Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Katowicach III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 7 kwietnia 2016r. w Katowicach

sprawy z odwołania S. W. (S. W. )

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

o prawo do emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.

od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w Katowicach z dnia 27 marca 2015r. sygn. akt XI U 1558/14

zmienia zaskarżony wyrok i oddala odwołanie.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA M.Żurecki /-/SSO del. A.Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

Sygn. akt III AUa 988/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony S. W. wniósł odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z dnia 5 czerwca 2014r. odmawiającej przyznania
mu prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach. Domagał się przyznania mu prawa do tego świadczenia, przy uwzględnieniu okresu pracy
w (...) w D. od 17 września 1973r. do 31 maja 1976r.
na stanowisku wagowego.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania, zarzucając brak podstaw do zaliczenia ubezpieczonemu spornego okresu do pracy w warunkach szczególnych, z uwagi na brak świadectwa pracy w tych warunkach. Ubezpieczony nie udowodnił 15 lat takiej pracy,
a jedynie 12 lat, 3 miesiące i 8 dni.

Wyrokiem z dnia 27 marca 2015r. Sąd Okręgowy w Katowicach zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał ubezpieczonemu prawo do emerytury, począwszy
od 1 maja 2014r.

Sąd I instancji ustalił, że ubezpieczony ukończył 60 lat w dniu (...).
Nie jest członkiem OFE. W dniu 29 maja 2014r. złożył wniosek emerytalny. Na dzień
1 stycznia 1999r. udowodnił ponad 25 lat okresów składkowych i nieskładkowych, z czego organ rentowy uznał mu 12 lat, 3 miesiące i 8 dni pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.

W okresie od 17 września 1973r. do 30 października 1973r. ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w K.
na stanowisku dyspozytora, a od 1 listopada 1973r. do 31 maja 1976r. - w (...)
w D. na stanowisku wagowego. Jego praca polegała na ważeniu
i rozdysponowaniu betoniarek i betonowozów, przyjmowaniu beczkowozów z cementem
i kierowaniu ich pod silosy, czym zajmował się stale i w pełnym wymiarze. Ważone pojazdy przewoziły beton, cement, kruszywa, piasek, żwir, chemikalia i impregnaty do betonu. Praca ubezpieczonego związana była z permanentnym narażeniem na wpływ substancji pylących
i żrących oraz hałas. O zapyleniu w miejscu pracy świadczyło to, iż drzewa i trawa wokół były białe, co potwierdzili jego współpracownicy - świadkowie: J. W. - operator betonowni i P. K. - wagowy.

Sąd I instancji zważył, iż odwołanie ubezpieczonego zasługuje na uwzględnienie. Powołał się przy tym na przepis art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r.
o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r.,
poz. 1440 z późn. zm.) w związku z art. 32 tej ustawy i przy zastosowaniu § 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze
(Dz. U z 1983r., nr 8, poz. 43 z późn. zm.).

Sąd Okręgowy podkreślił, iż praca, którą ubezpieczony wykonywał, jako wagowy,
jest zaliczana do prac wykonywanych w szczególnych warunkach wymienionych
w wykazie A dział V pod poz. 15 cytowanego rozporządzenia, gdzie ujęto prace
przy produkcji betonu kruszywowego. Doliczenie jej do uznanego przez organ rentowy okresu pracy w warunkach szczególnych sprawia, iż na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczony wykazał wykonywanie tej pracy przez ponad 15 lat. Uprawnia go to do uzyskania emerytury w obniżonym wieku. Dlatego też Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję i na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. przyznał mu to świadczenie od 1 maja 2014r., tj. od pierwszego dnia miesiąca, w jakim złożył wniosek.

Apelację od tego wyroku wniósł organ rentowy.

Apelujący domagał się zmiany zaskarżonego wyroku przez uznanie, iż zaskarżona decyzja odmawiająca ubezpieczonemu prawa do emerytury, jest prawidłowa.

Zarzucił zaskarżonemu wyrokowi:

- naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię, a w szczególności przepisu art. 184 w związku z art. 32 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z § 8 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze;

- niewyjaśnienie wszystkich okoliczności mających wpływ na rozstrzygnięcie.

Organ rentowy nie zgodził się z rozstrzygnięciem Sądu I instancji podnosząc,
że poczynił on ustalenia w oparciu o zeznania świadków pozostające w całkowitej sprzeczności z dokumentami ubezpieczonego. Z zeznań tych wynika, że ubezpieczony przez cały sporny okres od 17 września 1973r. do 31 maja 1976r. pracował na stanowisku wagowego, pomimo, iż w jego świadectwie pracy wskazano, iż w okresie od 17 września 1973r. do 31 października 1973r. był zatrudniony na stanowisku dyspozytora. W jego aktach znajduje się też angaż z 31 października 1973r. na stanowisko dyspozytora i wypełniony
przez niego kwestionariusz osobowy z Przedsiębiorstwa Budowlanego w E., w którym sam wskazał, że w latach 1974-1976 pracował w (...) na stanowisku dyspozytora. Powyższe sprzeczności, przy braku akt osobowych ubezpieczonego, wykluczają możliwość zaliczenia mu spornego okresu do pracy w warunkach szczególnych.

Apelujący podniósł również, że praca na stanowisku wagowego nie stanowi pracy wymienionej w dziale V poz. 15 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r.
Jak wynika z jednoznacznych zeznań świadków i przesłuchania ubezpieczonego,
nie pracował on bowiem na wydziale produkcyjnym, lecz transportowym, a świadczona przez niego praca nie jest pracą przy produkcji betonu kruszywowego.

W odpowiedzi na apelację ubezpieczony wniósł o jej oddalenie.

Powołując się na ugruntowane poglądy orzecznictwa, ubezpieczony podniósł,
iż dla oceny, czy świadczył pracę w warunkach szczególnych, nie ma istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, lecz rodzaj powierzonej mu pracy, a ta była pracą świadczoną w tych warunkach.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Przedstawione w uzasadnieniu wyroku Sądu I instancji ustalenia poczynione przez ten Sąd są nieprecyzyjne, a dokonana na ich podstawie ocena prawna zasadności odwołania
nie może być uznana za prawidłową, co słusznie zarzucał apelujący.

Prawo ubezpieczonego do emerytury w obniżonym wieku wynika z prawidłowo powołanego prze Sąd Okręgowy art. 184 ust. 1 i 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach
i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2015r., poz. 748 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą emerytalną, w myśl którego ubezpieczonym urodzonym po dniu
31 grudnia 1948r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego
w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1.  okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymaganym w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku niższym, niż 65 lat dla mężczyzn oraz

2.  okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27.

Emerytura, o której mowa w ust. 1 przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia
do otwartego funduszu emerytalnego, albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Zgodnie z art. 32 ust. 1 tej ustawy, ubezpieczonym urodzonym przed 1 stycznia 1949r., będącym pracownikami, o których mowa w ust. 2-3, zatrudnionym w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, przysługuje emerytura w wieku niższym,
niż określony w art. 27 ust. 1. W myśl art. 32 ust. 2 ustawy, za pracowników zatrudnionych
w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia.

Z mocy art. 32 ust. 4 ustawy, wiek emerytalny, o którym mowa w ust. 1, rodzaje prac lub stanowiska oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych,
tj. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze
(Dz. U. z 1983r. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Stosownie do § 3 tego rozporządzenia,
do uzyskania prawa do emerytury wymagany jest dla mężczyzn okres zatrudnienia
w wymiarze 25 lat. Przepis § 4 ust. 2 rozporządzenia przewiduje, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo
do emerytury, jeżeli osiągnie wiek emerytalny, wynoszący dla mężczyzn 60 lat
i ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w warunkach szczególnych. Z mocy § 2 ust. 1 rozporządzenia, praca w warunkach szczególnych winna być wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku.

Jak słusznie zauważył organ orzekający, na dzień 1 stycznia 1999r. ubezpieczony wykazał 25-letni okres składkowy i nieskładkowy, w dniu (...) osiągnął 60 rok życia i nie jest członkiem OFE. Sporne pomiędzy stronami pozostawało jedynie udowodnienie przez niego 15-letniego okresu pracy w warunkach szczególnych na dzień
1 stycznia 1999r. Organ rentowy uznał ubezpieczonemu jedynie 12 lat, 3 miesiące i 8 dni takiej pracy, co Sąd I instancji bezpodstawnie podważył.

