Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2014 roku

Sąd Okręgowy w Gliwicach Wydział II Cywilny Ośrodek (...) w R.

w składzie:

Przewodniczący : Sędzia Sądu Okręgowego Elżbieta Kaziród

Protokolant: Iwona Mucha

po rozpoznaniu w dniu 27 listopada 2014 r. w Rybniku

sprawy z powództwa Parafii R.-Katolickiej pw. św. J. w M.

przeciwko Skarbowi Państwa - Staroście Powiatu (...)

o przywrócenie własności nieruchomości

1)  powództwo oddala ;

2)  umarza postępowanie w przedmiocie działki nr (...) o powierzchni 0.4193 ha obręb (...) ( KW nr (...));

3)  umarza postępowanie w przedmiocie roszczenia ewentualnego;

4)  nakazuje pobrać od powódki na rzecz Skarbu Państwa Sądu Okręgowego w Gliwicach Ośrodka (...) w R. kwotę 2477,89 zł ( dwa tysiące czterysta siedemdziesiąt siedem złotych osiemdziesiąt dziewięć groszy) tytułem kosztów sądowych;

5)  zasądza od powódki na rzecz pozwanego kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sygn.akt II C 210/11

UZASADNIENIE

Powódka Parafia R.-Katolicka p.w. św. J. w M. w pozwie skierowanym przeciwko Skarbowi Państwa- Staroście Powiatu (...) wniosła o przywrócenie własności nieruchomości tj. działek gruntu o nr ewidencyjnych:

- (...) o pow. 0.5347 ha

- (...) o pow. 0.2871 ha

- (...) o pow. 0.4193 ha

z obrębu (...), stanowiących własność Skarbu Państwa we władaniu strony pozwanej oraz o zasądzenie od strony pozwanej na rzecz strony powodowej kosztów sądowych i odrębnie kosztów zastępstwa należnych radcy prawnemu z mocy przepisów.

W uzasadnieniu swego pozwu powódka wskazała, że protokołem spisanym w dniu 30 marca 1951 r. Komisja złożona z przedstawicieli ówczesnych władz państwowych przejęła od Parafii Katolickiej p.w. św. J. w M. dawniej Gmina P. na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości niezabudowane (zwane nieruchomości ziemskie) o łącznej powierzchni 30.78.92 ha. Z protokołu wynika, że dla celów kultu religijnego pozostawiono 3.61.04 ha. Cały obszar objęty wykazem hipotecznym nr 277 został zabrany. Ksiądz proboszcz powodowej Parafii odmówił podpisu pod protokołem przejęcia nieruchomości.

Jak wynika z badania dokumentacji geodezyjnej, przeprowadzonego w 1998r. przez geodetę zatrudnionego przez kierownika Urzędu Rejonowego w W.:

1.  z księgi wieczystej KW. VII 277 (art. 116) 91-W, obejmującej nieruchomości

o obszarze 30.78.92 ha przy powodowej Parafii pozostało 6.99.92 ha.

2.  z księgi wieczystej Tom IX. K 298 Art. 325 na rzecz Skarbu Państwa przejęto całość nieruchomości o obszarze 3.28.39 ha

3.  z księgi wieczystej Tom VIII K.278 Art. 329 cała nieruchomość o obszarze 0.86.22 ha pozostała własnością powodowej Parafii.

W piśmie kierownika Urzędu Rejonowego w W. z dnia 29.06.1998r. faktyczny zakres roszczeń Parafii p.w. św. J. w M. został określony na 26.64.42 ha.

Wejście w życie ustawy z dnia 17.05.1989r. o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP stanowiło podstawę złożenia wniosku do Komisji Majątkowej w W. o przywrócenie własności nieruchomości i o przyznanie nieruchomości zamiennej. Powodowa Parafia wystąpiła o przywrócenie własności nieruchomości położonej w M., obejmującej działki nr (...) o pow. 0.8622 ha (z księgi wieczystej nr (...)). Ponadto Parafia wystąpiła o przyznanie nieruchomości zamiennych za działkę nr (...) o pow. 2.42.17 ha z KW (...) oraz za nieruchomości z KW nr 91-W o obszarze 30.78.92. Wniosek został przyjęty w Komisji Majątkowej w W. w dacie 29.12.1992r. pod sygn. akt W.KM 2866/92.

Na pismo Komisji Majątkowej z dnia 30.09.1994r. ksiądz proboszcz Parafii p.w. św. J. w W. przy piśmie z dnia 14.07.1998r. załączył opracowanie Kierownika Urzędu Rejonowego w W. Śl. z dn. 29.06.1998r.

W wyniku spotkania, które odbyło się w Urzędzie Rejonowym w W. Śl. w dniu 18.11.1998r. ostatecznie ustalono, że faktyczny zakres roszczeń Parafii p.w. św. J. wynosi łącznie 34.0731 ha.

Sporządzone w dniu 2 lipca 2007r. przez rzeczoznawcę majątkowego A. M. z (...) G. trzy operaty szacunkowe określiły łączną wartość nieruchomości o pow. 34.07.31 ha na kwotę 1.408.990 zł (jeden milion czterysta osiem tysięcy dziewięćset dziewięćdziesiąt złotych), (264.260 zł + 951.970 zł + 192.760 zł).

