Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 lipca 2013 r.

Sąd Okręgowy w Opolu V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Jolanta Madziała-Stysiak
Protokolant:	sekr. sądowy Anna Wolińska

po rozpoznaniu w dniu 17 lipca 2013 r. w Opolu

sprawy W. M. (1) reprezentowanego przez opiekuna prawnego K. Z.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

o wypłatę renty wyjątkowej

na skutek odwołania wnioskodawcy

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O.

z dnia 29 listopada 2012 roku

nr (...)-1/25/IDW

Zmienia zaskarżoną decyzję i zobowiązuje Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych do dalszej wypłaty począwszy od dnia 1 grudnia 2012 roku, na rzecz W. M. (1) renty przyznanej w drodze wyjątku z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji, decyzją Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 4 lutego 2004 roku.

VU 224/13 UZASADNIENIE

Wnioskodawca W. M. (1) reprezentowany przez opiekuna prawnego K. Z. wniósł odwołanie od decyzji ZUS z dnia 29.11.2012r., wstrzymującej wypłatę na jego rzecz renty wyjątkowej.

W odpowiedzi na odwołanie (...) Oddział w O. wniósł o oddalenie odwołanie , podnosząc , że zarzuty odwołującego się są nieuzasadnione, ponieważ decyzja ZUS zapadła zgodnie z art. 134 ust. l pkt l oraz art. 101 pkt. l w związku z art. 83 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2009r. Nr 153, póz. 1227 ze zm.)

Zgodnie z powołanymi wyżej przepisami ubezpieczonym, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

Wnioskodawca jest uprawniony do renty z tytułu niezdolności do pracy przyznanej w drodze wyjątku decyzją Prezesa ZUS.

Prawo do świadczeń ustaje, gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa, a jednym z warunków przyznania świadczenia w drodze wyjątku jest brak niezbędnych środków utrzymania. Wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa.

Organ rentowy z urzędu dokonał weryfikacji prawa do świadczenia przyznanego wnioskodawcy w drodze wyjątku przez Prezesa ZUS i ustalił, że osoba uprawniona do świadczenia przebywa w placówce publicznej zapewniającej całodobowe utrzymanie tj. w Domu Pomocy Społecznej.

Ponieważ wnioskodawca ma zapewnione całodobowe utrzymanie, wyżywienie i opiekę, w tym także opiekę lekarską oraz środki higieniczne nie można stwierdzić, że pozostaje bez niezbędnych środków utrzymania i stanowi to podstawę do wstrzymania wypłaty świadczenia wyjątkowego, dlatego też organ rentowy sporną decyzją od dnia 01.12.2012r. wstrzymał wypłatę renty.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Prezes ZUS decyzją z dnia 4 lutego 2004r., wydaną po uprzednim stwierdzeniu przez lekarza orzecznika ZUS, że ubezpieczony jest całkowicie niezdolny do pracy i niezdolny do samodzielnej egzystencji, przyznał W. M. (1) ur. (...), rentę w drodze wyjątku na okres do osiągnięcia 65 lat .

Pismem z dnia 29.12.2008r. Dom Pomocy Społecznej ,, M. „” w K. poinformował (...) Oddział w O. , iż na podstawie decyzji kierującej wydanej przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w B. W. M. (1) został przyjęty do placówki w dniu 11.12.2008r. W związku z powyższym wezwano ZUS do potrącania dla w/w z jego świadczenia kwoty 365,53 zł i przekazywania na rachunek (...) .

ZUS na powyższe wyraził zgodę , informując że pozostała część świadczenia będzie przekazywana do rąk opiekuna prawnego.

Decyzja ZUS z dnia 29.11.2012r. wstrzymano wypłatę renty w drodze wyjątku z uwagi na umieszczenie osoby uprawnionej do renty w drodze wyjątku w placówce publicznej zapewniającej i całodobowe utrzymanie. Wskazano , że osoba ta ma zapewnione niezbędne środki utrzymania.

