Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodniczący: SSA Iwona Szybka

Sędziowie: SSA Janina Kacprzak

SSA Beata Michalska (spr.)

Protokolant: st. sekr. sąd. Aleksandra Słota

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 kwietnia 2016 r. w Ł.

sprawy P. W.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Z.

o prawo do emerytury górniczej

na skutek apelacji P. W.

od wyroku Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim

z dnia 8 maja 2015 r. sygn. akt V U 6741/14

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 1 284 /15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony P. W. w dniu 17 września 2014 roku odwołał się od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w Z. z dnia 13 sierpnia 2014 roku, odmawiającej przyznania mu prawa do emerytury górniczej na podstawie art.50a ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( j.t.: Dz.U. z 2015r., poz.748 ze zm.) z uwagi na brak wymaganego okresu pracy górniczej. Ubezpieczony wskazał, że w okresach nieuwzględnionych przez organ rentowy był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce bezpośrednio w przodku i wykonywał prace elektryczne w układzie koparki, taśmociągu i zwałowarki. Podkreślił, że w całym okresie zatrudnienia w Kopalni (...) w B. pracował zasadniczo na jednym oddziale odwodnienia elektrycznego wkopu i kopalni, a zmiany nazewnictwa stanowisk nie miały związku ze zmianą rodzaju wykonywanej pracy.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania, ponieważ na wymagane 25 lat pracy górniczej , ubezpieczony udowodnił 21 lat , 6 miesięcy i 23 dni, w tym 20 lat, 2 miesiące i 23 dni pracy górniczej wymienionej w art.50c ust.1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Wyrokiem z dnia 8 maja 2015 r. , w sprawie V U 6741/14, Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Powyższe rozstrzygnięcie zapadło w świetle następujących ustaleń faktycznych i prawnych:

P. W., ur. (...), w dniu 8 maja 2014 roku wystąpił do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie mu prawa do emerytury górniczej. Wnioskodawca nie jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego.

Decyzją z dnia 13 sierpnia 2014 roku organ rentowy uznał za udowodniony okres 21 lat, 6 miesięcy i 23 dni pracy górniczej wraz z okresami pracy w wymiarze półtorakrotnym, w tym 20 lat, 2 miesiące i 23 dni pracy górniczej określonej w art. 50 c ust. 1. Zaliczył w wymiarze półtorakrotnym tylko okres od dnia 22 stycznia 2007 roku do dnia 21 marca 2012 roku, tj. łącznie 4 lata (705 dniówek zgodnie z wyliczeniem pracodawcy na k.24 akt emerytalnych ZUS) oraz w wymiarze jednokrotnym okresy od dnia 17 sierpnia 1982 roku do dnia 12 października 1984 roku, od dnia 19 października 1984 roku do dnia 22 października 1984 roku, od dnia 26 września 1986 roku do dnia 26 czerwca 1997 roku, od dnia 28 czerwca 1997 roku do dnia 13 listopada 1997 roku, od dnia 15 listopada 1997 roku do dnia 10 października 2001 roku, od dnia 8 listopada 2001 roku do dnia 30 sierpnia 2006 roku, od dnia 2 września 2006 roku do dnia 31 marca 2012 roku, tj. łącznie 17 lat, 6 miesięcy, 23 dni . Do pracy górniczej nie uwzględniono 7 lat, 5 miesięcy i 29 dni okresów zasiłków chorobowych ( zgodnie z pismem procesowym ZUS z k.41 akt sprawy).

Jak ustalił Sąd Okręgowy, wnioskodawca był zatrudniony od 17 sierpnia 1982 roku w (...) S.A. Kopalni (...) z siedzibą w R. na podstawie umowy o pracę. Wnioskodawca został przyjęty do pracy w (...) B. w B. na stanowisko elektromontera na okres nieokreślony w pełnym wymiarze czasu pracy na oddziale elektrycznym odwodnienia E-6 . Od dnia 1 grudnia 1982 roku wnioskodawcy zostało powierzone stanowisko elektromontera górnictwa odkrywkowego na oddziale E-6. Od 23 października 1984 roku do 25 września 1986 roku wnioskodawca odbywał zasadniczą służbę wojskową. Następnie od 26 września 1986 roku został ponownie zatrudniony na oddziale E-6 na stanowisko elektromontera pozostałych urządzeń. W angażach pracodawca wskazywał stanowiska pracy: elektromonter, elektromonter pozostałych urządzeń, a od 24 maja 1999 roku - elektromonter pozostałych urządzeń górniczych.

