Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 września 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił H. S. (1) prawa do emerytury. W uzasadnieniu decyzji organ, powołując się na przepis art. 184 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wskazał, że ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego 60 lat dla mężczyzn oraz 55 lat dla kobiet, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (1 stycznia 1999 r.) osiągnęli okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat oraz okres składkowy i nieskładkowy wynoszący 20 lat dla kobiet. Emerytura przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego bądź przekazania środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu za pośrednictwem Zakładu na dochody Budżetu Państwa.

Organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęła krótszy, niż wymagany przez ustawodawcę ogólny staż pracy w ilości 22 lat, 3 miesięcy i 2 dni oraz osiągnęła krótszy staż pracy w szczególnych warunkach w ilości 14 lat, 9 miesięcy i 23 dni. (decyzja k. 11 akt ZUS)

W odwołaniu złożonym w dniu 12 października 2015 r. do Sądu Okręgowego w Łodzi wnioskodawczyni uznała powyższą decyzję za krzywdzącą i wniosła o przyznanie prawa do świadczenia emerytalnego. Ubezpieczona podniosła, że zgodnie z przedstawionymi świadectwami pracy okres od 8.02.1989 r. do 16.05.1989 r. tj. urlopu macierzyńskiego powinien zostać uznany jako praca w warunkach szczególnych, gdyż zgodnie z obowiązującym prawem osobom przebywającym na urlopach macierzyńskich przysługują takie same uprawnienia za ten okres jak przy świadczeniu pracy. Wnioskodawczyni podkreśliła, że pracodawca zaliczył do pracy w warunkach szczególnych pierwszy okres urlopu macierzyńskiego. (odwołanie k. 2)

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie wywodząc jak w zaskarżonej decyzji. Dodatkowo ZUS podkreślił, że uwzględnił z tytułu zatrudnienia H. S. (1) w (...) w L. wyłącznie okres zatrudnienia od 01.09.1976 r. do 11.09.1986 r. i od tego okresu odliczył okres urlopu bezpłatnego w wymiarze jednego miesiąca. Organ rentowy uznał, że w okresie spornym H. S. (2) nie wykonywała prac w szczególnych warunkach na stanowisku tkacza. Okres od dnia 08.02.1989 r. do dnia 16.05.1989 r. został uwzględniony w stażu sumarycznym jako okres składkowy. Na uwzględniony przez ZUS wymiar okresów pracy w szczególnych warunkach składa się też okres zatrudnienia od 24.01.1994 r. do 31.12.1998 r. (odpowiedź na odwołanie - k. 4 - 4 verte)

Na terminie rozprawy w dniu 9 maja 2016 r. pełnomocnik ZUS wniósł o oddalenie odwołania i oświadczył, że przesłanki stażu ogólnego wnioskodawczyni spełnia oraz oświadczył, że nie kwestionuje, że ubezpieczona w latach 1986 – 1992 przebywała na urlopie macierzyńskim i wychowawczym.

Wnioskodawczyni poparła odwołanie i oświadczyła, że nie kwestionuje okresów pracy w warunkach szczególnych wyliczonych przez ZUS. (protokół rozprawy z dnia 9.05.2016 r. oświadczenie pełnomocnika ZUS k. 13, oświadczenie wnioskodawczyni k. 13)

Sąd Okręgowy w Łodzi ustalił następujący stan faktyczny:

H. S. (1) urodziła się w dniu (...) (okoliczność bezsporna)

W okresie od 01.09.1976 r. do 29.02.1992 r. wnioskodawczyni była zatrudniona na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w Zakładach (...) w Ł. . W okresie od 01. do 30.07.1977 r. H. S. (2) przebywała na urlopie bezpłatnym. W okresie od 12.09.1986 r. do 29.02.1992 r. ubezpieczona korzystała z urlopu wychowawczego . W trakcie urlopu wychowawczego, tj. w dniu 8.02.1989 r. wnioskodawczyni urodziła drugie dziecko i do dnia 16 maja 1989 r. pobierała zasiłek macierzyński. (świadectwo pracy k. 4 akt kapitałowych ZUS, świadectwo pracy w warunkach szczególnych k. 4 akt ZUS, odpis skrócony aktu urodzenia k. 3)

W okresie od 01.09.1976 r. do 11.09.1986 r. (z odliczeniem urlopu bezpłatnego od 01. do 30.07.1977 r.) H. S. (1) stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w szczególnych warunkach przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych jako tkacz określoną w wykazie A dziale VIII poz. 4 pkt. 7 wykazu stanowiącego załącznik Nr 4 do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego ( Dz. Urz. (...) Nr 4 z późn. zm.). (bezsporne, a nadto świadectwo pracy w warunkach szczególnych k. 4 akt ZUS)

