Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2016r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach V Wydział Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 18 marca 2016r. w Katowicach

na rozprawie

sprawy z powództwa Spółdzielni (...) w K.

przeciwko Województwu (...)

o zapłatę

na skutek apelacji powódki

od wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach

z dnia 30 stycznia 2015r., sygn. akt XIV GC 373/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 7.200 (siedem tysięcy dwieście) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt V ACa 395/15

UZASADNIENIE

Powódka Spółdzielnia (...) w K. ostatecznie wniosła o zasądzenie od pozwanego (...) w T. kwoty 158.850,98 zł z ustawowymi odsetkami od 23 października 2014 r., 144.089,88 zł z ustawowymi odsetkami od 4 marca 2014 r. oraz kwoty 2.719,94 zł tytułem odsetek od kwoty 144.089,88 zł za okres od 10 stycznia 2014 r. do 3 marca 2014 r. i cofnęła pozew w pozostałej części wobec zapłaty przez pozwanego kwoty 37.087,79 zł.

Pozwany wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu.

Zaskarżonym wyrokiem, umarzając postępowanie w zakresie żądania zapłaty kwoty 37.087,79 zł, Sąd Okręgowy w Katowicach oddalił powództwo w pozostałej części oraz orzekł o kosztach procesu.

Rozstrzygnięcie oparł o następujące ustalenia faktyczne i oceny prawne.

W dniu 3 sierpnia 2011 r. strony zawarły umowę, na mocy której powódka, jako wykonawca, zobowiązała się do wykonania kompleksowej usługi utrzymania czystości z uwzględnieniem dezynfekcji w obiektach pozwanego Szpitala, transportu wewnątrzszpitalnego, współdziałania z personelem medycznym w zakresie opieki nad pacjentem, utrzymania porządku na terenach zielonych okalających budynki, drogach dojazdowych i chodnikach wraz z przejęciem pracowników zamawiającego na podstawie art. 23 ^{( 1 )}kp. Okres realizacji przedmiotu umowy strony ustaliły na 48 miesięcy, począwszy od dnia 1 września 2011 r. Wynagrodzenie brutto za realizację przedmiotu umowy strony ustaliły na 14.543.904 zł brutto, przy czym wykonawca miał otrzymywać miesięczne raty w formie ryczałtu w kwocie 302.998,00 zł. Termin zapłaty należności z faktur ustalono na 30 dni od daty otrzymania prawidłowo wystawionej faktury z załączonym protokołem realizacji przedmiotu umowy podpisanym przez strony umowy (§ 6 ust. 1 umowy). W § 7 umowy pozwany zastrzegł sobie prawo zwiększenia lub zmniejszenia zakresu obowiązków wykonawcy (powódki) w przypadkach, których nie można było wcześniej przewidzieć. Stosownie do § 7 ust. 2 umowy w razie zmniejszenia zakresu obowiązków wynikających z umowy zamawiający uprawniony został do proporcjonalnego obniżenia wynagrodzenia należnego wykonawcy, a w przypadku zwiększenia zakresu obowiązków miał udzielić wykonawcy zamówienia dodatkowego. W § 16 umowy strony postanowiły, że zmiana treści lub uzupełnienie umowy może nastąpić wyłącznie w granicach art. 144 ust. 1 prawa zamówień publicznych i – pod rygorem nieważności – wymaga formy pisemnej. Zgodnie z § 2 ust. 10 umowy oraz punktem VIII podpunkt 1 Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (SIWZ), powód musiał zagwarantować zatrudnienie 131 pracowników pozwanego przez okres 24 miesięcy na zasadach określonych w załączniku nr (...). Załącznikiem nr(...) do SIWZ był wzór umowy, który w całości odpowiada treści umowy zawartej przez strony. W pkt XIV ppkt 8 SIWZ wskazano, że w razie zmniejszenia powierzchni sprzątania zamawiający z wykonawcą w trybie negocjacji ustali nową wartość brutto wynagrodzenia należnego dla wykonawcy. Pismem z 5 lipca 2012 r. pozwany powiadomił powoda, że zmniejsza zakres usług, jaki powód jest zobowiązany wykonać na podstawie umowy i jednocześnie – proporcjonalnie – zmniejsza o 90 % wynagrodzenie należne za powierzchnie, z których Szpital przestaje korzystać. W piśmie pozwany podał szczegółowe wyliczenie zmniejszenia zakres usług powoda. Wywołane to było przekształceniem (...), wyłączeniem części szpitalnej i przekazaniem jej właścicielowi, to jest Województwu (...). W pozostałej części pozostały przychodnie i w tym zakresie zmieniła się powierzchnia do sprzątania przewidziana w umowie. Usługa została wykonana przez powoda zgodnie z umową w zakresie, w jakim miał dostęp do pomieszczeń strony pozwanej. Strony prowadziły rozmowy związane ze zmniejszeniem powierzchni świadczonych usług, ale nie dokonały żadnych ustaleń. Tytułem wynagrodzenia za usługi wykonane w grudniu 2012 r. powód w dniu 4 stycznia 2013 r. wystawił dla pozwanego fakturę VAT nr (...) na kwotę 158.908,12 zł z terminem zapłaty w dniu 3 lutego 2013 r. oraz korektę faktury VAT Nr (...) z dnia 5 grudnia 2013 r. na kwotę 144.089,88 zł z terminem płatności przypadającym na dzień 3 stycznia 2014 r. Pozwany nie dokonał zapłaty do wniesienia pozwu w niniejszej sprawie. W dniu 22 października 2014 r., już po wniesieniu pozwu, tytułem wynagrodzenia za grudzień 2012 r. zapłacił 37.087,79 zł (w tym należność główna i odsetki na dzień 22 października 2014 r.). W dniu 31 maja 2012 r. powód, jako lider konsorcjum, zawarł z (...) spółką z ograniczoną odpowiedzialnością w T. umowę, przedmiotem której było świadczenie usługi kompleksowego utrzymania czystości wraz z transportem wewnętrznym, współpielęgnacją pacjentów, dystrybucją i wydawaniem posiłków oraz obsługą portierni w budynkach tej spółki. Jako miejsce wykonywania umowy wskazano Wojewódzki Szpital (...) przy ul. (...) w T.. Umowa została zawarta na czas określony od 1 czerwca 2012 r. do 31 maja 2018 r., zaś wynagrodzenie wykonawcy ustalono na 235.000 zł brutto miesięcznie. Z chwilą ograniczenia powierzchni do świadczenia usług na rzecz pozwanego pracownicy powoda świadczący wcześniej usługi dla pozwanego, zaczęli świadczyć je dla spółki (...).

