Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 sierpnia 2012 r.

Sąd Apelacyjny - III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 23 sierpnia 2012 r. w Gdańsku

sprawy R. T.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość emerytury

na skutek apelacji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

od wyroku Sądu Okręgowego- Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku

z dnia 4 stycznia 2012 r., sygn. akt VII U 1887/11

oddala apelację.

Sygn. akt III AUa 340/12

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 marca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił R. T. przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia na podstawie rejestru zarobków pracowników fizycznych za lata 1978 - 1980.

R. T. wniósł odwołanie od powyższej decyzji.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując argumentację zawartą w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z dnia
4 stycznia 2012 r. zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział
w G. i zobowiązał pozwanego do przeliczenia emerytury ubezpieczonego
przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia wynoszącego 98,84 %.

Sąd Okręgowy orzekał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań prawnych.

R. T. w okresie od 19 grudnia 1972 r. do l lutego 1991 r. pracował
na podstawie umowy o pracę (...) Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym
w C. na stanowisku murarz - tynkarz. Jego wynagrodzenie w latach 1978-1980 składało się z pensji zasadniczej, dodatku stażowego i dodatku brygadzistowskiego - odkąd został brygadzistą oraz premii uznaniowej. Nie dostawał w tych latach żadnego dodatku rozłąkowego, bo pracował na miejscu. Dostawał też ekwiwalent za odzież, lecz nie dostawał go cyklicznie. Jego pensja zależała od tego, ile wypracował w akordzie.

Za okres zatrudnienia R. T. w (...)
i Budowlano-Usługowym w C. zachowała się częściowa dokumentacja płacowa.

R. T. w dniu 13 maja 2008 r. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o emeryturę.

Decyzją z dnia 30 czerwca 2008 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał R. T. prawo do emerytury od dnia 8 maja 2008 r. Do ustalenia podstawy wymiaru emerytury przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu ubezpieczenia. Do ustalenia podstawy wymiaru świadczenia przyjęto lata: 1970-1977, 1981-1987,1989, 1993-1995, 2000. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru wyniósł 89,14%. Podstawa wymiaru obliczona
przez pomnożenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru 89,14% przez 2275,37 zł
tj. kwotę bazową wyniosła 2028,26 zł. Wysokość świadczenia wyniosła 1449,88 zł.

W dniu l marca 2011 r. R. T. złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych wniosek o ponowne ustalenie podstawy wymiaru jego emerytury, przyjmując wynagrodzenie z lat 1978,1979,1980 zamiast przyjętych lat 1989, 1994, 2000. Wnioskodawca przedłożył dokumentację płacową z archiwum stanowiącą podstawę do naliczenia świadczeń emerytalno-rentowych z lat 1978-1980.

Decyzją z dnia 15 marca 2011 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił R. T. przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia na podstawie rejestru zarobków pracowników fizycznych za lata 1978 -1980.

Sąd Okręgowy wskazał, iż powyższy stan faktyczny ustalił na podstawie dokumentów zawartych w aktach sprawy, w tym w aktach rentowych ubezpieczonego oraz dokumentacji płacowej. Dokumenty te nie były kwestionowane przez żadną ze stron co do ich prawdziwości i rzetelności. Także i Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw by nie dać im wiary. Nadto, Sąd Okręgowy uznał za wiarygodne zeznania R. T. uznając je za szczere i logiczne oraz znajdujące oparcie w przedłożonej przez niego dokumentacji płacowej.

Omawiając podstawę prawną orzeczenia Sąd Okręgowy przytoczył treść art. 111 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2004 nr 39, poz. 353 ze zm.), § 1, § 4 i § 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia l kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (Dz. U. 89.11.63 ze zm.) oraz § 20 rozporządzenia Rady Ministrów
z 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenie emerytalne - rentowe i zasad ich wypłaty (Dz. U. nr 10, poz. 49 ze zm.).