W sprawie o sygn. W.KM-lll- (...) zostały wydane trzy orzeczenia Komisji Majątkowej w W.:

1) jedno orzeczenie w dniu 25 września 2007r., w którym przyznano powodowej Parafii we współwłasności z Parafią p.w. św. J. A. w W. działkę nr (...) w Z. o wartości 848.000 zł ( (...) części powodowej Parafii o wartości 406.520 zł)

2) dwa orzeczenia w dniu 27 listopada 2007r., w jednym przyznano powodowej Parafii na wyłączną własność nieruchomości rolne w Z. - działki nr (...) o wartości 195.000 zł. a w drugim orzeczeniu czterem Parafiom przyznano na współwłasność nieruchomości położone w Gminie C., przy czym powodowej Parafii przyznano (...) o wartości 605.174 zł.

Łącznie trzy orzeczenia Łącznie trzy orzeczenia komisji Majątkowej w W. zaspokoiły roszczenie strony powodowej w kwocie 1.206.694 zł (jeden milion dwieście sześć tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt cztery złote) Pozostało roszczenie o wartości 202.296 zł (dwieście dwa tysiące dwieście dziewięćdziesiąt sześć złotych)

Pismem z dnia 4.02.2011 r. Komisja Majątkowa w W. w sprawie o sygn. akt: W.KM- lll- (...) zawiadomiła Parafię i Starostę (...) o nie rozpatrzeniu wniosku Parafii.

Równocześnie powiadomiła Parafię o możliwości wystąpienia w ciągu 6 miesięcy, licząc od dnia 1 lutego 2011r. do sądu powszechnego o zasądzenie roszczenia.

Strona powodowa załączyła do pozwu protokół badania księgi wieczystej ponieważ uzyskanie wypisu z księgi wieczystej było niemożliwe ze względu na skierowanie księgi do migracji.

W księdze wieczystej jest ujawniona działka gruntu nr (...). Natomiast nie ujawniono - w miejsce wpisanej działki gruntu o nr 889/39 dwóch działek powstałych z jej podziału w 2005r. czyli działki nr (...) o pow. 0.2871 ha i działki nr (...) o pow. 0.4193ha.

Wartość objętych roszczeniem o przywrócenie własności działek - zgodnie z operatem szacunkowymi z 2 lipca 2007r. - wynosi:

-

dla działki (...) o pow. 0.5347 ha - 47.591,59 zł

-

dla działki (...) o pow. 0.2871 ha - 25.810,29 zł

-

dla działki (...) o pow. 0.4193 ha - 2977,03 zł

Łącznie jest to kwota 76.378,91 zł.

Powódka wskazała, że przepisy ustawy z dnia 20 marca 1950r.o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego ((Dz.U. Nr 9, poz. 87 z późn. zm) w art. 4 ust 2 gwarantowały proboszczom parafii województwa (...) utrzymanie posiadania gospodarstw rolnych do 100 ha.

Z naruszeniem powołanych przepisów, a zatem bez podstawy prawnej powodowej Parafii w M. zabrano 34.0731 ha.

Ustawa z dnia 17 maja 1989r. o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP (Dz.U. nr 29 poz. 154 z późn. zm.) uruchomiła procedurę dotyczącą regulacji zabranych bez podstawy prawnej nieruchomości (z naruszeniem przepisów ustawy z 1950r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki).

Złożony do Komisji Majątkowej w W. wniosek został w znacznej części rozpatrzony. Pozostało nie rozpatrzone roszczenie o wartości 202.296 zł.

W związku z przepisami ustawy z dnia 16.12.201 Or. o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP (Dz.U. z dnia 27 stycznia 2011 r.) Komisja Majątkowa w W. - w oparciu o art. 4 ust. 2 tej ustawy - zawiadomiła o nie rozpatrzeniu wniosku.

Wyżej wym. ustawa utrzymała w mocy przepisy art. 63 ust. 1, ust. 2, ust. 3 i ust. 9 Ustawy z dnia 17 maja 1989r.

Utrzymane w mocy przepisy art. 63 ust. 1 Ustawy określają tryb regulacji, która może polegać na:

- przywróceniu własności nieruchomości

- przyznaniu odpowiedniej nieruchomości zamiennej

-przyznaniu odszkodowania, gdy niemożliwe jest ani przywrócenie własności ani też przyznanie nieruchomości zamiennej.

Odszkodowanie ustala się według przepisów o wywłaszczeniu nieruchomości.

Z kolei Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. K 3/09 wydał w dniu 8 czerwca 2011 r. wyrok, w którym orzekł, iż art. 63 ust. 9 ustawy z dn. 17 maja1989 jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP (został opubl. w Dz.U. RP 2011/129/748).

Brak wytycznych w ustawie o stosunku Państwa do Kościoła (...) dot. treści rozporządzenia określającego, z mienia których państwowych jednostek organizacyjnych lub mienia komunalnego może być wyłączona nieruchomość w celu jej przekazania jako nieruchomość zamienna lub na którą państwową jednostkę organizacyjną może być nałożony obowiązek zapłaty odszkodowania - jest niezgodny z Konstytucją RP.

Przepis upoważniający do wydania rozporządzenia nie spełnia wymogów konstytucyjnych. To oznacza, iż w sprawie niniejszej nie może mieć zastosowania Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 1990r. w sprawie wyłączania nieruchomości zamiennych lub nakładania obowiązku zapłaty na rzecz kościelnych osób prawnych (Dz.U. z dnia 4 stycznia 1991 r.)

Wyrok TK wszedł w życie z dniem 21 czerwca 2011 r. Ponieważ nie zawiera odrębnego terminu dotyczącego utraty mocy zakwestionowanego przepisu art. 63 ust. 9 ustawy z dnia 17.05.1989r. to na podstawie art. 190 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997r. (Dz.U. nr 78, poz. 483 z późn. zm.) oznacza, iż utracił moc z dniem 21.06.2011 r.

Od tej daty nie obowiązuje zatem rozporządzenie z dnia 21.12.1990r. wydane z delegacji ustawowej art. 63 ust. 9 Ustawy z dnia 17.05.1989r. o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP.

Ustawa z dnia 17 maja 1989r. w art. 63 ust. 1 pkt 1, pkt. 2 i pkt. 3 określa wyłącznie, na czym może polegać regulacja czyli ustala materialno - prawną podstawę roszczeń Parafii. Nie ustala w stosunku do kogo należy wystąpić z odpowiednim roszczeniem.

Brak przepisów szczególnych w tej materii wskazuje na konieczność zastosowania przepisów ogólnie obowiązujących w kodeksie cywilnym.

Art. 405 kodeksu cywilnego wskazuje osobę odpowiedzialną poprzez normę prawną „kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości”.

W celu zatem wystąpienia z roszczeniem o wydanie (przywrócenie własności) nieruchomości czyli wydanie korzyści w naturze (art. 63 ust. 1 pkt 1 Ustawy z dnia 17 maja 1989r. w związku z art. 405 k.c.) należy określić osobę wzbogaconą zubożeniem Parafii.

Odebranie nieruchomości w 1951 r. bez podstawy prawnej (zgodnie z ustawą w woj. (...) proboszczowi Parafii miano nie odbierać nieruchomości do 100 ha) spowodowało, iż instytucja publiczna, która posiada te nieruchomości jest wzbogacona w stosunku do zubożałej Parafii.

Wymienione działki nadal są własnością Skarbu Państwa pozostające we władaniu Starosty Powiatu (...). W tej sytuacji przywrócenie własności nieruchomości niezabudowanych działek nie natrafia na żadne przeszkody. Przywrócenie własności jest zgodne z wnioskiem złożonym do Komisji Majątkowej.

Pozwany Skarb Państwa działający przez Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa wniósł o oddalenie powództwa w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa w całości, oraz o zasądzenie od powódki na rzecz Skarbu Państwa kosztów postępowania według norm przepisanych, w tym na podstawie art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego.

W szczególności pozwany zarzucił, że w niniejszej sprawie postępowanie regulacyjne zostało wszczęte na wniosek R.- Katolickiej Parafii p.w. Świętego J. w M. i toczyło się przed Komisją Majątkową, przy czym Komisja do dnia 4 lutego 2011 r. nic rozpatrzyła wniosku.

Według art. 61 ust. 1 pkt 2) ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. ż 1989 r. Nr 29, poz. 154, cyt. dalej jako „ustawa o stosunku Państwa do K.”): „Na wniosek kościelnych osób prawnych wszczyna się postępowanie, zwane dalej „postępowaniem regulacyjnym” w przedmiocie przywrócenia im własności upaństwowionych nieruchomości lub ich części przejętych w toku wykonywania ustawy o dobrach martwej ręki, jeżeli nie wydzielono z nich należ/tych w myśl tej ustawy gospodarstw rolnych proboszczów. Z gruntów tych mogą być również wydzielone gospodarstwa rolne do 50 ha dla poszczególnych diecezji. seminariów duchownych i domów Zakonnych prowadzących działalność określoną w art. 20 i 59; dla pozostałych domów zakonnych mogą być wydzielone gospodarstwa rolne do 5 ha. W skład gospodarstw rolnych mogą wchodzić także grunty leśne stanowiące część składową przejętych uprzednio nieruchomości ziemskich”.

Z kolei zgodnie z art. 62 ust. 3 ustawy o stosunku Państwa do K.: wnioski o wszczęcie postępowania regulacyjnego zgłasza się w terminie 2 lat od dnia wejścia w życie ustawy. Roszczenia nie zgłoszone w tym terminie wygasają. Przepis ten wskazuje termin, w jakim może być złożony wniosek o wszczęcie postępowania regulacyjnego przez właściwą kościelną osobę prawną. Termin ten został następnie przedłużony, na podstawie art. 2 ustawy z dnia 11 października 1991 r. o zmianie ustaw o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. Nr 107, poz. 459) do dnia 31 grudnia 1992 r. Termin, o którym mowa w powołanych przepisach ma charakter materialno prawny, zaś skutkiem jego uchybienia jest wygaśnięcie roszczenia. Po upływie tego terminu kościelna osoba prawna nie może skutecznie domagać się wszczęcia postępowania regulacyjnego i przyznania jej własności nieruchomości.

Komisja Majątkowa właściwa do przeprowadzenia postępowania regulacyjnego została zniesiona z dniem 1 marca 2011 r. na mocy artykułu 2 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 2010 r. o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. U. z 2011 r., Nr 18, poz. 89 - cyt. dalej jako „ustawa zmieniająca”). Ustawodawca przyznał jednak uczestnikom postępowań regulacyjnych, w których zespół orzekający lub Komisja Majątkowa w jej pełnym składzie nie uzgodnił orzeczenia przed dniem 1 lutego 2011 r., prawo do wystąpienia, w terminie 6 miesięcy od dnia otrzymania o tym pisemnego zawiadomienia, do sądu z żądaniem zasądzenia dochodzonego w postępowaniu regulacyjnym roszczenia (art. 4 ust. 1 w zw. z art. 5 ustawy zmieniającej).

Mając powyższe na uwadze pozwany wskazał, że strona powodowa dochodząca roszczenia w postępowaniu przed sądem powszechnym, w pierwszej kolejności powinna wykazać, że roszczenie, które było przedmiotem postępowania regulacyjnego zostało w nim skutecznie zgłoszone, że roszczenie to nie wygasło, następnie powinna wykazać, że występując do sądu z żądaniem zasądzenia przedmiotowego roszczenia uczyniła to w terminie 6 miesięcy. Nadto strona powodowa powinna wykazać, że zakres przedmiotowy roszczenia skutecznie zgłoszonego w postępowaniu regulacyjnym oraz roszczenia dochodzonego w postępowaniu sądowym jest tożsamy.

Zdaniem pozwanego powódka powyższego w pozwie nie wykazała bowiem Parafia we wniosku o wszczęcie postępowania wniosła o:

-przywrócenie własności nieruchomości położonej w M. oznaczonej jako działko o nr (...) o powierzchni 0,8622 ha objętej księga wieczystą M. wykaz nr 298,

- przyznanie nieruchomości zamiennej za działkę nr (...) o powierzchni 2,4217 ha jako resztę nieruchomości objętej księga wieczystą M. wykaz 298 oraz za nieruchomość objęta księgą wieczystą Kw nr (...) - W o powierzchni 30,7892 ha.

W pozwie powódka domaga się natomiast przywrócenia własności nieruchomości z obrębu M. a jedynie z ostrożności procesowej wnosi o przyznanie odpowiedniej nieruchomości zamiennej ewentualnie o zapłatę odszkodowania.

Pozwany Skarb Państwa podniósł , iż są wątpliwości co do tego czy wniosek o wszczęcie postępowania regulacyjnego dotyczy tych samych nieruchomości co nieruchomości wskazane w pozwie jeśli są to inne nieruchomości to roszczenie o zwrot nieruchomości wskazanych w pozwie wygasło. Ponadto żądanie zapłaty odszkodowania nie zostało zawarte we wniosku o wszczęcie postępowania regulacyjnego, a zatem roszczenie to również wygasło. Niewątpliwie w postępowaniu sądowym nic można dochodzić nowych roszczeń, tj. takich, które nie zostały skutecznie zgłoszone w postępowaniu regulacyjnym, albowiem na co wskazano wyżej roszczenia te wygasły. Ten sam skutek w postaci wygaśnięcia roszczenia dotyczy również roszczeń, które co prawda - zostały zgłoszone w postępowaniu regulacyjnym, ale nie zostały objęte żądaniem skierowanymi do sądu w terminie.

W związku z powyższym powódka nie udowodniła w sposób nie budzący wątpliwości, jakie nieruchomości i o jakiej powierzchni zostały przejęte na rzecz Skarbu Państwa i jakim odpowiadają one obecnie działkom ewidencyjnym.

Pozwany Skarb Państwa zarzucił również , iż w celu wykazania przez powódkę, że niniejsze powództwo jest uzasadnione oraz że jej roszczenia nie zostały w całości zaspokojone w postępowaniu regulacyjnym konieczne jest dokonanie wyceny przez biegłego sądowego wszystkich nieruchomości zwróconych dotychczas powódce oraz dokonanie wyceny nieruchomości przejętych na rzecz Skarbu Państwa i w przypadku ustalenia, iż kwota nieruchomości przejętych przewyższa wartość nieruchomości dotychczas zwróconych, to tylko w zakresie tej różnicy powódka będzie uprawniona do dochodzenia roszczeń.

Powódka nie wykazała, że jej roszczenia nie zostały w pełni zaspokojone.