Sąd Okręgowy wskazał dowody, na których się oparł.

Powództwo okazało się zasadne tylko w tym zakresie, a jakim powód cofnął pozew.

Strony łączyła umowa mieszana, zawierająca elementy umowy o świadczenie usług (art. 750 kc), do której stosuje się przepisy o zleceniu, oraz elementy umowy o dzieło. Na podstawie tej umowy powód ponadto zatrudnił 131 pracowników, przejmując ich w trybie art. 23 ¹ kodeksu pracy. Strony w § 16 umowy postanowiły, że zmiana treści umowy lub jej uzupełnienie może nastąpić wyłącznie w granicach określonych w art. 144 ust. 1 prawa zamówień publicznych i tylko przez zawarcie pisemnego aneksu – pod rygorem nieważności. Jednakże w § 7 ust. 2 umowy dopuszczono prawo zamawiającego do proporcjonalnego obniżenia wynagrodzenia należnego wykonawcy w razie zmniejszenia zakresu obowiązków wynikających z umowy. Zgodnie z art. 65 § 2 kc, w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu. Na tle art. 65 kc należy przyjąć kombinowaną metodę wykładni, opartą na kryterium subiektywnym i obiektywnym, której stosowanie obejmuje dwie fazy. W pierwszej za wiążący przyjmuje się sens, w jakim zrozumiała go zarówno osoba składająca, jak i odbierająca to oświadczenie. Decydująca jest zatem rzeczywista wola stron. Jeżeli okaże się, że strony nie przyjmowały tego samego znaczenia oświadczenia woli, konieczne jest przejście do drugiej, obiektywnej fazy wykładni. Przy wykładni oświadczenia woli ujętego w dokumencie za podstawę wykładni przyjąć należy przede wszystkim tekst dokumentu. W procesie jego interpretacji podstawowa rola przypada językowym regułom znaczeniowym. Reguły interpretacyjne obowiązujące przy tłumaczeniu oświadczeń woli mają zastosowanie w szczególności wtedy, gdy postanowienia umowy nie są dostatecznie jasne, jednakże za pomocą reguł wykładni nie można nigdy dokonywać ustaleń całkowicie sprzecznych z treścią umowy.

