Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 28 stycznia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2016r. w Katowicach

sprawy z odwołania G. P. (G. P. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gliwicach

z dnia 4 lutego 2015r. sygn. akt VIII U 1811/14

oddala apelację.

/-/SSA E.Kocurek-Grabowska /-/SSA J.Pietrzak /-/SSO del. A.Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 683/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczona G. P. wniosła odwołanie od decyzji z dnia 18 lipca 2014r.
i 21 sierpnia 2014r. Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C., odmawiających przyznania jej prawa do emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach. Ubezpieczona domagała się przyznania jej tego prawa przy uwzględnieniu do tej pracy okresów pobierania zasiłku chorobowego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania zarzucając, iż ubezpieczona osiągnęła jedynie 14 lat, 10 miesięcy i 3 dni pracy w warunkach szczególnych, zamiast wymaganych
15 lat takiej pracy, co wyklucza możliwość przyznania jej prawa do wcześniejszej emerytury. Brak przy tym podstaw do zaliczenia do tej pracy okresów pobierania przez ubezpieczoną zasiłków chorobowych.

Wyrokiem z dnia 4 lutego 2015r. Sąd Okręgowy w Gliwicach w punkcie pierwszym zmienił zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznał ubezpieczonej prawo do emerytury, poczynając od 1 lipca 2014r., a w punkcie drugim wniosek ubezpieczonej o prawo do odsetek przekazał do rozpoznania Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w C..

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczona urodziła się (...) W dniu 4 lipca 2014r. złożyła wniosek o wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy w warunkach szczególnych. Ubezpieczona jest członkiem OFE i złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Na dzień 1 stycznia 1999r. posiada 20 lat, 4 miesiące i 3 dni okresów składkowych oraz 1 rok i 17 dni okresów nieskładkowych. Organ rentowy zaliczył ubezpieczonej do pracy w warunkach szczególnych zatrudnienie w (...) w R.: od 15 sierpnia1977r. do 2 sierpnia 1979r., od 1 września 1979r. do 30 czerwca 1980r. i od 1 sierpnia 1980r. do 31 maja 1993r. w łącznym wymiarze 14 lat, 10 miesięcy i 3 dni.
Z okresu tej pracy wyłączył przy tym okresy pobierania zasiłków chorobowych:
od 15 listopada 1991r. do 19 lipca 1992r., od 13 października 1992r. do 23 października 1992r. i od 6 stycznia 1993r. do 5 lutego 1993r.

Sąd I instancji zważył, że odwołanie zasługuje na uwzględnienie. Powołując się
na przepis art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 1440 ze zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną, Sąd ten wskazał, iż ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli
w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym przed
1 stycznia 1949r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionym
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym, niż określony w art. 27 ust. l. Przepis art. 32 ust. 2 tej ustawy stanowi,
iż za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu
na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Z mocy art. 32 ust. 4 ustawy, wiek emerytalny,
o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych, tj. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.
w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach
lub w szczególnym charakterze. Stosownie do § 3 tego rozporządzenia, do uzyskania prawa do emerytury wymagany jest dla kobiet okres zatrudnienia w wymiarze 20 lat. Po myśli
§ 4 ust. 2 rozporządzenia pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli osiągnie wiek emerytalny, wynoszący dla kobiet 55 lat i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Na podstawie § 2 ust. 1, praca w warunkach szczególnych winna być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Sąd I instancji wskazał, iż ubezpieczona wykazała 20-letni okres składkowy
i nieskładkowy na dzień 1 stycznia 1999r., w dniu 22 maja 2011r. osiągnęła 55 rok życia, przystąpiła do otwartego funduszu emerytalnego, ale złożyła wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa. Udowodniła też na dzień wejścia w życie ustawy emerytalnej 15-letni okres pracy w warunkach szczególnych.

