Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 października 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 października 2012 r. w Gdańsku

sprawy A. R.

z udziałem zainteresowanych: M. H., M. P., Wojewódzkiego Szpitala (...) w E.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.

o składkę zdrowotną

na skutek apelacji A. R.

od wyroków Sądu Okręgowego w Elblągu IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w E.

z dnia 9 maja 2012 r. sygn. akt IV U 1170/11, sygn. akt IV U 1150/11

oddala apelacje.

Sygn. akt III AUa 1179/12

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni A. R. wniosła odwołania od decyzji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E.: z dnia 9 czerwca 2011 r. i z dnia 7 czerwca 2011 r. stwierdzających, że podstawa wymiaru składek z tytułu wykonywania umowy zlecenia na rzecz płatnika składek A. R. za: M. P. - za okres od marca do sierpnia 2009 oraz za M. H. - za miesiące od stycznia do grudnia 2009 r. wynosi w każdym przypadku 0,00 zł. W odwołaniach od powyższych decyzji A. R. kwestionowała zastosowanie do poboru składek na ubezpieczenie zdrowotne przepisu art. 8 ust 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

W odpowiedzi na odwołania pozwany organ rentowy domagał się ich oddalenia, w uzasadnieniu wskazując, iż zainteresowani wykonywali, w ramach umów zlecenia zawartych z odwołującą, prace na rzecz tego samego pracodawcy: Wojewódzkiego Szpitala (...) w E., z którym pozostawali w stosunku pracy.

Do udziału w sprawach postanowieniami z dnia 5 stycznia 2012 r. został wezwany jako zainteresowany, oprócz zleceniobiorców, także Wojewódzki Szpital (...) w E., który wniósł o oddalenie odwołań.

Zainteresowani nie zajęli stanowiska w sprawie.

Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział pracy oddalił odwołania A. R. (pkt I) i zasądził od niej na rzecz pozwanego kwoty po 60 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego (pkt II):

- wyrokiem z dnia 9 maja 2012r. wydanym w sprawie z udziałem zainteresowanego M. P., sygn. IV U 1170/11,

- wyrokiem z dnia 9 maja 2012 r.. wydanym w sprawie z udziałem zainteresowanej M. H., sygn. IV U 1150/11.

Swoje rozstrzygnięcia Sąd I instancji oparł na następujących ustaleniach i rozważaniach:

Wnioskodawczyni prowadzi działalność gospodarczą w zakresie świadczenia usług lekarskich i pielęgniarskich. W dniu l marca 2006r. zawarła z Wojewódzkim Szpitalem (...) w E. umowę nr (...) o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne. W ramach tej umowy wnioskodawczyni przyjęła do wykonania zadania polegające na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu całodobowej opieki pielęgniarskiej nad pacjentem w komórkach organizacyjnych Wojewódzkiego Szpitala (...) w E. - pełnionych w ramach dyżurów uzupełniających obsadę (zastępstwa).

W dniu 2 kwietnia 2007r. wnioskodawczyni zawarła z WSzZ w E. umowę nr (...)o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne, w ramach której przyjęła do wykonania zadania polegające na udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu wykonywania niektórych procedur medycznych przez lekarzy w Oddziałach, Pracowniach i Poradniach WSzZ w E.- pełnionych w ramach dyżurów uzupełniających obsadę (zastępstwa) zlecanych przez Dyrektora ds. Lecznictwa.

Następnie w dniu 2 stycznia 2009r. wnioskodawczyni zawarła z WSzZ w E. umowę nr (...)na udzielanie świadczeń zdrowotnych z zakresu całodobowej opieki pielęgniarskiej nad pacjentem, wykonywania niektórych procedur medycznych przez lekarzy w Oddziałach, Pracowniach, Poradniach i Ambulatoriach POZ oraz kierowców i innego personelu medycznego WSzZ w E.pełnionych w ramach dyżurów uzupełniających obsadę (zastępstwa), zlecanych w formie pisemnej przez Dyrektora Naczelnego, Dyrektora ds. Lecznictwa lub Dyrektora ds. Pielęgniarstwa. Przedmiotem umowy były między innymi świadczenia udzielane przez pielęgniarki i położne wynikające z zakresu czynności oparte na ustawie o zawodach pielęgniarki i położnej z dnia 5.07.1996r. oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 2.09.1997r. w sprawie zakresu i rodzaju świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych, rehabilitacyjnych wykonywaniach przez pielęgniarkę i położną samodzielnie, bez zlecenia lekarskiego oraz zakresu i rodzaju tych świadczeń wykonywanych przez pielęgniarkę i położną samodzielnie.

W dniu 4 stycznia 2010 r. wnioskodawczyni zawarła z WSzZ w E. umowę nr (...) na okres od l stycznia do 31.12.2010 r. Przedmiotem umowy były udzielane świadczenia, jak w umowie nr (...) z dnia 2 stycznia 2009r.

Merytoryczny bezpośredni nadzór nad wykonywaniem zleconych wnioskodawczyni : czynności pełnił Ordynator/Kierownik/Koordynator lub inna osoba funkcyjna oddziału/ działu, w którym realizowane były świadczenia.

W celu realizacji zawartej ze Szpitalem umowy, wnioskodawczyni zawarła z zainteresowanymi M. P. oraz M. H. umowy zlecenia i zgłosiła ich do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu wykonywania tych umów. W okresie obowiązywania umów zlecenia zainteresowani pozostawała w stosunku pracy z Wojewódzkim Szpitalem (...) w E..

W ramach zawartych umów zlecenia zainteresowani wykonywali te same czynności, które wykonywali w ramach stosunku pracy, tj. pracowali jako lekarze, M. P.na Oddziale (...) (...), zaś M. H.w Ambulatorium Internistycznym. W trakcie wykonywania umowy zlecenia zainteresowani mieli dostęp do środków i pomieszczeń znajdujących się na terenie szpitala.

Rozważania prawne w powyższych sprawach były tożsame.

W ocenie Sądu I instancji, bezzasadny był zarzut wnioskodawczyni błędnej interpretacji przez pozwany organ rentowy art. 8 ust.2a ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 8 ust. l ustawy z dnia 13 października 1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity Dz.U. z 2009r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy, z zastrzeżeniem ust. 2 i 2a.

Stosownie do ust. 2a za pracownika, w rozumieniu ustawy, uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy. Przepis ten rozszerza zatem pojęcie pracownika dla celów ubezpieczenia społecznego poza sferę stosunku pracy.

W ocenie Sądu Okręgowego, z bezspornych między stronami stanów faktycznych jednoznacznie wynika, że zainteresowani, wykonując pracę w ramach zawartych z wnioskodawczynią umów zlecenia, świadczyli usługi medyczne na rzecz swojego pracodawcy, tj. Wojewódzkiego Szpitala (...) w E.. Wykonywały one bowiem usługi medyczne, których odbiorcą był ich pracodawca a nie zleceniodawca. Nadto, usługi lekarskie były wykonywane na oddziale, który jednocześnie był miejscem pracy zainteresowanych w ramach łączącego ich ze Szpitalem stosunku pracy. Zatem zainteresowani są pracownikami w rozumieniu art. 8 ust.2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 22 lutego 2010r. I UK 259/09 wskazał, iż „Podstawowym skutkiem uznania osoby wskazanej w art. 8 ust. 2a ustawy o s.u.s z 1998r. za pracownika, jest objęcie jej obowiązkowymi ubezpieczeniami emerytalnymi, rentowymi, chorobowymi i wypadkowymi tak, jak pracownika (art.6 ust. l pkt l, art. 11 ust. l i art.12 ust. l ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych). W związku z tym, osoba ta podlega obowiązkowi zgłoszenia do wymienionych ubezpieczeń społecznych. Obowiązek ten obciąża płatnika składek (art. 36 ust. l i 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.).

Zważywszy, że w stosunku do pracownika płatnikiem składek jest pracodawca (art. 4 pkt 2 lit. a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych), a art. 8 ust. 2a rozszerza pojęcie pracownika na jego dalszą aktywność w ramach umowy cywilnoprawnej, jeżeli w jej ramach świadczy on pracę na rzecz swojego pracodawcy, naturalne i zgodne z wykładnią literalną tego przepisu jest uznanie, że także w zakresie tej sfery aktywności należy go uznać na potrzeby ubezpieczeń społecznych za pracownika tego właśnie pracodawcy (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 2 września 2009r. II UZP 6/09).

Zgodnie z art. 66 ust. l pkt 1 lit. a ustawy z dnia 27.08.2004r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jednolity Dz.U. z 2008r. Nr 164, poz. 1027), obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi które są pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Art.69 powyższej ustawy stanowi, że obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego osób, o których mowa w art. 66 ust. 1 pkt 1 lit. a i c-i, powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych. Składka na ubezpieczenie zdrowotne wynosi 9 % podstawy wymiaru składki, z zastrzeżeniem art. 82 i 242( art. 79 powyższej ustawy).

Mając powyższe na uwadze, Sąd Okręgowy wskazał, iż skoro zainteresowani, jako pracownicy w rozumieniu art. 8 ust.2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych podlegali w okresach wskazanych w zaskarżonych decyzjach obowiązkowym ubezpieczeniom z tytułu wykonywania pracy, na podstawie umów zlecenia zawartych z wnioskodawczynią, na rzecz pracodawcy, tj. Wojewódzkiego Szpitala (...) w E., to szpital jako płatnik winien zapłacić za nich również składkę zdrowotną, a podstawa składek za zainteresowanych na ubezpieczenia zdrowotne z tytułu zawartych umów zlecenia wyniosła w 0 zł za okresy objęte spornymi decyzjami.