Odnosząc te uwagi do realiów rozpoznawanej sprawy Sąd Okręgowy wskazał, że powódka rozumiała postanowienie § 7 ust. 2 umowy w ten sposób, że do takiej zmiany może dojść wyłącznie poprzez podpisanie aneksu, jak to wynika z SIWZ. Sąd Okręgowy nie przesłuchał strony pozwanej na okoliczność rozumienia omawianego postanowienia umowy, albowiem pozwany nie stawił się na rozprawę. Nie było więc zgodnej woli stron co do rozumienia tego postanowienia umowy, skoro pozwany powoływał się nań jako podstawę zmniejszenia wynagrodzenia, mimo braku podpisania aneksu. Językowa interpretacja treści § 7 umowy (rozumienie literalne, zgodne z brzmieniem tego postanowienia umowy) wskazuje, iż dla zastosowania § 7 ust. 2 umowy nie jest konieczna zmiana umowy w formie aneksu, skoro możliwość zmniejszenia wynagrodzenia zawarto w samej umowie. Gdy umowa w § 16 przewiduje wymóg aneksu do umowy, dotyczy to wyłącznie zmian umowy, czyli zmian umowy w stosunku do jej pierwotnej treści. Nie dotyczy to natomiast zastosowania konstrukcji przewidzianych w samej umowie, gdyż w takiej sytuacji nie dochodzi do zmiany umowy, a jedynie do realizacji jej postanowień. Z art. 144 ust. 1 prawa zamówień publicznych, w brzmieniu obowiązującym w dacie zawarcia umowy przez strony (Dz. U. z 2010 r., Nr 113, poz. 759), wynika zakaz istotnych zmian postanowień zawartej umowy względem treści oferty, na podstawie której dokonano wyboru wykonawcy, chyba że zamawiający przewidział możliwość dokonania takiej zmiany w ogłoszeniu o zamówieniu lub w specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz określił warunki tej zmiany. Zgodnie z art. 144 ust. 2 prawa zamówień publicznych, zmiana umowy dokonana z naruszeniem art. 144 ust. 1 prawa zamówień publicznych podlega unieważnieniu. Postanowienie § 7 umowy przewidziano we wzorze umowy, która stanowi załącznik nr (...) do SIWZ. Skoro w załączniku do SIWZ zawarto wzór umowy, w której podano treść postanowienia § 7 umowy, to zawarta umowa nie jest sprzeczna z SIWZ i tym samym brak podstaw do zastosowania art. 144 prawa zamówień publicznych. Zawarta umowa jest zgodna z SIWZ, której załącznikiem jest wzór umowy, bowiem w pełni odzwierciedla wszystkie postanowienia zawarte we wzorze umowy stanowiącej załącznik do SIWZ i stanowiła treść oferty. Tym samym ostatecznie zawarta umowa nie zawierała zmian umowy względem treści oferty. Natomiast pkt XIV ppkt 8 SIWZ mówi jedynie o ustaleniu nowej wartości brutto wynagrodzenia w trybie negocjacji bez przewidzianego rygoru braku takiego ustalenia w trybie negocjacji, nie przewiduje obowiązku zawarcia pisemnego aneksu pod rygorem nieważności.