W okresie od dnia 7 maja 1996 roku do dnia 15 maja 1996 roku wnioskodawca odbył kurs w zakresie podwyższenia kwalifikacji w specjalności kierowca wózków akumulatorowych. Był kierowany na badania lekarskie w zakresie stanowiska elektromonter pozostałych urządzeń górniczych oraz kierowcy wózków akumulatorowych. Od dnia 1 kwietnia 2006 roku w angażach wnioskodawcy wskazano miejsce pracy oddział E-4. W zgłoszeniu zmiany wykonywania pracy pracodawca wskazał, iż od 17 listopada 2006 roku wnioskodawca zmienił wykonywanie pracy górniczej na stanowisku elektromonter maszyn i urządzeń górniczych w przodku, tj. na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika 3 Rozporządzenia. Od 1 stycznia 2009 roku wnioskodawca zmienił komórkę organizacyjną na oddział elektryczny remontów bieżących E-5 a od 1 sierpnia 2011 roku został przeniesiony na oddział E-3. Wnioskodawca w okresie zatrudnienia przebywał na urlopie bezpłatnym: od dnia 13 października 1984 roku do dnia 18 października 1984 roku; od dnia 3 września 1986 roku do dnia 25 września 1986 roku; od dnia 27 czerwca 1997 roku do dnia 27 czerwca 19972001 roku; od dnia 14 listopada 1997 roku do dnia 14 listopada 1997 roku; od dnia 11 października 2001 roku do dnia 7 listopada 2001 roku.

Oddziały E-6 i E-4 były oddziałami odwodnienia elektrycznego kopalni, które zajmowały się pracami elektrycznymi związanymi z odwodnieniem wkopu i całej odkrywki. W każdym oddziale było kilka brygad. Brygada, w której pracował ubezpieczony, zajmowała się wykonywaniem zasileń pomp elektrycznych odwodnieniowych i studni głębinowych, które odwadniały teren pod koparkami wielonaczyniowymi na poziomach eksploatacyjnych.

Wg ustaleń Sadu Okręgowego, teren wkopu był odwadniany przy pomocy pomp elektrycznych pływających po wodzie. Zasilaniem tych pomp zajmowała się brygada wnioskodawcy. W celu wykonania zasilania pompy brygada wnioskodawcy musiała zamontować szafy SP oraz zamontować stacje zasilania, które z kolei zasilały szafy (skrzynie). Następnie rozciągano kable od stacji zasilania do pomp i podpinano kable do pomp. Prace wnioskodawcy odbywały się na wszystkich poziomach eksploatacyjnych, których było około 10. Po wykonaniu zasilania na jednym poziomie brygada przemieszczała się na inny poziom. Prace odwodnieniowe danego terenu były wykonywane zanim wjechały koparki wielonaczyniowe, gdyż koparka nie mogłaby wejść, gdyby brygada wnioskodawcy nie dokonała odwodnienia tego terenu. Ponadto odwodnienie było wykonywane w razie potrzeby pod koparkami, gdy w terenie znów pojawiła się woda i należało odwodnić teren na danym poziomie. Woda musiała być cały czas wypompowywana z terenu kopalni.

Oddziały, na których pracował wnioskodawca, zajmowały się odwodnieniem terenu całej odkrywki. Brygada wnioskodawcy pracowała nie tylko przy zasilaniu pomp odwadniających teren pod koparkami wielonaczyniowymi, ale obejmowała zasięgiem całą kopalnię, odwadniała ten teren, w którym zebrała się woda. Oprócz wykonywania zasilania brygada wnioskodawcy zajmowała się utrzymaniem szaf oraz stacji zasilających cały układ (...), w tym zajmowała się dbaniem o prawidłową pracę stacji zasilających, przeglądami stacji zasilających. Szafy znajdowały się w odległości około 50 metrów od układu (...), zaś stacje zasilające znajdowały się w jeszcze dalszej odległości. W trakcie przesuwania się koparek z pracą, szafy i stacje zasilania były również przesuwane. Brygada wnioskodawcy wykonywała prace elektryczne w trakcie przesuwek taśmociągów. Część stacji zasilało taśmociągi, koparki, zwałowarki. Przy przesuwaniu się w trakcie prac koparki przesuwał się również taśmociąg. Brygada wnioskodawcy rozpinała kable zasilające z maszyn – koparek, zwałowarek, taśmociągów, stacji napędowych przenośników. Następnie już po przesunięciu przenośnika przez górników oraz przetransportowaniu maszyn podstawowych na inne miejsce, brygada wnioskodawcy przychodziła na to miejsce montowała stacje zasilania i wpinała z powrotem kable do urządzeń. Praca polegała na przesunięciu układu zasilania (stacji zasilania) i zbudowaniu układu zasilania w nowym miejscu, gdzie miała zostać przesunięta koparka oraz po przesunięciu układu, powpinaniu kabli do maszyn. Prace odbywały się w odległości około 100 metrów od ściany wyrobiska. Wnioskodawca nie wykonywał transportu maszyn podstawowych, przesuwkę wykonywali górnicy, nie brygada wnioskodawcy.

Brygada wnioskodawcy dbała również o tzw. trasy kablowe. Trasy kablowe znajdują się na terenie całej odkrywki. Wnioskodawca zbierał kable i przewoził kable na inne miejsca. Brygada wnioskodawcy nie była brygadą stykową, pracownicy nie otrzymywali dodatków stykowych. Brygada nie pracowała w warsztacie. Wnioskodawca nie pracował przy naprawie urządzeń odwadniających, przy obsłudze pomp. Nie wykonywał również prac polegających na obsłudze, konserwacji, przeglądach, naprawach, montażu, transporcie koparek i zwałowarek. Nie pracował jako operator na maszynach urabiających i ładujących urobek przy urabianiu i ładowaniu urobku.

Powołana przez pracodawcę Komisja Weryfikacyjna na posiedzeniu w dniu 2 grudnia 2008 roku w oparciu o dokumenty i zeznania świadków określiła, że P. W.: w okresie od dnia 17 sierpnia 1982 roku do dnia 22 października 1984 roku pracował stale przez 547 dniówek jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonując prace elektryczne, tj. na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika 3 Rozporządzenia; w okresie od dnia 26 września 1986 roku do dnia 21 stycznia 2007 roku pracował stale przez (...) dniówek jako rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonując prace elektryczne, tj. na stanowisku wymienionym w dziale III pkt 7 załącznika 3 Rozporządzenia.

W charakterystyce stanowiska pracy pracodawca wskazał, iż wnioskodawca, będąc zatrudnionym na stanowiskach: elektromonter pozostałych urządzeń, elektromonter pozostałych urządzeń górniczych, wykonywał te same czynności stale i w pełnym wymiarze czasu pracy co na stanowisku elektromonter maszyn i urządzeń górniczych w przodku, które zajmował od 17 listopada 2006 roku. Ze względu na zaistniałe zmiany organizacyjne w (...) B. praca wykonywana była na różnych oddziałach elektrycznych. Pracodawca podał, iż mimo różnych nazw stanowisk pracy charakter pracy pozostawał ten sam i obejmował: prace związane z obsługą ruchu elektrycznego na układach (...); prace elektryczne na koparkach i zwałowarkach przy obsłudze i konserwacji; prace związane z konserwacją, montażem stacji zasilających układy (...); prace przy przesuwce i przebudowie systemu zasilania (...); prace związane z obsługą i konserwacją układów (...).

Od dnia 1 kwietnia 2013 roku do dnia 31 maja 2015 roku wnioskodawcy przysługuje prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy.

W świetle tak poczynionych rozważań Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, że odwołanie ubezpieczonego nie zasługuje na uwzględnienie. Czyniąc rozważania prawne Sąd pierwszej instancji wskazał na art. 50a ust 1 i 2, art. 50b, art. 50c ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.: Dz.U. z 2015r., poz.748 ze zm.). Dokonując wyszczególnienia stanowisk pracy, na których zatrudnienie na odkrywce w kopalni węgla brunatnego oraz przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego uważa się za pracę górniczą Sąd przywołał treść pkt 32 załącznika nr 2 do Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995 roku, Nr 2, poz. 8). Zgodnie z treścią rozporządzenia do ww. stanowisk zaliczyć należy: rzemieślników i innych robotników zatrudnionych na stale na odkrywce przy wykonywaniu bieżących robót montażowych, konserwacyjnych i remontowych: ślusarzy, spawaczy, elektryków , mechaników, monterów , wulkanizatorów, automatyków, cieśli. Zgodnie zaś z pkt 2 załącznika 2 takim stanowiskiem jest stanowisko – górnika odwadniacza złóż na odkrywce; zgodnie z pkt 4 – elektromontera maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce, elektromontera zatrudnionego w stałej grupie remontowej na odkrywce. Natomiast stosownie do treści pkt 7 dział III Załącznika nr 3 ww. rozporządzenia zawierającego wykaz stanowisk pracy, na których okresu w kopalniach węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym osobą spełniającą warunki do uznania jej pracy za pracę górniczą w wymiarze półtorakrotnym jest: rzemieślnik zatrudniony na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujący prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń.

Sąd Okręgowy wskazał na treść art. 50d ust. 1 pkt 1 ww. ustawy o emeryturach i rentach z FUS, zgodnie z którym przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej półtorakrotnemu przeliczeniu podlegają tylko okresy pracy górniczej wykonywanej "w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych". Wykaz stanowisk pracy wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 2 i 3 do ww. rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 roku.

Z zestawienia powyższych przepisów jednoznacznie wynika, że nie każda praca wykonywana na odkrywce, może być zaliczona do pracy górniczej. Z treści załącznika nr 3 do ww. rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 roku wynika, że w wymiarze półtorakrotnym mogą być uznane tylko czynności wykonywane przez górnika, które zostały wskazane w tym załączniku i na wskazanych tam stanowiskach oraz jednocześnie tylko takie, które spełniają warunki przepisu art. 50 d ust. 1 pkt 1 ustawy, tj. bezpośrednio są związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, a zatem takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin. Chodzi wyłącznie o czynności stanowiące element ciągu technologicznego bezpośrednio związany z procesem wydobycia węgla. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 roku, I UK 236/09; z dnia 22 kwietnia 2011 roku, I UK 360/10; z dnia 16 czerwca 2011 roku, (...) 381/10; 4 kwietnia 2012 roku, I UK 440/11; z dnia 28 kwietnia 2010 roku, I UK 339/09; opubl LEX).