W świetle powyższego, uznając odwołania wnioskodawczyni za bezzasadne, na mocy art. 477(14)§ l k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił je.

O kosztach orzeczono na mocy art. 98 ust. l i 3, 99 i 108 ust. l k.p.c., § 11 ust.2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.Nr 163, poz.1349 ze zm.).

Apelacje od wyroków wywiodła wnioskodawczyni, zaskarżając wyroki w całości i zarzucając każdemu z nich:

- wydanie wyroku z naruszeniem prawa - uznanie przez Sąd Okręgowy błędnej interpretacji ZUS Oddział w E. artykułu 8 ust. 2a ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych - odrzucenie uzasadnienia w piśmie procesowym z dnia 28.11.2011 r.

- wydanie wyroku na zasadzie precedensu - wybiórcze powołanie się na wyrok Sądu Najwyższego

- wydanie uzasadnienia wyroku bez wskazania sposobu rozliczenia tego wyroku.

Wskazując na powyższe zarzuty apelująca wniosła o zmianę wyroków poprzez uznanie Decyzji ZUS Oddział w E.za decyzje wydane z naruszeniem prawa, ewentualnie o uchylenie wyroków i przekazanie spraw Organowi I Instancji do ponownego rozpatrzenia bez stosowania precedensu.

W uzasadnieniu apelacji skarżąca podniosła, iż fundamentalne znaczenie w sprawie ma prawidłowa interpretacja artykułu 8 ust. 2a ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Wskazała, iż Słownik ortograficzny języka polskiego wyraz TAKIEJ jednoznacznie określa, że jest to zaimek nawiązujący do zdania poprzedniego. A skoro tak, to art. 8 ust. 2a jednoznacznie wskazuje, że jest w nim mowa o umowach cywilnoprawnych pracownika z jego pracodawcą - ustawodawca jednoznacznie pisze: jeżeli umowę TAKĄ zawarła z pracodawcą lub jeżeli w ramach TAKIEJ umowy /jak w zdaniu poprzednim czyli /ze swoim/ pracodawcą/ wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy - i w żadnym momencie tego artykułu nie ma mowy o umowach cywilnoprawnych z osoba trzecią, czyli z jej firmą. Tak więc na podstawie słownika ortograficznego języka polskiego wyraz TAKIEJ umowy odnosi się do zdania poprzedniego, czyli TAKĄ umowę zawarła z pracodawcą.

Zdaniem skarżącej, jednoznacznie wynika z tego, że to pracodawca musi zawrzeć ze swoim pracownikiem TAKIE umowy zlecenia, aby mógł je łączyć z wynagrodzeniem za pracę i od całości, jako podstawy do obliczania składek, obliczyć je i odprowadzić do ZUS. W przepisie tego ustępu 2a ustawodawca nie zawarł w żadnym wyrazie czy słowie możliwości różnych interpretacji, ani nie dał możliwości nadinterpretacji tego przepisu, co jednak nie przeszkadza Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych, który pozwala sobie w swoich Decyzjach interpretować ten przepis na swoją korzyść, lecz nie umie wskazać, jak z tej błędnej interpretacji mają wybrnąć podatnicy /w tym przypadku Szpitale/ wskazani w Decyzjach, aby połączyć te dwa przychody pracownika i odprowadzić prawidłowo składki. Na podstawie tych nadinterpretacji ZUS-u opierają się również Sądy: Okręgowe, Apelacyjne i Sąd Najwyższy, powtarzając w swoich wyrokach te błędne interpretacje ZUS-u ustępu 2a.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w E. w swoich Decyzjach oraz uzasadnieniach do odwołań do Sądu Okręgowego interpretuje ten przepis ustawy na swoją korzyść, odnajdując w przepisie tego artykułu osobę trzecią oraz pisząc; „Przepis ten rozszerza pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy” i tę samą interpretację na podstawie interpretacji ZUS stosują powyższe Sądy, w tym Okręgowy w E., który na stronie 3 uzasadnienia wyroku powtarza to samo stwierdzenie co ZUS: pisząc: „Przepis ten rozszerza zatem pojęcie pracownika dla celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy".

Zdaniem apelującej, Sąd Okręgowy w Elblągu, stosując zasadę precedensu w swoim uzasadnieniu wyroku powołał się na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 lutego 2010r. IUK 259/09, wybierając z kontekstu jedynie to zdanie, którym Sąd Okręgowy w Elblągu popiera błędną interpretację ZUS-u dot. art. 8 ust. 2a. ustawy, nie podając swojej interpretacji w tej konkretnej sprawie. Sąd Najwyższy zarówno we wspomnianym wyżej wyroku jak i w uchwale z dnia 2 września 2009r. II UZP 6/09 również opiera się na błędnej interpretacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych tegoż art. 8 ust. 2a. Wszystkie te uzasadnienia Sądu Najwyższego miałyby podstawę prawną, gdyby umowy cywilnoprawne zawarł z pracownikiem pracodawca, z którym pracownik pozostaje w stosunku pracy, a doszukując się w tym artykule osoby trzeciej, Sąd Najwyższy w swoich uzasadnieniach nie wskazał sposobu połączenia wynagrodzenia z umowy o pracę z wynagrodzeniem z umowy cywilnoprawnej zawartej z innym zleceniodawcą, a nie pracodawcą.

W rozpatrywanym przez Sąd Okręgowy w Elblągu przypadku pracownik szpitala zawarł umowę cywilnoprawną z innym zleceniodawcą, bo ma do tego prawo, zleceniodawca zlecił temu pracownikowi pracę, na którą pracownik w ramach swojego wolnego czasu wyraził zgodę, aby ją wykonać za odpłatności. Pracownika tego nie interesowało to, czy będzie ją wykonywał w miejscu swojej pracy i dla swojego pracodawcy, z którym łączy go tylko umowa o pracę. Natomiast z umowy zlecenia podlega pod zleceniodawcę, a nie szpital.

Skarżąca podniosła dalej, iż szpital nie ma żadnych podstaw prawnych, aby przychód z umowy cywilnoprawnej zawartej z inną osobą niż pracodawca „uwzględniać" w podstawie wymiaru składek z tytułu stosunku pracy - bo kto ma podać szpitalowi wysokości przychodów z umowy cywilnoprawnej: pracownik - zleceniobiorca u osoby trzeciej, czy zleceniobiorca - osoba trzecia - żadna z tych osób nie ma takiego obowiązku ani prawa, aby to uczynić.

Wskazała także, iż zwróciła się do Ministerstwa Finansów o jednoznaczną interpretację powyższego przepisu i po otrzymaniu odpowiedzi prześle ją.

Sąd Apelacyjny postanowieniami z dnia 19 września 2012 r. połączył przedstawione wyżej sprawy do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia.

W piśmie procesowym z dnia 11 października 2012 r. pełnomocnik apelującej wniósł o przedstawienie Trybunałowi Konstytucyjnemu pytania prawnego, dotyczącego zgodności art. 8 ust 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych z Konstytucją RP, w szczególności z przepisami art. 2, art. 7, art. 8 ust 1, art. 20, art. 22, art. 32 ust 1 i 2, art. 45 ust 1.

W uzasadnieniu pełnomocnik skarżącej oświadczył, iż w postępowaniu odwoławczym nie była kwestionowana ważność umów zawartych przez apelującą z zainteresowanymi. Umowy te wykonywane były na jej rzecz, a nie na rzecz pracodawcy zainteresowanych.

Pominięcie apelującej jako podmiotu świadczącego usługi medyczne w ramach zawartych przez nią umów jest nieuprawnione, podważałoby legalność, uczciwość jej działań, stwarzałoby domniemanie działań nielegalnych – fraudacyjnych. Takie potraktowanie skarżącej byłoby sprzeczne z Konstytucją RP, z przepisami, które zostały przez nią powołane.

Pełnomocnik oświadczył również, że jeżeli przyjąć założenie, iż redakcja przepisu art. 8 ust 2a ustawy sus jest precyzyjna i nie budząca wątpliwości interpretacyjnych, jak przyjął to Sąd I instancji, to zasadnym jest wniosek o pytanie prawne do Trybunału Konstytucyjnego, czy tak zredagowany przepis nie narusza zasad ustrojowych RP, co powodowałoby konieczność jego zmiany w trybie przewidzianym w ustawie o Trybunale Konstytucyjnym.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacje skarżącej nie są zasadne.

A. R. zakwestionowała decyzje ZUS, które organ rentowy wydał wobec ustalenia, iż nie była ona zobowiązana do opłacenia składek na ubezpieczenie zdrowotne od przychodu zainteresowanych – wynagrodzenia z umów zlecenia zawartych z apelującą, a obliczone i rozliczone przez nią z tego tytułu składki były nienależne. Podstawą faktyczną decyzji była okoliczność wykonywania przez zainteresowane, w ramach umów zlecenia, pracy na rzecz podmiotu, z którym pozostawały jednocześnie w stosunku pracy, a podstawą prawną przepisy art. 8 ust 2a ustawy z dnia 13.10.1998r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tj. Dz.U. nr 205/2009r. poz. 1585 ze zm. – dalej: „usus”) i art. 69 ust 1 ustawy z dnia 27.08.2004r. o świadczenia opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tj. Dz.U. nr 164/2008r. poz. 1027 ze zm. – dalej „ustawa”).

Istotą sporu jest zatem, kto ma odprowadzać składkę na ubezpieczenie zdrowotne zleceniobiorcy od przychodu uzyskanego w ramach umowy zlecenia, w sytuacji, gdy w ramach tej umowy wykonuje on pracę na rzecz osoby trzeciej – z którą pozostaje równocześnie w stosunku pracy.

Przede wszystkim wskazać należy, iż stosownie do przepisu art. 32 usus, do składek na ubezpieczenie zdrowotne, w zakresie ich poboru, stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenie społeczne. Zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie stanowiskiem, na określenie „pobór” składek składają się określone czynności o charakterze technicznym, jednakże w rozumieniu art. 32 usus, ma ono inne, szersze znaczenie. Przepisy ustawowe z reguły nie odnoszą się do czynności czysto technicznych, gdyż te kwestie ustawodawca przekazuje do aktów wykonawczych. Przepisy ustawowe o poborze składek dotyczą przede wszystkim określenia podmiotu zobowiązanego do ich zapłacenia. „Odpowiednie” stosowanie przepisów dotyczących składek na ubezpieczenie społeczne, oznacza odesłanie do wszystkich przepisów dotyczących składek na ubezpieczenie społeczne. (zob. uzasadnienia: uchwały SN 7 sędziów z 15.10.2009r. II UZP 3/09 lex 522968, uchwały SN z 04.06.2008r II UZP 3/08, wyroku SN z 04.10.2011r. I UK 113/11 lex nr 1125082, uchwały SN z 28.09.1994r. II UZP 25/94 OSNAPiUS 6/1995 poz. 79, uchwały SN z 23.10.1987r. III UZP 38/87 OSNCP 7-8/89 poz. 110).

Przypomnieć też trzeba, iż sprawy dotyczące wymierzania i pobierania składek na ubezpieczenie zdrowotne, zostały pozostawione w kompetencjach organów ubezpieczeń społecznych, tj. ZUS i KRUS. (Komentarz do art. 109 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej (..) Bożena Łukasik, Joanna Nowak-Kubiak). Zostały one wyłączone ze spraw z zakresu ubezpieczenia zdrowotnego, których rozpatrywanie, w oparciu o art. 109 ustawy, należy do kompetencji dyrektora oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia.

Stosownie do przepisu art. 4 pkt 2a usus, płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne jest pracodawca – w stosunku do pracowników i osób odbywających służbę zastępczą oraz jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi. W świetle powyższego przepisu składki na ubezpieczenie społeczne za pracownika (art. 6 ust 1 pkt 1 usus) odprowadza pracodawca, a za zleceniobiorcę/osobę świadczącą usługi (art. 6 ust 1 pkt 4 usus) zleceniodawca.

Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy (art. 8 ust 1 usus), a także, w rozumieniu ustawy systemowej, za pracownika uważa się osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy (art. 8 ust 2a ustawy sus).

Przepis art. 8 ust 2a usus wprowadził wyjątek od reguły przyjętej w art. 9 ust 1 tej ustawy, że umowa zlecenia jest zwolniona z obowiązku ubezpieczenia społecznego w sytuacji, gdy występuje u tej samej osoby obok umowy o pracę. Przepis ten został wprowadzony z dniem 30.12.1999r. (ustawą z dnia 23.12.1999r.o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych Dz.U. nr 110/1999 poz. 1256) po to, aby wyeliminować sytuacje, gdy w ramach umowy cywilnoprawnej ubezpieczony wykonywałby te same obowiązki, które świadczył w ramach umowy o pracę, wskutek czego pracodawca nie musiałby zatrudniać pracownika w większym wymiarze czasu pracy lub w godzinach nadliczbowych i odprowadzać składkę na ubezpieczenie społeczne od wyższego wynagrodzenia.

Stosownie do przepisu art. 18 ust 1a usus, w stosunku do ubezpieczonych, o których mowa w art. 8 ust 2a, w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, uwzględnia się również przychód z tytułu umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło.

Płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu umowy zlecenia / świadczenia usług jest zatem pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach tej umowy zawartej z osobą trzecią (zob. uchwała SN z 02.09.2009r. z uzasadnieniem II UZP 6/09 lex nr 514221, wyrok SN z 22.02.2010r. I UK 259/09 lex nr 585727). Zgodzić się należy, ze stanowiskiem wyrażonym w uzasadnieniu powołanej uchwały Sądu Najwyższego z dnia 02.09.2009r., iż przesłanką decydującą o uznaniu za pracownika osoby świadczącej w ramach umowy zlecenia pracę na rzecz swojego pracodawcy jest to, że w ramach takiej umowy, wykonuje faktycznie pracę dla swojego pracodawcy (uzyskuje on rezultaty jej pracy). Zwrot „działać na rzecz” użyty został w art. 8 ust 2a usus w innym znaczeniu niż w języku prawa, w którym działanie „na czyją rzecz” może się odbywać w wyniku istnienia określonej więzi prawnej (stosunku prawnego). Stosunkiem prawnym charakteryzującym się działaniem na rzecz innego podmiotu jest stosunek pracy, do którego istotnych cech należy działanie na rzecz pracodawcy (art. 22 k.p.c.). Również wykonujący zlecenie „działa na rzecz zleceniodawcy” (art. 734 i n. k.c.). W kontekście przepisu art. 8 ust 2a usus, zwrot ten opisuje zatem sytuację faktyczną, w której należy zastosować konstrukcję uznania za pracownika. Jest nią istnienie trójkąta umów, tj. 1) umowy o pracę, 2) umowy zlecenia między pracownikiem a osobą trzecią i 3) umowy o podwykonawstwo między pracodawcą i zleceniodawcą. Pracodawca w wyniku umowy o podwykonawstwo przejmuje w ostatecznym rachunku rezultat pracy wykonanej na rzecz zleceniodawcy, przy czym następuje to w wyniku zawarcia umowy zlecenia/świadczenia usług z osobą trzecią oraz zawartej umowy cywilnoprawnej między pracodawcą i zleceniodawcą (zob. Konstrukcja uznania za pracownika w prawie ubezpieczenia społecznego - InettaJędrasik - Jankowska). W świetle powyższego nie ma żadnych podstaw, aby zastosowanie przepisu art. 8 ust 2a usus, ograniczać (jak chce tego skarżąca) tylko do sytuacji, gdy pracodawca zatrudnia swojego pracownika równolegle na podstawie umowy cywilnoprawnej. Koncepcja skarżącej, iż przez zwrot „wykonywanie w ramach takiej umowy pracy na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy” należy rozumieć umowę zawartą pomiędzy pracodawcą a pracownikiem, na mocy której ten ostatni wykonuje obowiązki umowne poza miejscem swojej pracy, dla innej osoby, lecz na rzecz pracodawcy (vide pismo skarżącej z 28.11.2011r. k. 15 v a.s.), nie znajduje żadnego oparcia w treści i wykładni celowościowej powyższego przepisu.

Konsekwencją konstrukcji uznania za pracownika jest konieczność opłacania przez pracodawcę składki na ubezpieczenie społeczne za osobę, z którą została zawarta umowa zlecenia, tak jak za pracownika. Stosownie do przepisu art. 32 usus, pracodawcę obciąża zatem także obowiązek poboru i odprowadzenia do ZUS składki na ubezpieczenie zdrowotne za osobę „uznaną za pracownika”.

Bezsporne jest, iż zainteresowani w spornych okresach, w ramach umów o pracę zawartych z Wojewódzkim Szpitalem (...) w E., pracowali jako lekarze i równolegle, w ramach umów zlecenia z A. R., świadczyli w tym samym Szpitalu tożsame usługi pielęgniarskie na oddziałach, na których wykonywali zatrudnienie w ramach stosunku pracy. Poza sporem pozostaje i to, że pracodawcę ze zleceniodawcą, w spornych okresach łączyły umowy o udzielanie świadczeń zdrowotnych, na mocy której A. R. miała zapewnić Szpitalowi m.in. całodobową opiekę medyczną w ramach dyżurów uzupełniających obsadę (zastępstwa). Sytuacja ta niewątpliwie wyczerpuje dyspozycję przepisu art. 8 ust 2a usus, a skoro tak, to stosownie do wcześniejszych rozważań, pracodawca jest również płatnikiem składek na ubezpieczenie zdrowotne zainteresowanych z tytułu umów o świadczenie usług lekarskich zawartych z A. R..

Podkreślić należy, iż stosownie do przepisu art. 66 ust 1 pkt 1a ustawy, obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego podlegają osoby spełniające warunki do objęcia ubezpieczeniami społecznymi lub ubezpieczeniem społecznym rolników, które są pracownikami w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych . Przy czym, w myśl przepisu art. 69 ust 1 ustawy, obowiązek ten powstaje i wygasa w terminach określonych w przepisach o ubezpieczeniach społecznych. Przepis art. 66 ust 1 pkt 1a „przenosi” zatem na grunt przepisów ustawy z dnia 27.08.2004r. konstrukcję uznania za pracownika unormowaną przepisem art. 8 ust 2a usus. Brak odrębnego uregulowania w tej ustawie (w szczególności w przepisach art. 85-86), kto jest płatnikiem składek na ubezpieczenie zdrowotne osoby uznanej za pracownika (w rozumieniu art. 8 ust 2a usus), należy odczytywać jedynie jako potwierdzające regułę wyprowadzaną z art. 32 ustawy sus.

Podleganie obowiązkowym ubezpieczeniem zdrowotnym przez zainteresowanych w spornych okresach z tytułu umów zawartych z apelującą, jest konsekwencją objęcia ich obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym jako osoby uznane za pracownika (art. 66 ust 1 pkt 1a ustawy w związku z art. 5 pkt 43 ustawy i art. 8 ust 2a ustawy usus), a nie jako zleceniobiorców (art. 66 ust 1 pkt 1e ustawy). Stosownie do przepisu art. 66 ust 1 pkt 1 ustawy, jak wskazano wyżej, podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom zdrowotnym jest konsekwencją spełnienia warunków do objęcia ubezpieczeniem społecznym. Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z dnia 22.02.2006r. (sygn. I UK 227/05, Lex nr 272569), objęcie ubezpieczeniem to przynależność do określonej kategorii podmiotów w razie spełniania ustawowych przesłanek, podleganie natomiast wynika z objęcia ubezpieczeniem i oznacza przyznanie prawa powiązanego z nałożeniem obowiązku. Ponieważ zainteresowani z tytułu spornych umów przynależą do kategorii osób uznanych za pracownika, podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu jak pracownicy, a w konsekwencji płatnikiem tych składek jest pracodawca, a nie zleceniodawca.

Za obciążeniem obowiązkiem rozliczania i poboru składek, łącznie na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, tylko jednego podmiotu – pracodawcy, przemawia również zasada racjonalnego działania ustawodawcy. Przyjęcie odmiennej koncepcji (dwóch płatników składek – odrębnie na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne), skutkowałoby tym, iż to samo zdarzenie (tytuł prawny skutkujący obowiązkiem ubezpieczenia) pociągałoby „podwójne” obciążenie czasowe i ekonomiczne wywołane koniecznością prowadzenia rozliczenia, dokumentacji rozliczeniowej, poboru – nie tylko dla dwóch podmiotów (pracodawca, zleceniodawca), ale również dla ZUS. Przypomnieć trzeba, iż zgodnie z przepisem art. 81 ust 6 ustawy, podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia, emerytalne, rentowe, chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych nie będących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych. Obliczenie składki na ubezpieczenie zdrowotne zainteresowanych wymaga zatem uprzedniego wyliczenia kwoty składek na ubezpieczenie społeczne. Wykonywanie tych samych operacji rozliczeniowych przed dwa podmioty (Szpital i skarżącą), a ponadto ZUS, wymagałoby zatem jakiegoś racjonalnego uzasadnienia, a Sąd Odwoławczy takiego nie znalazł.

Przypomnieć też należy, stanowisko wyrażone w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 24.01.2007r. III UZP 4/06 (OSP 4/2008r. poz. 309), zgodnie z którym, co prawda ustawa sus rozróżniająca cztery ryzyka ubezpieczeniowe: emerytalne, rentowe, chorobowe oraz wypadkowe nie objęła ubezpieczenia zdrowotnego, to jednak należy przyjąć, że ubezpieczenie to jest też rodzajem ubezpieczenia społecznego, zaś jego odrębność wynika przede wszystkim z faktu odmiennego przedmiotu ochrony oraz odrębności organizacyjnej, ubezpieczenie zdrowotne, jest bowiem realizowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia. Powyższe również przemawia za tym, aby sztucznie nie tworzyć „mnogości” płatników składek w sytuacji, gdy tytułem do ubezpieczeń jest jeden (ten sam) stosunek prawny.

Pracownik, zleceniobiorca, świadczący usługi, w całości finansują składki na swoje ubezpieczenie zdrowotne. W ich interesie i ich obowiązkiem, jest umożliwienie płatnikowi wywiązywanie się z terminowego rozliczania i odprowadzania składek na ubezpieczenie zdrowotne. Stosownie do przepisu art. 193 ustawy, kto nie zgłasza wymaganych przepisami ustawy danych lub zgłasza nieprawdziwe dane mające wpływ na wymiar składek na ubezpieczenie zdrowotne albo udziela w tych sprawach nieprawdziwych wyjaśnień lub odmawia ich udzielenia podlega karze grzywny. W świetle powołanego przepisu, w sytuacji trójkąta umów, to obowiązkiem ubezpieczonego, jest udzielenie płatnikowi wszelkich niezbędnych danych pozwalających mu terminowo wywiązać się z obowiązków płatniczych wobec ZUS. Nietrafny jest zatem zarzut apelującej, iż ubezpieczony (tu zainteresowani) nie ma obowiązku ujawnienia świadczeniodawcy (Szpital) kwoty przychodu z umowy cywilnoprawnej zawartej ze skarżącą.