Powódka wykonała usługę w zakresie, w jakim miała dostęp do pomieszczeń pozwanego. Wskutek zmian organizacyjnych pozwanego, podjętych przez Sejmik Województwa (...), pozwany przestał prowadzić szpital specjalistyczny, ograniczając się do prowadzenia przychodni specjalistycznych. Natomiast działalność leczniczą, polegającą na prowadzeniu szpitala w tych samych obiektach, w których wcześniej prowadził ją pozwany, zaczęła prowadzić nowoutworzona (...) spółka z o.o. w T.. Ostatnio wskazana spółka zawarła umowę dotyczącą świadczenia usług polegających na utrzymaniu w czystości obiektów, transporcie wewnątrzszpitalnym oraz współpracowaniu w zakresie pielęgnacji pacjentów, z konsorcjum, w skład którego wchodziła powódka. Zatem powódka – w czasie, za który domaga się wynagrodzenia – wykonała usługi na rzecz pozwanego jedynie częściowo, z pominięciem usług w części szpitalnej. Sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jest domaganie się od pozwanego całości wynagrodzenia w sytuacji, gdy za usługi związane z utrzymaniem czystości, transportem i współpracą w zakresie pielęgnacji pacjentów w szpitalu specjalistycznym powódka (jako uczestnik konsorcjum) otrzymała wynagrodzenie od (...) spółki z o.o. w T., która ten szpital prowadzi. Sąd Okręgowy stwierdził, że argumenty powódki oparte o przejęcie pracowników pozwanego w trybie art. 23 ¹ kodeksu pracy nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy, gdyż posługując się tymi pracownikami powódka wykonywała usługi dla (...) spółki z o.o. w T.. Te same osoby, początkowo jako pracownicy pozwanego, a następnie powódki, wykonywały te same czynności i w tym samym miejscu.

Sąd Okręgowy podkreślił, że wynagrodzenie, o jakim mowa w art. 735 i art. 627 kc, należy się za wykonanie usługi (dzieła). Okoliczność, że wynagrodzenie zostało ustalone jako wynagrodzenie ryczałtowe (art. 628 kc) nie oznacza, że jest ono należne w całości, bez względu na to, w jakim zakresie umowa została wykonana. Jeżeli wolą stron było, aby za roboty przyjęte do wykonania wykonawca otrzymał wynagrodzenie ryczałtowe, a roboty nie zostały wykonane w całości, lecz w części, to wynagrodzenie należne wykonawcy winno być określone proporcjonalnie do wykonania.

Ryczałt był określony w stosunku miesięcznym, a nie za cały czas obowiązywania umowy, jak wynika ze sposobu określenia wynagrodzenia w § 5 umowy. Wskazano w nim miesięczną wysokość wynagrodzenia, jako wartość sztywnie określoną (302.998 zł) i należność za cały okres umowny, określoną jednak nie jako wartość sztywną, lecz jako kwotę maksymalną (14.543.904 zł). W związku z tym powódce nie należy się całość wynagrodzenia, bowiem swego zobowiązania w całości nie spełniła.

Zgodnie z art. 6 kc, ciężar dowodu wykazania zakresu wykonania umowy obciąża powódkę, jako domagającą się wynagrodzenia. Pozwany w piśmie z 5 lipca 2012 r. wskazał szczegółowe podstawy sposobu obniżenia wynagrodzenia do 90 %. Powódka natomiast nie wykazała, że wykonała umowę w zakresie większym niż wykazany przez pozwanego. Gdy jest bezsporne, że umowa nie została wykonana w pełnym zakresie, obowiązkiem powódki było wykazanie, w jakim zakresie ją wykonała. Umowa przewidywała w § 6 ust. 1 dołączanie do faktury protokołów realizacji przedmiotu umowy podpisanych przez strony umowy, co stanowiło podstawę do wypłaty wynagrodzenia miesięcznego dla wykonawcy. W niniejszej sprawie powódka nie przedstawił protokołów realizacji przedmiotu umowy i także z tej przyczyny nie wykazała podstawy do wypłaty wynagrodzenia zgodnie z warunkami jego wypłaty określonymi w § 6 umowy.

Nie wystąpiła niemożliwość świadczenia w rozumieniu art. 495 § 2 kc. Nie sposób też przyjąć, że miała miejsce nadzwyczajna zmiana stosunków, o jakiej mowa w art. 357 ¹ kc.

Sąd Okręgowy, mając na uwadze że w oparciu o zgromadzone dowody nie było możliwe ustalenie zakresu, w jakim powódka wykonała łączącą strony umowę w grudniu 2012 r., stwierdził, że powództwo było zasadne jedynie w zakresie 10 % wynagrodzenia za ten miesiąc. W tym części pozwany uznał roszczenie i dokonał stosownej zapłaty.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na zgodność rozstrzygnięcia w niniejszej sprawie z rozstrzygnięciem zawartym w wyroku Sądu Apelacyjnego z 4 grudnia 2014 r. w sprawie V ACa 369/14 w Katowicach toczącej się pomiędzy tymi samymi osobami o zapłatę wynagrodzenia w oparciu o tę samą umowę, lecz za inny miesiąc.