Dla oceny, czy ubezpieczony P. W. pracował na stanowisku uprawniającym do przeliczenia spornego okresu pracy w wymiarze półtorakrotnym, istotne znaczenie miał przede wszystkim rodzaj powierzonej mu pracy (rzeczywiście wykonywanych zadań pracowniczych), tj. rodzaj wykonywanych czynności związanych z obsługą konkretnej wskazanej w przepisach maszyny oraz miejsce ich wykonywania. Z ustaleń dokonanych w niniejszej sprawie przez Sąd Okręgowy w oparciu o zeznania wnioskodawcy i świadków oraz na postawie dokumentów z akt osobowych wynika, iż ubezpieczony w spornym okresie pracował jako elektromonter na oddziale E–6 i E-4, następnie E-5. Brygada, w której zatrudniony był P. W., zajmowała się w szczególności wykonywaniem zasilań pomp elektrycznych odwodnieniowych i studni głębinowych, które odwadniały teren pod koparkami wielonaczyniowymi na poziomach eksploatacyjnych. Prace odwodnieniowe danego terenu były wykonywane zanim wjechały koparki wielonaczyniowe, gdyż koparka nie mogłaby wejść, gdyby brygada wnioskodawcy nie dokonała odwodnienia tego terenu. Ponadto odwodnienie było wydobywane w razie potrzeby pod koparkami, gdy w terenie znów pojawiła się woda i należało odwodnić teren na danym poziomie. Oddziały, na których pracował wnioskodawca, zajmowały się odwodnieniem terenu całej odkrywki. Brygada wnioskodawcy pracowała zatem nie tylko przy wykonywaniu zasilania pomp odwadniających teren pod koparkami wielonaczyniowymi, ale obejmowała zasięgiem całą kopalnię, odwadniała ten teren, w którym zebrała się woda. Oprócz wykonywania zasilania pomp i stacji brygada wnioskodawcy zajmowała się również utrzymaniem szaf oraz stacji zasilających układ (...), w tym zajmowała się dbaniem o prawidłową pracę stacji zasilających, przeglądami stacji zasilających. Brygada wnioskodawcy wykonywała także prace elektryczne w trakcie przesuwek taśmociągów, rozpinała kable zasilające z maszyn – koparek, zwałowarek, taśmociągów, stacji napędowych przenośników. Następnie już po przesunięciu przenośnika przez górników oraz przetransportowaniu maszyn podstawowych na inne miejsce, brygada wnioskodawcy przychodziła na to miejsce i montowała stacje zasilania i wpinała z powrotem kable do urządzeń. Praca polegała na przesunięciu układu zasilania (stacji zasilania) i zbudowaniu układu zasilania w nowym miejscu, gdzie miała zostać przesunięta koparka oraz po przesunięciu układu, powpinaniu kabli. Prace odbywały się w odległości około 100 metrów od ściany wyrobiska. Wnioskodawca nie wykonywał przy tym transportu maszyn podstawowych, przesuwkę bowiem wykonywali górnicy, a nie brygada wnioskodawcy. Brygada wnioskodawcy dbała również o tzw. trasy kablowe znajdujace się na terenie całej odkrywki.Wnioskodawca nie pracował przy naprawie urządzeń odwadniających, przy obsłudze pomp. Nie wykonywał również prac polegających na obsłudze, konserwacji, przeglądach, naprawach, montażu, transporcie koparek i zwałowarek. Nie pracował jako operator na maszynach urabiających i ładujących urobek przy urabianiu i ładowaniu urobku. W ocenie Sądu, wnioskodawca nie wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w przodku. Z zeznań świadków, samego wnioskodawcy, opisu charakteru pracy przez pracodawcę oraz protokołów instruktażu stanowiskowego wynikało bowiem, iż prace były wykonywane zarówno w przodku, jak i w oddaleniu od przodka nawet o około 100 metrów. O ile bowiem samo odwodnienie odbywało się pod kołami koparek wielonaczyniowych na różnych poziomach, o tyle praca polegająca na obsłudze stacji i szaf zasilających, ich przeglądy, konserwacja, prace związane z przenoszeniem i podpinaniem kabli do tych szaf i stacji, prace polegające na dbaniu o trasy kablowe, transport kabli, w tym transport pojazdami, odbywała się na terenie, który nie był przodkiem. Co więcej z opisu charakteru pracy dokonanego przez pracodawcę, co nie było podważane i kwestionowane przez wnioskodawcę, wynikało, iż zasięgiem czynności brygady wnioskodawcy i wobec tego pracy wykonywanej przez wnioskodawcę, objęty był teren całego układu (...) (prace związane z obsługą ruchu elektrycznego na układach (...); prace związane z konserwacją, montażem stacji zasilających układy (...); prace przy przesuwce i przebudowie systemu zasilania (...); prace związane z obsługą i konserwacją układów (...)). Powyższe znalazło także potwierdzenie w zeznaniach świadków, którzy opisywali czynności brygady wnioskodawcy wykonywane chociażby przy przesuwce taśmociągu. Jak wyżej zaś wskazano cały układ (...) nie może być utożsamiany z przodkiem w rozumieniu powołanych przepisów ustawy i rozporządzenia. Ponadto również z protokołów instruktażu stanowiskowego wynikało, że obszar działania wnioskodawcy na zajmowanym stanowisku obejmował całą kopalnię, nie tylko przodek.

Sąd Okręgowy wskazał ponadto, że prace, które wnioskodawca faktycznie wykonywał w przodku, nie były pracami elektrycznymi na koparkach i zwałowarkach przy ich obsłudze, konserwacji i montażu czy demontażu tych maszyn. Wnioskodawca bowiem zajmował się odwodnieniem terenu i urządzeniami, na których pracował były to urządzenia związane z zasilaniem pomp. Ponadto jak wynika z zeznań świadków, czynności wykonywane przez wnioskodawcę były podejmowane zanim na miejsce pracy przyjechała koparka wielonaczyniowa. Odwodnienie odbywało się cały czas, gdyż woda zbierała się w różnych miejscach, na różnych poziomach, jednakże zasadą było odwodnienie terenu, zanim pojawi się koparka. Podobnie w przypadku transportowania maszyn podstawowych – wnioskodawca nie wykonywał prac przy montażu czy demontażu koparek i zwałowarek. Wnioskodawca nie wykonywał prac elektrycznych na koparkach i zwałowarkach, o których mowa w wykazie III, załącznik 3 pkt 7 rozporządzenia. Urządzenia, na których pracował (szafy i stacje) były zlokalizowane albo poza (ze względów bezpieczeństwa) albo na obrzeżu przodka.

Dodatkowo Sąd Okręgowy podkreślił, że praca w przodkach nie jest jakąkolwiek pracą przy maszynach ładujących i transportujących tylko pracą, która polega na montażu, likwidacji i transporcie obudów maszyn ładujących i transportujących w przodkach. Natomiast pod określeniem "inne prace przodkowe" należy rozumieć inne prace górnicze w przodku, rodzajowo nie mniej obciążające niż wymienione w powołanym przepisie ustawy. Muszą to być, zatem zarówno prace na wskazanych maszynach podstawowych, jak również muszą to być prace związane bezpośrednio z procesem urabiania i ładowania urobku. Takich prac na koparkach czy zwałowarkach wnioskodawca z całą pewnością nie wykonywał.

W ocenie Sądu Okręgowego prace wnioskodawcy nie wyczerpywały przesłanek wskazanych w art. 50d ust.1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wnioskodawca, bowiem nie pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy bezpośrednio w przodku przy urabianiu i ładowaniu urobku czy przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących, jak również nie była pracą rzemieślnika zatrudnionego na koparkach, zwałowarkach, wykonującego prace górnicze, mechaniczne, elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn i urządzeń. Czynności ubezpieczonego nie były związane wyłącznie z wykonywaniem pracy przodkowej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a ubezpieczony nie udowodnił, że wykonywał prace przodkowe przez cały sporny okres, jak to ustaliła Komisja Weryfikacyjna. Z ustaleń faktycznych wynikało również, że ubezpieczony nie dojeżdżał stykowo, gdyż pracował w systemie jednozmianowym, stąd nie można było ustalić na podstawie dniówek stykowych ilości pracy ubezpieczonego w wymiarze półtorakrotnym. Przyjęcie ogólnej tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

W ocenie Sądu Okręgowego, nie można w świetle poczynionych rozważań, analizy przepisów prawa oraz materiału dowodowego zebranego w sprawie uznać, iż wszelkie prace wykonywane na terenie odkrywki czy nawet na terenie przodka uzasadniają zaliczenie okresów ich wykonania w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do emerytury górniczej. Skoro bowiem ustawodawca określił w sposób ścisły przesłanki zaliczenia danych prac w wymiarze półtorakrotnym oznacza to, że prace które nie spełniają tych warunków nie można zaliczyć w takim wymiarze. Skoro bowiem wnioskodawca nie wykazał, że wykonywał stale pracę w przodku i skoro charakter pracy ubezpieczonego nie miał bezpośredniego związku z urabianiem i ładowaniem urobku, nie polegał na montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach i nie był pracą elektryczną na zwałowarce czy koparce wielonaczyniowej przy obsłudze, konserwacji, montażu czy demontażu koparki czy zwałowarki, to nie znajduje uzasadnienia odwołanie wnioskodawcy od decyzji organu rentowego.

Biorąc wszystkie powyższe względy pod uwagę Sąd Okręgowy na mocy art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. orzekł, jak w sentencji wyroku.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego złożył ubezpieczony, zaskarżając go w całości i zarzucając mu:

-naruszenie przepisów postępowania cywilnego: art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dokonanie przez Sąd I instancji dowolnej, jednostronnej i niezupełnej oceny zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego i w konsekwencji uznanie, iż wykonywana przez ubezpieczonego praca w okresie od 17 sierpnia 1982 r. do 22 października 1984 r. oraz od 26 września 1986 r. do 14 stycznia 2007 r. nie miała charakteru pracy stricte górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym i tym samym uzasadniającej zastosowanie przelicznika 1.8 do wysokości emerytury górniczej; art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. i oddalenie odwołania wnioskodawcy jako nieuzasadnionego, pomimo, iż z treści materiału dowodowego wynika, iż praca jaką wykonywał wnioskodawca była pracą, o której mowa w art. 50d ust 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS i w związku z tym zasadne jest zastosowanie przelicznika 1,8 do wysokości emerytury górniczej;