Dom Pomocy Społecznej (...) w K. odpowiedzi na pismo ZUS z dnia 08.01.2013 r. poinformował ZUS , że pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny zgodnie z obowiązującą ustawą z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (art.60 ust. l, art. 61 ust l i 2 ). Obowiązani do wnoszenia odpłaty za pobyt w (...) są w kolejności:

a) mieszkaniec domu w wysokości, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu,

b) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

c) gmina, z której osoba została skierowana do (...) w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w domu pomocy społecznej, a opłatą wnoszoną przez osoby, o których mowa w pkt (...).

W przypadku Pana W. M. (1) odpłatność ponosił:

-Pan W. M. (1) w wysokości 620,84 zł,

-Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w B.

w wysokości 1.752,22 zł,

co stanowi kwotę 2.373.06 zł, czyli miesięczny koszt utrzymania w placówce.

Decyzją ZUS z dnia 25.03.2011r. ustalono wysokość renty dla W. M. na kwotę 728 zł , z czego kwota 473,31 zł była potrącana tytułem odpłatności w Domu Pomocy Społecznej, kwota do wypłaty to 348 zł.

Kwota 200zł była przekazywana była przekazywana przez Bank do (...) jako tzw. depozyt i wydatkowana na leki , wyżywienie.

Pozostała część przysługującej wnioskodawcy kwoty była wydatkowana na koszty dojazdu z B. do K. w celu odwiedzin, na zakup owoców , paliwa , słodyczy.

W listopadzie 2012r. kwota renty wynosiła 799,18 zł , nadto wnioskodawcy wypłacany był dodatek pielęgnacyjny w kwocie 195,67 zł. Potrącano 519 ,46 zł , natomiast do wypłaty pozostawała kwota 367,46 zł.

Dowód; decyzja Prezesa ZUS z dnia 4.02.2004r.- akt ZUSk.113

Pismo z dnia 29.12.2008r.- k.168 akt ZUS

Pismo ZUS z dnia 15.01.2009r. –k.176 akt ZUS

Decyzja ZUS z dnia 29.11.2012r. - akta ZUS

Pismo ZUS z dnia 08.01.2013r.- akta ZUS

Pismo (...) M. z dnia 10.01.2013r.- akta ZUS

Decyzja ZUS z dnia 25.03.2011r. – akta ZUS

Pismo opiekuna prawnego z dnia 20.06.2013r.-k.32

Oświadczenie o stanie rodzinnym , majątkowym i sytuacji materialnej z dnia 26.11.2012r. –

k. 219 i 220 akt ZUS

Sąd zważył co następuje:

Odwołanie jest zasadne.

Na podstawie art. 101 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (Dz.U. z 2009r. Nr 153, póz. 1227 ze zm.) prawo do świadczeń ustaje:

1)gdy ustanie którykolwiek z warunków wymaganych do uzyskania tego prawa.

Art. 134 . 1 ustawy stanowi , że wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli:

1)powstaną okoliczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustanie tego prawa;

W myśl art. 83. 1 ustawy ubezpieczonym oraz pozostałym po nich członkom rodziny, którzy wskutek szczególnych okoliczności nie spełniają warunków wymaganych w ustawie do uzyskania prawa do emerytury lub renty, nie mogą - ze względu na całkowitą niezdolność do pracy lub wiek - podjąć pracy lub działalności objętej ubezpieczeniem społecznym i nie mają niezbędnych środków utrzymania, Prezes Zakładu może przyznać w drodze wyjątku świadczenia w wysokości nieprzekraczającej odpowiednich świadczeń przewidzianych w ustawie.

Organ rentowy wydając zaskarżona decyzję , ustalił , że wnioskodawca ma zapewnione całodobowe utrzymanie, wyżywienie i opiekę, w tym także opiekę lekarską oraz środki higieniczne , wobec czego nie można stwierdzić, że pozostaje bez niezbędnych środków utrzymania i stanowi to podstawę do wstrzymania wypłaty świadczenia wyjątkowego.