Postanowienia orzeczeń Komisji Majątkowych nie precyzują za które konkretnie nieruchomości zostały przyznane nieruchomości zamienne oraz jaką powierzchnię posiadają nieruchomości zamienne (podane zostały jedynie numery działek ewidencyjnych). Nie jest zatem możliwe bez udowodnienia przez powódkę jakiej wartości nieruchomości już otrzymała, właściwe ustosunkowanie się przez pozwanego do żądań pozwu oraz dokonanie oceny zasadności dalszych roszczeń powódki.

Pozwany Skarb Państwa wskazał także na brak zasadności wszczęcia postępowania regulacyjnego, a to z uwagi na wydzielenie przy przejęciu gospodarstwa rolnego na utrzymanie proboszcza.

W myśl art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy o stosunku Państwa do K. „ Na wniosek kościelnych osób prawnych wszczyna się postępowanie, zwane dalej "postępowaniem regulacyjnym”, w przedmiocie przywrócenia im własności upaństwowionych nieruchomości lub ich części przejętych w toku wykonywania ustawy o dobrach martwej ręki, jeżeli nie wydzielono z nich należnych w myśl tej ustawy gospodarstw rolnych proboszczów

Z treści pozwu wynika, iż takie gospodarstwo rolne zostało wydzielone na rzecz proboszcza bowiem powódka wskazała w pozwie , iż przejęciu nie podlegał grunt o powierzchni 7.3257 ha pod obiektami kultu religijnego i część gospodarstwa rolnego.

Skoro tak, zatem zgodnie z art. 61 ust. 1 pkt 1 ustawy o stosunku Państwa do K. brak było podstaw do prowadzenia postępowania regulacyjnego i powództwo z tych przyczyn winno zostać oddalone.

Pozwany Skarb Państwa reprezentowany przez Starostę (...) wskazuje, iż odnośnie zwrotu działki nr (...) położonej w M. to formalnie może być przedmiotem zwrotu, bowiem nie została rozdysponowana na rzecz osób trzecich. Natomiast działka (...) zgodnie z ostateczną decyzją Wojewody (...) z dnia 3 kwietnia 2003 r. Nr RR-AG. (...)/l-2e/03 o ustaleniu lokalizacji południowej części odcinak autostrady płatnej A-l przebiegającej przez teren województwa (...) została przeznaczona na pas drogowy.

Podsumowując swoje stanowisko pozwany podniósł, że powódka nie udowodniła swojej legitymacji do złożenia wniosku do Komisji Majątkowej o wszczęcie postępowania regulacyjnego jak też do wtoczenia powództwa, nic wykazała, że roszczenia zgłoszone we wniosku są tożsame z roszczeniami dochodzonymi w niniejszym postępowaniu, nic dowiodła faktu przejęcia nieruchomości przez Państwo z naruszeniem przepisów ustawy z 1950 r. o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu funduszu Kościelnego. Podniesione zarzuty pozwalają zatem przyjąć, iż powódka nie miała i nie ma żadnych podstaw do wystąpienia z powództwem w trybie przepisów ustawy o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP.

Odnosząc się do zarzutu pozwanego powódka wskazała, że wbrew twierdzeniom pozwanej i zapisom kwestionowanego przez pozwaną protokołu z 1951 roku nie pozostawiono proboszczowi żadnego gospodarstwa rolnego. Proboszcz powodowej parafii gospodarstwa rolnego nie prowadził zarówno przed przejęciem nieruchomości przez Państwo jak i po przejęciu niezgodnie z ówczesnym prawem na rzecz Państwa.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Protokołem spisanym w dniu 30 marca 1951 r. Komisja złożona z przedstawicieli ówczesnych władz państwowych przejęła od Parafii Katolickiej p.w. św. J. w M. dawniej Gmina P. na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości niezabudowane (zwane nieruchomości ziemskie) o łącznej powierzchni 30.78.92 ha. Z protokołu wynika, że dla celów kultu religijnego pozostawiono 3.61.04 ha. Cały obszar objęty wykazem hipotecznym nr 277 został zabrany. Ksiądz proboszcz powodowej Parafii odmówił podpisu pod protokołem przejęcia nieruchomości.

- dowód: protokół – karta 11-12

W dniu 29.06.1998 r. Kierownik Urzędu Rejonowego w W. skierował pismo do Komisji Majątkowej w W. i określił tam faktyczny zakres roszczeń Parafii p.w. św. J. w M. . Zakres ten został określony na 27.04.37 ha.

- dowód: pismo z 29.06.1998 r. karta - 13

Powodowa Parafia wystąpiła o wszczęcie postępowania regulacyjnego i na podstawie art. 61 ustęp 1 pkt 2 ustawy o stosunku państwa do kościoła katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej wniosła o :

1 )przywrócenie własności nieruchomości położonej w M., obejmującej działki nr (...) o pow. 0.8622 ha objętą księgą wieczystą M. wykaz nr 298;

2) o przyznanie nieruchomości zamiennej za działkę nr (...) o pow. 2.42.17 ha jako resztę nieruchomości objętą księgą wieczystą M. wykaz nr 298 oraz za nieruchomość objętą księgą wieczystą KW nr (...) – W o powierzchni 30. 78.92 ha.