Sąd Okręgowy zważył, że wysokość zarobków, której pochodną jest podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne, jest faktem mającym istotne znaczenie
dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 227 k.p.c.), który w postępowaniu przed sądem może być udowadniany wszelkimi środkami dowodowymi. Nie obowiązuje wówczas ograniczenie wynikające z § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń. Dla celów obliczenia wysokości emerytury organ rentowy musi dysponować pewnymi danymi co do wysokości dochodów ubezpieczonego stanowiących podstawę obliczenia wysokości świadczeń emerytalnych. Wprawdzie w postępowaniu cywilnym sąd nie jest związany takimi ograniczeniami w dowodzeniu, jakie odnoszą się do organu rentowego w postępowaniu rentowym, jednak ustalenia dokonywane przez sad muszą być oparte na konkretnych dowodach.

Zdaniem Sądu Okręgowego ubezpieczony R. T. przedłożył wiarygodną dokumentację płacową za okres sporny 1978-1980, która po uwzględnieniu jego ustnych wyjaśnień odnośnie poszczególnych składników wynagrodzenia stanowi wystarczającą podstawę do stwierdzenia, jakie w tym czasie uzyskiwał zarobki i ustalenia podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne. Sąd Okręgowy zważył, że dokumentacja płacowa przedłożona przez ubezpieczonego stanowi logiczną całość, uprawdopodobniając wskazaną w niej wysokość zarobków za lata 1978-1980. Porównanie zarobków ze spornych lat, z lat wcześniejszych (tj. rok 1977 - legitymacja ubezpieczeniowa k. 109 akt rentowych) oraz uzyskiwanych przez ubezpieczonego po roku 1980 wskazuje na ich stopniowy wzrost oraz prawdziwość twierdzeń ubezpieczonego co do uzyskiwania poszczególnych składników wynagrodzenia, nie pozostawiając w tym zakresie żadnych wątpliwości.

Mając na względzie powyższe Sąd Okręgowy zobowiązał pozwanego do przeliczenia świadczenia ubezpieczonego w najkorzystniejszym wariancie przy uwzględnieniu za lata 1978-1980 zarobków ubezpieczonego określonych w rejestrze pracowników fizycznych,
z pominięciem pozycji ekwiwalent (albowiem do ustalenia podstawy wymiaru nie przyjmuje się tych składników wynagrodzenia z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, od których nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne - ekwiwalent
za odzież jest takim składnikiem wynagrodzenia). Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonał przeliczenia podstawy wymiaru świadczenia R. T. z uwzględnieniem wynagrodzeń na podstawie rejestru pracowników fizycznych za lata 1978 - 1980.
Na podstawie w/w wynagrodzeń ustalono wskaźnik wysokości podstawy wymiaru: 98,84 %
z 20 lat kalendarzowych. Wysokość świadczenia z uwzględnieniem wskaźnika 98,84 % wyniosłaby 1.771,85zł.

W tym stanie rzeczy, Sąd Okręgowy na podstawie cytowanych wyżej przepisów
i art. 477 (14) § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i zobowiązał pozwanego do przeliczenia emerytury ubezpieczonego przy uwzględnieniu wskaźnika wysokości podstawy wymiaru świadczenia wynoszącego 98,84%, jak w sentencji wyroku.

Apelację od wyroku wywiódł pozwany organ rentowy zarzucając naruszenie przepisów art. 15 oraz art. 116 ust. 5 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz art. 233 § 1 k.p.c. poprzez przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegającej m. in. na przyjęciu, iż zarobki wskazane
na przedłożonym przez ubezpieczonego rejestrze zarobków stanowią wystarczający dowód odzwierciedlający rzeczywiste zarobki wnioskodawcy w spornym okresie oraz ograniczeniu postępowania dowodowego jedynie do wskazanych dokumentów i twierdzeń wnioskodawcy.

Wskazując na powyższe podstawy skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku
i oddalenie odwołania, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez Sąd I instancji.

W uzasadnieniu apelacji organ rentowy zarzucił, iż Sąd Okręgowy, wydając zaskarżony wyrok, nie dysponował kompletnym materiałem dowodowym pozwalającym
na wydanie orzeczenia w takim kształcie, jaki nadał mu Sąd, a rejestr zarobków pracowników fizycznych nie jest wystarczającym dowodem potwierdzającym wynagrodzenia wnioskodawcy za okres 1978-1980 z tytułu zatrudnienia w (...) Przedsiębiorstwie Budowlano-Usługowym w C.. Nie wynikają bowiem z niego poszczególne składniki wchodzące w skład wynagrodzenia, brak jest także potwierdzenia faktu odprowadzonych od poszczególnych składników składek na ubezpieczenie społeczne. Poza tym nie wiadomo, czy rejestr prowadziła osoba dysponująca odpowiednią wiedzą w zakresie księgowości, dokument nie został bowiem podpisany oraz nie został opatrzony pieczątką zakładu pracy. Ponadto rejestr nie podaje, z jakiego tytułu wynikają wskazane kwoty, brak także odniesienia do ewentualnych okresów zasiłkowych.

Skarżący zwrócił uwagę, iż złożone przez wnioskodawcę świadectwo pracy z dnia 01.02.1991 r., potwierdzające zarobki uzyskane za ostatni miesiąc, wskazuje,
iż wynagrodzenie wypłacane było wg kategorii osobistego zaszeregowania plus dodatek
za staż pracy w wysokości 20%. Na rozprawie natomiast pełnomocnik ubezpieczonego wskazał, iż wnioskodawca pracował w akordzie, ale było też tak, gdy nie było pracy akordowej, że wtedy dostawał część wynagrodzenia wg stawki godzinowej, czyli mogło się składać z dwóch części akordowej i godzinowej wynikającej ze stawki osobistego zaszeregowania. Sam ubezpieczony wskazał natomiast, iż jego wynagrodzenie składało się
z pensji zasadniczej, dodatku stażowego premii uznaniowej i dodatku brygadzistowskiego
w wysokości 10% zarobku zasadniczego. Wnioskodawca dostawał również ekwiwalent
za odzież i dodatek rozłąkowy.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja pozwanego organu rentowego nie zasługuje na uwzględnienie. Nie zawiera bowiem zarzutów skutkujących koniecznością zmiany bądź uchylenia zaskarżonego wyroku.

Przedmiotem sporu w niniejszej sprawie była kwestia istnienia przesłanek przeliczenia wysokości świadczenia emerytalnego wnioskodawcy z uwzględnieniem nowego wskaźnika wysokości podstawy wymiaru na podstawie art. 111 ustawy o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

We wskazanym powyżej zakresie Sąd Okręgowy przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, a w swych ustaleniach i wnioskach nie wykroczył poza ramy swobodnej oceny wiarygodności i mocy dowodów wynikające z przepisu art. 233 k.p.c.
Nie popełnił też istotnych uchybień w zakresie zarówno ustalonych faktów, jak też ich kwalifikacji prawnej. W konsekwencji, Sąd Apelacyjny oceniając jako zasadniczo prawidłowe ustalenia faktyczne i rozważania prawne dokonane przez Sąd pierwszej instancji uznał je za własne, co oznacza, iż zbędnym jest ich szczegółowe powtarzanie w uzasadnieniu wyroku Sądu odwoławczego.

Stosownie do treści art. 111 ust. 1 w/w ustawy wysokość emerytury lub renty oblicza się ponownie, z zastrzeżeniem ust. 2 i 3, od podstawy wymiaru ustalonej w myśl art. 15, jeżeli do jej obliczenia wskazano podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe na podstawie przepisów prawa polskiego:

1)z liczby kolejnych lat kalendarzowych i w okresie wskazanym do ustalenia poprzedniej podstawy wymiaru świadczenia,

2)z kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym zgłoszono wniosek o przyznanie emerytury lub renty albo o ponowne ustalenie emerytury lub renty, z uwzględnieniem art. 176,

3)z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku o ponowne ustalenie emerytury
lub renty,

- a wskaźnik wysokości podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego.

Ustęp 2 art. 111 ustawy wskazuje, iż wskaźnik wysokości podstawy wymiaru, obliczony na zasadach określonych w art. 15, mnoży się przez kwotę bazową ostatnio przyjętą do obliczenia świadczenia.

Z art. 15 ust. 1 ustawy wynika natomiast, iż podstawę wymiaru emerytury
i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne
na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem
ust. 6 i art. 176.

Jeśli chodzi o wykazanie przesłanek przeliczenia świadczenia emerytalnego w oparciu o art. 111 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, należy wskazać, że art. 116 ustawy, regulujący ogólne zasady postępowania w sprawach świadczeń, w ust. 5 ustanawia wymaganie, aby do wniosku w sprawie przyznania świadczenia dołączone zostały dowody uzasadniające prawo do świadczenia, jak również jego wysokość, określone rozporządzeniem ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego.

Jak stanowi § 20 pkt l rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń
(Dz. U. Nr 10, poz. 49 ze zm.), środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość zarobku lub dochodu stanowiącego podstawę wymiaru emerytury lub renty dla pracowników jest zaświadczenie zakładu pracy wystawione według wzoru ustalonego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (druk Rp-7) albo legitymacja ubezpieczeniowa zawierająca wpisy dotyczące okresów zatrudnienia i wysokości osiąganych zarobków lub listy płac potwierdzone za zgodność z oryginałem, z których wynikają poszczególne składniki wynagrodzeń.

Przytoczona powyżej regulacja nie ma zastosowania w postępowaniu sądowym, a jedynie w postępowaniu przed organem rentowym (§ 1 rozporządzenia).
W postępowaniu przed organem rentowym nie jest możliwe udowadnianie wysokości wynagrodzenia innymi dowodami niż wymienione w w/w przepisie. Nie ma jednak podstaw do uznania, aby przepisy regulujące postępowanie o świadczenia emerytalno-rentowe przed organem rentowym miały zastosowanie w postępowaniu sądowym, które regulowane jest przepisami kodeksu postępowania cywilnego. Przepisy regulujące postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 477 ⁸ i nast. k.p.c.) nie zawierają zaś dodatkowych ograniczeń w stosunku do przepisów ogólnych regulujących postępowanie dowodowe
(art. 235-309 k.p.c.). W konsekwencji należy uznać, że fakty, od których uzależnione jest prawo do emerytury i renty oraz wysokość tych świadczeń, mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. Taki pogląd wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 2 lutego 1996 r., II URN 3/95 (OSNAPiUS 1996
nr 16, poz. 239), stwierdzając, że w postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych okoliczności mające wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokości mogą być udowadniane wszelkimi środkami dowodowymi, przewidzianymi w Kodeksie postępowania cywilnego. W kolejnym wyroku z dnia 25 lipca 1997 r., II UKN 186/97 (OSNAPiUS 1998
nr 11, poz. 342), Sąd Najwyższy stwierdził, że w postępowaniu sądowym nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty, możliwe i dopuszczalne jest przeprowadzenie wszelkich dowodów, w tym również dowodu z zeznań świadków
lub przesłuchania samego wnioskodawcy.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, iż Sąd Okręgowy nie przekroczył granic swobodnej oceny dowodów poprzez przyjęcie, że rejestry zarobków
za lata 1978 – 1980 oraz zeznania wnioskodawcy stanowią wystarczające dowody rzeczywistej wysokości zarobków ubezpieczonego w spornym okresie.

Porównanie znajdujących się zarówno w aktach organu rentowego, jak i w aktach sądowych list płac oraz rejestrów zarobków prowadzi do przekonania, iż rejestry zarobków
za lata 1978 – 1980 są dokumentami wiarygodnymi, odzwierciedlającymi rzeczywisty stan rzeczy. Sąd Apelacyjny zwraca uwagę, iż wskaźnik podstawy wymiaru w roku 1977 (poprzedzającym sporny okres) wynosił 133,48 %, a w roku 1981 (następującym po spornym okresie) – 130,74 %. W latach spornych wskaźnik podstawy wymiaru kształtował się następująco: rok 1978 – 100,60%, rok 1979 – 125,89%, rok 1980 – 90,22 %. Analiza powyższych wartości prowadzi do przekonania, iż dane zawarte w rejestrach zarobków są miarodajne dla ustalenia wysokości wynagrodzenia wnioskodawcy w latach 1978 – 1980.

Dodatkowo należy wskazać, iż na rozprawie w dniu 4 stycznia 2012 r. ubezpieczony zeznał, że jego wynagrodzenie w latach 1978 – 1980 składało się z pensji zasadniczej, dodatku stażowego i dodatku brygadzistowskiego oraz premii uznaniowej. Nie otrzymywał wówczas dodatku rozłąkowego, gdyż pracował na miejscu. Wypłacano mu natomiast nieregularnie ekwiwalent za odzież. Wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego uzależniona była od norm przepracowanych w akordzie. W ocenie Sądu Apelacyjnego zeznania ubezpieczonego zasługują na wiarę, albowiem korespondują z danymi wynikającymi
ze znajdującą się w aktach dokumentacją płacową.

Odnosząc się do zarzutu skarżącego, iż brak jest w materiale dowodowym potwierdzenia dla faktu odprowadzenia składek od poszczególnych składników wynagrodzenia ubezpieczonego Sąd Apelacyjny wskazuje w pierwszej kolejności, iż zgodnie z przepisem § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent do ustalenia podstawy wymiaru dla pracowników uspołecznionych zakładów pracy nie przyjmuje się tych składników wynagrodzenia w gotówce i w naturze z tytułu wykonywania pracy w ramach stosunku pracy, od których nie ma obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Ustęp 2 omawianego przepisu stanowi, iż przy ustalaniu, czy istnieje obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne od określonych składników wynagrodzeń, stosuje się przepisy obowiązujące w okresie, z którego wynagrodzenie jest uwzględniane w podstawie wymiaru.

Przepis art. 1 ust. 1 – obowiązującej od dnia 27 stycznia 1968 r. do dnia 31 grudnia 1986 r. – ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o funduszu emerytalnym (Dz. U. z 1968 r. Nr 3, poz. 7) stanowił, że na wypłatę emerytur, rent i innych pieniężnych świadczeń emerytalnych przewidzianych dla pracowników i ich rodzin tworzy się fundusz emerytalny. Z treści art. 3 ust. 1 w/w ustawy wynikła natomiast obowiązek opłacania składki na cele emerytalne
w wysokości do 3 % wynagrodzenia przez osoby otrzymujące wynagrodzenia: z tytułu stosunku pracy oraz z innych tytułów powodujących objęcie tych osób przepisami
o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.

W treści art. 3 ust. 3 ustawy o funduszu emerytalnym ustawodawca upoważnił Radę Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia kwoty wynagrodzenia wolnego od składki na cele emerytalne, podstawę wymiaru składki i jej wysokość oraz rodzaje wynagrodzeń,
od których składka ta jest pobierana.

W oparciu o powyższą delegację ustawową Rada Ministrów wydała rozporządzenie z dnia 20 lutego 1968 r. w sprawie podstawy wymiaru i wysokości składki na cele emerytalne (Dz. U. z 1968 r. Nr 5, poz. 29 ze zm.), obowiązujące do dnia 31 grudnia 1982 r., którego § 1 ust. 1 pkt 1 stanowił, że podstawą wymiaru składki na cele emerytalne, zwanej dalej „składką”, są wynagrodzenia stanowiące podstawę obliczenia podatku od wynagrodzeń
i otrzymywane m. in. przez pracowników z tytułu stosunku pracy. Stosownie do treści § 3
ust. 2 rozporządzenia składka wynosi 3% podstawy wymiaru składki.

Rozporządzenie Przewodniczącego Komitetu Pracy i Płac z dnia 19 sierpnia 1968 r.
w sprawie obliczania podstawy wymiaru emerytury lub renty, zasiłków z ubezpieczenia
na wypadek choroby i macierzyństwa oraz składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 35, poz. 246 ze zm.), obowiązujące do dnia 30 czerwca 1985 r., w § 1 ust. 1 określało z kolei,
iż podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi przeciętny miesięczny zarobek w gotówce lub w naturze, zależnie od wniosku zainteresowanego, z ostatnich 12 miesięcy zatrudnienia lub z kolejnych 24 miesięcy zatrudnienia dowolnie wybranych z ostatnich 12 lat zatrudnienia. Paragraf 2 rozporządzenia wskazuje, że za zarobek, jaki przyjmuje się do obliczenia podstawy wymiaru z tytułu zatrudnienia w uspołecznionym zakładzie pracy, uważa się zarobek
w gotówce oraz wartość świadczeń w naturze. Zarobkiem z gotówce są zaś – zgodnie
z treścią § 3 ust. 1 i 2 – wypłaty zaliczone do osobowego funduszu płac, z wyjątkami wymienionymi w załączniku do rozporządzenia, jak również wskazane w tym przepisie wypłaty spoza osobowego funduszu płac.

Składniki osobowego funduszu płac oraz pozostałych funduszów płac określone zostały w uchwale Nr 8 Rady Ministrów z dnia 12 stycznia 1965 r. w sprawie składników funduszu płac i pozostałych wynagrodzeń z tytułu pracy w jednostkach gospodarki uspołecznionej (M. P. Nr 2, poz. 5 ze zm.), a następnie w uchwale Nr 103 Rady Ministrów
z dnia 25 maja 1971 r. w sprawie składników funduszu płac i pozostałych wynagrodzeń
z tytułu pracy w jednostkach gospodarki uspołecznionej (M. P. Nr 31, poz. 196 ze zm.).

Stosownie do przepisu § 6 rozporządzenia z dnia 12 stycznia 1965 r. wskazano
do osobowego funduszu płac zaliczało się wszelkie wypłaty pieniężne brutto i świadczenia
w naturze za pracę stałą lub sezonową pracowników (znajdujących się w ewidencji personalnej zakładu pracy), dokonane lub należne z tytułu wykonanej przez nich pracy
i wynikające z umowy o pracę (nominacji) bądź z umowy chałupniczej oraz umowy o naukę zawodu lub przyuczenia do określonej pracy, a w szczególności: wynagrodzenia wynikające
z obowiązujących systemów płac, jak: płace akordowe, w tym nadwyżki akordowe, dopłaty
z tytułu progresji akordowej (pkt 1 lit. a), płace czasowe - godzinowe, dniówkowe, miesięczne (pkt 1 lit.b ), płace w systemie prowizyjnym, z wyjątkiem płac zaliczonych
do funduszu prowizji, a wymienionych w § 9 oraz płace ryczałtowe i specjalne (pkt 1 lit. c), premie (pkt 1 lit. d), jak również dopłaty dla brygadzistów za kierowanie brygadą (pkt 8), dopłaty za wysługę lat i wynagrodzenie wynikające z kart górnika, hutnika itp. (pkt 9).

Przepis § 7 rozporządzenia z dnia 25 maja 1971 r. stanowił natomiast,
iż do osobowego funduszu płac zalicza się wszelkie wypłaty pieniężne brutto i wartość świadczeń w naturze za prace pracowników pozostających w ewidencji personalnej zakładu pracy, należne z tytułu stosunku pracy określonego w § 1 pkt 1, z tytułu wykonywania pracy nakładczej, członków zorganizowanych grup roboczych (np. żołnierzy, członków hufców pracy, skazanych itp.), w szczególności: wynagrodzenia wynikające z obowiązujących systemów płac, jak: płace akordowe , w tym nadwyżki akordowe, dopłaty z tytułu progresji akordowej, zachętę akordową (pkt 1 lit. a), płace czasowe (godzinowe, dniówkowe, miesięczne) (pkt 1 lit. b), płace w systemie prowizyjnym i czasowo-prowizyjnym (pkt 1
lit. c), premie (pkt 1 lit. d), jak również dodatki dla brygadzistów za kierowanie brygadą (pkt 4) oraz dodatki za wysługę lat i wynagrodzenie wynikające z kart górnika, hutnika itp. (pkt 5).

Jak wynika z powyższego, wszystkie składniki wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w latach 1978-1980 zaliczały się do osobowego funduszu płac,
a w konsekwencji podlegały obowiązkowi opłacania składki na ubezpieczenie emerytalne.

W tym miejscu wyjaśnienia wymaga, iż do dnia wejścia w życie ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytura i rent oraz zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), nabycie prawa do świadczeń z zaopatrzenia emerytalnego pracowników nie było uzależnione od opłacania składki
na ubezpieczenie społeczne, ale tylko od faktycznego wykonywania zatrudnienia. Dopiero w/w ustawa rewaloryzacyjna wprowadziła pojęcia okresów składkowych okresów nieskładkowych i związała ściślej prawa do zaopatrzenia emerytalno – rentowego
z opłacaniem składek na ubezpieczenia społeczne. W tym stanie rzeczy, uzależnienie uznania okresu zatrudnienia wykonywanego w poprzednim stanie prawnym za okres składkowy
od opłacenia przez pracodawcę składek prowadziłoby do naruszenia zasady praw nabytych, jak również stałoby w sprzeczności z zasadą równego traktowania wszystkich ubezpieczonych sformułowaną w art. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Należy bowiem zwrócić uwagę, iż dopiero w obecnym stanie prawnym wprowadzony został mechanizm chroniący pracownika przed skutkami niezależnego od niego zaniechania odprowadzania składek przez pracodawcę. W trybie określonym przepisem art. 40 ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokonuje mianowicie na koncie ubezpieczonego uzupełnienia kwoty składek nieuregulowanych przez płatnika.

Ze wskazanych powyżej względów, w aktualnej judykaturze i orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że dla uznawania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 oraz art. ust. 2 pkt 1 lit. a tej ustawy nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę faktu opłacenia przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne (por. wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2007 r., II UK 185/06, OSNP 2008/9-10/143; wyrok SA we Wrocławiu z dnia 10 stycznia 2012 r., III AUa 1535/11, LEX nr 1110775). W drodze analogii należy uznać, iż wykazanie opłacenia składek
na ubezpieczenie społeczne od wynagrodzeń otrzymanych przed wejściem w życie ustawy
o emeryturach i rentach z FUS nie jest wymagane również w sprawach o wysokość emerytury, jeżeli dowiedzione zostało, iż poszczególne składniki wynagrodzenia podlegały obowiązkowi oskładkowania.

Mając na względzie powyższe Sąd Apelacyjny doszedł do przekonania, iż dowody
w postaci rejestrów zarobków wnioskodawcy za lata 1978-1980, wskazujących na wysokość wynagrodzenia wnioskodawcy, jak również w postaci zeznań ubezpieczonego R. T., precyzujących składniki otrzymywanego wówczas wynagrodzenia,
są wystarczające do uwzględnienia wynagrodzenia ze spornego okresu przy przeliczeniu wysokości emerytury wnioskodawcy na podstawie art. 111 ustawy o emeryturach i rentach
z FUS.

W tym stanie rzeczy Sąd Apelacyjny, uznając, iż zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu, na podstawie art. 385 k.p.c., orzekł, jak w sentencji.