Z uwagi na treść cytowanego wyżej przepisu art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzić należy , iż nie można zgodzić się ze stanowiskiem organu rentowego, jakoby (...), w którym przebywa W. M. , zapewniał mu wszystkie środki pozwalające na zaspokojenie "całokształtu potrzeb życiowych". Do takich można było bowiem zaliczyć tylko wyżywienie, pobyt . Natomiast zarówno zakup leków, jak dodatkowego wyżywienia , które również składają się na niezbędne potrzeby , placówka nie opłacała ze środków przekazywanych pobyt w (...). Potrzeby związane z zakupem leków , wyżywienia , poza tym zapewnianym przez (...), pokrywane były ze środków wnioskodawcy pozostawionych do jego dyspozycji , co odbywało się w ten sposób , że był utworzony w (...) depozyt pieniężny z wpłat przekazywanych przez bank. Ze środków znajdujących się w depozycie kupowano lekarstwa , wyżywienie.

Kwota , która pozostawała po potrąceniach na rzecz odpłatnego pobytu w (...) i na depozyt w (...) wykorzystywana była na zaspokojenie takich wydatków jak koszty odwiedzin do B. , zakup owoców , co również należy zaliczyć do niezbędnych potrzeb wnioskodawcy.

Dlatego też uznać należy , że sytuacja ubezpieczonego wypełniała dyspozycję powołanej wyżej normy prawnej.

W wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2012 r. ( III UK 36/11) stwierdzono , że:

1. Dopuszczalna jest droga sądowa przed sądem powszechnym w sprawach zainicjowanych odwołaniem od decyzji organu rentowego, których przedmiotem nie jest przyznanie lub odmowa przyznania prawa do świadczenia w drodze wyjątku, lecz wstrzymanie jego wypłaty.

2. Przyznanie jednej z form pomocy społecznej nie może stanowić przesłanki pozbawienia uprawnień do świadczenia w drodze wyjątku, zwłaszcza że świadczenia z pomocy społecznej oraz świadczenia z ubezpieczenia społecznego nie mają charakteru zamiennego, a przyznawanie tych pierwszych następuje w ostatniej kolejności. Należy więc przyjąć, iż o ile przepis art. 83 ust. 1 u.e.r.f.u.s. wprost wyłącza możliwość otrzymywania świadczenia w drodze wyjątku przez osoby pobierające własne świadczenia emerytalne lub rentowe (nie mają one możliwości ubiegania się o świadczenie wyjątkowe na zasadzie wyboru świadczenia korzystniejszego), a także przez osoby posiadające własne źródła dochodu, np. gospodarstwo rolne, to nie czyni tego w sytuacji, gdy osoba pobierająca świadczenie wyjątkowe korzysta równocześnie z którejkolwiek formy pomocy społecznej.

Zaskarżona decyzja ZUS opiera się na stanowisku , że ubezpieczony, przebywając w domu pomocy społecznej, nie spełnia właśnie jednego z wymienionych wyżej ustawowych kryteriów prawa do świadczenia w drodze wyjątku, albowiem ma zapewnione całodobowe utrzymanie, wyżywienie, opiekę, .Stanowisko to jest nieuprawnione. Zarówno w doktrynie prawa ubezpieczeń społecznych, jak i w orzecznictwie sądowym przyjmuje się, ze brak niezbędnych środków utrzymania jako przesłanka prawa do ubiegania się o świadczenie przyznawane w drodze wyjątku musi być oceniany indywidualnie (por. m.in. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 8 czerwca 2000 r., (...) SA 282/00, LEX nr 54534 oraz z dnia 24 sierpnia 2000 r., (...) SA 886/00, A. K., Emerytury i renty przyznawane w trybie szczególnym, Pr. Pracy. 2001, Nr 9, poz. 3), a ocena niezbędności powinna być dokonywana z uwzględnieniem potrzeb służących do zaspokojenia minimum egzystencji (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 15 kwietnia 2002 r., (...) SA (...), LEX nr 83733).