W uzasadnieniu wniosku powodowa Parafia wskazała, że wymienione nieruchomości stanowi własność parafii i protokołem z 30.03.1951 roku zostały przejęte na własność Państwa na podstawie ustawy o dobrach martwej ręki. Proboszczowi nie pozostawiono gospodarstwa rolnego o zagwarantowanym obszarze.

- dowód: odpis wniosku karta 17-18

Wniosek został przyjęty w Komisji Majątkowej w W. w dacie 29.12.1992r. pod sygn. akt W.KM - III- (...).

W sprawie o sygn. W.KM-lll- (...) zostały wydane trzy orzeczenia Komisji Majątkowej w W.:

1) jedno orzeczenie w dniu 25 września 2007r., w którym przyznano powodowej Parafii we współwłasności z Parafią p.w. św. J. A. w W. działkę nr (...) w Z. o wartości 848.000 zł ( (...) części powodowej Parafii o wartości 406.520 zł)

2) dwa orzeczenia w dniu 27 listopada 2007r., w jednym przyznano powodowej Parafii na wyłączną własność nieruchomości rolne w Z. - działki nr (...) o wartości 195.000 zł. a w drugim orzeczeniu czterem Parafiom przyznano na współwłasność nieruchomości położone w Gminie C., przy czym powodowej Parafii przyznano (...) o wartości 605.174 zł.

Łącznie trzy orzeczenia Komisji Majątkowej w W. zaspokoiły roszczenie strony powodowej w kwocie 1.206.694 zł (jeden milion dwieście sześć tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt cztery złote) Pozostało roszczenie o wartości 202.296 zł (dwieście dwa tysiące dwieście dziewięćdziesiąt sześć złotych)

Pismem z dnia 4.02.2011 r. Komisja Majątkowa w W. w sprawie o sygn. akt: W.KM- lll- (...) zawiadomiła Parafię i Starostę (...) o nie rozpatrzeniu wniosku Parafii.

Równocześnie powiadomiła Parafię o możliwości wystąpienia w ciągu 6 miesięcy, licząc od dnia 1 lutego 2011r. do sądu powszechnego o zasądzenie roszczenia.

- dowód: orzeczenie Komisji Majątkowej z 27.11.2007 (karta 29-31, 33-34), pismo Komisji Majątkowej z 04.02.2011 (karta 32)

Aktualny stan ksiąg wieczystych prowadzonych przez Sąd Rejonowy w Wodzisławiu Śląskim dla działek (...), przedstawia się następująco:

1)  GL 1W/ (...) Dział I

województwo (...) powiat (...) gmina M. obręb M.

działki: 531/90, (...). (...), (...),891/38.901/35,906/31.807/31,890/38, (...), (...), (...), (...) powierzchnia ogólna - 1,7346ha Dział II

Właściciel : Skarb Państwa Polskiego

Podstawa nabycia: art. 2,ust. 1 Ustawy o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych, utworzeniu funduszu kościelnego Dział III - bez wpisów Dział IV - bez wpisów

2)  (...) Dział I

województwo (...) powiat (...) gmina M. obręb M. działki: (...)

powierzchnia ogólna - 0.2871 ha Dział II

Właściciel : Skarb Państwa w trwałym zarządzie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w W. ul. (...)

Podstawa nabycia: decyzja stwierdzająca nabycie z mocy prawa nieodpłatnie trwały zarząd - numer RR-GN. (...)//06 z dnia 2006-09-15 Wojewody (...) w K. Dział III - bez wpisów Dział IV - bez wpisów

4.  Według zapisu w księdze parcel, (skorowidzu dziatek obowiązującym w katastrze gruntów przed wprowadzonym operatem ewidencji gruntów) w roku 1953 były wpisane działki:

-w karcie mapy 3. artykule matrykuły nr 116 - działka (...) o powierzchni 2.5550 ha -w karcie mapy 6. artykule matrykuły nr 542 działka (...) o powierzchni 0,7291 ha.

5.  Działka (...) w 1953r została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0.4052 ha - uległa podziałowi w 1967 - (...) o powierzchni 2.1498 ha - uległa podziałowi w 1957

-działka (...) w 1967r została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0.0295 ha. aktualnie wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...), KW

- (...) o powierzchni 0.0.3757 ha. częściowo zabudowana, aktualnie wpisana na rzecz małżeństwa W. L. i W. R. w rejestrze gruntów nr (...). KW (...)

-działka (...) w 1957r została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0.9553 ha - uległa podziałowi w 1995r - (...) o powierzchni 1,0679 ha - uległa podziałowi w 1961 r - (...) o powierzchni 0,0487 ha - uległa podziałowi w 1967r

- (...) o powierzchni 0,0194 ha - aktualnie jako droga wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...), KW GL 1W/ (...).

Jak wynika z sumy powierzchni działek (...). która wynosi 2.0913 ha przy podziale działki (...) powstał zapewne ubytek powierzchni o wielkości 0,0585 ha, co jest normalną rzeczą przy podziałach działek, wskutek ich nowego pomiaru i obliczenia całkowitej powierzchni. Nie ma jednak żadnego dokumentu geodezyjnego potwierdzającego ten ubytek.

-działka (...)r została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0,0016 ha, aktualnie wpisana na rzecz Gminy M. w rejestrze gruntów nr (...), KW GL 1W/ (...).

- (...) o powierzchni 0.9537 ha, aktualnie wpisana na rzecz N. B. w rejestrze gruntów nr (...), KW GL 1W/ (...).

-działka (...) w 196lr została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0,5300ha, uległa podziałowi w 1969r - (...) o powierzchni 0,5379 ha. uległa podziałowi w 1995r

-działka (...) w 1967r została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0,0033ha, aktualnie jako droga wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...), KW GL 1 (...).

- (...) o powierzchni 0,5379 ha, aktualnie jako droga wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...). KW (...).

-działka (...) w 1969r została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0.0306ha, uległa podziałowi w 1969r - (...) o powierzchni 0,4994ha, uległa podziałowi w 2006r

-działka (...) w 1995r została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0,001 lha, aktualnie jako droga wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...), KW GL 1 (...).

- (...) o powierzchni 0,002lha, aktualnie jako droga wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...), KW (...).

- (...) o powierzchni 0,5347ha, aktualnie jako działka przedmiotowa niniejszej opinii, wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...), KW (...) (wypis z księgi wieczystej w pkt 1

-działka (...) w 2005r została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0.0093ha, aktualnie jako droga wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...)

- (...) o powierzchni 0.0191 ha. aktualnie jako droga wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...).

Przy podziale tym stwierdzono ubytek powierzchni wielkości 0.0022ha.

-działka (...) w 2006r została podzielona na następujące działki, wpisane na rzecz T. J. w rejestrze gruntów nr (...). KW GL 1W// (...)

- (...) o powierzchni O. (...). wpisana jako tereny budowlane.

- (...) o powierzchni 0.4872 ha. wpisana jako tereny budowlane

6.  Działka (...) w 2005r została podzielona na następujące działki:

- (...) o powierzchni 0.2871 ha, aktualnie jako działka przedmiotowa niniejszej opinii, wpisana na rzecz Skarb Państwa w trwałym zarządzie Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w rejestrze gruntów nr (...). KW - (...) (wypis z księgi wieczystej w pkt Ib)

- (...) o powierzchni 0,4193 ha, aktualnie jako działka przedmiotowa niniejszej opinii, wpisana na rzecz Skarbu Państwa w rejestrze gruntów nr (...), KW GL 1 (...) (wypis z księgi wieczystej w pkt la).

- dowód opinia biegłego geodety A. F. ( karta 210-223)

Działka o numerze ewidencyjnym (...) o pow. 0.2878 ha ( KW – (...)) posiada wartość 28.500 zł.

- dowód: opinia biegłego z zakresu szacowania nieruchomości A. G. ( karta 302-349 i karta 378-395)

Powyższy Stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o przeprowadzone dowody:

Sąd w całości podziela opinię biegłych geodety i biegłego z zakresu szacowania nieruchomości. Wbrew zarzutom pozwanego konieczne było przeprowadzenie dowodu z opinii geodety celem precyzyjnego określenia stanu działek dochodzonych pozwem. Przy czym analiza Sądu , historii podziału działek przejętych w latach 50-tych jest tożsama z opinią biegłego geodety. Zbędne było przeprowadzanie dowodu z opinii biegłego na okoliczność wartości faktycznie odzyskanych przez powódkę działek. Okoliczność, że Komisja Majątkowa nie rozpoznała w pełnym zakresie wniosku powodowej Parafii jest bezsporne. Również w całości Sąd podziela opinię biegłego z zakresu szacowania nieruchomości. Biegły przeprowadził wszechstronną analizę rynku nieruchomości i z całą pewnością określił rzeczywistą wartość działki o numerze ewidencyjnym (...). W ostatecznym rezultacie strony zresztą tej wyceny nie kwestionowały. Sąd nie przeprowadzał dowodu z akt postępowania przed Komisją Majątkową gdyż było to zbędne. Wystarczającą wiedzę uzyskał Sąd z decyzji Komisji Majątkowej . Postępowanie przed tą Komisją zostało zakończone i brak jest podstaw aby w jakimkolwiek aspekcie to postępowanie oceniać czy korygować.

Sąd zważył co następuję:

Roszczenie powodowej Parafii R. Katolickiej p. w. św. J. w M. nie zasługuję na uwzględnienie albowiem wygasło.

Odnosząc się do zarzutów strony pozwanej po pierwszej kolejności należy stwierdzić, że powodowa Parafia zachowała termin 6 miesięczny wynikający z art. 4 ustęp 2 ustawy z 16.10.2010 r. o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczpospolitej Polskiej . Pozew bowiem wpłynął do tutejszego Sądu 29.07.2011 roku ( vide koperta karta 50), a zatem z zachowaniem terminu 6 miesięcznego od dnia 01.02.2011 r.

Zdaniem Sądu proboszcz powodowej Parafii był uprawniony do występowania z procesem w niniejszej sprawie. Bowiem w świetle kanonu 532 kodeksu prawa kanonicznego, które stanowi , że w załatwianiu wszystkich czynności prawnych proboszcz występuje w imieniu parafii zgodnie z przepisami prawa. W doktrynie przyjmuję się że przepis ten wskazuje wyłączną kompetencję proboszcza do załatwiania spraw parafii i jej reprezentowania. Nadto wynikający z kanonu (...) kodeksu prawa kanonicznego wymóg uzyskania przez zarządcę pisemnego zarządzenia ordynariusza na wszczęcie sprawy i zawiązanie sporu w sądzie należy rozumieć nie w zakresie ograniczenia kompetencji proboszcza do występowania w imieniu parafii z roszczenia do sądów powszechnych dlatego w toku procesu Sąd nie uwzględnił wniosku pozwanej o odrzucenie pozwu z braku zgody udzielonej proboszczowi przez właściwego ordynariusza do występowania z procesem ( postanowienie SA w Katowicach z 27.06.2012 r. – karta 177-182 akt sprawy).

Nie podzielił też Sąd zarzutu pozwanego, że brak było podstaw do składania wniosków o wszczęcie postępowania regulacyjnego przed Komisją Majątkową. Sąd w całości podziela pogląd powódki, że do przejęcia nieruchomości ziemskiej powodowej Parafii dokonane protokołem z 30.03.1950 r. nastąpiło z naruszeniem ustawy bowiem nieruchomości te nie przekraczały 100 ha wskazanych w ustawie, a mimo to zostały przejęte. Zresztą dlatego Komisja Majątkowa rozpoznawała wniosek powodowej Parafii.

Wreszcie bezspornym w sprawie jest zdaniem Sądu, że proboszcz powodowej Parafii nie prowadził i nie prowadzi gospodarstwa rolnego. Odmiennego twierdzenia pozwana nie udowodniła.

Wbrew też twierdzeniom pozwanego nie ulega wątpliwości, że powódka była właścicielem nieruchomości wskazanych w pozwie. Wynika to wprost z protokołu ich przejęcia na rzecz Skarbu Państwa.

Nie ulega też wątpliwości, że Komisja Majątkowa nie rozpoznała w całości wniosku powodowej Parafii i pozostało jej roszczenie o wartości 202.296 zł.

W toku procesu powódka sprecyzowała swoje żądanie w ten sposób, że domagała się przywrócenia własności działki o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 0.5347 ha ( (...) oraz zapłaty w kwocie 28.500 zł za działkę o numerze ewidencyjnym (...) o powierzchni 0.2871 ha ( KW (...)). Odnośnie działki (...) cofnęła powództwo zrzekając się roszczenia wskazując, że przedmiotowa działka stanowi obecnie składowisko skały. Wycofała też roszczenie ewentualne o zapłatę odszkodowania zawarte w pozwie.

Istota problemu w niniejszej sprawie sprowadza się do kwestii czy roszczenie zgłoszone przed Sądem jest tożsame z roszczeniem zgłoszonym przed Komisją Majątkową.

Z utrwalonego poglądu doktryny i orzecznictwa wynika, że postępowanie sądowe wszczęte w oparciu o ustawę z 16.10.2010 r. o zmianie ustawy o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP jest kontynuacją postępowania wszczętego w oparciu o art. 63 ustawy z 17.05.1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła (...) w RP. Roszczenie zgłoszone przed Sądem musi być tożsame z roszczeniem – wnioskiem złożonym do Komisji Majątkowej (oczywiście z zachowaniem 6 miesięcznego terminu co w niniejszej sprawie miało miejsce). Termin ten ma charakter materialno prawny i roszczenie nie zgłoszone w tym terminie wygasa.

W niniejszej sprawie roszczenie zgłoszone przed Sądem jest odmienne od wniosku złożonego przed Komisją Majątkową. Działki (...) powstały z podziału działki KW (...)-W i objęte są punktem 2 wniosku o wszczęcie postępowania regulacyjnego w którym to Parafia domagała się przyznania nieruchomości zamiennej ( karta 17 akt). Zatem skoro przed Sądem zgłosiła inne roszczenie, a to przywrócenie własności działki o numerze ewidencyjnym (...) i zapłatę za działkę o numerze ewidencyjnym (...) powództwo musiało zostać oddalone jako spóźnione. Natomiast roszczenie o przyznanie nieruchomości zamiennej zgłoszone przed Komisją Majątkową wygasło.

Wobec cofnięcia powództwa w przedmiocie przywrócenia własności działki o numerze ewidencyjnym (...) Sąd w tym zakresie postępowanie umorzył ( art. 355 kpc). Wobec cofnięcia powództwa ewentualnego o zapłatę postępowanie w tym zakresie również Sąd umorzył.

Po myśli art. 98 kpc strona powodowa jako przegrywająca proces została obciążona kosztami sądowymi ( kosztami opinii biegłych) oraz obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego pozwanemu.

Sędzia

14.01.2015 r.