-naruszenie przepisów prawa materialnego: § 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23.12.1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995 r., nr 2 poz. 8 ze zm.) oraz pkt 7 ust III załącznika nr 3 do w/w rozporządzenia przez błędną wykładnię i przyjęcie przez Sąd I instancji, iż wykonywana przez ubezpieczonego praca od 17 sierpnia 1982 r. do 22 października 1984 r. oraz od 26 września 1986 r. do 14 stycznia 2007 r. nie miała charakteru pracy górniczej na stanowisku rzemieślnika wykonującego prace elektryczne na odkrywce bezpośrednio w przodku na koparkach i zwałowarkach, zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury; art. 50 a ustawy o emeryturach i rentach z FUS przez jego niezastosowanie i nie przyznanie ubezpieczonemu prawa do emerytury górniczej; art. 50d ust. 1 w związku z art. 51 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy - poprzez przyjęcie przez Sąd I instancji, iż ubezpieczony nie wykonywał pracy w okresie od 17 sierpnia 1982 r. do 22 października 1984 r. oraz od 26 września 1986 r. do 14 stycznia 2007r., która odpowiadała swym charakterem pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym.

W ocenie apelującego, Sąd błędnie nie uznał pracy górniczej wnioskodawcy, jako wykonywanej bezpośrednio w przodku, mimo iż była wykonywana „w sąsiedztwie maszyn układu (...). Ponadto część stanowisk wymienionych w załącznikach nr 2 i 3 (...) z 23 grudnia 1994r. powtarza się , co pozwala wnioskować, że decydującym kryterium zaliczenia wykonywanej pracy do odpowiedniego załącznika winno być miejsce wykonywania pracy. Przy czym zdaniem apelującego, miejscem realizacji obowiązków pracowniczych ubezpieczonego był przodek i wykonywane czynności były związane bezpośrednio z eksploatacją węgla brunatnego.

Wskazując na powyższe skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i orzeczenie, że ubezpieczonemu przysługuje prawo do emerytury górniczej oraz o zasądzenie na rzecz ubezpieczonego od organu rentowego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego za obie instancje według norm przepisanych. W przypadku nieuwzględnienia powyższego skarżący wniósł o uchylenie w całości wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie na rzecz ubezpieczonego od organu rentowego kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny ustalił i zważył, co następuje:

Apelacja jest bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu. Sąd Okręgowy rozpoznał sprawę prawidłowo i starannie, przeprowadzając właściwie postępowanie dowodowe, zaś ocena zebranego w sprawie materiału dowodowego nie budzi wątpliwości w świetle zasady wynikającej z art. 233 k.p.c. Sąd pierwszej instancji wyczerpująco wyjaśnił w uzasadnieniu kwestie sporne dotyczące przedmiotu zaskarżenia i powołał trafnie obowiązujące w tej mierze przepisy, które prawidłowo zastosował i zinterpretował, nie naruszając zaskarżonym rozstrzygnięciem przepisów procesowych ani przepisów prawa materialnego. Podzielając w pełni ustalenia faktyczne Sądu Okręgowego, Sąd Apelacyjny przyjął je za podstawę swego rozstrzygnięcia w rozumieniu art. 382 k.p.c.

Spór w rozpatrywanej sprawie dotyczy spełnienia przez ubezpieczonego określonej w art. 50a ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (j.t.: Dz. U. z 2015r., poz.748 z późn.zm.) przesłanki 25 lat pracy górniczej w rozumieniu art. 50c ust. 1 pkt 4 w/w ustawy, sprowadzając go do oceny możliwości zaliczenia okresu pracy w Kopalni (...) w B. od 17 sierpnia 1982 r. do 22 października 1984 r. oraz od 26 września 1986 r. do 16 listopada 2006 r., jako pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym, wymienionej w art. 50d ust. 1 pkt 1 ww. ustawy. Jest to okoliczność decydująca w sprawie , ponieważ wg niekwestionowanych przez apelującego wyliczeń ZUS, wskazanych w piśmie procesowym z 1 kwietnia 2015r. ( na k.41 akt sprawy), ubezpieczonemu uwzględniono okres pracy górniczej w (...) B. w wymiarze pojedynczym – 17 lat, 6 miesięcy i 23 dni oraz w wymiarze półtorakrotnym tylko od 22 stycznia 2007r. do 21 marca 2012r., który to okres z pominięciem okresów pobierania zasiłków chorobowych wyniósł łącznie 32 miesiące , co dało w sumie 4 lata pracy górniczej ( 32 m-ce x 1,5 ). Okoliczność pominięcia do stażu pracy górniczej okresów czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby nie była przez apelującego kwestionowana. Dlatego tylko dla porządku warto wskazać, że zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 1 kwietnia 2014r., I UK 366/13, OSNP 2015/7/101, przypadające od 15 listopada 1991 r. okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłacanego na podstawie przepisów Kodeksu pracy, zasiłków z ubezpieczenia społecznego chorobowego lub opiekuńczego oraz świadczenia rehabilitacyjnego, nie wchodzą do stażu pracy uprawniającego do emerytury górniczej z art. 50a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

