkach żeglarskich ubezpieczonego, zaświadczeniach (...) Agencji (...) z 8 listopada 2010 r. i 7 października 2014 r. oraz zaświadczeniach (...) sp. z o.o. w S. z 19 listopada 2010 r. i 16 czerwca 2014 r.) oraz zgodnych z nimi przesłuchaniach ubezpieczonego i świadków. Sąd I instancji zaznaczył, że praca ubezpieczonego na statkach morskich u armatorów zagranicznych w spornych okresach, w charakterze I oficera należała do pracy wymienionej w pkt 23 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych.

W związku z tym, że organ rentowy odmówił uwzględnienia w stażu pracy w szczególnych warunkach wymienionych wyżej okresów pracy ubezpieczonego za granicą u armatora zagranicznego Sąd I instancji podkreślił, że spór w niniejszej sprawie sprowadzał się wyłącznie do tego, czy dla potrzeb ustalenia prawa do emerytury pomostowej, możliwym jest zaliczenie do okresów pracy w warunkach szczególnych wykonywania takiej pracy za granicą na rzecz zagranicznych pracodawców. Organ rentowy twierdził, że jest to niemożliwe (przy czym nie kwestionował samego charakteru wykonywanej przez ubezpieczonego pracy - praca w warunkach szczególnych), podczas gdy ubezpieczony wskazywał, że fakt wykonywania pracy na rzecz pracodawcy zagranicznego nie powinien mieć znaczenia w sytuacji, w której za ten okres opłacił dobrowolne składki na ubezpieczenie społeczne.

Sąd Okręgowy podzielił stanowisko ubezpieczonego i uznał, że przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej na podstawie art. 49 ustawy nie ma przeszkód, by zaliczyć do stażu szczególnego okresy podlegania ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania pracy za granicą przed 1 stycznia 2009 roku.

Rozstrzygając kwestię zaliczenia do stażu pracy w warunkach szczególnych ubezpieczonego jego okresów zatrudnienia u armatorów zagranicznych, Sąd meriti wskazał, że w świetle powołanych przepisów, nietrafne okazało się stanowisko organu rentowego o braku podstaw do zaliczenia pracy ubezpieczonego u zagranicznych armatorów dlatego, iż został on skierowany do tej pracy przez firmę niebędącą jego bezpośrednim pracodawcą. Przepis art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych odwołuje się do przepisów art. 3 ust 1 i 3 tej ustawy, które definiują – na potrzeby tego aktu – prace w szczególnych warunkach (ust. 1) i prace o szczególnym charakterze (ust. 3). Przepis art. 2 pkt 2 ustawy definiuje natomiast jako płatnika składek - pracodawcę (o którym mowa w art. 4 pkt 2a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych), wyłącznie w kontekście wprowadzonego tą ustawą obowiązku uiszczania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych (art. 29 i art. 35-40 ustawy). W związku z tym obowiązkiem, od 1 stycznia 2009 r. płatnik składek musi prowadzić wykaz stanowisk pracy, na których wykonywana jest praca w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze oraz prowadzić ewidencję pracowników wykonujących takie prace, za których jest zobowiązany odprowadzać składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych (art. 41 ust. 4 i 5 ustawy). Skoro przepis art. 2 pkt 2 ustawy definiuje pojęcie płatnika składek na FEP na potrzeby ich poboru, a obowiązek składkowy powstał od 1 stycznia 2009 r., to błędne, zdaniem Sądu meriti było stanowisko, iż przepis ten ma zastosowanie do kwalifikacji pracy w warunkach szczególnych przypadającej przed 1 stycznia 2009 r., co też znajduje poparcie w orzecznictwie.