W okresie od 24.01.1994 r. do 31.05.2002 r. wnioskodawczyni była zatrudniona na umowę o pracę w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) SA w Ł. i w tym okresie od 24.01.1994 r. do 31.12.1998 r. ubezpieczona stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywała pracę w szczególnych warunkach przy produkcji i wykańczaniu wyrobów włókienniczych jako tkacz określoną w wykazie A dziale VIII poz. 4 pkt. 7 wykazu stanowiącego załącznik Nr 4 do Zarządzenia Nr 7 Ministra Przemysłu Chemicznego i Lekkiego z dnia 7 lipca 1987 w sprawie prac wykonywanych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w zakładach pracy resortu przemysłu chemicznego i lekkiego ( Dz. Urz. (...) Nr 4 z późn. zm.). (bezsporne, a nadto świadectwo pracy w warunkach szczególnych k. 5 akt ZUS)

Wnioskodawczyni posiada łącznie 22 lata, 3 miesiące i 2 dni okresów składkowych i nieskładkowych. (okoliczność bezsporna)

Ubezpieczona nie przystąpiła do Otwartego Funduszu Emerytalnego. (okoliczność bezsporna)

W dniu 24 sierpnia 2015 r. ubezpieczona złożyła wniosek o przyznanie prawa do emerytury. (wniosek k. 1 – 8 akt ZUS)

Decyzją z dnia 14 września 2015 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w Ł. odmówił H. S. (1) prawa do emerytury. Organ rentowy wskazał, że wnioskodawczyni na dzień 1 stycznia 1999 r. osiągnęła krótszy, niż wymagany przez ustawodawcę staż pracy w szczególnych warunkach w ilości 14 lat, 9 miesięcy i 23 dni. (decyzja k. 11 akt ZUS)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie, w szczególności o dokumenty zawarte w załączonych do akt sprawy aktach ZUS. Zebrany w sprawie materiał dowodowy nie budzi wątpliwości, pozwalając tym samym na wydanie rozstrzygnięcia

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył, co następuje:

Odwołanie wnioskodawczyni H. S. (1) nie jest zasadne, co skutkuje jego oddaleniem.

Zgodnie z treścią art. 184 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz. 748 ) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 roku przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym niż 60 lat - dla kobiet i 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27, tj. 20 lat dla kobiet.

Zgodnie z ust. 2 powołanego artykułu emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa .

Jak wynika z cytowanych przepisów datą istotną dla oceny uprawnień wnioskodawczyni jest w przypadku art. 184, data 1 stycznia 1999 roku (art. 196 ustawy). Wnioskodawczyni musi zatem spełnić wskazane w przepisie art. 184, wymogi stażowe w dniu 1 stycznia 1999 r., aby uzyskać emeryturę na jego podstawie, po osiągnięciu wieku emerytalnego.

Na mocy § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8 poz. 43 z późn. zm.), pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

3) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

Na dzień 1 stycznia 1999 r. wnioskodawczyni H. S. (1) ma udokumentowane 22 lata, 3 miesiące i 2 dni ogólnego stażu pracy, co jest ostatecznie bezsporne.

Na gruncie przywołanych przepisów podkreślić należy jednak, że do przyznania emerytury konieczne jest, aby wszystkie wskazane w cytowanych przepisach przesłanki zostały spełnione łącznie. Wnioskodawczyni musi zatem wykazać, nie tylko, że spełniła warunki stażowe w postaci wymaganego 25-letniego stażu ogólnego, ale także 15‑letniego stażu pracy w warunkach szczególnych na dzień 1 stycznia 1999 roku. Bez kumulatywnego spełnienia powyższych warunków prawo do emerytury w oparciu o art. 184 powołanej ustawy, nie przysługuje.

W przedmiotowym postępowaniu ustalono, że od dnia 12.09.1986 r. ubezpieczona przebywała na urlopie wychowawczym, w okresie którego tj. w dniu (...) urodziła drugie dziecko. Z tego właśnie względu od dnia 8.02.1989 r. do 16.05.1989 r. pobierała ona zasiłek macierzyński. Urlop wychowawczy zakończyła z dniem 29.02.1992 r.