A zatem należało w sprawie zbadać , czy sporny okres zatrudnienia ubezpieczonego w (...) w B. od 17 sierpnia 1982r. do 22 października 1984r. na stanowisku „elektromonter pozostałych urządzeń” oraz od 26 września 1986r. do 16 listopada 2006r. na stanowisku „elektromonter pozostałych urządzeń górniczych” mieści się w definicji pracy górniczej opisanej w art.50d ust.1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Niewątpliwe ustawodawca nakazuje odróżniać pracę górniczą, którą w kopalniach węgla brunatnego jest zatrudnienie na odkrywce przy ręcznym lub zmechanizowanym urabianiu, ładowaniu oraz przewozie nadkładu i złoża (art. 50c ust. 1 pkt 4 ustawy o emeryturach i rentach z FUS) oraz pracę górniczą, którą zalicza się w wymiarze półtorakrotnym, gdy praca ta jest wykonywana w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych (art. 50d ust. 1 pkt 1 tej ustawy). Wykaz stanowisk pracy wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym, powinno ustalić rozporządzenie wydane na podstawie delegacji ustawowej z art. 50d ust. 3 ww. ustawy. Ponieważ rozporządzenie takie nie zostało wydane, na co słusznie uwagę zwrócił Sąd Okręgowy, obowiązuje nadal (z mocy art. 194 wskazanej ustawy) wykaz stanowisk zawarty w załączniku nr 3 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995 r. Nr 2, poz. 8), wydany na podstawie upoważnienia zawartego w art. 5 ust. 5 i art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (t.j.: Dz.U. z 1995r., Nr 30, poz. 154). Wykaz stanowisk pracy określony "pomocniczo" w załączniku nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 r., na który powołuje się ubezpieczony, odnosi się wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego na mocy art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Z uwagi zaś na treść przytoczonego art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy należy zauważyć, iż dla uznania pracy ubezpieczonego, jako pracy górniczej zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, koniecznym jest ustalenie zarówno, jakim sprzętem operował oraz określenie, jakie czynności były przez niego wykonywane i gdzie. Przewidziane przez ustawodawcę rozwiązanie zawarte w art. 50d ust. 1 ustawy nie uprawnia do uznania każdej pracy na odkrywce, jako zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, nawet jeśli wykonywana była w obrębie przodków eksploatacyjnych na stanowiskach określonych w rozporządzeniu (...) z 23 grudnia 1994 r. Tak zaproponowana wykładnia przepisów załącznika nr 3 do tego rozporządzenia dokonywana w oderwaniu od unormowania ustawowego prowadziłaby do sytuacji, w której każdą pracę górnika kopalni odkrywkowej pełnioną na terenie wyrobiska należałoby uwzględniać w takim korzystnym wymiarze (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 r., III AUa 1121/13, LEX Nr 1466772).

Wbrew twierdzeniom apelującego, porównanie stanowisk wymienionych w załącznikach 2 i 3 cyt. rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994 r. nie pozwala wnioskować, że decydującym kryterium zaliczenia wykonywanej pracy do odpowiedniego załącznika winno być miejsce wykonywania pracy. Porównanie treści ww. załączników do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1994 r. prowadzi do wniosku, że w wykazie stanowiącym załącznik nr 2 do tego rozporządzenia wymieniono 32 stanowiska pracy w kopalniach węgla brunatnego oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń węgla brunatnego, na których zatrudnienie uważa się za pracę górniczą. Wśród tych stanowisk wymieniono pod pozycją 4 „elektromontera maszyn i urządzeń górniczych na odkrywce oraz elektromontera zatrudnionego w stałej grupie remontowej na odkrywce”. Stanowisko to w pełni odpowiada nazewnictwu z dokumentacji pracodawcy ( angaży , świadectwa pracy, charakterystyki stanowiska). Natomiast wykaz stanowiący załącznik nr 3 do tego rozporządzenia w części III wymieniający stanowiska pracy, na których okresy pracy zalicza się w wymiarze półtorakrotnym w kopalniach węgla brunatnego, obejmuje tylko 8 stanowisk. W punkcie 7 wymienia się „rzemieślników zatrudnionych na odkrywce bezpośrednio w przodku stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na koparkach i zwałowarkach, wykonujących prace górnicze, mechaniczne elektryczne i hydrauliczne przy obsłudze, konserwacji, montażu i demontażu tych maszyn”. Nie można zaakceptować poglądu, że pracownicy zajmujący stanowiska objęte załącznikiem nr 2 mogliby być jednocześnie uważani za wykonujących pracę zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym. Wszyscy pracownicy wykonują w pewnym sensie pracę górnika kopalni odkrywkowej, skoro zostali objęci wykazem stanowisk pracy górniczej w kopalni węgla brunatnego. Tymczasem tylko nieliczne spośród stanowisk pracy górniczej uzasadniają zaliczenie pracy w wymiarze półtorakrotnym ( por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 21 lutego 2012r., I UK 295/11, OSNP 2013/3-4/38).

Wbrew stanowisku skarżącego, jako prace wymienione w załączniku nr 3 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994 r., mogą być uznane tylko takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio są związane z robotami prowadzonymi w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz inne prace przodkowe, tj. takie, które należy wiązać z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2010 r. I UK 236/09, z dnia 22 kwietnia 2011 r. I UK 360/10).

Jak wynika z poczynionych przez Sąd Okręgowy ustaleń faktycznych, ubezpieczony w spornym okresie pracował jako elektromonter na oddziale E-6 i E-4 a następnie E-5. Brygada, w której był zatrudniony, zajmowała się w szczególności wykonywaniem zasilań pomp elektrycznych odwodnieniowych i studni głębinowych, które odwadniały teren pod koparkami wielonaczyniowymi na wszystkich poziomach eksploatacyjnych. Prace odwodnieniowe danego terenu były wykonywane przy tym zanim wjechały koparki wielonaczyniowe, gdyż koparka nie mogłaby wejść, gdyby brygada wnioskodawcy nie dokonała odwodnienia tego terenu. Oddziały, na których pracował wnioskodawca, zajmowały się odwodnieniem terenu całej odkrywki, utrzymaniem szaf oraz stacji zasilających cały układ (...), w tym brygada wnioskodawcy zajmowała się dbaniem o prawidłową pracę stacji zasilających oraz przeglądami stacji zasilających. Brygada wnioskodawcy wykonywała także prace elektryczne w trakcie przesuwek taśmociągów. Część stacji przygotowywanych przez ubezpieczonego zasilało taśmociągi, koparki oraz zwałowarki. Przy przesuwaniu się w trakcie prac koparki przesuwał się również taśmociąg. Brygada wnioskodawcy rozpinała kable zasilające z maszyn – koparek, zwałowarek, taśmociągów, stacji napędowych przenośników , dbała o tzw. trasy kablowe. Wnioskodawca nie wykonywał przy tym transportu maszyn podstawowych. Powyższych ustaleń Sądu Okręgowego apelujący nie zwalcza. A wynika z nich niespornie, że charakter pracy ubezpieczonego nie miał bezpośredniego związku „z urabianiem kopalin, ładowaniem urobku, montażem, likwidacją i transportem obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych”. Odnosząc się natomiast do konkretnego punktu nr 7 , części III, załącznika nr 3 do cyt. rozporządzenia (...), ubezpieczony z pewnością nie wykonywał prac „na koparkach i zwałowarkach”. Sam apelujący przyznał w apelacji , że ubezpieczony pracował „w sąsiedztwie maszyn układu (...). Wykonywał przy tym różnego rodzaju prace , w tym zajmował się w szczególności wykonywaniem zasilania pomp elektrycznych odwodnieniowych i studni głębinowych, które to prace nie są objęte żadnym z 8 punktów części III z załącznika nr 3. Apelujący tego również nie wskazuje. Dodatkowo słusznym, w ocenie Sądu Apelacyjnego, było przyjęcie przez Sąd Okręgowy, że wykonywane przez skarżącego prace nie mieściły się w ustawowym pojęciu prac przodkowych. Dla zaliczenia pracy do stażu w wymiarze półtorakrotnym chodzi wyłącznie o pracę przodową , która polega na urabianiu i ładowaniu urobku lub nakładu, albo jest bezpośrednio związana z procesem urabiania. Przyjęcie zaś ogólnej tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS (wyrok SA w Katowicach z dnia 16 kwietnia 2014 r., III AUa 1121/13, LEX Nr 1466772). Czynności ubezpieczonego, które w swej istocie polegały na przygotowaniu terenu pod wydobycie węgla i wykonywaniu prac odwodnieniowych terenu całej odkrywki, nie mieszczą się w ustawowym pojęciu prac przodkowych uprawniających do zastosowania półtorakrotnego przelicznika. Za bezpodstawne tym samym uznać należało podniesione przez skarżącego zarzuty naruszenia prawa materialnego, tj. art. 50a i 50 d ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Podejmowane przez ubezpieczonego w spornym okresie czynności pracownicze nie dają bowiem podstawy do przyjęcia, iż ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy przy wykonywaniu pracy przodkowej.

Przepisy normujące nabywanie prawa do emerytury górniczej z uwagi na jej szczególny charakter winny być wykładane wyłącznie w sposób ścisły albowiem wyjątkowo regulują przyznanie prawa do wcześniejszego świadczenia. W tym kontekście dokonane na gruncie przedmiotowej sprawy ustalenia faktyczne jednoznacznie wykluczają możliwość zaliczenia wykonywanej w spornych okresach pracy w wymiarze półtorakrotnym. Konsekwencją zaś uznania, że sporny okres pracy wnioskodawcy w (...) w B. nie podlega zaliczeniu do stażu, jako pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym jest stwierdzenie, że nie legitymuje się on wymaganym do nabycia prawa do emerytury górniczej 25-letnim okresem pracy na podstawie art.50a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Uznając, zatem w świetle powyższych okoliczności, że zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego odpowiada prawu, Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł, jak w sentencji.

Przewodniczący: Sędziowie: