Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Lublinie I Wydział Cywilny

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sądu Okręgowego Zofia Homa

Protokolant: protokolant sądowy Paulina Radomska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 listopada 2015 roku

sprawy z powództwa H. K., B. K.

przeciwko (...) Funduszowi (...) w W.

o zadośćuczynienie

I.  zasądza od pozwanego (...) Funduszu (...) w W. na rzecz powódki H. K. kwotę 75.000 zł (sześćdziesiąt pięć tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 27 września 2014 roku do dnia zapłaty;

II.  zasądza od pozwanego (...) Funduszu (...) w W. na rzecz powoda B. K. kwotę 70.000 zł (sześćdziesiąt tysięcy złotych) tytułem zadośćuczynienia z ustawowymi odsetkami od dnia 27 września 2014 roku do dnia zapłaty;

III.  oddala powództwo w pozostałej części;

IV.  zasądza od pozwanego (...) Funduszu (...) w W. na rzecz powódki H. K. kwotę 2.561,70 zł (dwa tysiące pięćset sześćdziesiąt jeden złotych 70/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

V.  zasądza od pozwanego (...) Funduszu (...) w W. na rzecz powoda B. K. kwotę 2.727,18 zł (dwa tysiące siedemset dwadzieścia siedem złotych 18/100) tytułem zwrotu kosztów procesu;

VI.  nakazuje ściągnąć od powódki H. K. z zasądzonego na jej rzecz w pkt I wyroku świadczenia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Lublinie kwotę 1.654,71 zł (tysiąc sześćset pięćdziesiąt cztery złote 71/100) tytułem części kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

VII.  nakazuje ściągnąć od powoda B. K. z zasądzonego na jego rzecz w pkt II wyroku świadczenia na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Lublinie kwotę 920 zł (dziewięćset dwadzieścia złotych) tytułem części kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa;

VIII.  nakazuje ściągnąć od pozwanego (...) Funduszu (...) w W. na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w Lublinie kwotę 3.102,42 zł (trzy tysiące sto dwa złote 42/100) tytułem pozostałej części kosztów sądowych poniesionych tymczasowo przez Skarb Państwa.

Sygn. akt I C 2/15

UZASADNIENIE

Pozwem z dnia 30 grudnia 2014 r., skierowanym przeciwko (...) Funduszowi (...) w W. powodowie H. K. oraz B. K. wystąpili o zasądzenie na rzecz:

I.  H. K. kwoty 135.000 zł,

II.  B. K. kwoty 130.000 zł,

tytułem zadośćuczynienia w związku ze śmiercią B. B., wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 września 2014 r., do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że w dniu 11 grudnia 2013 r. w wypadku komunikacyjnym zginęła córka powodów B. B., zaś pozwany ponosi zastępczą odpowiedzialność za sprawcę wypadku z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia OC (k. 2- 9).

Pozwany w odpowiedzi na pozew z dnia 1 czerwca 2015 r. nie uznał powództwa, co do zasady. Podniósł, że w toku postępowania likwidacyjnego przyznano powódce H. K. kwotę 15.000 zł oraz powodowi B. K. kwotę 20.000 zł tytułem zadośćuczynienia. W ocenie strony, przyznane i wypłacone powodom kwoty stanowią całość należnych świadczeń w związku ze skutkami wypadku komunikacyjnego. Pozwany zakwestionował również termin dochodzonych odsetek wskazując, że wysokość zadośćuczynienia za doznaną krzywdę staje się znana dopiero w dniu wydania wyroku przez sąd I instancji (k. 92-94).

W toku postępowania strony podtrzymały swoje stanowiska.

Sąd Okręgowy ustalił, co następuje:

W dniu 11 grudnia 2013 r., w miejscowości B. położonej w woj. (...) doszło do wypadku drogowego, w wyniku którego śmierć poniosła córka powodów B. B.. Poszkodowana była kierowcą pojazdu A. o nr rej. (...), z którym zderzył się pojazd marki D. (...) o nr rej. (...), kierowany przez znajdującego się w stanie nietrzeźwości A. N.. W wyniku doznanych obrażeń śmierć na miejscu poniósł także sprawca wypadku. Pojazd sprawcy zdarzenia nie posiadał ważnego ubezpieczenia z tytułu OC (bezsporne, postanowienie o umorzeniu śledztwa, k. 23).

Pozwany uznając swą odpowiedzialność, pismami z dnia 26 sierpnia 2014 r. przyznał na rzecz powódki kwotę 15.000,00 zł oraz na rzecz powoda kwotę 20.000,00 zł tytułem zadośćuczynienia (bezsporne, decyzje z dnia 26 sierpnia 2014 r., k. 41-42, 43).

W chwili śmierci B. B. miał 38 lat (odpis skrócony aktu zgonu, k. 24).

Relacje między rodzicami a córką były bardzo serdeczne, przyjacielskie. Córka mieszkała w odległości około 1 kilometra od powodów. Wraz z dwójką swoich dzieci co niedzielę odwiedzała rodziców. Do spotkań dochodziło także często w dni powszednie w godzinach, w których córka miała przerwy w pracy. Powodowie wspólnie z córką spędzali urlopy. Utrzymywali z B. B. codzienny kontakt telefoniczny.

Córka powodów wykonywała pracę pielęgniarki. Była osobą bardzo pomocną dla rodziców. Woziła ich do lekarzy, wykonywała zastrzyki, pomagała w rehabilitacji ojca po przebytej operacji, pomagała mu w pracy.

Po zdarzeniu negatywnie zmieniło się ich nastawienie do życia. Twierdzą, że ich życie „się skończyło”. Powodowie bardzo często wspominają córkę. Codziennie odwiedzają jej grób. Pozostawili pamiątki po zmarłej. Często na wspomnienie o córce płaczą. Znacznie ograniczyli kontakty towarzyskie i rodzinne. W krótkim czasie po zdarzeniu powódka rozpoczęła leczenie psychiatryczne.

Powodowie mają także syna, który także mieszka w C. oraz udziela im wsparcia (zeznania powódki, k. 113v-115, 186v-187, zeznania powoda, k. 115-115v, 187, zeznania N. B., k. 116-117, zeznania P. K., k. 117-117v).

Od 31 grudnia 2013 r. powódka korzysta z pomocy psychiatrycznej, a od maja 2015 r. także z pomocy psychologicznej (k. 132, 139-142, 156-158).

Powódka ma wypracowane mechanizmy obronne i jej reakcja na sytuację stresową jest do pewnego stopnia adekwatna. Jednak w sytuacjach wyjątkowo obciążających (tak było w obliczu nagłej śmierci córki) mechanizmy te ulegają osłabieniu i ciosy takie powodują u badanej silną, długotrwałą reakcję emocjonalną.

W reakcji na śmierć córki u powódki wystąpiły depresyjne zaburzenia nastroju. W początkowym okresie miała ona charakter depresji umiarkowanej. Faza ta trwała około pół roku. Funkcjonowanie H. K. uległo dezorganizacji, miała trudności w radzeniu sobie z domowymi obowiązkami, pojawiła się anhedonia (niezdolność odczuwania radości), przygnębienie, rozpamiętywanie urazowego wydarzenia (ruminacje), gorsze samopoczucie poranne (charakterystyczne dla zespołów depresyjnych o istotniejszym nasileniu). Nasiliły się zaburzenia snu, doszło do spadku wagi wskutek zaburzeń apetytu. Wystąpiły objawy somatyzacyjne: przekładanie się napięcia psychicznego na rozliczne dolegliwości somatyczne bez uchwytnej przyczyny, poczucie męczliwości i bezsiły. Nie pojawiły się u niej myśli samobójczych, stupor, całkowita niezdolności do codziennej aktywności, objawy psychotyczne. Z czasem i pod wpływem leków objawy depresyjne zmniejszyły się, ale nadal wypełniają kryteria do rozpoznania depresji, obecnie łagodnej. Utrzymuje się anhedonia, przykre rozmyślania, ograniczenie kontaktów międzyludzkich, zaburzenia snu, pesymistyczne patrzenie w przyszłość oraz negatywna ocena swojej obecnej sytuacji. Występują uporczywe zaburzenia nastroju. Trwa skłonność do reagowania płaczem, przygnębienia i izolowania się w sytuacjach przypominających o śmierci córki. Zaburzenia H. K. nie mają podłoża endogennego – nie mają charakteru choroby afektywnej jednobiegunowej (aczkolwiek nie jest to warunek konieczny do postawienia rozpoznania nawracającej depresji).

W okresie bezpośrednio po stracie córki u powódki doszło do zaburzeń emocjonalnych, charakterystycznych dla pierwszej fazy reakcji żałoby – zaprzeczania, szoku, protestu. Powódka „zatrzymała się” na tym etapie. Nadal nie dopuszcza do siebie myśli o śmierci córki, odrzuca je od siebie, często wspomina córkę, czuje dojmujące przygnębienie z powodu jej utraty. Ma poczucie niezawinionej kary ze strony losu. Oprócz elementów wyraźnie reaktywnych wystąpiły u niej bardziej ogólne symptomy depresyjne, w tym przede wszystkim postawa rezygnacyjna, zniechęcenie, zamknięcie się w sobie z izolacją społeczną, utrata zainteresowań, spadek aktywności i niespecyficzne zaburzenia snu. Jej przeżycia - „treść” objawów depresyjnych – świadczą o ich łączności przyczynowo-skutkowej z wydarzeniem traumatycznym, jakim była śmierć córki. Farmakoterapię doprowadziła do złagodzenia objawów.

Zaburzeń emocjonalne z kręgu depresyjnego mają u powódki charakter czysto czynnościowych. Są one uporczywe i mają nadal nasilenie wymagające leczenia farmakologicznego. Początkowo miały rozmiary depresji umiarkowanej, obecnie ich nasilenie spadło do poziomu depresji łagodnej. Nie powodowały utraty zdolności do samodzielnej egzystencji. Zasadne jest leczenie psychiatryczne środkami przeciwdepresyjnymi i uspokajającymi/nasennymi. Zasadna jest także psychoterapia wspierająca.

Brak jest możliwości ustalenia kiedy i czy zaburzenia ustąpią. Są to procesy osobniczo zmienne. Powstały u H. K. długotrwały uszczerbek na zdrowiu wynosi 10 % (opinia sądowo-psychiatryczna i psychologiczna, k. 175-181)

Opisany stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przywołane dowody. Obejmowały one dokumenty prywatne i urzędowe (w kopiach, odpisach), prawdziwości, autentyczności i zgodności z oryginałem, których żadna ze stron procesu, reprezentowanych przez profesjonalnych pełnomocników, nie kwestionowała, zeznania świadków oraz powodów.

Sąd w pełni obdarzył wiarą zeznania wszystkich świadków oraz powodów, jako zgodne z pozostałym zgromadzonym w sprawie materiałem dowodowym. Podstawą ustaleń w sprawie była także opinia biegłych, której żadna ze stron nie kwestionowała. W ocenie Sądu przeprowadzone dowody wzajemnie się uzupełniają i przedstawiają jednolity obraz życia powodów sprzed i po zdarzeniu oraz wpływ śmierci córki na doznaną przez nich krzywdę.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na uwzględnienie w części.

Stosownie do treści art. 822 k.c. w zw. z art. 34 ust. 1, art. 35 i art. 36 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych przysługuje odszkodowanie, jeżeli posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia. Ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Odszkodowanie ustala się i wypłaca w granicach odpowiedzialności cywilnej posiadacza lub kierującego pojazdem mechanicznym, najwyżej jednak do ustalonej w umowie ubezpieczenia sumy gwarancyjnej.

W niniejszej sprawie samochód sprawcy wypadku nie był ubezpieczony od odpowiedzialności cywilnej. Z art. 98 ust. 1 u.u.o. wynika, że Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny ponosi odpowiedzialność m.in. za powstałe szkody na osobie, w mieniu, w mieniu i na osobie, gdy posiadacz zidentyfikowanego pojazdu mechanicznego, którego ruchem szkodę tę wyrządzono, nie był ubezpieczony obowiązkowym ubezpieczeniem OC posiadaczy pojazdów mechanicznych.

Przepisy wskazanej ustawy, w zakresie przez nią uregulowanym, mają charakter szczególny w stosunku do przepisów Kodeksu cywilnego (por. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2008 r. w sprawie III CZP 115/07, OSNC 2008/9/96).

Z kolei istota odpowiedzialności sprawcy wypadku opiera się na zasadzie winy i wynika z treści art. 436 § 2 k.c.

W sprawie wina sprawcy wypadku oraz odpowiedzialność pozwanego za powstałą krzywdę nie były przedmiotem sporu.