Zatem sporny okres (od 8.02.1989 r. do 16.05.1989 r.) przypada w czasie, kiedy ubezpieczona korzystała z urlopu wychowawczego i nie świadczyła pracy w warunkach szczególnych. Co więcej bezpośrednio przed rozpoczęciem pobierania zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia drugiego dziecka, czyli przed datą 8.02.1989 r. ubezpieczona nie wykonywała pracy w takich warunkach a po zakończeniu pobierania tego zasiłku macierzyńskiego, czyli po 16.05.1989 r. także nie powróciła do pracy w warunkach szczególnych, bo kontynuowała urlop wychowawczy a następnie została rozwiązana umowa o pracę i przez kolejne dwa lata wnioskodawczyni nie świadczyła pracy.

Do okresu pracy w szczególnym charakterze nie wlicza się okresu urlopu wychowawczego, gdyż przez pracę w szczególnych warunkach rozumie się wykonywanie pracy o określonym charakterze, a nie pozostawanie w stosunku pracy, nie ma podstaw do zaliczenia urlopu wychowawczego do okresu pracy w szczególnych warunkach, skoro pracownik w czasie tego urlopu jest zwolniony z obowiązku świadczenia takiej pracy w takich, szczególnych warunkach. Ponadto, w okresie urlopu wychowawczego pracownik jest zwolniony z obowiązku świadczenia pracy w celu umożliwienia pracownikowi sprawowania osobistej opieki nad małym dzieckiem ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 6 czerwca 2006r., I UK 338/05, LEX nr 375608, por. też wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2002r., I PKN 11/01). Cel urlopu wychowawczego jest więc inny od celu urlopu macierzyńskiego, zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy z powodu choroby lub urlopu dla poratowania zdrowia. Urlop wychowawczy nie jest okresem niezbędnym do regeneracji sił i zapewnienia możności dalszego wykonywania pracy, jak powyższe okresy. Uprawnienie do wcześniejszej emerytury jest przywilejem przysługującym osobom, które przez określony czas wykonywały pracę w tzw. szczególnych warunkach lub charakterze. Również z istoty urlopu bezpłatnego wynika, że w tym okresie następuje zawieszenie podstawowych praw i obowiązków stron wynikających ze stosunku pracy, jeżeli przepis wyraźnie nie stanowi inaczej. Okres ten bowiem nie jest - co do zasady - okresem prawnie równoważnym ze świadczeniem pracy.

Okresami pracy uzasadniającymi prawo do świadczeń na zasadach określonych
w Rozporządzeniu z dnia 7.02.1983r. są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu obowiązującym na danym stanowisku pracy. Chodzi tu o faktyczne wykonywanie pracy, stale i w pełnym wymiarze, zatem nie o formalne pozostawanie w stosunku pracy. Skoro tak, to tym bardziej formalne trwanie zatrudnienia nie jest wystarczającym argumentem za doliczaniem do okresu pracy w szczególnych warunkach okresu niewykonywania pracy w czasie korzystania z urlopu wychowawczego. Powyższe oznacza, że okres urlopu wychowawczego można uwzględnić wyłącznie w ogólnym stażu ubezpieczeniowym, ale okres ten nie stanowi okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

W przedmiotowym postępowaniu wnioskodawczyni wniosła jednak o uwzględnienie do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu od 8.02.1989 r. do 16.05.1989 r., gdy pobierała zasiłek macierzyński z tytułu urodzenia drugiego dziecka w okresie urlopu wychowawczego.

Podkreślić należy, że w judykaturze wykształcił się pogląd zgodnie, z którym przerwy w pracy spowodowane czasową niezdolnością do jej świadczenia w związku z chorobą ewentualnie porodem i korzystaniem z wynagrodzenia lub świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tego tytułu, są okresami,
w których ubezpieczony zachowuje status osoby wykonującej pracę w szczególnych warunkach.

Sąd w niniejszym postępowaniu co do zasady podziela to stanowisko w odniesieniu do ubezpieczonych wykazujących w obecnym stanie prawnym (czyli po dokonanej w 2004 r. zmianie art.32 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) wymagany staż pracy w warunkach szczególnych na dzień 1.01.1999 r.

Powyższe nie oznacza jednak, że także wnioskodawczyni H. S. (1) należy uwzględnić sporny okres do stażu pracy w warunkach szczególnych tylko z tej przyczyny, że z uwagi na obowiązujące przepisy nabyła ona prawo do zasiłku macierzyńskiego w czasie przebywania na urlopie wychowawczym. Wspomniana okoliczność nie niweczy bowiem prawidłowości stwierdzenia, że zarówno przed nabyciem prawa do tego zasiłku macierzyńskiego (w styczniu 1989 r.) ubezpieczona nie wykonywała pracy w warunkach szczególnych, bo już od 12.09.1986 r. czyli od powyżej dwóch lat korzystała z urlopu wychowawczego, jak i po zakończeniu jego pobierania (od czerwca 1989 r.) nie wykonywała takiej pracy, bo nadal korzystała z urlopu wychowawczego aż do dnia 29.02.1992 r.

Tymczasem przyjętą w orzecznictwie zasadą zaliczania do okresów pracy w szczególnych warunkach pewnych okresów jej faktycznego nieświadczenia jest to, aby owe okresy nieświadczenia pracy w warunkach szczególnych i tym samym braku narażenia na ich oddziaływanie na organizm pracownika, były bezpośrednio poprzedzone w czasie wykonywaniem takiej pracy i aby po ich zakończeniu następował powrót do wykonywania takiej pracy.

Na takich zasadach zaliczany jest do okresu pracy w warunkach szczególnych okres zasadniczej służby wojskowej i na takich zasadach zaliczane są okresy pobierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego w okresie czasowej niezdolności do pracy lub czasowej niemożności jej wykonywania z uwagi na urodzenie dziecka, przy czym te ostatnie jako okresy niezbędne do regeneracji sił i zapewnienia możności dalszego wykonywania takiej pracy.

Trzeba jednak pamiętać, że zaliczanie tych okresów stanowi wyjątek od ogólnych zasad ustalania stażu pracy w warunkach szczególnych, wymuszony poniekąd zmianą regulacji prawnej, a skoro tak to niezasadnym byłoby dalsze jego rozszerzanie na odmienne stany faktyczne. (vide wyrok SA w Katowicach z 3.12.2015 r., III AUa 329/15, opubl. portal orzeczeń)

Gdyby nawet przyjąć, że wnioskodawczyni rozpoczęła urlop wychowawczy bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, poprzedzonym pracą na stanowisku w warunkach szczególnych i następnie w okresie urlopu wychowawczego ponownie przebywała na urlopie macierzyńskim pobierając stosowny zasiłek, to i tak nie można byłoby tego okresu zaliczyć do pracy w warunkach szczególnych, nawet nie tylko dlatego , że dalej wnioskodawczyni przebywała na urlopie wychowawczym, ale przede wszystkim dlatego , że po jego zakończeniu nie powróciła do pracy na dotychczasowe lub inne stanowisko pracy wykonywane w warunkach szczególnych. Trudno przyjąć, że sam fakt pobierania zasiłku macierzyńskiego pozwala na zaliczenie tego okresu do pracy w warunkach szczególnych. Gdyby przyjąć taką wadliwą interpretację, to każdy okres urlopu macierzyńskiego podlegałby zaliczeniu do pracy w warunkach szczególnych, nawet ten, gdy w okresie poprzedzającym urlop macierzyński i po jego zakończeniu, pracownica wykonywała prace nie zaliczane do prac w warunkach szczególnych.

Konkluzja ta wynika z usytuowania przepisu w ustawie i jego kontekstu, dotyczącego regulacji prawnej dotyczącej liczenia stażu pracy wykonywanej przez pracownika w warunkach szczególnych.

Mając na względzie powyższe brak jest podstaw prawnych do zaliczenia ubezpieczonej do stażu pracy w warunkach szczególnych spornego okresu pobierania zasiłku macierzyńskiego przypadającego w okresie korzystania z urlopu wychowawczego i tym samym nie poprzedzonego wykonywaniem pracy w warunkach szczególnych.

W tym miejscu zatem uznać należy, że H. S. (1) nie spełniła jednego z wymaganych przez ustawodawcę warunków do uzyskania prawa do emerytury określonych na mocy art. 184 ustawy, to jest nie posiada wymaganego stażu pracy w szczególnych warunkach w ilości 15 lat. Bezprzedmiotowym jest więc badanie pozostałych przesłanek warunkujących przyznanie powyższego świadczenia.

Zgodnie bowiem z treścią art. 100 ust. 1 cytowanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS prawo do świadczeń określonych w ustawie powstaje z dniem spełnienia wszystkich warunków wymaganych do nabycia tego prawa.

Mając na uwadze wskazane wyżej okoliczności Sąd Okręgowy w Łodzi, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie H. S. (1), jako niezasadne uznając tym samym prawidłowość wydanej w dniu 14 września 2015 r., decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych II Oddziału w Ł..

ZARZĄDZENIE

odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni.