Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 września 2013 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi, III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSA Jacek Zajączkowski

Sędziowie: SSA Janina Kacprzak

SSA Anna Szczepaniak-Cicha (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Aleksandra Słota

po rozpoznaniu w dniu 5 września 2013 r. w Łodzi

sprawy S. K. (1) przy udziale zainteresowanej M. G.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych I Oddziałowi w Ł.

o odpowiedzialność za zobowiązania z tytułu składek,

na skutek apelacji odwołującego

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 20 lipca 2012 r., sygn. akt: V U 1207/11;

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten tylko sposób, że umarza postępowanie w części dotyczącej odpowiedzialności S. K. (1) z tytułu nieopłaconych składek za zatrudnionych pracowników spółki jawnej (...) M. i S. K. (2) ponad kwotę 2 062,54 ( dwa tysiące sześćdziesiąt dwa 54/100 ) złotych;

2.  oddala apelację w pozostałej części;

3.  zasądza od S. K. (1) na rzecz Zakładu Ubezpieczeń Społecznych I Oddziału w Ł. kwotę 450 ( czterysta pięćdziesiąt ) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sygn. akt III AUa 1432/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 26 września 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. stwierdził, że S. K. (1), jako (...) spółki jawnej (...) M. i S. K. (2), ponosi solidarną odpowiedzialność wraz ze spółką i wspólnikiem M. K. za zobowiązania spółki z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i fundusze za zatrudnionych pracowników w łącznej kwocie 9.467,74 zł, należne za enumeratywnie wymienione w decyzji miesiące w okresie od grudnia 2006 roku do listopada 2008 roku.

W odwołaniu z dnia 28 października 2011 roku S. K. (1) wniósł o uchylenie decyzji, gdyż w 2008 roku zbył swe udziały w spółce i stracił wpływ na działania spółki, a więc nie przyczynił się do powstania zobowiązań z tytułu składek. Organ rentowy domagał się oddalenia odwołania.

Decyzją z dnia 2 grudnia 2011 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. zmienił decyzję z dnia 26 września 2011 roku w ten sposób, że stwierdził, iż S. K. (1), jako (...) spółki jawnej (...) M. i S. K. (2) ponosi solidarną odpowiedzialność wraz ze spółką i wspólnikiem M. K. za zobowiązania spółki z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne i fundusze za zatrudnionych pracowników za te same miesiące w łącznej kwocie 2.062,54 zł.

Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim wyrokiem z dnia 20 lipca 2012 roku odwołanie od decyzji z dnia 26 września 2011 roku oddalił.

Sąd Okręgowy ustalił, że S. K. (1) był (...) spółki jawnej (...) M. i S. K. (2) z siedzibą w Ł.. Zgodnie z treścią umowy spółki (...) uczestniczył w zyskach i stratach spółki w 10%, zaś M. K., obecnie G., w 90%.

W dniu 18 lutego 2008 roku S. K. (1) zawarł umowę sprzedaży udziałów w przedmiotowej spółce na rzecz K. H.. Postanowieniem z dnia 4 czerwca 2008 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi odmówił wpisu zmian dotyczących spółki w związku z tą umową podnosząc, że spółka jawna jest spółką osobową, co skutkuje wyłączeniem możliwości zbycia udziałów, chyba że umowa spółki wyraźnie taką możliwość przewiduje. Umowa spółki (...) M. i S. K. (2) nie przewidywała możliwości dokonania zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika na rzecz innej osoby, toteż Sąd Rejonowy uznał, że zbycie udziałów przez S. K. (1) było nieskuteczne i nadal jest on wspólnikiem tej spółki.

S. K. (1) przestał być (...) spółki (...) M. i S. K. (2) dopiero z dniem 1 stycznia 2012 roku wskutek wypowiedzenia umowy na sześć miesięcy przed zakończeniem roku obrotowego, z mocy art. 61 § 1 KSH.

Sąd Okręgowy ustalił nadto, że zadłużenie wspólników z tytułu składek za pracowników nie jest objęte postępowaniem egzekucyjnym prowadzonym przeciwko wspólnikom, zaległości za miesiące: czerwiec-listopad 2008 roku są natomiast objęte postępowaniem egzekucyjnym przeciwko spółce.

W tak ustalonych okolicznościach Sąd pierwszej instancji uznał odwołanie za bezzasadne na gruncie art. 115 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Ordynacja Podatkowa. Odesłanie do tego przepisu zawiera art. 31 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych. (...) spółki jawnej odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką i z pozostałymi wspólnikami za zaległości podatkowe (składkowe) spółki, których termin płatności minął w czasie, gdy był on wspólnikiem. Skoro S. K. (1) był (...) spółki jawnej (...) M. i S. K. (2) w latach 2006 - 2008, to organ rentowy zasadnie obciążył odwołującego odpowiedzialnością za zaległości składkowe powstałe w tych latach. Za całkowicie bezzasadny uznał Sąd Okręgowy zarzut, że od odpowiedzialności tej zwalnia skarżącego zbycie udziałów w spółce na rzecz K. H. w 2008 roku. Nie budzi bowiem wątpliwości, że zbycie to było nieskuteczne w świetle art. 10 § 1 KSH i faktu, że zbycia udziałów nie przewidywała umowa spółki. S. K. (1) pozostawał (...) spółki jawnej (...) M. i S. K. (2) do dnia 31 grudnia 2011 roku, kiedy to skutecznie wypowiedział umowę spółki na podstawie art. 61 KSH. Sąd pierwszej instancji podkreślił nadto, że dla odpowiedzialności składkowej wspólnika nie ma znaczenia, czy przyczynił się on do powstania zaległości. Odpowiedzialność ta ma bowiem charakter obiektywny, niezależny od zawinienia poszczególnych wspólników i jest solidarna. Odpowiedzialność z tytułu zaległych składek nie może być również ograniczona do ilości posiadanych udziałów, ponieważ każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem - art. 22 § 2 KSH, przy czym jest to odpowiedzialność solidarna z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką, a więc niezależna od wielkości udziałów. Przepis art. 22 KSH statuuje zasadę subsydiarnej odpowiedzialności wspólnika, co oznacza, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika dopiero gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna, jednakże nie ma przeszkód, aby wierzyciel wniósł powództwo przeciwko wspólnikowi zanim egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna i uzyskał tytuł wykonawczy obejmujący należne mu świadczenia, wystawiony zarówno przeciwko spółce jak i wspólnikom, a jego prawo podlega ograniczeniu dopiero na etapie postępowania egzekucyjnego.

Odnosząc się do faktu wydania przez organ rentowy nowej decyzji w dniu 2 grudnia 2011 roku Sąd Okręgowy podniósł, że decyzji tej S. K. (1) nie zaskarżył, toteż jej wydanie nie ma wpływu na rozstrzygnięcie o oddaleniu odwołania od decyzji z dnia 26 września 2011 roku. Jak stanowi przepis art. 316 § 1 k.p.c. sąd wydaje wyrok biorąc pod uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, a w dacie wyrokowania organ rentowy zweryfikował już swoje stanowisko i wydał nową decyzję. Sąd podkreślił również, że odwołujący nie kwestionował w procesie prawidłowości naliczonych składek, a jedynie fakt obciążenia go odpowiedzialnością za zaległe składki spółki. Stwierdzając bezzasadność zaskarżenia Sąd pierwszej instancji odwołanie oddalił na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.

W apelacji od tego wyroku w całości S. K. (1) sformułował zarzut niewyjaśnienia wszystkich okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy wskutek naruszenia przepisów postępowania, które mogło mieć wpływ na wynik sprawy - art. 217 § 2 k.p.c., przez bezzasadne pominięcie przesłuchanie w charakterze strony M. G. (K.), pomimo wniosku skarżącego zgłoszonego na rozprawie o przesłuchanie jej celem wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych dla rozstrzygnięcia sprawy, takich jak wysokość naliczonych składek i przyczyn ich niezapłacenia w terminie, pomimo, że majątek spółki na to pozwalał, a M. G. prowadziła sprawy księgowe spółki.

Wskazując na powyższą podstawę apelujący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz zasądzenie kosztów postępowania apelacyjnego.

Sąd Apelacyjny w Łodzi zważył, co następuje:

Apelacja w części okazała się skuteczna.

Zgodnie z treścią art. 477 ¹³ k.p.c. - wydanie w toku postępowania odwoławczego przez organ rentowy nowej decyzji uwzględniającej żądanie strony w całości lub w części powoduje umorzenie postępowania sądowego w całości lub w części.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych I Oddział w Ł. w dniu 2 grudnia 2011 roku, a więc po wniesieniu przez S. K. (1) odwołania od decyzji z dnia 26 września 2011 roku, wydał kolejną decyzję w przedmiocie odpowiedzialności z tytułu składek za zatrudnionych pracowników, w której zmniejszył zadłużenie odwołującego z tego tytułu z kwoty 9.467,74 zł do kwoty 2.062,54 zł. Zachodzi zatem sytuacja objęta hipotezą art. 477 ¹³ k.p.c., skutkująca umorzeniem postępowania sądowego w części, tj. ponad kwotę 2.062,54 zł. Sąd Okręgowy dostrzegł fakt wydania nowej decyzji, jednak błędnie uznał, że decyzja z dnia 2 grudnia 2011 roku nie ma wpływu na rozstrzygnięcie, skoro S. K. (1) nie odwołał się od tej decyzji. Z punktu widzenia normatywnej treści art. 477 ¹³ k.p.c. okoliczność ta nie jest istotna. Decydujący jest bowiem fakt, że decyzja pierwotna, a więc decyzja z dnia 26 września 2011 roku, pozostaje w obrocie i postępowanie sądowe dotyczy prawidłowości tej właśnie decyzji. W judykaturze Sądu Najwyższego konsekwentnie przyjmuje się, że co do zasady decyzja, o której stanowi art. 477 ¹³ k.p.c., to decyzja wprost zmieniająca oraz każda forma decyzji anulująca decyzję wcześniejszą, byleby z niej wynikało, że rozstrzyga o przedmiocie tej wcześniejszej decyzji i to zgodnie z żądaniem odwołania (por. post. SN z dnia 5 maja 2000r., II UKN 191/00, OSNP 2002/4/96, post. z dnia 16 lipca 1998r., II UKN 138/98, OSNP 1999/13/440, wyrok z dnia 14 lipca 2011r., III UK 196/10, OSNP 2012/17-18/222). Sąd Apelacyjny stanowisko to podziela i uznaje za adekwatne dla rozpatrywanego przypadku stwierdzając, że postępowanie odwoławcze dotyczące odpowiedzialności S. K. (1) z tytułu składek za zatrudnionych pracowników spółki ponad kwotę 2.062,54 zł, wskutek wydania decyzji z dnia 2 grudnia 2011 roku stało się bezprzedmiotowe, toteż podlega umorzeniu z mocy art. 477 ¹³ k.p.c. Ponieważ jednak do wydania decyzji zmieniającej nie doszło w toku postępowania apelacyjnego, ale przed wydaniem zaskarżonego wyroku, należało wyrok ten zmienić przez orzeczenie o umorzeniu postępowania w odpowiedniej części, gdyż takie rozstrzygnięcie winien podjąć Sąd pierwszej instancji.

W pozostałym zakresie apelacja S. K. (1) podlega oddaleniu, z mocy art. 385 k.p.c. Apelujący postawił zarzut naruszenia art. 217 § 2 k.p.c. przez bezzasadne pominięcie przesłuchania M. G., pomimo wniosku zgłoszonego na rozprawie, na okoliczność przyczyn niezapłacenia składek w terminie choć majątek spółki na to pozwalał, a wspólnik M. G. prowadziła sprawy księgowe spółki. Zarzut ten jest gołosłowny i chybiony. Mimo pouczenia odwołującego na rozprawie w dniu 11 kwietnia 2012 roku w trybie art. 5 k.p.c. oraz udzielenia terminu 7 dni na zgłoszenie ewentualnych wniosków dowodowych ani wniosek dowodowy o przesłuchanie M. G., ani żadne inne wnioski nie zostały przez S. K. (1) zgłoszone. Nadto podzielić należy rozważania Sądu a quo na tle art. 115 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012r., poz. 749 ze zm.) w zw. z art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009r., Nr 205, poz. 1585 ze zm.), iż odpowiedzialność za zobowiązania spółki wspólnika spółki jawnej jest odpowiedzialnością solidarną, a w konsekwencji niezależną od wysokości udziałów oraz odpowiedzialnością obiektywną, a więc taką, dla której znaczenie ma tylko fakt powstania zobowiązań w czasie bycia wspólnikiem, nie zaś rzeczywiste przyczynienie się do powstania tych zobowiązań lub brak takiego przyczynienia. Nie jest to bowiem odpowiedzialność na zasadzie winy. Nadto obowiązujące regulacje nie przewidują przesłanki egzoneracyjnej w postaci braku przyczynienia się wspólnika do powstania zaległości podatkowych (składkowych). Na gruncie art. 217 k.p.c. zbyteczne jest prowadzenie postępowania dowodowego w kierunku badania okoliczności obojętnych dla rozstrzygnięcia, toteż zawarty w apelacji zarzut obrazy prawa procesowego cechuje bezzasadność, co spowodowało oddalenie apelacji w części dotyczącej rozstrzygnięcia o odpowiedzialności S. K. (1) z tytułu nieopłaconych składek za zatrudnionych pracowników spółki (...) M. i S. K. (2) w kwocie 2.062,54 zł.

Na podstawie art. 98 §§ 1, 3 k.p.c. i art. 99 k.p.c. w zw. z § 12 ust. 1 pkt 2 i § 6 pkt 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U Nr 163, poz. 1349 ze zm.) i w związku z oddaleniem apelacji w części należało zasądzić od S. K. (1) na rzecz organu rentowego kwotę 450 złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.