Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 2 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Gdańsku – Wydział V Cywilny

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 2 marca 2016 r. w Gdańsku na rozprawie

sprawy z powództwa P. B.

przeciwko Skarbowi Państwa - (...) P.

o zapłatę

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Okręgowego w B.

z dnia 23 kwietnia 2015 r. sygn. akt I C 29/14

I.  oddala apelację;

II.  zasądza od powoda na rzecz Skarbu Państwa – Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego;

III.  zasądza od Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokata K. K. kwotę 120 (sto dwadzieścia) złotych, powiększoną o stawkę należnego podatku od towarów i usług, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Na oryginale właściwe podpisy.

Sygn. akt: V ACa 744/15

UZASADNIENIE

Powód P. B. wniósł o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – (...) w P. na swoją rzecz kwoty 30 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, a także zasądzenie od pozwanego na rzecz (...) w W. kwoty 100 000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty. Domagał się również zwrotu kosztów procesu. Powyższe roszczenia powód opierał na art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c., wskazując na fakt naruszenia jego dóbr osobistych podczas pobytu w (...)w P..

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.

Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 2015r. Sąd Okręgowy w B. oddalił powództwo (punkt 1), zasądził od powoda P. B. na rzecz Skarbu Państwa- Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kwotę 120 zł z tytułu zwrotu kosztów procesu (punkt 2), zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w B. na rzecz Kancelarii Adwokackiej adw. K. K. kwotę 120 zł powiększoną o należną stawkę podatku VAT z tytułu zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu (punkt 3) oraz kosztami sądowymi, od uiszczenia których powód był zwolniony, obciążył Skarb Państwa (punkt 4).

Sąd I instancji wskazał, że powyższy wyrok oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Powód przebywał w (...) w P. w latach 2005 – 2014r. (z przerwą około pół roku). W okresie pobytu powoda w (...) w P. występowało przeludnienie, jednakże po dniu 6 grudnia 2009r. w

stosunku do powoda nie były wydawane decyzje o umieszczeniu go w warunkach, w których nie miałby zagwarantowanej powierzchni mieszkalnej 3 m ². W trakcie odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności warunki sanitarno – lokalowe u pozwanego były trudne, jednocześnie jednak cele, w których przebywał powód wyposażone były w kącik sanitarny z płyty wiórowej. W celach zapewniona była wentylacja grawitacyjna – dokonywano okresowego przeglądu przewodów kominowych. W celach nie było ciepłej wody, jednakże osadzeni korzystali z kąpieli raz w tygodniu, każda z cel wyposażona była w czajnik lub grzałkę, dzięki której możliwe było podgrzanie wody i wykorzystanie jej np. do celów sanitarnych. Posiłki skazani otrzymywali trzy razy dziennie, w tym co najmniej jeden posiłek gorący. Powód otrzymywał także przydział środków higienicznych. Osadzeni mieli zapewnione oświetlenie dające światło rozproszone o natężeniu oświetlenie min. 200 luksów.

(...)

Powód składał skargi na działalność administracji (...), (...), które jednak okazały się bezzasadne.

Powyższy stan faktyczny Sąd I instancji ustalił za pomocą okoliczności bezspornych, dokumentów przedstawionych przez strony, których autentyczności i wiarygodności żadna ze stron nie kwestionowała, a także za pomocą zeznań świadków oraz przesłuchania strony powodowej w części, w której były one spójne, logiczne, racjonalne i korespondujące z pozostałym materiałem dowodowym.

Sąd a quo oddalił wniosek o przeprowadzenie dowodu z akt osobowych, jako zbędny z punktu widzenia rozstrzygnięcia. Dokumenty znajdujące się w aktach osobowych istotne z punktu widzenia rozstrzygnięcia sprawy, w szczególności

pisane przez powoda skargi i dokumenty dotyczące ich rozpatrzenia zostały załączone do akt sprawy w związku z tym zbędne było przeprowadzenie dowodu z całych akt osobowych.

W rozważaniach prawnych zawartych w uzasadnieniu wyroku Sąd I instancji zważył, że strona pozwana skutecznie zgłosiła zarzut przedawnienia roszczeń związanych ze zdarzeniami, które według powoda miały rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą pozwanego, zaistniałymi w okresie przed dniem 13 stycznia 2011r. Odwołując się do treści art. 442 ¹ § 1 k.c. Sąd I instancji podkreślił, że roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym przedawnia się z upływem lat 3 od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Mając na uwadze charakter roszczenia dochodzonego przez powoda Sad I instancji stwierdził, że o ewentualnej szkodzie (krzywdzie) i osobie obowiązanej do jej naprawienia powód wiedział już w momencie zaistnienia poszczególnych zdarzeń. Powód wiedział też od samego początku kto jest odpowiedzialny za taki stan rzeczy, mając na uwadze, że takie warunki zapewniał mu konkretny zakład karny, w którym odbywał karę pozbawienia wolności. Powód wniósł pozew w dniu 13 stycznia 2014r., co oznacza, iż ewentualne roszczenia powoda z tytułu naprawienia poniesionej krzywdy obejmujące okres sprzed dnia 13 stycznia 2011r. należało uznać za przedawnione.

Przechodząc do oceny zasadności powództwa nieobjętego zarzutem przedawnienia, Sąd I instancji zważył, że roszczenie powoda opiera się na przepisie art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c. Powód wskazywał na fakt naruszenia jego dóbr osobistych, powołując się m.in. na okoliczność urągających jego godności warunków bytowych i sanitarnych w (...) w P., osadzenia powoda w celi, w której nie było zapewnione 3 m ^{( 2)} powierzchni użytkowej na jedną osobę, odbiegającą od norm ilość i jakość jedzenia, a także fakt (...). Powód zgłaszał także zastrzeżenia w zakresie przeprowadzania kontroli osobistej.

Zdaniem Sądu Okręgowego w trakcie odbywania przez powoda kary pozbawienia wolności warunki sanitarno – lokalowe u pozwanego były, patrząc z

perspektywy osoby przebywającej na wolności trudne. Niemniej jednak nie zostało wykazane, aby nie zostały spełnione normy przewidziane przez przepisy wykonawcze w zakresie dostarczanych środków higienicznych i ilości dostarczanego wyżywienia. Innymi słowy nie zostało w sprawie wykazane, aby zostały naruszone przepisy m.in. art. 109 § 1 i 2 k.k.w., rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 2 września 2003r. w sprawie określenia wartości dziennej normy wyżywienia oraz rodzaju diet wydawanych osobom osadzonym w zakładach karnych i aresztach śledczych, a także obowiązującego w chwili osadzenia powoda u pozwanego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 17 października 2003r. w sprawie warunków bytowych osób osadzonych w zakładach karnych i aresztach śledczych. Sąd Okręgowy odwołując się do stanowiska Sądu Najwyższego wyrażonego w wyroku z dnia 20 grudnia 2010r. sygn. akt IV CSK 449/10, zważył, że panujący w zakładach karnych i aresztach śledczych dyskomfort stanowi element odbywania kary pozbawienia wolności, a rażąco naruszając porządek prawny i popełniając przestępstwo powód winien liczyć się z karą pozbawienia wolności i wszystkimi ograniczeniami i dolegliwościami z takiej kary płynącymi. W ocenie Sądu I instancji nie zostało wykazane, aby panujące w (...) w P. warunki bytowe i sanitarne zapewnione powodowi w okresie nieobjętym przedawnieniem naruszały jego dobra osobiste.

Przechodząc do kwestii osadzenia powoda w celach nie spełniających wymogu 3 m ² Sąd I instancji odwołał się do treści przepisów art. 110 § 2 k.k.w. i art. 248 § 1 k.k.w. Przesłuchiwany podczas rozprawy w dniu 9 kwietnia 2015r. powód zeznał, iż od 2009r. nie przebywał już w celach poniżej 3 m ².

(...)

wspólnie spożywali posiłki. Dopiero w tygodniu poprzedzającym przesłuchanie świadka (sierpień 2014r.), powód zgłosił, że został(...) Z zeznań powoda wynikało natomiast, iż od września 2014r. odbywa on karę w ZK R., zaś świadek G. zeznał, iż powodem (...)W sytuacji zatem sygnałów zagrożenia bezpieczeństwa powoda został on przeniesiony do innej jednostki penitencjarnej. Biorąc pod uwagę powyższe, w ocenie Sądu I instancji nie sposób stwierdzić zatem, iż dobra osobiste powoda zostały naruszone.

Nadto Sąd a quo wskazał, że z załączonej dokumentacji wynika, iż powód kierował także skargi na działania funkcjonariuszy służby więziennej, w tym także skargę do Sądu penitencjarnego (...). Powód nie wykazał, aby skarga ta została rozstrzygnięta po jego myśli. Sąd I instancji w tym zakresie odwołał się do stanowiska Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2012r. (sygn. akt IV CSK 276/11), zgodnie z którym sąd cywilny w sprawie o naruszenie dóbr osobistych skazanego nie może oceniać, czy dyrektor zakładu karnego, odmawiając przyznania skazanemu określonego w przepisach kodeksu karnego wykonawczego uprawnienia, działał zgodnie z prawem, bowiem do oceny tej uprawniony jest sędzia lub sąd penitencjarny w razie odwołania się skazanego od decyzji dyrektora lub podjęcia działania z urzędu.