Ustalenie, czy przed 1 stycznia 1999r. ubezpieczony świadczył jeszcze pracę
w warunkach szczególnych, wymagało bardziej precyzyjnych ustaleń, niż poczynione
przez Sąd I instancji. Dokonując ich w trybie art. 382 k.p.c., Sąd odwoławczy ujawnił,
iż decyzjami z dnia 6 i 20 listopada 2012r. organ rentowy odmówił już ubezpieczonemu prawa do emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach wskazując,
że udowodnił on jedynie 3 lata, 2 miesiące i 9 dni pracy w szczególnych warunkach.
Na podstawie świadectwa wykonywania pracy w tych warunkach uznano, iż realizował ją
w okresie od 12 września 1995r. do 31 grudnia 1998r. na stanowisku majstra
w (...) S.A. w K.. W kolejnej decyzji odmownej z 12 czerwca 2013r., wydanej
z uwzględnieniem nowego świadectwa pracy w warunkach szczególnych przyjęto,
że wykazał on już 12 lat, 3 miesiące i 8 dni pracy w szczególnych warunkach, w tym okres
od 1 czerwca 1982r. do 31 lipca 1991r. na stanowisku mistrza wytwórni betonu
w (...) w K.. W odwołaniu od tej decyzji ubezpieczony domagał się jedynie uznania za pracę w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 21 czerwca 1976r. do 15 lipca 1981r. w Przedsiębiorstwie (...)
w K. na stanowisku kontrolera jakości produkcji. Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowy w Katowicach z dnia 2 października 2013r., wydanym w sprawie o sygn.
XI U 3573/12, oddalono odwołanie ubezpieczonego od tej decyzji.

Sąd Okręgowy nie zaliczył ubezpieczonemu wówczas do pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia na stanowisku kontrolera jakości produkcji, albowiem nie świadczył on jej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w tych warunkach. Jak wynikało
z przesłuchania ubezpieczonego w toku poprzedniej sprawy, kontrolując jakość produkowanego betonu w spornym okresie codziennie, przez część dniówki przebywał
na terenie Zakładu Produkcji (...) i to nie na ternie węzła betoniarskiego,
lecz w pomieszczeniach kierowników Betoniarni. Czynności kontrolne wykonywał wyrywkowo i nie każdego dnia. Poza tym, wyjeżdżał na budowy lub do dostawców kruszywa i cementu.

Sąd I instancji uznał wówczas, iż ubezpieczony wykonywał pracę w szczególnych warunkach stale i w pełnym wymiarze czasu pracy jedynie w okresie oddelegowania
do Zakładu Produkcji (...) w O. od jesieni 1978r. do maja 1979r. Wówczas, jako mistrz, niewątpliwie sprawował nadzór nad pracami przy produkcji betonu stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Sąd zakwalifikował ten okres jego zatrudnienia
do pracy ujętej w stanowiącym załącznik do powołanego na wstępie rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. wykazie A, dziale XIV, pod poz. 24, polegającej na kontroli międzyoperacyjnej, kontroli jakości produkcji i usług oraz dozorze inżynieryjno- technicznym na oddziałach i wydziałach, w których, jako podstawowe, wykonywane są prace wymienione w wykazie. Okres ten nie był jednak wystarczający do wykazania przez ubezpieczonego
na dzień 1 stycznia 1999r. 15 lat pracy w szczególnych warunkach. Z mocy art. 365 § 1 k.p.c., przy rozpoznaniu niniejszej sprawy Sąd jest związany ustaleniami faktycznymi, stanowiącymi podstawę prawomocnego rozstrzygnięcia w poprzedniej sprawie prowadzonej pomiędzy stronami o to samo świadczenie (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 marca 2012r.,
I UK 339/11). Wobec braku nowych dowodów z wnioskowanego okresu zatrudnienia ubezpieczonego w Przedsiębiorstwie (...) w K.,
na stanowisku kontrolera jakości produkcji od 21 czerwca 1976r. do 15 lipca 1981r., do pracy w warunkach szczególnych należy zatem zaliczyć jedynie okres od jesieni 1978r. do maja 1979r., co winno było znaleźć się w polu zainteresowania organu orzekającego w niniejszej sprawie.

Trafne są zarzuty apelującego, zgodnie z którymi ustalenia Sądu Okręgowego
nie dawały mu podstawy do uznania, iż ubezpieczony wykonywał w ogóle pracę
przy produkcji betonu kruszywowego, wymienioną w obejmującym przemysł materiałów budowlanych dziale V pod poz. 15 wykazu A, stanowiącego załącznik do powołanego rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r., a tym bardziej, że czynił to stale
i w pełnym wymiarze. Jak wynika ze świadectwa pracy ubezpieczonego, od 17 września 1973r. do 30 października 1973r. ubezpieczony był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Budownictwa (...) w K. na stanowisku dyspozytora. Żaden
z przeprowadzonych dowodów nie potwierdza, by pracował wówczas przy produkcji betonu. Realizacja obowiązków na tym stanowisku musi się przy tym wiązać głównie z czynnościami administracyjnymi, polegającymi na kierowaniu betoniarek do odbiorców bez potrzeby uczestniczenia w procesie produkcji betonu.