Częściowe umorzenie postępowania Sąd Okręgowy umotywował cofnięciem pozwu w zakresie żądania zapłaty kwoty 37.087,79 zł i zrzeczeniem się roszczenia w tej części (art. 355 § 1 kpc).

Orzeczenie o kosztach procesu uzasadnił jego wynikiem i treścią art. 100 kpc.

W apelacji powódka wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w części oddalającej powództwo przez zasądzenie kwoty 158.850,98 zł z ustawowymi odsetkami od 23 października 2014 r. i kwoty 144.089,88 zł z ustawowymi odsetkami od 4 marca 2014 r. oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje.

Zarzuciła naruszenie przepisu postępowania, mianowicie art. 233 kpc przez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny materiału dowodowego i wyciągnięcie z zebranego materiału dowodowego wniosków sprzecznych z zasadami logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego.

Ponadto zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 632 § 1 kc przez jego błędną wykładnię, art. 735 § 1 kc przez jego niewłaściwe zastosowanie, art. 6 kc przez niewłaściwe zastosowanie, art. 639 w związku z art. 6 kc przez jego niezastosowanie, art. 5 kc przez jego niewłaściwe zastosowanie, a także art. 65 § 2 kc przez dokonanie błędnej wykładni § 7 umowy z 3 sierpnia 2011 r.

Pozwany wniósł o oddalenie apelacji i zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje.

Apelacja nie zasługuje na uwzględnienie.

Pozwany, na skutek ukończenia postępowania likwidacyjnego, po wydaniu zaskarżonego wyroku został wykreślony z rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji i publicznych zakładów opieki zdrowotnej Krajowego Rejestru Sądowego, co nastąpiło po wydaniu zaskarżonego wyroku (k. 331-336). Zobowiązania pozwanego zakładu opieki zdrowotnej stały się więc zobowiązaniami podmiotu tworzącego zakład opieki zdrowotnej, jakim jest Województwo (...) (załącznik do rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 23 listopada 1998 r. w sprawie wykazu samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz jednostek samorządu terytorialnego właściwych do przejęcia uprawnień organu, który je utworzył – Dz. U. Nr 145, poz. 941 ze zm.). Następstwo prawne organu założycielskiego zakładu opieki zdrowotnej, po likwidacji tegoż zakładu, wynika z art. 61 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (tekst jednolity w Dz. U. z 2015 r. poz. 618 ze zm.), a organ ten wstępuje w prawa i obowiązki zlikwidowanego zakładu opieki zdrowotnej z chwilą wykreślenia zakładu z rejestru. Wobec tego obecnie pozwanym w sprawie jest Województwo (...), jako następca prawny zlikwidowanego pozwanego (...) w T..

Ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy znajdują oparcie w treści zebranych dowodów, ocenionych przez Sąd pierwszej instancji w granicach zakreślonych przepisem art. 233 § 1 kpc. Sąd Apelacyjny podziela więc ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd Okręgowy i, jako prawidłowe, przyjmuje je za własne.

Przedmiotem żądania zapłaty w niniejszej sprawie było wynagrodzenie za grudzień 2012 r. Zarzuty apelacji dotyczące wadliwości ustaleń Sądu pierwszej instancji, które odnoszą się do umowy łączącej powódkę z (...) spółką z o.o. w T. o przedmiocie tożsamym z przedmiotem umowy zawartej przez strony, wykonanej w okresie objętym sporem, odnoszą się do okoliczności, które nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Gdy chodzi o pismo pozwanego z 5 lipca 2012 r. (k. 108), w którym wskazane zostały podstawy obniżenia wynagrodzenia, powódka nawet nie wskazuje, by doszło do niewłaściwego przedstawienia treści tego dowodu. Przedmiotem ustaleń Sądu Okręgowego była jedynie treść tego pisma. Wynikają z niego przyczyny i sposób wyliczenia przez pozwanego wysokości należnego powódce wynagrodzenia za sporny okres, z ograniczeniem wynagrodzenia o 90 %. Apelacja nie zmierza do podważenia oceny tego dowodu, lecz do podważenia sposobu naliczenia i rozmiaru obniżenia wynagrodzenia przez pozwanego. Sprowadza się to do wskazania, że powódka w rzeczywistości wykonała swoje zobowiązanie w większym zakresie niż to wynika z dokonanego przez pozwanego wyliczenia, które zawarte jest w piśmie z 5 lipca 2012 r.

Nie może odnieść zamierzonego skutku zarzut apelacji dotyczący przyjęcia przez Sąd Okręgowy, że powódka nie przedstawiła protokołów realizacji umowy. W toku postępowania powódka takich dokumentów nie przedstawiła, a fakt ten powódka tłumaczy tym, że protokołów nie wydał jej pozwany. Tak rzeczywiście wynika z zeznań świadka R. S. (zapis obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy w dniu 24 listopada 2014 r. w zakresie znaczników czasu 00:44:05 - 00:47:55). Z § 6 ust. 1 umowy zawartej przez strony wynika, że do faktury powinny być dołączone protokoły realizacji umowy podpisane przez strony. Z tego postanowienia umowy nie wynika jednak, która ze stron miała protokoły sporządzać. Nie budzi jednak wątpliwości, że to powódka wystawiała faktury, a zatem to jej rzeczą było dopilnowanie sporządzenia protokołów realizacji przedmiotu umowy i dołączenia ich do faktur obejmujących wynagrodzenie należne powódce w poszczególnych miesiącach, także wtedy, gdy nie otrzymała ich od pozwanego.

Nie jest wystarczające samo zakwestionowanie wyliczenia przez pozwanego zakresu spełnionych usług, skoro to do powódki należy udowodnienie roszczenia co do wysokości, która jest zależna od rzeczywistego wykonania usług.

Wbrew powódce, Sąd Okręgowy nie naruszył art. 6 kc, prawidłowo rozkładając ciężar dowodu, przyjmując, że gdy pozwany (dłużnik) wskazał zakres wykonania zobowiązania przez powódkę w związku z decyzjami jej organu założycielskiego i ograniczeniem świadczenia usług medycznych, rzeczą powódki było udowodnienie spełnienia świadczenia w innym, szerszym zakresie niż wynikający z wyliczenia pozwanego. Powódka z tego obowiązku nie wywiązała się, gdyż nie przedstawiła jakiegokolwiek dowodu, na podstawie którego możliwe byłoby dokonanie ustalenia w przedmiocie rozmiaru świadczenia wykonanego przez powódkę w grudniu 2012 r., w szczególności w zakresie większym niż wynikający z wyliczenia pozwanego. Okoliczność tę powódka mogła wykazywać za pomocą wszelkich środków dowodowych. Obowiązująca w procesie cywilnym zasada kontradyktoryjności nakłada na strony obowiązek dostarczenia dowodów i zwalnia sąd z prowadzenia dochodzenia w celu ich poszukiwania, a także ogranicza możliwość dopuszczania przez sąd dowodów z urzędu (art. 3 w związku z art. 232 kpc). Wszelkie zatem zaniechanie w zakresie inicjatywy dowodowej jest okolicznością obciążającą stronę, którą obciąża ciężar dowodzenia. Umowa zawarta przez strony oprócz utrzymywania czystości w obiekcie pozwanego nakładała na powódkę także obowiązek świadczenia usług medycznych, zaś powódka nawet nie twierdzi, że w grudniu 2012 r. je świadczyła na rzecz pozwanego. Z niekwestionowanych ustaleń Sądu Okręgowego wynika, że w spornym okresie powódka wykonała umowę tylko w takim zakresie, w jakim miała dostęp do pomieszczeń pozwanego, a więc mniejszym niż rozmiar świadczenia określony w umowie stron.

