Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

G. P. złożył wniosek o zasądzenie od Skarbu Państwa – Prezesa Sądu Rejonowego (...) kwoty 80.000 zł wraz z odsetkami w ustawowej wysokości od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Dochodzona kwota stanowić miała (biorąc pod uwagę modyfikację uzasadnienia roszczenia w piśmie procesowym z 25.01.2016 r. – k. 428 – 431) zadośćuczynienie i odszkodowanie za niesłuszne skazanie oraz niesłuszne stosowanie względem wnioskodawcy środka karnego oraz dozoru kuratora w związku z wyrokiem Sądu Rejonowego (...) z 21.12.2011 r. w sprawie o sygn. VIII K 1067/11.

Na rozprawie w dniu 2.03.2016 r. wnioskodawca wskazał z kolei, że dochodzi kwoty 80.000 zł jedynie z tytułu zadośćuczynienia (k. 443v – 444).

Wnioskodawca G. P. ma lat 58. Od urodzenia mieszka w C., stamtąd też pochodzi jego rodzina, nazwisko P. jest tam znane, również za sprawą jego przodków. Wnioskodawca jest w mieście osobą szeroko rozpoznawalną. G. P. cieszył się dobrą opinią. Pozostawał od kilku lat w nieformalnym związku z S. W., oboje zamieszkiwali wraz z dorastającą córką S. J. G..

Dowód: przesłuchanie wnioskodawcy – k. 441v – 442

G. P. udzielał się również społecznie, jako ratownik (...), w szczególności przy zabezpieczaniu regat organizowanych dla dzieci, a także w klubie żużlowym w T.. Miał również bliski kontakt z kilkuletnim wnukiem, był z nim związany emocjonalnie. Wnioskodawca często sprawował nad nim opiekę, zwłaszcza kiedy córka szła do pracy – odbierał go z przedszkola, prowadził do lekarza, zabierał na zawody żużlowe. Wnuk często przebywał u niego w domu i zostawał na noc. G. P. był człowiekiem pełnym inicjatywy, energii, aktywnym towarzysko.

Dowód: przesłuchanie wnioskodawcy – k. 442 – 443v, zeznania świadka S. P. – k. 444 - 445

J. G. sprawiała problemy wychowawcze. W jej wychowanie angażował się również G. P.. J. G. przekazała pracownikom szkoły, do której uczęszczała, że wnioskodawca dopuszcza się wobec niej molestowania seksualnego. Wskutek zawiadomienia złożonego przez szkołę wszczęto w tej sprawie postępowanie karne przeciwko wnioskodawcy. Wyrokiem Sądu Rejonowego (...) z dnia 21 grudnia 2011 r., zapadłym w sprawie o sygn. VIII K 1067/11 G. P. uznany został za winnego tego, że w okresie od lipca 2009 roku do kwietnia 2011 roku w C. doprowadził małoletnią poniżej 15 lat J. G. do poddania się innej czynności seksualnej w ten sposób, że dotykał jej piersi i pupy, rozpinał stanik. wypowiadał do niej słowa o charakterze propozycji seksualnych, w lipcu 2009 roku nocą wszedł do jej pokoju zdjął pidżamę dotykał jej narządów płciowych, położył jej rękę na swoim członku, w grudniu 2010 roku przyciskał ją do siebie, całował i lizał po ciele, wkładał swój język do jej buzi, to jest uznał go za winnego przestępstwa z art. 200 § 1 kk w zw. z art. 12 kk i za to, na podstawie art. 200 § 1 kk wymierzył mu karę 2 lat pozbawienia wolności, której wykonanie zostało warunkowo zawieszone na okres 5 lat próby. Sąd oddał oskarżonego pod dozór kuratora sądowego w okresie próby (pkt III wyroku) oraz orzekł grzywnę w wysokości 100 stawek dziennych po 30 zł. Na podstawie art. 41a § 1 kk Sąd zobowiązał oskarżonego do powstrzymywania się od przebywania w miejscach i środowiskach szkolnych dzieci i młodzieży poniżej 15 roku życia oraz kontaktowania się z małoletnimi poniżej 15 roku życia bez obecności ich dorosłych opiekunów (pkt V wyroku). Sąd orzekł również o kosztach procesu, obciążając oskarżonego opłatą (900 zł) oraz wydatkami Skarbu Państwa (1384,93 zł). W pisemnym uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, ze ustalając stan faktyczny oparł się na zeznaniach J. G., M. W., I. M., J. R., L. W. i W. W.. Wnioskodawca nie wniósł apelacji. Wyrok uprawomocnił się 11 lutego 2012 r. i zostało wszczęte postępowanie wykonawcze.

Dowód: akta sprawy VIII K 1786/13 – w szczególności k. 246 – 247, 250 – 263, 268

W dniu 14 marca 2012 r. wydane zostały zarządzenia w sprawie wykonania wyroku – między innymi powierzono dozór kuratorowi oraz doręczono odpis wyroku Urzędowi Gminy w C. i KP w C. (odnośnie pkt V wyroku).

Dowód: akta sprawy VIII K 1786/13 – k. 294

Postanowieniem z 3.08.2012 r. Sąd Rejonowy (...) rozstrzygnął wątpliwości co do wykonania środka karnego w postaci zobowiązania oskarżonego do powstrzymywania się od przebywania w miejscach i środowiskach szkolnych dzieci i młodzieży poniżej 15 roku życia oraz kontaktowania się z małoletnimi poniżej 15 roku życia bez obecności ich dorosłych opiekunów w ten sposób, iż zobowiązał Wójta Gminy C. do poinformowania dyrektorów szkół podstawowych i gimnazjalnych zlokalizowanych na terenie gminy C. o treści tego środka.

Dowód: akta sprawy VIII K 1786/13 – k. 271 – 273, 296 - 297

Kurator sądowy objął dozorem G. P. i sporządził pierwsze sprawozdanie 23.04.2012 r. Kurator podejmował szereg innych czynności w ramach dozoru, z udziałem nie tylko samego wnioskodawcy, ale też innych osób ze środowiska, w jakim funkcjonował G. P.. W dniu 20.04. 2012 r. kurator przeprowadził wywiad z byłą żoną wnioskodawcy, w dniu 21.04.2012 r. przybył do wnioskodawcy z niezapowiedzianą wizytą i przeprowadził wywiad z S. P., 23.04.2012 r. zasięgnął informacji o wnioskodawcy w Izbie Wytrzeźwień. Kurator odbył kolejne niezapowiedziane wizyty u skazanego wówczas G. P. w dniach 26.05.2012 r. (w tym dniu przeprowadził też wywiad z partnerką wnioskodawcy), 16.06.2012 r. (połączona z wywiadem wśród sąsiadów oraz zasięgnięciem informacji w jednostce Policji),18.07.2012 r., 23.08.2012 r., 16.09.2012 r., 28.102.12 r., 18.11.2012 r., 13.12.2012 r., 10.01.2013 r., 11.02.2013 r., 20.03.2013 r., 10.04.2013 r., 30.04.2013 r., 30.05.2013 r., 20.06.2013 r., 14.07.2013 r., 9.08.2013 r., 22.09.2013 r., 12.10.2013 r., 21.11.2013 r., 11.12.2013 r.

Ponadto przy okazji wizyt w miejscu zamieszkania wnioskodawcy kurator przeprowadzał wywiad środowiskowy wśród sąsiadów pytając, czy jest on widywany w miejscach, gdzie przebywają dzieci i młodzież poniżej 15 roku życia bez obecności ich dorosłych opiekunów, a także, czy jest widywany w obecności osób niepełnoletnich „sam na sam”. Kurator zasięgał również takich informacji w komisariacie Policji. Z kolei dnia 24.06.2013 r. G. P. stawił się na wezwanie kuratora zawodowego.

Dowód: teczka dozoru (w aktach sprawy VIII K 1786/13)

W dniu 26 lipca 2013 r. do Sądu Rejonowego (...) wpłynęło pismo od J. G., w którym wnosiła o „wycofanie” zeznań złożonych przez nią w roku 2011 r., gdyż obecnie od dłuższego czasu nie bierze narkotyków i nie pije alkoholu, myśli trzeźwo i obecnie nie jest pewna, czy opisywane przez nią wcześniej zachowania G. P. miały w rzeczywistości miejsce.

Dowód: akta sprawy VIII K 1786/13 – k. 281

Obrońca G. P. złożył wniosek o wznowienie postępowania. W toku tego postępowania J. G. odwołała swoje wcześniejsze zeznania. Sąd Okręgowy (...) wyrokiem z dnia 26.11.2013 r. (sygn. akt IX Ko 115/13) wznowił postępowanie w sprawie przeciwko G. P. prawomocnie zakończonej wyrokiem Sądu Rejonowego (...) z dnia 21.12.2011 r. sygn. akt VIII K 1067/11 oraz uchylił punkty I, II, III, IV, V i VII wyroku i przekazał w tym zakresie sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu (...).

Dowód: akta sprawy VIII K 1786/13 – k. 286 – 292

W Sądzie Rejonowym (...) sprawa została zarejestrowana pod sygn. VIII K 1786/13. Zarządzeniem z 20.12.2013 r. w sprawie „cofnięcia” prawomocności wycofano kartę karną, zakreślono numer karty dłużnika, wycofano dokumentację z Zespołu (...) i zażądano zwrotu dokumentacji od Urzędu Gminy w C. oraz KP w C..

Dowód: akta sprawy VIII K 1786/13 – k. 307

Sprawa rozpoznana została ponownie na rozprawie w terminach od 11.02.2014 r. do 13.11.2014 r. Wydanym w dniu 13.11.2014 r. wyrokiem Sąd Rejonowy (...) uniewinnił G. P.. W pisemnym uzasadnieniu tego wyroku Sąd przedstawił ustalenia sprowadzające się do tego, że zachowania G. P. wobec J. G. nie miały podtekstu seksualnego, a zarzucane mu działania nie miały miejsca. Sąd zdezawuował przy tym zeznania J. G. oraz L. i W. W. złożone w postępowaniu przygotowawczym i w czasie pierwszego rozpoznania sprawy.

Dowód: akta sprawy VIII K 1786/13 – k. 316 - 451

Postępowanie wykonawcze w sprawie o sygn. VIII K 1067/11 umorzone zostało postanowieniem z 4.03.2014r.

Dowód: postanowienie – teczka dozoru – k. 173

Skazanie wnioskodawcy za przypisany mu czyn negatywnie wpłynęło na jego opinię w mieście. W związku z wykonaniem środka karnego oraz dozorem sprawowanym przez kuratora, o skazaniu dowiedzieli się nie tylko urzędnicy gminni, ale też pracownicy wszystkich placówek oświatowych w gminie, jak również policjanci. Kurator regularnie rozmawiając z sąsiadami, informował ich, za jakie przestępstwo skazany został G. P.. Informacje te rozchodziły się pomiędzy mieszkańcami. Była żona wnioskodawcy krzyknęła do niego na podwórku „ty pedofilu”, o skazaniu wspominał mu dzielnicowy, dyrektorka szkoły spotkana pod sklepem. Znajomi pytali go, czy to prawda, że został skazany. Wnioskodawca utracił przy tym część znajomych i przyjaciół, którzy – jak odczuwał – nabrali do niego dystansu, nie byli szczerzy w kontaktach. Kiedy w sprawie pasierbicy próbował interweniować w MOPRze, kierowniczka tej instytucji powiedziała, że z jego „ojczymostwa wyszło tyle, że ma wyrok”. Wszystko to wywoływało u G. P. negatywne emocje, poczucie napiętnowania, niezasłużonej krzywdy, biorąc zwłaszcza pod uwagę, że chodziło tu o przestępstwo przeciwko wolności seksualnej popełnione na szkodę małoletniej, pozostającej po części pod jego faktyczną opieką. Wnioskodawca miał poczucie, że takie zachowania oraz ich sprawcy są oceniani w społeczeństwie bardzo negatywnie.

Dowód: przesłuchanie wnioskodawcy – k. 441v – 443, zeznania świadka S. P. – k. 444 - 445v

Wskutek skazania i orzeczonego zakazu, wnioskodawca utracił możliwość realnego wpływu na losy pasierbicy, J. G., o którą się martwił. W tym okresie została ona umieszczona w rodzinie zastępczej, następnie w domu dziecka w T., a potem – wobec jej złego zachowania – w R., skąd uciekła, po czym zaszła w ciążę i miała zostać umieszczona w domu poprawczym, jednak ostatecznie trafiła do domu samotnej matki. W tym czasie wnioskodawca bezsilnie obserwował, jak postępuje proces jej demoralizacji.

Dowód: przesłuchanie wnioskodawcy – k. 441v – 443, zeznania świadka S. P. – k. 444 - 445v

Skutki orzeczonego zakazu negatywnie wpłynęły na jego relacje z wnukiem, które znacznie się pogorszyły. Mając świadomość treści wyroku, wnioskodawca zaprzestał odbierania wnuka z przedszkola, bojąc się, że znajdzie się w sytuacji sam na sam z dziećmi, nie wychodził z nim, nie odprowadzał do przedszkola, nie chodził na uroczystości przedszkolne (Dzień Dziadka), nie kąpał wnuka, powstrzymywał się przed okazywaniem mu czułości. Bał się, że jego zachowanie może być przez osoby trzecie interpretowane jako złamanie zasad wykonywania środka karnego, a nawet, opacznie, jako zachowania mające podtekst seksualny.

Dowód: przesłuchanie wnioskodawcy – k. 441v – 443, zeznania świadka S. P. – k. 444 - 445v

Fakt skazania, wykonywania środka karnego i dozoru kuratora powodował również napięcia pomiędzy wnioskodawcą i jego partnerką, a następnie żoną – S. P.. Czuli się oni niezrozumiali i nie mający oparcia jako osoby noszące niezasłużone piętno „pedofila” i „wyrodnej matki”, dochodziło między nimi z tego powodu do kłótni, okresów izolowania się od siebie.

Dowód: przesłuchanie wnioskodawcy – k. 441v – 443, zeznania świadka S. P. – k. 444 - 445v

Wnioskodawca źle znosił regularne wizyty kuratora, który napominał go, jak ma postępować, by nie uchybić zakazowi, co było tym boleśniejsze, że G. P. wewnętrznie nie zgadzał się z wyrokiem, a mimo to respektował wynikające z niego ograniczenia. Negatywne emocje pomiędzy nim a żoną eskalowały podczas wizyt kuratora.

Dowód: przesłuchanie wnioskodawcy – k. 443v, zeznania świadka S. P. – k. 445v

Pomimo wydania wyroku uniewinniającego, G. P. nie powrócił do dawnej aktywności społecznej i towarzyskiej. Nie udało mu się już odbudować poprzedniej relacji z wnukiem. Już po uniewinnieniu zdarza się, że inne osoby dopytują o skazanie, wnioskodawca ma wrażenie, że nie odzyskał w pełni dobrego imienia. Nadal odczuwa psychiczne następstwa skazania, powraca u niego obawa, czy jego zachowania wobec dzieci nie będą niewłaściwie odczytane, czuje się skrępowany z tego powodu. Jest bierny, odczuwa brak radości życia.

Dowód: przesłuchanie wnioskodawcy – k. 441v – 443, zeznania świadka S. P. – k. 444 - 445v

Sąd uznał za wiarygodne wszystkie przeprowadzone dowody, a więc przede wszystkim dokumenty zawarte w aktach postępowania karnego, w którym zapadł wyrok skazujący, wraz z przynależną do nich teczką dozoru. W szczególności, okoliczności dotyczące wykonywania dozoru przez kuratora sądowego oraz orzeczonego środka karnego, wynikające z tych dokumentów, znajdują potwierdzenie i uzupełnienie w dowodach z przesłuchania wnioskodawcy oraz zeznaniach S. P.. Zarówno zeznania świadka, jak i stwierdzenia wynikające z przesłuchania G. P. są jasne, logiczne, wzajemnie się potwierdzają i uzupełniają. W toku postępowania nie ujawniono żadnych okoliczności podważających ich wiarygodność.

Wprawdzie ogólne zasady odpowiedzialności Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonych mu czynności określają przepisy kodeksu cywilnego (a jest to odpowiedzialność oparta na zasadzie ryzyka za zawinione zachowania funkcjonariusza państwowego), jednakże, jak stanowi art. 421 k.c., przepisy art. 417-419 k.c. nie mają zastosowania, jeżeli odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego jest uregulowana w przepisach szczególnych.

Ugruntowane jest przy tym stanowisko, że przepisy art. 552 i n. k.p.k., określające reguły odpowiedzialności Skarbu Państwa za niewątpliwie niesłuszne skazanie, są przepisami szczególnymi w rozumieniu art. 421 k.c. modyfikującymi zasady odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej. (tak np. wyrok SA w Poznaniu z 16.04.2015 r., sygn. I ACa 213/15, LEX nr 1808722).

Tym samym szkoda, za którą odpowiada Skarb Państwa, może zostać spowodowana również niezawinionymi zachowaniami funkcjonariusza, co jest możliwe tylko dlatego, że mamy tu do czynienia z zasadą ryzyka. Sąd podziela w pełni pogląd, że „ustawodawca, normując odpowiedzialność cywilną na zasadzie ryzyka, jeżeli uznaje to za konieczne, wyraźnie wskazuje okoliczności ograniczające, a nawet wyłączające taką odpowiedzialność (przesłanki egzoneracyjne), np. art. 433, 434 i 435 k.c. Jeżeli takie okoliczności nie zostaną wyraźnie, i to ustawowo, określone, to mamy wówczas do czynienia z zasadą pełnego ryzyka. Przepisy wskazujące przesłanki (okoliczności) egzoneracyjne jako przepisy wyjątkowe (szczególne) nie podlegają wykładni rozszerzającej (L. Paprzycki [w:] Paprzycki L.K. (red.), Grajewski J., Steinborn S., Komentarz aktualizowany do art. 425-673 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz.U.97.89.555) - komentarz do art. 552 kpk).

W związku z powyższym, o ile nie zachodzą żadne przesłanki egzoneracyjne wymienione w art. 533 § 1 k.p.k., nie można "wartościować" wyroków uniewinniających, zaś ocena niewątpliwej niesłuszności skazania dokonywana jest w takich sytuacjach właśnie przez pryzmat ostatecznego prawomocnego rozstrzygnięcia (patrz wyrok SN z 29.04.2015 r., sygn. II KK 30/15, LEX 1712829, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 września 1999 r., sygn. akt I KZP 27/99, OSNKW z 1999 r., z. 11-12, poz. 72, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 czerwca 2002 r., sygn. akt V KKN 125/00, OSNKW z 2002 r., z 9 - 10, poz. 80, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 kwietnia 2006 r., sygn. akt V KK 329/05, OSNKW z 2006 r., z. 1, poz. 814).

W tym kontekście całkowicie irrelewantne stają się argumenty oparte na roli J. G. (której nieprawdziwe zeznania mogły być zresztą weryfikowane i oceniane również w kontekście innych dowodów w toku postępowania karnego), niewniesieniu apelacji od wyroku skazującego, zgodności z prawem działań funkcjonariuszy publicznych w toku procesu.

W realiach niniejszej sprawy spełnione zostały wszystkie przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa:

1. Wobec G. P. orzeczono środek karny oraz środek związany z poddaniem sprawcy próbie, w postaci dozoru kuratora;

2. środki te były wykonane częściowo;

3. w wyniku wznowienia postępowania nastąpiło uniewinnienie wnioskodawcy;

4. istnieje związek przyczynowy między wykonaniem wskazanych wyżej środków a doznaniem krzywdy przez G. P.: zastosowanie tych środków, jak wyżej wskazano, spowodowało rozgłoszenie wśród mieszkańców C. informacji o skazaniu, charakterze przypisanego czynu a tym samym spowodowało wywołanie odbieranych przez wnioskodawcę jako bardzo bolesne, aczkolwiek typowych, reakcji otoczenia; ponadto krzywdę wywoływały same regularne wizyty kuratora, a także – świadomość ciążących na wnioskodawcy ograniczeń, możliwych konsekwencji i wynikające stąd zmiany zachowania, pogorszenie relacji z bliskimi osobami, znajomymi, ograniczenie aktywności, a w końcu – także mające źródło w tych przeżyciach zmiany w psychice, usposobieniu. Tego rodzaju następstwa jawią się przy tym jako normalne, typowe i ich związek z wykonaniem wyroku ma charakter bezpośredni.

Sąd w postępowaniu karnym, stosując odpowiednie zasady i reguły prawa cywilnego, zobligowany jest do ustalenia wysokości zadośćuczynienia, uwzględniając rodzaj naruszonych dóbr osobistych wnioskodawcy, skalę ich naruszeń oraz skutki z nich wypływające, jak również występujące w określonej sprawie szczególne okoliczności dotyczące osoby pokrzywdzonej. Kwota zadośćuczynienia ze względu na niematerialny charakter krzywdy opiera się na uznaniu sędziowskim. Wysokość zadośćuczynienia z jednej strony winna przedstawiać wartość ekonomicznie odczuwalną, z drugiej zaś powinna być utrzymana w rozsądnych granicach, odpowiadających aktualnym warunkom i przeciętnej stopie życiowej. Zasada umiarkowanego, tj. wyważonego i sprawiedliwego rozmiaru zadośćuczynienia słusznie łączy się z wysokością stopy życiowej społeczeństwa, gdyż zarówno ocena jego wysokości pozostawać musi w związku z poziomem życia (patrz - wyrok SA w Katowicach z dnia 24 kwietnia 2007 r., sygn. II AKa 71/2007, Lex Polonica nr 1909842, postanowienie SN z dnia 19 października 2010 r., sygn. II KK 196/2010, Lex Polonica nr 2418417, wyrok SA w Katowicach z dnia 7 lutego 2008 roku, sygn. II AKa 22/08, KZS 2008/7-8/105). Oceny wysokości zadośćuczynienia należy przy tym dokonywać z punktu widzenia przeciętnego człowieka, a nie subiektywnego odczucia aresztowanego, natomiast kwota zadośćuczynienia musi być kwotą słuszną ale niewygórowaną, w szczególności nie może to być kwota prowadząca do niestosownego wzbogacenia się tą drogą (wyrok SA w Krakowie z 30 grudnia 2004r. AKa 260/04, KZS 2005/2/44).

Biorąc pod uwagę opisane wyżej okoliczności w postaci cierpień wnioskodawcy wywołanych wykonaniem orzeczonych środków, Sąd w całości uwzględnił wniosek co do kwoty zadośćuczynienia, określając jego wysokość na 80.000 zł.

Należy mieć w szczególności na względzie charakter czynu przypisanego niesłusznie wnioskodawcy, ponieważ rzutuje on znacząco na rozmiar cierpień związanych z wykonaniem środka karnego i sprawowaniem dozoru. Wnioskodawca swoim zachowaniem godzić miał w wolność seksualną innej osoby małoletniej, córki swojej partnerki, nad którą on sam sprawował również faktyczną pieczę. Taki charakter czynu potęgował poczucie wstydu, skrępowania, napiętnowania. Wykonanie środka karnego w znaczący sposób wywarło negatywnie na bieżące funkcjonowanie wnioskodawcy we wszystkich istotnych wymiarach, zarówno w wymiarze kontaktów z wnukiem, partnerką (a następnie żoną) i jej córką, aktywności społecznej, a także w relacjach w ramach całej społeczności C.. Należy podkreślić, że nie samo ogłoszenie wyroku, a właśnie jego wykonanie spowodowało powstanie krzywdy w tak znacznym rozmiarze. Czas stosowania tych środków był na tyle długi, że nie tylko wywołał, ale i utrwalił wszystkie negatywne następstwa wykonania wyroku. Sąd miał na uwadze, że wnioskodawca cieszył się wcześniej bardzo dobrą opinią, podejmował różnego rodzaju aktywności, miał dobre, satysfakcjonujące relacje rodzinne i społeczne. Pomimo prawomocnego uniewinnienia, nie odzyskał do końca dobrego imienia, powstałe negatywne następstwa wykonania orzeczonych środków w dużej części pozostały, na trwale zmieniając na niekorzyść życie wnioskodawcy. Tym samym okres, w jakim występuje szkoda znacznie przekracza sam okres stosowania zakazu oraz dozoru kuratora.

Sąd zasądził również odsetki ustawowe od 2.10.2015 r. do dnia 2015 r. oraz odsetki ustawowe za opóźnienie od 1.01.2016 r. do dnia zapłaty (biorąc pod uwagę zmianę treści art. 481 k.c. od 1.01.2016 r.). Zakreślając termin, od którego powstał obowiązek zapłaty odsetek przez dłużnika, popadającego w opóźnienie w przypadku niespełnienia świadczenia niezwłocznie po wezwaniu (art. 476 k.c.), Sąd miał na uwadze, że wezwanie to nastąpiło w dniu 25.09.2015 r. wskutek doręczenia odpisu wniosku.

W realiach tej sprawy, kiedy to po wniesieniu wniosku sprawa pozostawała we właściwości sądu cywilnego, wniosek doręczony został Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa, która na tym etapie była legitymowana do reprezentowania Skarbu Państwa (art. 4 ust. 1 pkt 2, art. 8 ust. 1 pkt 1 Ustawy z 8.07.2005 r. o Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa) – i złożyła odpowiedź na pozew w dniu 22.10.2015 r.

Sąd prezentuje pogląd, iż odsetki ustawowe od zadośćuczynienia zasądza się od daty doręczenia odpisu wniosku organowi uprawnionemu do reprezentowania Skarbu Państwa. Znajduje on oparcie w przepisach art. 481 § 1 k.c. i art. 455 k.c. Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody. Stosownie natomiast do art. 455 k.c. jeżeli termin spełnienia świadczenia nie jest oznaczony, ani nie wynika z właściwości zobowiązania, świadczenie powinno być spełnione niezwłocznie po wezwaniu dłużnika do wykonania. Zobowiązaniem bezterminowym jest również zobowiązanie do zapłaty zadośćuczynienia pieniężnego za krzywdę (vide wyrok Sądu Najwyższego, z dnia 22 lutego 2007 r., sygn. akt I CSK 433/06, publ. Lex nr 274209; wyrok Sądu Najwyższego, z dnia 28 czerwca 2005 r., sygn. akt I CK 7/05, publ. Lex nr 153254). Przy odpowiedzialności deliktowej wezwanie do zapłaty związane jest z datą doręczenia odpisu pozwu (wniosku), chyba że strona wykaże istnienie wcześniejszego wezwania przedsądowego (vide wyrok Sądu Najwyższego, z dnia 20 stycznia 2004 r., sygn. akt II CK 364/02, publ. Lex nr 347285). Powyższa reguła znajduje jednocześnie zastosowanie zarówno do odszkodowania, jak też do zadośćuczynienia za doznaną krzywdę. Reasumując, należy stwierdzić, że w sytuacji wezwania dłużnika do zapłaty, popadnie on w opóźnienie, jeżeli niezwłocznie świadczenia nie spełni, a skoro wnioskodawca nie wzywał wcześniej Skarbu Państwa do zapłaty dochodzonego zadośćuczynienia, to równoznaczne z takim wezwaniem stanie się doręczenie stronie przeciwnej wniosku o odszkodowanie i zadośćuczynienie, a Skarb Państwa jest zobowiązany spełnić dane świadczenie niezwłocznie. Dłużnik popada bowiem w opóźnienie, jeśli nie spełnia świadczenia pieniężnego w terminie, w którym stało się ono wymagalne i to także wtedy, gdy kwestionuje istnienie lub wysokość świadczenia (vide wyrok Sądu Najwyższego, z dnia 22 października 2003 r., sygn. akt II CK 146/02, publ. LEX nr 82271).

Sądowi znane są judykaty określające moment, od którego należne są wnioskodawcy odsetki za zwłokę, w odniesieniu od prawomocności wyroku zasądzającego odszkodowanie. Przykładowo, przytoczyć można następujące tezy:

"Dopiero prawomocne orzeczenie sądowe określa wymaganą sumę odszkodowania i zadośćuczynienia. Inna droga nie została przez ustawodawcę przewidziana, a więc tylko orzeczenie sądowe określa, od kiedy roszczenie jest wymagalne. Skarb Państwa od tej pory dopiero, w wypadku opóźnień z zapłatą należności, ponosi odsetki za tę zwłokę" (wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi w z dnia 15 grudnia 2008 r., sygn. II AKa - 247/07 - Krakowskie Zeszyty Sądowe 2009, z. 5, poz. 72).

„Odsetki od sumy pieniężnej stanowiącej odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, która jest już wymagana i dlatego należy uznać, że za czas do wydania przez sąd prawomocnego "orzeczenia odszkodowawczego" odsetki nie przysługują. Dopiero bowiem prawomocne orzeczenie sądowe określa wymaganą sumę odszkodowania i zadośćuczynienia. Inna droga nie została przez ustawodawcę przewidziana, a więc tylko takie orzeczenie określa od kiedy roszczenie jest wymagalne. Skarb Państwa od tej pory dopiero w wypadku opóźnień z zapłatą należności ponosi odsetki za zwłokę” (wyrok s.apel. w Rzeszowie z 19.02.2015 r., sygn. II AKa 2/15, LEX nr 1651939).

Nie rozwijając szerzej argumentacji stojącej za taką tezą, sądy odwoływały się przede wszystkim do poglądów wyrażonych w postanowieniu SN z dnia 29 kwietnia 1991 r. (sygn. V KRN 475/90, OSNKW 1991/10-12/52). Sąd Najwyższy stwierdził wówczas, że:

1. Jakkolwiek odszkodowanie za niesłuszne skazanie lub aresztowanie, dochodzone w trybie art. 487-491 k.p.k., ma charakter kompensacyjny, to jest ono instytucją prawa karnego i w związku z tym zasady zasądzenia tego odszkodowania określone w przepisach karnoprocesowych zachowują szereg odrębności w stosunku do zasad obowiązujących w razie jego dochodzenia na podstawie przepisów prawa cywilnego.

2. Odsetki od sumy pieniężnej stanowiącej odszkodowanie za niesłuszne skazanie są wynagrodzeniem za opóźnienie w zapłacie sumy pieniężnej, która jest już wymagana, i dlatego należy uznać, że za czas do wydania przez sąd prawomocnego orzeczenia odszkodowawczego odsetki nie przysługują.

Sąd Najwyższy zauważa, że ówczesny przepis art. 487 § 1 k.p.k (odpowiednik obecnego art. 552 kpk), który to przepis określa zakres odpowiedzialności Skarbu Państwa, nie stanowi - w odróżnieniu od art. 481 k.c. - o zasądzeniu odsetek, a jest to przepis szczególny względem przepisów przewidujących odpowiedzialność o charakterze cywilnym, określoną w przepisach kodeksu cywilnego. Sąd odwołał się do uchwały Sądu Najwyższego podjętej w składzie siedmiu sędziów w dniu 25 czerwca 1959 r. - VI KO 34/59 (OSN 1960, z. 1, poz. 6), wyrażającej pogląd, że w sprawach o roszczenia przewidziane w art. 510 ówczesnego k.p.k. (stanowiący odpowiednik art. 552 kpk w brzmieniu obecnie obowiązującym), art. 248 § 1 k.z. (obecnie: art. 481 k.c.) nie może być stosowany. Sąd Najwyższy stwierdził wówczas, że: "Skoro przepisy art. 510 i 512 k.p.k. nie wspominają o odsetkach, o których mówi art. 248 § 1 k.z., a prawidłowe ustalenie wysokości odszkodowania może nastąpić bez stosowania tego przepisu, to należy uznać, iż art. 248 § 1 k.z. w sprawach o odszkodowanie z art. 510 i 512 k.p.k. nie ma zastosowania."

Należy zauważyć, że argument o braku zastosowania do roszczeń odszkodowawczych dochodzonych od Skarbu Państwa na podstawie przepisów Kodeksu postępowania karnego unormowań dotyczących odsetek za opóźnienie stosowany był niekonsekwentnie, gdyż nie stanowił przeszkody do przyznawania odsetek, z tym, że dopiero za okres od uprawomocnienia się wyroku. Należy zresztą zauważyć, nie wdając się w tym miejscu w bardziej szczegółowe rozważania, że w aktualnym orzecznictwie sądowym akceptuje się stosowanie szeregu przepisów kodeksu cywilnego, z uwagi na cywilnoprawny charakter roszczeń, niezależnie od braku wyraźnego odesłania w przepisach Rozdziału 58 Kodeksu postępowania karnego.

Jako drugi argument w omawianym postanowieniu Sąd Najwyższy wskazał, że w postępowaniu odszkodowawczym uregulowanym w Rozdziale 50 Kodeksu postępowania karnego z 1969 r., odpisu wniosku nie doręczało się prokuratorowi. Sąd wywodził ponadto, że „Prokurator nie jest tu stroną, która jako reprezentant Skarbu Państwa mogłaby uznać roszczenie, i nawet wtedy, gdyby został doręczony prokuratorowi odpis wniosku, wówczas czynności takiej nie można by było identyfikować z doręczeniem odpisu pozwu w postępowaniu cywilnym. Wniesienie bowiem żądania o odszkodowanie nie oznacza, że z tą chwilą Skarb Państwa popadł w zwłokę, skoro samo złożenie wniosku nie pozwala jeszcze Skarbowi Państwa na zaspokojenie roszczenia”.

Argument ten w obecnym stanie prawnym uległ całkowitej dezaktualizacji, gdyż odpis wniosku doręcza się nie tylko Prokuratorowi, który faktycznie nie pełni w tym postępowaniu roli organu Skarbu Państwa, ale niezależnie też organowi uprawnionemu do reprezentacji tego podmiotu, który jest stroną tego postępowania (art. 554 § 3 kpk). Tym samym doręczenie wniosku dłużnikowi (organowi reprezentującemu Skarb Państwa) stanowi jednocześnie wezwanie go do zapłaty żądanej kwoty, a wobec niespełnienia niezwłocznie tego świadczenia – Skarb Państwa popada w opóźnienie rodzące obowiązek zapłaty odsetek.

Brak jest w obecnym stanie prawnym podstaw do łączenia wymagalności roszczenia dopiero z orzeczeniem sądu, a wyrok ma charakter deklaratywny, a nie konstytutywny.

O kosztach pomocy prawnej udzielonej wnioskodawcy z urzędu, wobec wszczęcia postępowania przed 1.012016 r., Sąd orzekł na podstawie § 2 ust. 3, § 14 ust. 6, § 19 pkt 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28.09.2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (t.j. Dz.U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.). Sąd uwzględnił opłatę w wysokości 150% stawki minimalnej biorąc pod uwagę, że wprawdzie sprawa została rozpoznana na jednym terminie rozprawy, jednakże pełnomocnik podejmował szereg czynności na etapie poprzedzającym jej wyznaczenie, w szczególności poza wnioskiem sporządzał dalsze pisma procesowe, między innymi, odnosząc się do zarzutów stawianych w odpowiedzi na pozew.

Sąd obciążył Skarb Państwa wydatkami poniesionymi w toku postępowania na podstawie art. 554 § 4 kpk. Zgodnie z tym przepisem, postępowanie jest wolne od kosztów sądowych.

ZARZĄDZENIE

1.  odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć Prezesowi Sądu Okręgowego w Toruniu;

2.  przedłożyć z apelacją lub za 21 dni.

Toruń, 11 kwietnia 2016 r. …………………….