Wymieniony przepis z całą pewnością nie uzależnia prawa do świadczenia w drodze wyjątku od nieskorzystania ze świadczeń z pomocy społecznej, ponieważ brak w nim takiej regulacji, zaś w myśl art. 2 ust. 1 z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (jt.: Dz. U. z 2008 r. Nr 115, poz. 728 ze zm.) pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując w tym celu własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Przyznanie jednej z form pomocy społecznej nie może zatem stanowić przesłanki pozbawienia uprawnień do świadczenia w drodze wyjątku, zwłaszcza że świadczenia z pomocy społecznej oraz świadczenia z ubezpieczenia społecznego nie mają wszak charakteru zamiennego, a przyznawanie tych pierwszych następuje w ostatniej kolejności. Należy więc przyjąć, iż o ile przepis art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach wprost wyłącza możliwość otrzymywania świadczenia w drodze wyjątku przez osoby pobierające własne świadczenia emerytalne lub rentowe (nie mają one możliwości ubiegania się o świadczenie wyjątkowe na zasadzie wyboru świadczenia korzystniejszego), a także przez osoby posiadające własne źródła dochodu, np. gospodarstwo rolne, to nie czyni tego w sytuacji, gdy osoba pobierająca świadczenie wyjątkowe korzysta równocześnie z którejkolwiek formy pomocy społecznej.

(...) Oddział w O. wstrzymał dalszą wypłatę renty na rzecz ubezpieczonego z uwagi na jego pobyt w domu pomocy społecznej, który według organu rentowego miał mu "zapewniać całodobowe utrzymanie i inne niezbędne środki utrzymania". Podkreślenia wymaga jednakże fakt, iż w myśl postanowień ustawy o pomocy społecznej (art. 54 ust. 1 tej ustawy) prawo do umieszczenia w domu pomocy społecznej przysługuje osobie wymagającej całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, której nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych. Pobyt w domu pomocy społecznej nie ma więc na celu zapewnienia niezbędnych środków utrzymania, a jedynie całodobową opiekę. Co więcej, zgodnie z przepisami ustawy o pomocy społecznej pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny, a opłata zostaje ustalona w decyzji organu gminy kierującej daną osobę do tej placówki (art. 59 ustawy o pomocy społecznej). Stosownie do art. 61 ust. 1 powołanej ustawy obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są zaś w kolejności:

1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka;

2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,

3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej - przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

W przypadku, gdy opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej wnosi jego mieszkaniec, opłata nie może jednak być wyższa niż 70% jego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu (art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy).

Z ustaleń faktycznych dokonanych w niniejszej sprawie wynika, że pobyt ubezpieczonego w domu pomocy społecznej był finansowany w taki właśnie sposób, tzn. ubezpieczony uiszczał na rzecz domu pomocy społecznej 70% otrzymywanej renty, tj. W. M. (1) w wysokości 620,84 zł, a Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w B. w wysokości 1.752,22 zł, co stanowi kwotę 2.373.06 zł, czyli miesięczny koszt utrzymania w placówce.

Nie polegała zatem na prawdzie konstatacja, iż pobyt w domu pomocy społecznej zapewniał ubezpieczonemu niezbędne środki utrzymania, skoro on sam pobyt ten finansował na zasadach przewidzianych w przepisach ustawy o pomocy społecznej (do wysokości 70% renty). Poza tym kwota 200zł była przekazywana przez Bank do (...) jako tzw. depozyt i wydatkowana na leki , wyżywienie.

W związku z pobytem w domu pomocy społecznej po stronie ubezpieczonego nie doszło do ustania jednego z ustawowych kryteriów prawa do renty w drodze wyjątku, tj. braku niezbędnych środków utrzymania. Pobyt w domu pomocy społecznej na zasadach odpłatności określonych w cytowanym art. 61 ust. 2 pkt 1 ustawy o pomocy społecznej nie może być bowiem utożsamiany z posiadaniem przez ubezpieczonego (zapewnieniem mu) niezbędnych środków utrzymania, o których mowa w art. 83 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając powyższe na uwadze Sąd uznał, że zaskarżona decyzja organu rentowego winna ulec zmianie i zobowiązał Prezesa zakładu Ubezpieczeń Społecznych do dalszej wypłaty począwszy od 1 grudnia 2012roku , na rzecz W. M. (1) renty przyznanej w drodze wyjątku z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i niezdolności do samodzielnej egzystencji . Na zasadzie art. 477 ¹⁴ §2 k.p.c. orzekł jak w sentencji wyroku.