Zakres rozstrzygnięcia wyznacza treść przedmiotowych decyzji ZUS. Nie jest rzeczą sądu ubezpieczeń społecznych rozstrzyganie, a tym bardziej udzielanie informacji stronom, w jaki sposób mają rozliczyć się z Urzędem Skarbowym. Odnosząc się do zarzutów apelacji, wskazać jednakże można, iż nieprawidłowy sposób rozliczania składek na ubezpieczenie społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, pozostaje bez wpływu na skuteczność umowy cywilnoprawnej będącej tytułem obowiązku składkowego. Ważność takiej umowy należy oceniać bowiem w odniesieniu do przepisów kodeksu cywilnego. Odpowiedź na pytanie kto jest płatnikiem składek nie ma żadnego znaczenia dla „bytu” umowy będącej tytułem ubezpieczenia.

Reasumując, Sąd Odwoławczy nie stwierdził, zarzucanego w apelacji, naruszenia prawa materialnego.

Polska należy do systemu prawa stanowionego, w którym rozstrzygnięcie sądu nie ma mocy wiążącej dla późniejszych rozstrzygnięć. Odwoływanie się przez sąd powszechny do stanowiska utrwalonego w orzecznictwie sądowym, w tym, przede wszystkim, w orzecznictwie Sądu Najwyższego, służy ujednoliceniu i dobrze pojętej „przewidywalności” dla stron rozstrzygnięć sądowych – w tożsamych sytuacjach faktycznych i prawnych. Wykładnia przepisów prawa przez Sąd Najwyższy, jest źródłem wiedzy, jak konkretny przepis stosować, nie tylko dla sądów, ale przede wszystkim dla obywateli. Sąd powszechny, na potrzeby konkretnego rozstrzygnięcia, winien zapoznać się z taką wykładnią i jeżeli argumenty w niej zawarte podziela to oczywistym jest, że może powołać się, dla uzasadnienia swojego stanowiska, na konkretne orzecznictwo sądowe.

Przepis art. 8 ust 2a usus, jak wskazano wyżej, normuje konstrukcję uznania za pracownika, a celem jego wprowadzenia było przeciwdziałanie obchodzeniu prawa z pokrzywdzeniem pracowników w zakresie ich przyszłych uprawnień z ubezpieczenia. W żaden sposób zatem, w ocenie Sądu Apelacyjnego, nie można się dopatrzyć w tym unormowaniu niezgodności z powołanymi przez skarżącą przepisami Konstytucji RP. Podkreślić należy, iż przepis ten niewątpliwie realizuje zasadę wyrażoną w art. 2 ustawy zasadniczej, zgodnie z którą Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Pełnomocnik skarżącej nie wyjaśnił w jaki sposób, jego zdaniem, art. 8 ust 2a ustawy sus narusza wymienione przez niego normy Konstytucji RP. Ogólnikowe powołanie szeregu przepisów Konstytucji RP, nie wystarcza dla uzasadnienia potrzeby zwrócenia się przez Sąd do Trybunału Konstytucyjnego z zapytaniem prawnym, w trybie przepisu art. 3 ust 1 ustawy z dnia 01.08.1997r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz.U. nr 102/1997r. poz. 643 ze zm.). Zupełnie niezrozumiałym przy tym dla Sądu Odwoławczego jest zarzut niezgodności art. 8 ust 2a usus z przepisami art. 7, art. 8 ust 1, art. 45 ust 1 Konstytucji RP, zgodnie z którymi: organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa, Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Powołanie przepisów art. 20, art. 22, art. 32 ustawy zasadniczej, wskazywać był mogło, iż w ocenie skarżącej, przepis art. 8 ust 2a usus narusza jej wolności obywatelskie (w szczególności jako przedsiębiorcy), wpływa na jej sytuację majątkową. Zgodnie z tymi przepisami: Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej (art. 20), Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny (art. 22), Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny (art. 32). Przypomnieć jeszcze raz należy, iż konstrukcja uznana za pracownika, skutkuje odstąpieniem od obciążania zleceniodawcy obowiązkiem rozliczania i odprowadzana składek na ubezpieczenie społeczne, a poprzez art. 32 usus, także na ubezpieczenie zdrowotne. W konsekwencji tego przepisu obowiązki publicznoprawne skarżącej zostały zatem ograniczone, a nie zwiększone. Tym samym brak jest podstaw do wnioskowania, iż przepis art. 8 ust 2a usus narusza wolność skarżącej jako przedsiębiorcy, a także jej prawa majątkowe, chronione powołanymi przepisami Konstytucji RP.

Mając powyższe na względzie, na mocy art. 385 k.p.c., Sąd Apelacyjny oddalił apelacje skarżącej jako bezzasadne.