Brak podstaw do stosowania przepisu art. 2 pkt 2 ustawy do stanów sprzed 1 stycznia 2009 r. wynika zdaniem Sadu Okręgowego także z porównania jego konstrukcji z normą zawartą w art. 2 pkt 3, w której pracodawca wyraźnie wskazał, iż za pracownika należy uważać nie tylko ubezpieczonego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1, 2a i ust. 6 pkt 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, podlegającego ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ale także ubezpieczonego, który przed dniem wejścia w życie ustawy z tytułu pracy w warunkach szczególnych podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Z powyższego wynika zdaniem Sądu meriti, iż gdyby ustawodawca chciał objąć zakresem normy art. 2 ust 2 ustawy inne niż wymienione w nim podmioty bądź „rozszerzyć” zakres czasowy jego stosowania to wyraźnie dałby temu wyraz w przepisie.

Dalej Sąd Okręgowy wskazał, że stosownie do przepisu art. 3 ust 7 ustawy, za pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach uważa się również osoby wykonujące przed dniem wejścia w życie ustawy prace w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust 1 lub art. 32 i 33 ustawy emerytalnej. Stąd wniosek, iż ustawa ma zastosowanie także do osób, które prace w szczególnych warunkach wykonywały przed dniem jej wejścia w życie. Przepis art. 3 ust 7 ustawy odwołuje się do katalogu tych prac obowiązujących przed dniem 1 stycznia 2009 r. (art. 32 i 33 ustawy emerytalnej). Oznacza to, że uwzględnia się pracę zamieszczoną w wykazie poprzednim, nawet jeżeli nie jest uwzględniona w aktualnym oraz prace wykonywane przed 1 stycznia 2009 r., które nie były wymienione w katalogu (art. 32 i 33 ustawy emerytalnej), a obecnie są uznawane za prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. Dodatkowo definicja legalna pracownika zawarta w przepisie art. 2 pkt 3 ustawy, zawęża stosowanie przepisów ustawy o emeryturach pomostowych do ubezpieczonych podlegających po dniu 1 stycznia 2009 roku ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, a przed 1 stycznia 2009 r. ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Przepis art. 2 pkt 3 ustawy wyłączyłby możliwość uznania ubezpieczonego za pracownika w rozumieniu ustawy, w sytuacji gdyby w spornych okresach nie podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Okoliczność odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne ubezpieczonego w spornych okresach nie była przez organ rentowy kwestionowana i wynikała jednoznacznie z zaświadczeń wystawionych przez (...) Agencję (...) z 8 listopada 2010 r. i 7 października 2014 r. oraz (...) Sp. z o.o. w S. z 19 listopada 2010 r. i 16 czerwca 2014 r.

Sąd Okręgowy wskazał także, że w myśl przepisu art. 6 ust 2 pkt 1d ustawy emerytalnej za okresy składkowe uznaje się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy zatrudnienia obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych, pod warunkiem że opłacono za nie składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce (zob. wyrok SN z 05.03.2003 r. II UKN 196/02, wyrok SA w Gdańsku z 11.09.2007 r. III AUa 3571/05 Lex 466387).

Dalej Sąd meriti podkreślił, że stosownie do przepisu § 6 ust 2 uchwały Rady Ministrów z dnia 3 września 1984 r. w sprawie zasad podejmowania pracy przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych (M.P. Nr 23 z 1984 r. poz. 157 ze zm.), w brzmieniu obowiązującym od 28 listopada 1985 r., jednostka kierująca obywatela polskiego do pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego obowiązana była przekazywać na konto ZUS miesięcznie kwotę w złotych odpowiadająca 28% średniej płacy z roku poprzedniego w gospodarce uspołecznionej, bez uwzględnienia płac w przemyśle wydobywczym, po to aby zrefundować koszty świadczeń z ubezpieczenia społecznego (§ 6 ust 2). Zgodnie z przepisem § 6 ust 3 uchwały, jednostka kierująca obowiązana była potwierdzać okresy zatrudnienia za granicą, za które dokonała wpłat na rzecz ZUS – dla celów ubezpieczenia społecznego. Zasady ustalania wysokości i tryb przekazywania przez osobę kierowaną do pracy za granicą wpłat w walucie obcej na rzecz jednostki kierującej oraz sposobu wykorzystania tych wpłat, normowało zarządzenie Ministra Finansów z dnia 27 grudnia 1984 r. (MP nr 30/1984 r. poz. 208 ze zm.), którego przepisy dotyczyły umów zawartych po wejściu w życie uchwały Rady Ministrów (§ 5 ust 1). Stosownie do przepisu § 4 pkt 3 zarządzenia, jednostka kierująca część kwot pochodzących ze środków wpłaconych przez obywatela pracującego za granicą, była zobowiązana wpłacić na rzecz ZUS z tytułu uprawnień do emerytur i rent.

W okresie od 31 grudnia 1989 r. do 1 grudnia 1991 r. obowiązek odprowadzania składki na ubezpieczenie społeczne na konto ZUS, przez jednostkę kierującą, za każdą osobę skierowaną do pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego nakładał przepis art. 29 ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnianiu (Dz.U. Nr 75 z1989 r. poz. 446), a zgodnie z art. 28 ust 1 tej ustawy, okres zatrudnienia obywateli polskich za granicą na podstawie umów zawartych z nimi przez te jednostki, jest traktowany jak okres zatrudnienia w Polsce w zakresie uprawnień pracowniczych oraz w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu społecznym i rodzinnym (…). Od 2 grudnia 1991 r. do 1 stycznia 1995 r. obowiązek odprowadzania składek na ubezpieczenia społeczne obywatel polskich zatrudnionych za granicą przewidywał art. 45 ust.1 ustawy z dnia z dnia 16 października 1991 r. o zatrudnieniu i bezrobociu (Dz. U. z 1991 r. Nr 106, poz.457). Zgodnie z tym przepisem jednostka kierująca, która realizuje zatrudnienie na podstawie umów, o których mowa w art. 42 pkt 2 tej ustawy (umów zawartych przez upoważnione jednostki kierujące z obywatelami polskimi, kierowanymi przez te jednostki do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych), jest obowiązana, jeśli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, przekazywać:

1) na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składkę na ubezpieczenie społeczne za każdą osobę skierowaną do pracy za granicą, wymierzoną od kwoty zadeklarowanej przez osobę skierowaną, nie niższej jednak od przeciętnego wynagrodzenia - w wysokości przewidzianej dla pracowników zatrudnionych w Polsce,

2) na Fundusz Pracy kwotę odpowiadającą 12% przeciętnego wynagrodzenia za każdy miesiąc trwania ubezpieczenia społecznego od osoby skierowanej do pracy za granicę.

Z kolei w myśl przepisu art.44 ust.1 cytowanej wyżej ustawy z dnia 16 października 1991 r. okres zatrudnienia obywateli polskich za granicą na podstawie umów, o których mowa w art. 42 pkt 2, jest traktowany jako okres zatrudnienia w Polsce w zakresie uprawnień pracowniczych oraz w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu społecznym i rodzinnym oraz świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, pod warunkiem opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i Fundusz Pracy, chyba że umowy międzynarodowe stanowią inaczej. Zgodnie z art.46 ust.1 jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej, okresy pracy obywateli polskich za granicą na podstawie umów, o których mowa w art. 42 pkt 3 (umów zawartych przez obywateli polskich z pracodawcami zagranicznymi), uznaje się, z zastrzeżeniem ust. 2, za okresy zatrudnienia na obszarze Polski w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, o ubezpieczeniu społecznym i rodzinnym oraz świadczeniach pieniężnych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.(ust.2). Uznanie okresów, o których mowa w ust. 1, następuje pod warunkiem udokumentowania tych okresów oraz uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne pracowników w wysokości przewidzianej dla pracowników zatrudnionych w Polsce od zadeklarowanej kwoty, nie niższej jednak od przeciętnego wynagrodzenia.

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy uznał, że W. K. w spornych okresach pracy za granicą wykonywał pracę w warunkach szczególnych w rozumieniu przepisu art. 32 ustawy emerytalnej, wymienioną w wykazie A dział VIII poz. 4 załącznika do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. i za te okresy zostały odprowadzone przez jednostkę kierującą w kraju, zgodnie z obowiązującymi wówczas przepisami. Ubezpieczony spełnił zatem zdaniem Sądu I instancji przesłanki wymienione w art. 49 pkt 2 i 3 w związku z art. 4 pkt 2 ustawy. Sporne okresy wraz ze stażem pracy w warunkach szczególnych niekwestionowanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w łącznym wymiarze 10 lat, 6 miesięcy i 24 dni, wynoszą ponad 15 lat.

Dodatkowo Sąd I instancji wskazał, iż decyzją z dnia 15 października 2014 r. organ rentowy, w związku z odwołaniem skarżącego od decyzji z dnia 11 marca 2014 r., przyjął za udowodnione okresy ubezpieczenia w wymiarze 39 lat, 1 miesiąc i 27 dni okresów ubezpieczenia, w tym 34 lata, 7 miesięcy i 27 dni okresów składkowych, oraz 4 lata 6 miesięcy okresów nieskładkowych. Zgodnie więc z treścią art. 477 ¹³ zdanie 1 k.p.c., zmiana przez organ rentowy zaskarżonej decyzji przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd - przez wydanie decyzji uwzględniającej w całości lub w części żądanie strony - powoduje umorzenie postępowania w całości lub w części. Mając na uwadze fakt wydania przez ZUS decyzji z dnia 15 października 2014 r. Sąd na podstawie art. 477 ¹³ zdanie 1 k.p.c. umorzył postępowanie w sprawie w zakresie objętym tą decyzją.

Z rozstrzygnięciem Sądu Okręgowego nie zgodził się organ rentowy. Zaskarżył wyrok w części, tj. w zakresie pkt I i II. W złożonej apelacji wyrokowi zarzucił obrazę przepisów prawa materialnego, tj. art. 49 w związku z art. 51 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656 z późn. zm.), poprzez uznanie, że ubezpieczony przez okres 15 lat wykonywał prace na statkach żeglugi morskiej tj. pracował na stanowisku wskazanym w poz. 23 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych i w konsekwencji przyznanie mu emerytury pomostowej, podczas gdy brak jest świadectw pracy w szczególnych warunkach ubezpieczonego oraz zaświadczenia wydanego w trybie art. 51 ustawy pomostowej wystawionego przez pracodawcę ubezpieczonego.

W uzasadnieniu apelujący wskazał, że nie kwestionuje on ukończenia 60 lat oraz posiadania okresu składkowego i nieskładkowego w wymiarze ponad 25 lat, oraz rozwiązania stosunku pracy przez ubezpieczonego. Apelujący nie zgadza się zaś z uznaniem, że ubezpieczony wykazał 15 letni okres pracy w szczególnych warunkach na statkach morskich, zgodnie z poz. 23 załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Dowodem bowiem na okoliczność wykonywania takiej pracy jest wystawienie przez płatnika składek w myśl art. 51 ustawy pomostowej, zaświadczenia o wyżej wymienionych okresach, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3, za okresy przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 r. Ubezpieczony, zdaniem apelującego, udowodnił jedynie 10 lat, 6 miesięcy i 24 dni okresów pracy w szczególnych warunkach. Przyczyną nieuwzględnienia zaś pozostałych okresów był fakt, iż firma (...) sp. z o. o. w S. oraz (...) w S. nie były pracodawcą wnioskodawcy, a zatem podmiotów tych nie można uznać za uprawnionych do wydawania zaświadczeń dotyczących wykonywania pracy w szczególnych warunkach. Jednocześnie ubezpieczony nie został delegowany do pracy przez pracodawcę polskiego a jedynie przez wyżej wymienione firmy pośredniczące. Apelujący stoi na stanowisku, iż jego działanie jest zgodne z wytycznymi przedstawionymi przez Członka Zarządu ZUS z dnia 17 grudnia 2014 r. zgodnie z którymi, firmy kierujące polskich marynarzy do pracy u armatorów zagranicznych nie są uprawnione ani do wystawiania świadectwa pracy w szczególnych warunkach ani do wydania zaświadczenia w trybie art. 51 wyżej wymienionej ustawy. Reasumując, ubezpieczony w opinii apelującego, nie wypełnił przesłanek art. 49 w związku z art. 51 ustawy pomostowej, pozwalających na przyznanie mu prawa do spornego świadczenia.

Mając na uwadze powyższe apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Nadto apelujący wniósł o zasądzenie od ubezpieczonego na rzecz organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego wg norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację organu rentowego, ubezpieczony wniósł o jej oddalenie w całości oraz zasądzenie na jego rzecz od organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, że w pełni zgadza się z ustaleniami Sądu I instancji. Podkreśla zarazem, że spełnia łącznie wszystkie przesłanki z art. 49 pkt 1-3 ustawy o emeryturach pomostowych, w tym przesłanki z art. 4 pkt 2 w zw. Z art. 49 pkt 2 i 3 ustawy, w postaci posiadania na dzień wejścia tej ustawy w życie okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy, wynoszącego co najmniej 15 lat.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja organu rentowego okazała się nieuzasadniona. Dokonana w niniejszej sprawie analiza zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w tym zarzutów apelacyjnych, doprowadziła Sąd Odwoławczy do wniosku, że wyrok Sądu I instancji oparty został o prawidłowe ustalenia faktyczne, w granicach swobodnej oceny dowodów, o której stanowi art. 233 § 1 k.p.c., oraz uprawnione rozważania prawne. W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny przyjął poczynione w pierwszej instancji ustalenia faktyczne oraz rozważania prawne za własne, bez potrzeby ich korygowania, czy uzupełniania, czyniąc je zarazem integralną częścią niniejszego orzeczenia. W konsekwencji nie zachodzi potrzeba ich szczegółowego powtarzania (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1997 r., II UKN 61/97, OSNAP z 1998 r., nr 3, poz. 104; z dnia 5 listopada 1998 r., I PKN 339/98, OSNAP z 1998 r., nr 24, poz. 776; z dnia 22 lutego 2010 r., U UK 233/09, lex nr 585720 i z dnia 24 września 2009 r., II PK 58/09, lex nr 558303).

Na wstępie Sąd Apelacyjny zaznacza, że zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 237, poz. 1656 ze zm.) prawo do emerytury pomostowej, z uwzględnieniem art. 5-12, przysługuje pracownikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:

1. urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.;

2. ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat;

3. osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;

4. ma okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn;

5. przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub prace w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS;

6. po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3;

7. nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.

Bezspornym jest, iż ubezpieczony na dzień złożenia wniosku ukończył 60 lat, udokumentował okres składkowy i nieskładkowy w wymiarze powyżej 25 lat oraz nie pozostaje w stosunku pracy.

Spór w przedmiotowej sprawie koncentrował się na kwestii spełniania przez ubezpieczonego warunków ustalenia mu prawa do emerytury pomostowej, a w szczególności przesłanki posiadania na dzień wejścia ustawy o emeryturach pomostowych w życie, tj. na dzień 1 stycznia 2009 r. co najmniej 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, wynikającej z art. 4 pkt 2 w zw. z art. 49 pkt 2 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

W świetle treści przepisu art. 49 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych nie ulega wątpliwości, że przesłankę tą analizować należy przez pryzmat przepisów art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 marca 2012 r. II UK 164/2011 OSNP 2013/5-6 poz. 62 i wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 4 września 2012 r. I UK 164/2012 OSNP 2013/15-16 poz. 185).

W przedmiotowej sprawie organ rentowy uwzględnił wnioskodawcy, przypadające przed dniem 1 stycznia 2009 r., okresy pracy w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych w łącznym wymiarze 10 lat, 6 miesięcy i 24 dni.

Zaświadczenia wydane przez (...) Agencję (...) oraz zaświadczenia (...) sp. z o. o. wskazują, iż w spornych okresach ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę w szczególnych warunkach na statkach morskich w żegludze międzynarodowej jako członek załogi, a zatem pracę, o której mowa w poz. 4, działu VIII, wykazu A, stanowiącego załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm., dalej: rozporządzenia w sprawie wieku emerytalnego), zgodnie z wykazem stanowiącym załącznik do zarządzenia nr 24 Ministra Kierownika Urzędu Gospodarki Morskiej z dnia 15 sierpnia 1983 r. w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach w zakładach pracy resortu gospodarki morskiej, nazywanego dalej zarządzeniem resortowym oraz pkt 23 Załącznika nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych.

W tym miejscu wskazać należy, iż bezspornym w sprawie było, że za sporne okresy (...) Agencja (...) oraz (...) sp. z o. o. opłacały za ubezpieczonego obowiązkowe składki na ubezpieczenie społeczne.

Organ rentowy zakwestionował ww. zaświadczenia, z których wynika, iż ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę w szczególnych warunkach wskazując, że podmioty, które wystawiły te zaświadczenia nie można uznać za płatników składek, o których mowa w art. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, jak i za podmioty uprawnione do wystawiania zaświadczeń na podstawie art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych.

W tym miejscu zauważyć należy, że słusznie Sąd I instancji zauważył, że przepis art. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych definiuje jako płatnika składek pracodawcę (o którym mowa w art. 4 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych - Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 z późn. zm.), wyłącznie w kontekście wprowadzonego ustawą pomostową obowiązku uiszczania składki na Fundusz Emerytur Pomostowych (art. 29 i art. 35-40 ustawy o emeryturach pomostowych). W związku z tym obowiązkiem, od dnia 1 stycznia 2009 r. płatnik składek musi prowadzić wykaz stanowisk pracy na których wykonywana jest praca w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze oraz prowadzić ewidencję pracowników wykonujących takie prace, za których jest zobowiązany odprowadzać składkę na Fundusz Emerytur Pomostowych (art. 41 ust. 4 i 5 ustawy o emeryturach pomostowych). Skoro więc przepis art. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych, definiuje pojęcie płatnika składek na Fundusz Emerytur Pomostowych na potrzeby ich poboru, a obowiązek składkowy powstał od dnia 1 stycznia 2009 r. to błędne jest stanowisko, iż przepis ten ma zastosowanie do kwalifikacji pracy w warunkach szczególnych przypadającej przed dniem 1 stycznia 2009 r.

Sąd Apelacyjny podzielił także stanowisko Sądu Okręgowego w przedmiocie braku podstaw do stosowania przepisu art. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach pomostowych do stanów sprzed dnia 1 stycznia 2009 r. Trafnie, Sąd I instancji zaznaczył, że wynika to z porównania jego konstrukcji z normą zawartą w art. 2 pkt 3 ustawy o emeryturach pomostowych, w której prawodawca wyraźnie wskazał, iż za pracownika należy uważać nie tylko ubezpieczonego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz art. 8 ust. 1, 2 lit. a i ust. 6 pkt 2 ustawy systemowej, podlegającego ubezpieczeniu emerytalnemu z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ale także ubezpieczonego, który przed dniem wejścia w życie ustawy z tytułu pracy w warunkach szczególnych podlegał ubezpieczeniu społecznemu lub zaopatrzeniu emerytalnemu. Z powyższego wynika, iż gdyby ustawodawca, chciał objąć zakresem normy art. 2 ust. 2 ustawy o emeryturach pomostowych inne, niż wymienione w nim podmioty bądź "rozszerzyć" zakres czasowy jego stosowania to wyraźnie dałby temu wyraz w przepisie.

Odnosząc się natomiast do art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych podnieść należy, że przepis ten wszedł w życie z dniem 1 stycznia 2009 r., a zatem nie znajduje zastosowania do zaświadczeń o okresach pracy w warunkach szczególnych przypadających przed tą datą. Tym samym, wbrew stanowisku apelującego, przepis art. 51 ustawy o emeryturach pomostowych nie daje podstaw do podważania miarodajności świadectw wykonywania prac w szczególnych warunkach wystawionych przez (...) Agencję (...) oraz Spółkę (...).

Sąd w pełni podziela stanowisko, zgodnie z którym zaliczenie do okresu pracy w szczególnych warunkach okresów wykonywania za granicą u zagranicznych pracodawców prac wymienionych w wykazach stanowiących załączniki do ustawy o emeryturach pomostowych, zależy od uznania tych okresów za okresy składkowe (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 5 marca 2003 r. II UK 196/2002 OSNP 2004/8 poz. 144 i wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 1 czerwca 2010 r. II UK 5/2010 LexPolonica nr 2352769).

Począwszy od listopada 1985 r., gdy jednoznacznie został uregulowany obowiązek i zasady pokrywania (refundowania) składek na ubezpieczenie społeczne w Polsce za pracowników skierowanych do pracy za granicą, okresy zatrudnienia u pracodawców zagranicznych mogą być uznane za składkowe okresy podlegania ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym w Polsce na podstawie art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm., dalej: ustawa emerytalna), jeżeli zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne w Polsce (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 27 kwietnia 2010 r. II UK 329/2009 OSNP 2011/19-20 poz. 262).

Poczynając od dnia 1 stycznia 1985 r. obowiązywała uchwała Nr 123 Rady Ministrów z dnia 3 września 1984 r. w sprawie zasad podejmowania pracy przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych (M. P. 1984 r. Nr 23 poz. 157 ze. zm., dalej: uchwała w sprawie zasad podejmowania pracy).

Uchwała w sprawie zasad podejmowania pracy razem z zarządzeniem Ministra Finansów z 27 grudnia 1984 r. w sprawie zasad ustalania wysokości i trybu przekazywania przez osobę kierowaną do pracy za granicą wpłat w walucie obcej na rzecz jednostki kierującej oraz sposobu wykorzystania tych wpłat (M. P. 1984 r. Nr 30 poz. 208 z późn. zm., dalej zarządzenie), uzupełniając się wzajemnie, tworzyły spójną regulację, z której wypływał obowiązek uiszczania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu zatrudnienia obywateli polskich skierowanych do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych.

Stosownie do treści § 6 ust. 2 uchwały w sprawie zasad podejmowania pracy, w brzmieniu obowiązującym od dnia 28 listopada 1985 r., jednostka kierująca obywatela polskiego do pracy za granicą u pracodawcy zagranicznego obowiązana była przekazywać na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w celu refundacji kosztów świadczeń z ubezpieczenia społecznego miesięcznie kwotę w złotych, odpowiadającą 28% średniej płacy z roku poprzedniego w gospodarce uspołecznionej, bez uwzględnienia płac w przemyśle wydobywczym.

W myśl art. 26 pkt 2, obowiązującej od dnia 31 grudnia 1989 r. do dnia 30 listopada 1991 r., ustawy z dnia 29 grudnia 1989 r. o zatrudnieniu (Dz. U. z 1989 r. Nr 75, poz. 446 ze zm., dalej: ustawą o zatrudnieniu) zatrudnienie obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych jest realizowane na podstawie umów zawartych przez upoważnione jednostki kierujące z obywatelami polskimi, kierowanymi przez te jednostki do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych.

Przepis art. 29 pkt 1 ustawy o zatrudnieniu stanowił, że jednostka kierująca, realizująca zatrudnienie na podstawie umów, o których mowa w art. 26 pkt 2, jest obowiązana przekazywać na konto Zakładu Ubezpieczeń Społecznych składkę na ubezpieczenie społeczne za każdą osobę skierowaną do pracy za granicą, wymierzoną od przeciętnego wynagrodzenia w wysokości przewidzianej dla pracowników zatrudnionych w Polsce.

Tym samym zasadne było przyjęcie przez Sąd I instancji, że w spornych okresach (...) spółka z o.o. w S. (od 11 kwietnia 1988 r. do 11 listopada 1988 r., od 25 stycznia 1989 r. do 25 lipca 1989 r., od 18 stycznia 1990 r. do 3 sierpnia 1990 r., od 14 sierpnia 1990 r. do 20 października 1990 r., od 29 października 1990 r. do 13 grudnia 1990 r., od 19 marca 1991 r. do 25 września 1991 r.), (...) spółka z o.o. w S. (od 1 listopada 1992 r. do 30 czerwca 1995 r.), jako jednostki kierujące opłacały składki na konto ZUS w wysokości wskazanej kolejno w treści § 6 ust. 2 uchwały w sprawie zasad podejmowania pracy w brzmieniu obowiązującym od dnia 28 listopada 1985 r. i w treści art. 29 pkt 1 ustawy o zatrudnieniu.

Mając powyższe na uwadze stwierdzić należy, iż sporne okresy zatrudnienia ubezpieczonego za pośrednictwem spółek (...) u pracodawców zagranicznych są okresami składkowym, o których mowa w art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy emerytalnej.

Dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy konieczne jest również ustalenie, czy praca wnioskodawcy w spornym okresie zatrudnienia za granicą u pracodawcy zagranicznego stanowi pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.

Podkreślenia wymaga, że wykaz prac określonych w art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych jest zamknięty i nie podlega uzupełnieniu, co oznacza, że cech pracy "o szczególnym charakterze" lub "w szczególnych warunkach" nie mogą posiadać inne prace, choćby sposób ich wykonywania i ich jakość mogła obniżyć się z wiekiem (por. wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 13 marca 2012 r. II UK 164/2011 OSNP 2013/5-6 poz. 62).

Stosownie do definicji zawartej w art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, prace w szczególnych warunkach to prace związane z czynnikami ryzyka, mogące z wiekiem z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, stawiające przed pracownikami - mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej - wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz tych prac określa załącznik nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych.

Ubezpieczony wykonywał w spornych okresach pracę I oficera za granicą na statkach morskich w żegludze międzynarodowej u pracodawcy zagranicznego, wobec czego świadczył pracę w szczególnych warunkach, o której mowa w poz. 23 "Prace na statkach żeglugi morskiej" wykazu prac w szczególnych warunkach, stanowiącego załącznik nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Stwierdzić zatem należy, iż pracę tę uznać należy za pracę w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych.

Na zakończenie zaznaczyć należy, że do wymaganego przez art. 4 pkt 2 w zw. z art. 49 pkt 2 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych na dzień wejścia tej ustawy w życie, tj. na dzień 1 stycznia 2009 r. co najmniej 15 - letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych podlegają zaliczeniu te okresy wykonywania prac w szczególnych warunkach za granicą u pracodawców zagranicznych, które stanowią okresy składkowe w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 lub art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. d ustawy emerytalnej, co ma miejsce w przedmiotowej sprawie. W związku z powyższym, po doliczeniu do okresu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze uznanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych spornych okresów zatrudnienia ubezpieczonego za granicą u pracodawcy zagranicznych za pośrednictwem spółek (...), łączny okres pracy W. K. w szczególnych warunkach w rozumieniu art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, na dzień 1 stycznia 2009 r. przekracza wymagane 15 lat.

Mając na uwadze powyższą argumentację Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach zastępstwa procesowego Sąd Apelacyjny orzekł zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik sprawy wyrażoną w art. 98 k.p.c.

SSA Romana Mrotek SSA Zofia Rybicka – Szkibiel SSO del. Beata Górska