Co się tymczasem tyczy pracy ubezpieczonego w (...) w D. na stanowisku wagowego od 1 listopada 1973r. do 31 maja 1976r., to jak wynika
z zeznań jego współpracowników - świadków: J. W. i P. K., jego praca polegała na przyjmowaniu beczkowozów z cementem i betoniarek oraz kierowaniu
ich w odpowiednie miejsca, a także na ważeniu samochodów bez ładunku, bądź pojazdów przewożących beton, cement, kruszywa, piasek, żwir, chemikalia i impregnaty do betonu. Odbywało się to w odległości około 50 metrów od węzła produkcyjnego. Ustalenia te dokonane na podstawie zeznań świadków pokrywają się przy tym z przesłuchaniem ubezpieczonego w poprzedniej sprawie prowadzonej pomiędzy stronami. Niewątpliwie,
przy tym nadal część pracy ubezpieczonego związana była z obowiązkami dyspozytora, skoro jeszcze w dniu 31 października 1973r. otrzymał angaż na to stanowisko i sam wskazał
na zajmowanie go w latach 1974-1976 w kwestionariuszu osobowym z Przedsiębiorstwa Budowlanego w E..

Niezależnie od tego, czy w spornym okresie ubezpieczony wykonywał
w przeważającym zakresie obowiązki wagowego, czy dyspozytora, Sąd I instancji błędnie zakwalifikował je do szeroko rozumianych prac przy produkcji betonu. Każda norma prawna z zakresu ubezpieczeń społecznych musi być tymczasem wykładana ściśle, co oznacza prymat dyrektyw wykładni językowej w odniesieniu do pozostałych metod wykładni, w tym wykładni systemowej i wykładni historycznej lub celowościowej, co wynika z uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008r. (I UZP 6/08; OSNAPiUS z 2009r., nr 9-10, poz. 120)
i powołanego tam orzecznictwa. Interpretując zgodnie z tą zasadą ściśle sformułowanie „prace przy produkcji”, nie można do nich zaliczyć prac związanych z rozdysponowaniem betoniarek do odbiorów, a tym bardziej prac polegających na ważeniu pojazdów z różnym załadunkiem lub bez niego, jak wadliwie uczynił to Sąd Okręgowy. Ogół czynności podejmowanych przez ubezpieczonego wcale nie był związany z produkcją betonu, skoro
nie odbywały się one w obrębie węzła betoniarskiego. Nie miały one charakteru produkcyjnego, lecz transportowy. Ubezpieczony musiał mieć tego świadomość, skoro
w poprzednim postępowaniu nie domagał się zaliczenia tego okresu do pracy w warunkach szczególnych.

Akcentowane przez ubezpieczonego okoliczności, odnoszące się do szkodliwości jego pracy wynikającej z narażenia na wpływ substancji pylących, żrących i hałas oraz fakt uzyskiwania przez niego dodatku za pracę w warunkach szczególnych, nie stanowią przesłanki do uznania pracy za świadczoną w warunkach szczególnych. Stanowi ją bowiem wyłącznie praca wymieniona w załączniku do powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r., do której praca związana z realizacją obowiązków dyspozytora, ani wagowego nie należała. Przeciwne wnioski organu orzekającego
nie zasługują na aprobatę.

Na uwagę zasługuje przy tym fakt, że współpracujący z ubezpieczonym w spornym okresie świadek P. K. otrzymał świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych, którego wydania odmówiono ubezpieczonemu, co budzi uzasadnione wątpliwości co do tożsamości świadczonej przez nich pracy. Natomiast przy założeniu,
że jej charakter w przypadku ubezpieczonego i świadka był identyczny, uznać należy,
iż z przyczyn wskazanych powyżej, nie było podstaw także do wydania świadkowi takiego dokumentu. Niezależnie od powyższego, podkreślić wypada, iż sprawę każdego ubezpieczonego należy oceniać indywidualnie, biorąc pod uwagę całość zebranego w sprawie materiału dowodowego. W przypadku ubezpieczonego, nie dawał on Sądowi I instancji żadnych podstaw do zaliczenia pracy świadczonej przez niego w spornym okresie
do wykonywanej w warunkach szczególnych, a co za tym idzie - do przyznania mu z tego tytułu emerytury.

Mając powyższe na względzie, na mocy art. 386 § 1 k.p.c., Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok i oddalił odwołanie.

/-/SSA J.Pietrzak /-/SSA M.Żurecki /-/SSO del. A.Petri

Sędzia Przewodniczący Sędzia

JR