Sąd Okręgowy zauważył, iż w niniejszej sprawie spornym było, czy ubezpieczona osiągnęła w dniu 1 stycznia 1999r. 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Na potwierdzenie charakteru swej pracy w (...) w R., przedłożyła świadectwo
pracy w warunkach szczególnych, potwierdzające jej realizację w okresie zatrudnienia
od 15 sierpnia 1977r. do 31 maja 1993r. przy wykonywaniu protez dentystycznych, wymienioną w dziale IV, poz. 17 pkt 2 wykazu A Załącznika do Zarządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 12 lipca 1983r. w sprawie prac wykonywanych
w szczególnych warunkach w zakładach pracy opieki zdrowotnej.

Z okresu tego zatrudnienia organ rentowy bezpodstawnie wyłączył okresy pobierania przez ubezpieczoną zasiłków chorobowych i opiekuńczych. Oparł się przy tym na treści
art. 32 ust. 1a pkt 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991r. wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby
i macierzyństwa. Tymczasem, powyższy okres absencji chorobowej ubezpieczonej winien zostać uwzględniony. Odwołując się do poglądu Sądu Najwyższego wyrażonego w wyrokach z dnia 23 kwietnia 2010r. (II UK 313/09, LEX nr 604213) i z dnia 13 lipca 2011r.
(I UK 12/11, LEX nr 989126), Sąd I instancji wskazał, iż wykazanie w dniu 1 stycznia 1999r. określonego w art. 184 ustawy emerytalnej okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1, obowiązujących po 1 lipca 2004r.,
czyli z pominięciem okresów zasiłków chorobowych. Pogląd ten wzmacnia także treść
art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej, odsyłającego w zakresie warunków emerytalnych
do przepisów dotychczasowych, tj. obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1999r.
W tej sytuacji, zaliczenie ubezpieczonej okresów korzystania z wynagrodzenia chorobowego
i zasiłku chorobowego od 15 listopada 1991r. do 19 lipca 1992r., od 13 października 1992r.
do 23 października 1992r. i od 6 stycznia 1993r. do 5 lutego 1993r. sprawiło, że wykazała ona łącznie 15 lat, 7 miesięcy i 17 dni pracy w warunkach szczególnych, co pozwoliło Sądowi Okręgowemu na zmianę zaskarżonej decyzji i przyznanie ubezpieczonej prawa
do wcześniejszej emerytury z tego powodu, w oparciu o przepis art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Z kolei nowe żądanie ubezpieczonej o odsetki, Sąd ten przekazał do rozpoznania organowi rentowemu, zgodnie z treścią art. 477 ¹⁰ § 2 k.p.c.

Apelację od wyroku wniósł organ rentowy.

Organ rentowy zaskarżał wyrok w części objętej punktem pierwszym, domagając się jego zmiany i oddalenia odwołania.

Apelujący zarzucił temu wyrokowi naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

- przepisu § 2 i § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach, poprzez błędne przyjecie, że okresy przerw w świadczeniu pracy spowodowanych niezdolnością do pracy w warunkach szczególnych mają wpływ na prawo
do świadczeń emerytalnych w obniżonym wieku emerytalnym;

- art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, poprzez nieuzasadnione pominięcie jego treści;

- art. 184 w związku z art. 32 ustawy emerytalnej przez uznanie, że ubezpieczona wykazała wymagany przepisami co najmniej 15-letni staż pracy w szczególnych warunkach, spełniając tym samym warunki do nabycia uprawnień emerytalnych
w obniżonym wieku emerytalnym, wynoszącym 55 lat, podczas, gdy ubezpieczona osiągnęła jedynie 14 lat, 10 miesięcy i 3 dni takiej pracy.

Odpowiadając na apelację, ubezpieczona wniosła o jej oddalenie. Podniosła,
że Sąd I instancji prawidłowo zinterpretował i zastosował przepisy prawa uznając,
iż do okresu pracy w warunkach szczególnych należy jej zaliczyć także okresy pobierania zasiłków chorobowych i opiekuńczych, przypadające w trakcie zatrudnienia w (...)
w R.. Dla poparcia braku podstaw do zastosowania przez organ rentowy
art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej, przytoczyła bogate orzecznictwo Sądu Najwyższego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd odwoławczy uznaje za własne ustalenia poczynione przez Sąd I instancji i w pełni podziela dokonaną na ich podstawie ocenę prawną zasadności odwołania ubezpieczonej.

Jak słusznie uznał Sąd Okręgowy, ubezpieczona spełniła wszystkie ustawowe warunki, niezbędne do nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, przewidziane
w prawidłowo zastosowanym przez Sąd I instancji art. 184 ust. 1 i ust. 2 ustawy z dnia
17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
(t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 748 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną w związku
z art. 27 i art. 32 ust. 1 i 4 tej ustawy, przy zastosowaniu § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43
z późn. zm.). W szczególności wykazała, iż na dzień 1 stycznia 1999r. osiągnęła 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Do pracy takiej należało zaliczyć jej okres zatrudnienia w (...) w R. od 15 sierpnia 1977r. do 31 maja 1993r., czego organ rentowy, co do zasady,
nie kwestionował, jako, że znajdowało to potwierdzenie w świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Godzi się tylko dodać, iż w tym okresie ubezpieczona realizowała obowiązki wymienione w dziale IV, poz. 17, pkt 2 wykazu A, stanowiącego załącznik do powołanego Zarządzenia.

Spór sprowadzał się jedynie do ustalenia, czy okresy korzystania przez ubezpieczoną
z zasiłku chorobowego od 15 listopada 1991r. do 19 lipca 1992r., od 13 października 1992r. do 23 października 1992r., od 6 stycznia 1993r. do 5 lutego 1993r. podlegają zaliczeniu
do uznanego już przez organ rentowy okresu jej pracy w warunkach szczególnych, wynoszącego na dzień 1 stycznia 1999r. 14 lat, 10 miesięcy i 3 dni.

Jak prawidłowo przyjął Sąd I instancji, brak podstaw do wyłączenia tego okresu
z wykonywanej w warunkach szczególnych pracy ubezpieczonej w (...) w R.. W tym miejscu należy przypomnieć, iż ustawą z dnia 20 kwietnia 2004r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach, z dniem 1 lipca 2004r. wprowadzono zmiany
do art. 32 ustawy emerytalnej, dodając ust. 1a. Zgodnie z jego brzmieniem, przy ustalaniu okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach nie uwzględnia się okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał po dniu 14 listopada 1991r. wynagrodzenie
lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Wprowadzając zmiany pojęcia „zatrudnienia w szczególnych warunkach”, ustawodawca
nie uchwalił przepisów międzyczasowych, w związku z czym, zakres stosowania
art. 32 ust. 1a ustawy emerytalnej był przedmiotem skargi konstytucyjnej, opartej na zarzucie jego niezgodności z art. 2 i 32 ust. 1 Konstytucji. Wyrokiem z dnia 10 lipca 2008r. (K 33/06; OTK-A 2008 nr 6, poz. 106) Trybunał Konstytucyjny uznał za właściwą dla oceny konstytucyjności omawianego przepisu chwilę powstania prawa podmiotowego, w tym wypadku prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach, oddalając zarzut, że zmiana warunków emerytalnych prowadzi do naruszenia praw nabytych. Wskazał, że oceniana zmiana może mieć zastosowanie wyłącznie na przyszłość.