Podstawę prawną zadośćuczynienia za krzywdę doznaną przez członków najbliższej rodziny zmarłego stanowi przepis art. 446 § 4 k.c.

Zadośćuczynienie pieniężne, o którym mowa w art. 446 § 4 k.c., ma na celu złagodzenie cierpień fizycznych i psychicznych członków rodziny będących wynikiem śmierci najbliższej osoby, a także ma pomóc im przystosować się do nowej rzeczywistości. Przy określeniu wysokości zadośćuczynienia należy mieć na uwadze wszystkie okoliczności mające wpływ na rozmiar doznanej przez najbliższych członków rodziny zmarłego krzywdy, w szczególności: dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, wystąpienie zaburzeń będących skutkiem tego odejścia, rola w rodzinie pełniona przez osobę zmarłą, stopień w jakim pokrzywdzony będzie umiał się znaleźć w nowej rzeczywistości i zdolności jej zaakceptowania, leczenie doznanej traumy, wiek pokrzywdzonego (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 18 grudnia 2014 r. I ACa 618/14).

Zasądzenie wskazanego zadośćuczynienia nie ma charakteru obligatoryjnego, a jego wysokość powinna być odpowiednia do stopnia doznanej krzywdy. W przypadku śmierci osoby bliskiej ustalenie wysokości zadośćuczynienia napotyka szczególne trudności, albowiem życie człowieka jest zawsze bezcenne a utraty relacji z daną osobą nie mogą zastąpić żadne pieniądze, jak również inne relacje. Określając wysokość zadośćuczynienia sąd musi kierować się kryteriami obiektywnymi. Do takich w judykaturze zalicza się dramatyzm doznań osoby bliskiej, poczucie osamotnienia i pustki, cierpienia moralne i wstrząs psychiczny wywołany śmiercią osoby najbliższej, rodzaj i intensywność więzi łączącej pokrzywdzonego ze zmarłym, rola jaką w życiu pełnił zmarły.

Zadośćuczynienie określone w art. 446 § 4 k.c. jest odzwierciedleniem w formie pieniężnej rozmiaru krzywdy, a ta w istocie nie zależy od statusu materialnego pokrzywdzonego. Jedynie rozmiar zadośćuczynienia może być odnoszony do stopy życiowej społeczeństwa, która pośrednio może rzutować na umiarkowany jego wymiar i to w zasadzie bez względu na status społeczny oraz materialny poszkodowanego. Przesłanka przeciętnej stopy życiowej nie może pozbawić omawianego roszczenia funkcji kompensacyjnej i eliminować innych istotniejszych czynników kształtujących jego rozmiar i ma charakter uzupełniający (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2011 roku III CSK 279/10).

W ocenie Sądu żądanie powodów zasądzenia na ich rzecz zadośćuczynienia jest uzasadnione. Kwestią sporną między stronami byłą wysokość należnego zadośćuczynienia. Oczywistym jest, że rozmiar krzywdy zależy w dużej mierze od osobowości, dotychczasowych przeżyć, wrażliwości pokrzywdzonego. Często zaś żadna kwota przyznana z tego tytułu kwota nie zniweluje lub nie zrekompensuje bólu po utracie osoby najbliższej. Z tego względu, jak wskazano wyżej, ustalenie odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia wymaga posłużenia się kryteriami podlegającymi obiektywizacji oraz wymaga uwzględnienia przesłanki adekwatnego związku przyczynowego.

Bez wątpienia zmiany w życiu powodów po zdarzeniu z grudnia 2013 roku były znaczne. Powodowie utracili jedną z najbliższych dla siebie osób. Łączyła ich z córką bardzo silna więź emocjonalna, utrzymywali z nią bardzo częsty osobisty kontakt. Mając na uwadze dotychczasowe relacje, rodzice mogli liczyć na dalszą pomoc ze strony córki oraz utrzymywanie więzi. Krzywdę doświadczaną w skutek śmierci potęguje to, że nastąpiła ona w sposób niespodziewany. Niewątpliwie zerwanie więzi rodzinnych doprowadziło do destrukcji prawidłowo dotychczas funkcjonującej rodziny i stanowiło dla powodów znaczną krzywdę. Pomimo upływu dwóch lat od zdarzenia zakres cierpienia powodów nadal jest duży. Powódka wymagała leczenia psychiatrycznego z uwagi na wystąpienie depresji.

W ocenie Sądu sumę należnego zadośćuczynienia należy przyjąć na kwoty po 90.000 zł. Sąd miał przy tym na uwadze także, że córka powodów w chwili zdarzenia była osobą dorosłą, mieszkającą samodzielnie wraz z dwójką własnych dzieci. Obecnie zaś powodowie mogą oraz uzyskują wsparcie od syna.

Pozwany wypłacił na rzecz powódki kwotę 20.000 zł zaś na rzecz powoda kwotę 15.000 zł, o które należało obniżyć należne zadośćuczynienie.

Co do zasady na podstawie 109 ust. 1 u.o.o. Fundusz jest obowiązany zaspokoić roszczenie, o którym mowa w art. 98 w terminie 30 dni, licząc od dnia otrzymania akt szkody od zakładu ubezpieczeń lub syndyka upadłości. W sprawie powodowie dochodzili odsetek od dnia następnego po upływie 30 dni od dnia wydania decyzji przez pozwanego w zakresie zgłoszonych roszczeń o zadośćuczynienie w kwotach po 250.000 zł.

Sąd Okręgowy w pełni podziela zasadę przyznawania odsetek wynikającą z treści wyroku Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2010 r. w sprawie II CSK 434/09 iż jest zasadą, że zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie za krzywdę stają się wymagalne po wezwaniu ubezpieczyciela przez poszkodowanego (pokrzywdzonego) do spełnienia świadczenia odszkodowawczego (art. 455 § 1 k.c.). Od tej zatem chwili biegnie termin do odsetek za opóźnienie (art. 481 § 1 k.c.).

W niniejszej sprawie pozwany nie wykazał, że ustalenie rozmiaru krzywdy nie było możliwe w ustawowym terminie.

Rozstrzygnięcie o kosztach uzasadnia treść art. 100 w zw. z art. 98 § 1 i § 3 k.p.c. i z art. 99 k.p.c. wyrażająca zasadę odpowiedzialności za wynik procesu.

Powódka utrzymała się z roszczeniem co do kwot dających jako wartość przedmiotu sporu kwotę 75.000 zł z dochodzonej pozwem 135.000 zł, to jest w około 55 %.

Powód utrzymał się z roszczeniem co do kwot dających jako wartość przedmiotu sporu kwotę 70.000 zł. z dochodzonej pozwem 130.000 zł, to jest w około 54 %.

Powódka poniosła koszty procesu w kwocie 3.500 zł – opłata od pozwu, 500 zł – zaliczka na opinię biegłego k. 126, 149 oraz 3.617 zł – wynagrodzenie pełnomocnika wraz z opłatą skarbową, powód w kwocie 4.500 zł – opłata od pozwu oraz 3.617 zł – wynagrodzenie pełnomocnika wraz z opłatą skarbową. Pozwany zaś w kwocie 3.617 zł oraz 3.600 zł.

Razem powódka oraz pozwany ponieśli koszty w kwocie 11.234 zł. 45 % z tej kwoty, tj. 5.055,30 zł powinna ponieść powódka. Poniosła w kwocie 7.617 zł w związku z czym różnicę, tj. 2.561,70 zł należało zasądzić na jej rzecz.

Razem powód oraz pozwany ponieśli koszty 11.717 zł. 46 % z tej kwoty, tj. 5.389,82 zł powinien ponieść powód. Poniósł w kwocie 8.117 zł, w związku z czym różnicę, tj. 2.727,18 zł należało zasądzić na jego rzecz .

Nieuiszczone koszty sądowe poniesione tymczasowo przez Skarb Państwa w związku ze sprawą powódki obejmowały kwotę 3.677,13 zł (3250 zł – opłata od pozwu oraz 427,13 zł – wydatki na opinię biegłego, k. 191), zaś ze sprawą powoda kwotę 2.000 zł – opłata od pozwu.

Uwzględniając wynik procesu, na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych należało ściągnąć od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Lublinie kwotę 3.102,42 zł. W pozostałym zakresie należało nakazał ściągnąć na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Lublinie od powódki kwotę 1.654,71 zł, zaś od powoda kwotę 920 zł, z zasądzonych na ich rzecz świadczeń, stosownie do wyniku sprawy.

Z uwagi na powyższe orzeczono jak w wyroku.