Powód powoływał się także na fakt przeprowadzenia kontroli osobistych, które miało miejsce (...)i do którego w każdej chwili mogli wejść inni funkcjonariusze nie dokonujący kontroli. Sąd Okręgowy odwołując się do treści przepisu art. 116 § 3 i 4 k.k.w., zważył, że kontrole osobiste powinny być przeprowadzane w sposób i w warunkach zapewniających skazanym zachowanie prawa do prywatności, bez ingerencji w ich intymność i integralność psychiczną. Jednocześnie jednak względy bezpieczeństwa, powodowane różnym i nieprzewidywalnym zachowaniem osadzonych prowadzić mogą do wniosku, iż obecność więcej niż jednego funkcjonariusza podczas dokonywanej kontroli nie narusza automatycznie godności osobistej osadzonego. Powód nie wykazał natomiast w żaden sposób, aby podczas dokonywanych kontroli osobistych był przez tych funkcjonariuszy szkalowany czy poniżany.

Mając zatem na względzie wskazane powyższej okoliczności, Sąd Okręgowy uznał powództwo za nieuzasadnione w całości i w oparciu o art. 24 k.c. w zw. z art. 448 k.c . a contrario powództwo oddalił (pkt 1).

O kosztach procesu Sąd I instancji orzekł w myśl art. 98 k.p.c. i zgodnie z § 10 ust. 1 pkt 25 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 120 zł (pkt 2).

Nadto Sąd Okręgowy w pkt 3 wyroku zasądził od Skarbu Państwa- Sądu Okręgowego w B. na rzecz adwokat K. K. kwotę 120 zł powiększoną o należną stawkę podatku VAT, tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu.

Na podstawie przepisu art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych a contrario w pkt 4 wyroku Sąd obciążył Skarb Państwa kosztami sądowymi, od obowiązku ponoszenia których powód był zwolniony.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód, wnosząc o zmianę zaskarżonego wyroku i zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kwoty 30 000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty oraz zasądzenie od pozwanego na rzecz (...)w W. kwoty 100 000,00 zł wraz z ustawowymi odsetkami od daty uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty, względnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji, zasądzenie na rzecz pełnomocnika powoda kosztów pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w toku postępowania apelacyjnego według norm przepisanych oświadczając, że koszty te nie zostały zapłacone w całości lub części. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

1. naruszenie art. 24 k.c. w związku z art. 448 k.c. poprzez przyjęcie, że dobra osobiste powoda m.in. godność, wolność od nękania psychicznego i fizycznego,

prawo do intymności nie zostały naruszone przez pozwanego, co skutkowało odmową przyznania zadośćuczynienia,

2. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie oceny dowodów w sposób niewszechstronny w zakresie oceny warunków bytowych i sanitarnych zapewnionych powodowi w okresie przebywania w (...) w P..

W odpowiedzi na apelację pozwany wniósł o jej oddalenie i zasądzenie na rzecz pozwanego od powoda kosztów postępowania przed Sądem II instancji.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługuje na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podziela dokonane przez Sąd Okręgowy ustalenia faktyczne i rozważania w zakresie oceny materiału dowodowego oraz podstawy prawnej rozstrzygnięcia, przyjmując je za podstawę także własnego rozstrzygnięcia i odwołuje się do nich bez potrzeby ich powtarzania.

Odnosząc się w pierwszej kolejności do zarzutów naruszenia prawa procesowego należy stwierdzić, że są one bezzasadne. Zdaniem Sądu Apelacyjnego ustalając stan faktyczny Sąd Okręgowy nie dopuścił się naruszenia zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 233 § 1 k.p.c. W orzecznictwie przyjmuje się, że jeżeli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena Sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów i musi się ostać, choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Wyłącznie w przypadku, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie Sądu wykracza poza schematy logiki formalnej, albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo-skutkowych, to przeprowadzona przez Sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 27 listopada 2014r., III AUa 233/14, LEX nr 1602949, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 kwietnia 2001 r., II CKN 588/99, nie publ.,

wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 września 2002, II CKN 817/00, nie publ., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 kwietnia 2003 r., I CKN 160/01, nie publ.).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego przedstawiona w apelacji krytyka sędziowskiej oceny dowodów nie może odnieść skutku. Argumentacja użyta przez skarżącego w istocie opiera się na przedstawieniu własnej subiektywnej oceny materiału dowodowego. Należy zauważyć, że skarżący upatruje wadliwości tej oceny w sprzeczności dokonanych przez Sąd ustaleń z zeznaniami świadka A. S.. Skarżący podkreśla, że zeznania tego świadka wskazują na szereg działań lub zaniechań administracji zakładu karnego, które skutkowały naruszeniem dóbr osobistych powoda. Rzeczywiście analizując wyłącznie treść relacji tego świadka można byłoby przyjąć, że panujące w (...) P. warunki mogły budzić zastrzeżenia, tym niemniej trafnie Sąd I instancji takie postrzeganie przez powoda i tego świadka warunków panujących w zakładzie karnym przypisał ich subiektywnej ocenie. Skarżący nie podważył tej argumentacji. Nie wiadomo bowiem z jakich przyczyn Sąd miałby inaczej ocenić te zeznania. Nie można przeoczyć, że nie korelują one z wnioskami, jakie można wyprowadzić z treści notatki sporządzonej przez inspektora D. K. (k. 5-6) oraz protokołów kontroli oświetlenia i kontroli przewodów kominowych. Ponadto wskazać należy, że świadek A. S. zeznał, iż po jego skardze w 2012 roku cela została wyremontowana. Nie znajdują również potwierdzenia zarzuty powoda odnośnie nękania psychicznego, w których eksponował on fakt osadzenia (...)Nie korelują one bowiem z treścią pozostałego materiału dowodowego, w tym sprawozdań z postępowań wyjaśniających i zeznań M. B., a zatem osoby, która wiedzę o relacjach między osadzonymi w zakładzie karnym nabyła w związku z wykonywaniem obowiązków zawodowych. Podobnie kwestia naruszenia prawa do intymności została oceniona przez Sąd I instancji prawidłowo, bowiem twierdzenia powoda nie znalazły odzwierciedlenia w pozostałym materiale dowodowym – notatce służbowej (...) M. S..

Na tle prawidłowych ustaleń również prawidłowo zastosował Sąd Okręgowy prawo materialne, a zarzut naruszenia przez Sąd I instancji art. 24 k.c. w zw. z art.

448 k.c. okazał się bezpodstawny. Prawidłowo w ocenie Sądu Apelacyjnego uznał Sąd Okręgowy, że przeprowadzone w sprawie postępowanie dowodowe nie pozwala na stwierdzenie, by w realiach przedmiotowej sprawy doszło do naruszenia dóbr osobistych powoda. Powód nie zdołał wykazać, aby był nękany psychicznie i fizycznie Na rozprawie przed Sądem Okręgowym w dniu 9 kwietnia 2015r. powód zeznał, że „było zgłaszane, że jest konflikt, ale że nie było śladów widocznych tego konfliktu, to wychowawcy nic z tym nie robili”. Wskazać jednak należy, że na pytania wychowawcy o relacje ze współosadzonymi, powód odpowiadał, że „się dogadują”, ale „nie odpowiada mu całokształt” (dowód: notatki służbowe wychowawcy M. B.). Zatem w ocenie Sądu Apelacyjnego w tym zakresie zasadnie Sąd I instancji uznał, że nie sposób stwierdzić, aby dobra osobiste powoda zostały naruszone. Powód nie zdołał również wykazać, by doszło do bezprawnego naruszenia jego godności i prawa do intymności. Powód na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2015r. twierdził również, że podczas kontroli osobistej (...)żaluzja w oknie nie była zasłaniana i inni osadzeni wracając ze spaceru mogli się przyglądać. Jednakże zeznania te nie korelują w tym zakresie z treścią notatki służbowej (...) M. S.. W ocenie Sądu Apelacyjnego w tym stanie rzeczy Sąd I instancji zasadnie uznał powództwo za nieuzasadnione w całości.

Skarżący w wywiedzionej apelacji podnosi również, że Sąd I instancji nie odniósł się w żaden sposób do faktu osadzenia go (...). Wskazać jednak należy, że powód ani w pozwie, ani na żadnym innym etapie postępowania przed Sądem I instancji nie wskazywał na te okoliczności. Z tych przyczyn zarzut podniesiony w uzasadnieniu apelacji nie może zostać uznany za uzasadniony.

Mając powyższe na uwadze, nie podzielając zarzutów apelacji ani argumentacji zgłoszonej na ich poparcie, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. oraz art. 11 ust. 3 ustawy z dnia 8 lipca 2005r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa w zw. z § 10 ust. 1 pkt 25 w zw. z §

12 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej prze radcę prawnego ustanowionego z urzędu (t.j. Dz. U. z 2013r. poz. 490 ze zm.). W ocenie Sądu Apelacyjnego brak było podstaw do nieobciążania powoda kosztami postępowania apelacyjnego. W judykaturze Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przekonanie strony o zasadności zajmowanego stanowiska, które może przemawiać za nieobciążaniem jej kosztami przegranego procesu przed Sądem pierwszej instancji, przestaje być aktualne w postępowaniu apelacyjnym (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 30 marca 2012 r., III CZ 13/12, Lex nr 1164738, z dnia 15 czerwca 2011 r., V CZ 24/11, Lex nr 898277.; z dnia 5 października 2011 r., IV CZ 48/11, nie publ.).

Nadto Sąd Apelacyjny orzekł o kosztach niepłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu apelacyjnym na podstawie art. 22 ³ ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz. U. z 2016r. poz. 233) w zw. z § 10 ust. 1 pkt 25 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 wskazanego wyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r.