Pomiędzy stronami toczyły się inne sprawy, których przedmiotem było zgłoszone przez powódkę żądanie zapłaty wynagrodzenia na podstawie umowy z 3 sierpnia 2011 r., z tym że za inny czas. Prócz sprawy, którą wskazał Sąd pierwszej instancji, toczącej się w Sądzie Okręgowym w Katowicach pod sygn. akt XIV GC 446/13, zaś w Sądzie Apelacyjnym w Katowicach pod sygn. akt V ACa 369/14, były to też sprawy prowadzone: pod sygn. akt XIV GC 201/13 Sądu Okręgowego w Katowicach (sygn. akt V ACa 356/14 Sądu Apelacyjnego w Katowicach), a także pod sygn. akt XIV GC 473/13 (sygn. akt V ACa 394/15 Sądu Apelacyjnego w Katowicach) – k. 379. W sprawie V ACa 369/14 Sądu Apelacyjnego w Katowicach powódka żądała zasądzenia od pozwanego kwoty 317.816,24 zł tytułem wynagrodzenia za sierpień i wrzesień 2012 r., odwołując się do tego, że żądanie to znajduje podstawę w umowie stron z 3 sierpnia 2011 r. W sprawie V ACa 356/14 Sądu Apelacyjnego w Katowicach powódka wnosiła o zasądzenie kwoty 317.566,81 zł tytułem wynagrodzenia za maj 2012 r., powołując się na umowę z 3 sierpnia 2011 r. jako podstawę roszczenia. W sprawie V ACa 394/15 Sądu Apelacyjnego w Katowicach powódka żądała zasądzenia od pozwanego kwoty 317.816,24 zł tytułem wynagrodzenia za październik i listopad 2012 r., odwołując się do tego, że żądanie to znajduje podstawę w umowie, którą strony zawarły 3 sierpnia 2011 r. W każdej z tych spraw Sąd Apelacyjny, rozstrzygając o żądaniu pozwu, uznał, że powódka może żądać wynagrodzenia tylko za rzeczywiście wykonane usługi, gdy zmniejszenie zakresu przedmiotu umowy było wynikiem zmian organizacyjnych pozwanego, podjętych przez Sejmik Województwa (...) (organ założycielski pozwanego zakładu opieki zdrowotnej). W uzasadnieniu wyroku w sprawie V ACa 369/14 Sąd Apelacyjny wskazał, że strony łączyła umowa mieszana, zawierająca elementy umowy o świadczenie usług (art. 570 kc), do której stosuje się przepisy o zleceniu oraz elementy umowy o dzieło. Zgodnie z art. 735 kc i art. 627 kc, wynagrodzenie należy się za wykonanie usługi (dzieła), a to, że wynagrodzenie zostało ustalone jako wynagrodzenie ryczałtowe (art. 628 kc) nie oznacza, że jest ono należne w całości, bez względu na to, w jakim zakresie umowa została wykonana. Przeciwnie, utrwalony jest w orzecznictwie pogląd, że w przypadku ustalenia wynagrodzenia ryczałtowego, kiedy roboty nie zostały wykonane w całości, lecz w części, wynagrodzenie należne wykonawcy powinno być określone proporcjonalnie do wykonania. Natomiast w uzasadnieniu wyroku w sprawie V ACa 356/14 Sąd Apelacyjny dodatkowo dokonał wykładni umowy stron z 3 sierpnia 2011 r., przyjmując, że postanowienie § 7 umowy dawało pozwanemu prawo do jednostronnego obniżenia ustalonego wynagrodzenia miesięcznego – proporcjonalnie do zmniejszenia wielkości usług. Decyzje organizacyjne względem pozwanego podjął sejmik Województwa (...) (jako organ założycielski). Nie była to zatem sytuacja, którą mógł przewidzieć pozwany. Do tych argumentów odwołał się Sąd Apelacyjny w wyroku z 3 marca 2016 r. w sprawie V ACa 394/15, wskazując ponadto na wynikające z art. 365 § 1 kpc związanie wcześniejszymi prawomocnymi wyrokami. Wyroki w trzech wcześniejszych powołanych wyżej sprawach między tymi samymi stronami o zapłatę wynagrodzenia na podstawie umowy z 3 sierpnia 2011 r. są prawomocne.

Zgodnie z art. 365 § 1 kpc, orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy. Przepis ten ustanawia związanie prawomocnym orzeczeniem także inne sądy, a uregulowanie to gwarantuje poszanowanie prawomocnego orzeczenia sądu, regulującego stosunek prawny będący przedmiotem rozstrzygnięcia. Prawomocny wyrok, z punktu widzenia jego prejudycjalnego znaczeniam także w innej sprawie, swą mocą powoduje, że nie może on być uchylony lub zmieniony, ale też to, że nie jest możliwa odmienna ocena i uregulowanie tego samego stosunku prawnego, w tych samych okolicznościach faktycznych i prawnych, między tymi samymi stronami. Oznacza to, że w razie prawomocnego rozstrzygnięcia o części roszczenia o spełnieniu dalszej części świadczenia z tego samego stosunku prawnego sąd nie może orzec inaczej jak tylko zgodnie z zasadą odpowiedzialności wynikającą z wcześniejszego prawomocnego wyroku, jeśli nie zmieniły się okoliczności prawne i faktyczne. Istnienie prawomocnego wyroku, co do udzielenia ochrony prawnej określonemu prawu podmiotowemu przekreśla możliwość rozbieżnego ocenienia zasadności roszczenia wynikającego z tego samego prawa, jeżeli występują te same okoliczności. Odmienne stanowisko, dopuszczające rozbieżność orzeczeń sądowych, byłoby zaprzeczeniem społecznie pożądanych i oczekiwanych reguł ochrony prawnej i naruszeniem zasady zaufania do organów wymiaru sprawiedliwości. Pogląd ten jest powszechnie przyjęty w judykaturze.

W rozpoznawanej sprawie powódka dochodzi dalszej części roszczenia (za grudzień 2012 r.) wywodzonego z tego samego stosunku zobowiązaniowego, który stanowił przedmiot oceny i rozstrzygnięcia we wskazanych prawomocnych wyrokach Sądu Apelacyjnego w Katowicach, w których przyjęto, że powódka może żądać wynagrodzenia za rzeczywiście wykonane usługi, gdyż wynika to z wykładni umowy stron z 3 sierpnia 2011 r. oraz z art. 735 i art. 627 kc, stanowiących podstawę prawną roszczenia powódki.

W rozpatrywanej sprawie okoliczności prawne i faktyczne nie zmieniły się, gdy także w okresie, którego spór dotyczy, z uwagi na zmiany organizacyjne wywołane decyzją organu założycielskiego pozwanego, powódka wykonała swoje zobowiązanie z ograniczeniem zakresu w stosunku do umówionego. Oznacza to, że Sądy obu instancji nie mogły orzec o zasadzie odpowiedzialności pozwanej odmiennie niż to wynika z wyżej wskazanych prawomocnych wyroków Sądu Apelacyjnego w Katowicach.

Wobec tego należy podzielić ten wniosek Sądu Okręgowego, że powódce należy się wynagrodzenie obniżone o 90 %, a w tym zakresie pozwany spełnił świadczenie na rzecz powódki, co doprowadziło do cofnięcia pozwu w tej części, zaś dalej idące żądanie pozwu nie znajduje podstawy prawnej i faktycznej. Podkreślenia bowiem wymaga, że Sąd pierwszej instancji dokonał niewadliwych ustaleń, przyjmując, że powódka nie sprostała swemu obowiązkowi dowodowemu i nie wykazała wykonania w okresie objętym sporem umówionych usług w większym zakresie niż to wynikało z wyliczenia pozwanego.

Bez znaczenia dla tej oceny pozostaje przejęcie przez powódkę pracowników pozwanej, ponieważ wysokość wynagrodzenia powódki determinuje zakres wykonania przez nią umówionych usług, zaś powódka nie kreuje roszczeń odszkodowawczych wynikających z kosztów zatrudnienia pracowników przejętych od pozwanego. Podkreślenia jeszcze wymaga, że z umowy stron nie wynika, by koszty zatrudnienia przejętych pracowników stanowiły przedmiot odrębnego wynagrodzenia należnego powódce bez względu na zakres wykonanych w okresie rozliczeniowym usług.

Nie mogą więc odnieść zamierzonego skutku zarzuty apelacji dotyczące się naruszenia prawa materialnego i nie ma potrzeby odnoszenia się do tych zarzutów przez Sąd Apelacyjny. Tak samo nie zachodzi potrzeba odniesienia się do zarzuta naruszenia art. 5 kc, bowiem kwestia nadużycia prawa przez powódkę nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Z tych przyczyn apelacja, jako bezzasadna, podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 kpc.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 kpc oraz § 13 ust. 2 w związku z § 6 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (tekst jednolity: Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.).

SSA Barbara Kurzeja SSA Iwona Wilk SSA Grzegorz Stojek