Tym samym, regulacje te należy stosować do stosunków powstałych po dniu 1 lipca 2004r. oraz stosunków zamkniętych, zakończonych nabyciem prawa przed tym dniem. Natomiast w stosunku do pracowników, którzy nabyli prawo do emerytury z tytułu zatrudnienia w warunkach szczególnych w okresie przed 1 lipca 2004r., należy uwzględnić aspekt ochrony istniejących w dniu 1 lipca 2004r. praw tymczasowych, zagwarantowanych
w powołanym przepisie i prowadzących do nabycia przez nich prawa do emerytury.
Sąd Najwyższy uznał art. 184 ustawy emerytalnej za samoistną podstawę prawa do emerytury w oderwaniu od chwili osiągnięcia wieku emerytalnego (tak uchwała z dnia 8 lutego 2007r., II UZP 14/06, OSNP 2007 nr 13-14, poz. 199, wyrok dnia 18 lipca 2007r., I UK 62/07, OSNP 2008 nr 17-18, poz. 269). Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na zastosowanie art. 184 do tych ubezpieczonych, którzy w dniu 1 stycznia 1999r. osiągnęli pełny staż ubezpieczeniowy,
w tym wymagany okres pracy w szczególnych warunkach, lecz nie osiągnęli wieku emerytalnego. W wyroku z dnia 8 lutego 2007r. jasno wskazał, że ubezpieczeni, do których ma zastosowanie art. 184 ustawy, mogą realizować prawo do emerytury na „starych” zasadach po osiągnięciu wieku emerytalnego, nawet, jeżeli ten wiek osiągną po dniu
31 grudnia 2007r.

W konsekwencji, w judykaturze utrwalił się pogląd, że w art. 32 ust. 1a ustawodawca wprowadził istotną zmianę w dotychczasowym stanie prawnym, w którym nie było możliwe w drodze wykładni ustalenie zasady pomijania w okresie ubezpieczenia okresów niezdolności do pracy z powodu choroby oraz że art. 32 ust. 1a ustawy nie ma zastosowania do oceny nabycia prawa do emerytury przed dniem 1 lipca 2004r. (tak wyroki Sądu Najwyższego
z dnia 5 maja 2005r., II UK 219/04, OSNP 2005 nr 22, poz. 361 oraz II UK 215/04,
OSNP 2005 nr 22, poz. 360 oraz z dnia 7 lutego 2006r., I UK 154/05, niepublikowany).

W art. 184 ustawy emerytalnej ustawodawca utrwalił sytuację osób, które w dniu wejścia w życie ustawy wypełniły warunki stażu szczególnego i ogólnego i zadeklarował ich przyszłe prawo do emerytury w wieku wcześniejszym. Przez wydanie tego przepisu nastąpił stan związania, tj. zobowiązania się przez Państwo do powstrzymania się od jakiejkolwiek ingerencji w istniejące prawo tymczasowe. Wobec tego, przewidziana w ustawie ekspektatywa prawa do emerytury, nie mogła wygasnąć na skutek nowej regulacji ustalania stażu zatrudnienia w warunkach szczególnych. Gwarancji przyszłego prawa do emerytury złożonej wobec osób, o których mowa w art. 184 ustawy ustawodawca nie mógł już naruszyć przez ustalenie innego sposobu wyliczenia ich stażu ubezpieczenia. Wykazanie w dniu
1 stycznia 1999r. określonego w art. 184 ustawy okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach wyłącza ponowne ustalenie tego okresu po osiągnięciu wieku emerytalnego, według zasad wynikających z art. 32 ust. 1a pkt 1, obowiązujących po dniu 1 lipca 2004r.
(tak Sąd Najwyższy w uzasadnieniu do wyroku z dnia 13 lipca 2011r., I UK 12/11,
Lex nr 989126). Stąd - wbrew zarzutom apelującego - Sąd I instancji słusznie przyjął,
iż z okresu faktycznej pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych w (...)
w R. od 15 sierpnia 1977r. do 31 maja 1993r. nie należy wyłączać okresu pobierania przez nią wynagrodzenia chorobowego i zasiłku chorobowego. Ta konkluzja uzasadniała wniosek Sądu I instancji o osiągnięciu przez ubezpieczoną na dzień 1 stycznia 1999r. ponad 15 lat pracy w warunkach szczególnych i przemawiała za przyznaniem
jej prawa do wcześniejszej emerytury z tego tytułu.

Mając powyższe na względzie, na mocy art. 385 k.p.c., apelację organu rentowego jako bezzasadną, należało oddalić.

/-/SSA E.Kocurek-Grabowska /-/SSA J.Pietrzak /-/SSO del. A.Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR