Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 marca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 17 marca 2016 r. w Szczecinie

sprawy M. K.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 13 maja 2015 r. sygn. akt VI U 1024/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w części i ustala kapitał początkowy ubezpieczonego M. K. na dzień 1 stycznia 1999r. na 125.824,27 (sto dwadzieścia pięć tysięcy osiemset dwadzieścia cztery złote 27/100) zł i oddala odwołanie w pozostałej części,

2.  oddala apelację organu rentowego w pozostałym zakresie,

3.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. na rzecz ubezpieczonego M. K. kwotę 120 zł (sto dwadzieścia złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w instancji odwoławczej.

SSA Anna Polak SSA Romana Mrotek SSO del. Jan Przybyś

Sygn. akt III AUa 550/15

UZASADNIENIE

Ubezpieczony M. K. złożył odwołanie od tej decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 30 października 2014 r. ustalającej kapitał początkowy na dzień 01.01.1999r. w kwocie 122.319,34 zł. Uzasadniając swoje odwołanie podniósł, że organ rentowy przy wyliczaniu kapitału początkowego nie uwzględnił jego okresu pracy od dnia 01.07.1977 r. do 31.03.1979 r. oraz od 01.05.1995 r. do 31.01.1996 r., a także niesłusznie przyjął minimalne wynagrodzenie za okres zatrudnienia od 01.06.1996 r. do 15.06.1998 r.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy – Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. wniósł o oddalenie odwołania. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjął wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składek z 10 kolejnych lat kalendarzowych tj. od 01.01.1982 r. do 31.12.1991 r. WWPW wyniósł 103,02%. Organ rentowy wyjaśnił, że do okresów ubezpieczenia nie uwzględniono okresu od dnia 01.07.1977 r. do 31.03.1979 r. z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego oraz od dnia 01.05.1995 r. do dnia 31.01.1996 r. ze względu na fakt, iż nie został on wystarczająco udowodniony. Ponadto organ rentowy wyjaśnił, że za okres od dnia 01.06.1996 r. do dnia 15.06.1998 r. przyjął wynagrodzenie minimalne albowiem przedłożone zaświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 06.02.2000 r. nie spełnia wymogów formalnych. Jednocześnie za okres od dnia 01.05.1995 r. do dnia 31.01.1996 r. nie uwzględnił wysokości wynagrodzenia z zaświadczenie RP-7 z dnia 06.02.2000 r. bowiem w jego oceni ono także nie spełniało wymogów formalnych. Ostatecznie organ rentowy zaznaczył, iż przyjął okresy ubezpieczenia w następującym wymiarze 22 lata, 9 miesięcy i 20 dni.

Wyrokiem z dnia 13 maja 2015 roku Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 30 października 2014 roku znak (...) i ustalił kapitał początkowy ubezpieczonego M. K. na dzień 1 stycznia 1999 roku na 133.110,01 zł oraz zasądził od pozwanego na rzecz ubezpieczonego kwotę 60 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd Okręgowy ustalił, że M. K. urodził się (...) Posiada bezsporny okres składkowy w łącznym wymiarze 22 lat 9 miesięcy i 20 dni tj. 273 miesiące, natomiast okres nieskładkowy w wymiarze 1 miesiąca. Na dzień 01.01.1999 r. bezsporny kapitał początkowy wynosił 122.319,34 zł.

W okresie od dnia 01.07.1977 r. do dnia 31.03.1979 r. ubezpieczony był zatrudniony przez J. O. na podstawie ustnej umowy o pracę. J. O. prowadził w w/w okresie gospodarstwo rolne o powierzchni około 10 ha. W ramach prowadzonego gospodarstwa (...) zajmował się uprawą ziemniaków, rzepaku, buraków oraz zbóż tj. owiec, jęczmień i pszenica oraz hodowlą trzody chlewnej, krów i cielaków. Ubezpieczony pracował codziennie od godziny około 8.00 do godziny około 17.00. Czas pracy był uzależniony od ilości pracy i zdarzało mu się pracować od rana do wieczora. Zakres obowiązków ubezpieczonego był różny w zależności od pory roku i ustalany przez J. O.. Przede wszystkim wykonywał on prace polowe polegające na oraniu, bronowaniu, zasiewie zboża, zbiorach ziemniaków oraz pomocy przy żniwach. W mniejszym zakresie były to prace związane z hodowlą zwierząt. Dodatkowo ubezpieczony wykonywał pracę jako traktorzysta w ramach świadczenia usług transportowych przez J. O. na rzecz innych podmiotów. Polegających na przewozie drewna, szlaki oraz opału. Ubezpieczony otrzymywał z tego tytułu wynagrodzenie miesięczne płatne w gotówce.

W okresie od dnia 01.05.1995 r. do dnia 31.01.1996 r. ubezpieczony był zatrudniony na podstawie umowy o pracę przez Z. W. prowadzącego działalność pod firmą (...) na stanowisku konwojenta w pełnym wymiarze czasu pracy. Łączne wynagrodzenie ubezpieczonego za pracę:

- od dnia 01.01.1995 do dnia 31.12.1995 r. wyniosło 2.890,00 zł,

- od dnia 01.01.1996 r. do dnia 31.01.1996 r. wyniosło 325,00 zł.

W okresie od dnia 01.02.1996 r. do dnia 15.06.1998 r. ubezpieczony był zatrudniony przez spółkę (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w G. na stanowisku konwojenta, a następnie inspektora ochrony banku w pełnym wymiarze czasu pracy. Łączne wynagrodzenie ubezpieczonego za pracę:

- od dnia 01.02.1996 r. do 31.12.1996 r. wyniosło 3.920,00 zł,

- od dnia 01.01.1997 do dnia 31.12.1997 r. wyniosło 5.121,00 zł,

- od dnia 01.01.1998 r. do dnia 15.06.1998 r. wyniosło 2.700,00 zł.

W okresie od dnia 16.06.1998 r. do dnia 31.12.1998 r. ubezpieczony był zatrudniony przez spółkę (...) S.C. P. W., T. W. w G. na stanowisku inspektora ochrony banku. Łączne wynagrodzenie jakie z tego tytułu uzyskał wynosiło 3.250,00 zł.

Ubezpieczony posiada łączny okres składkowy 25 lat, 3 m-ce, 20 dni tj. 303 miesiące oraz nieskładkowy 1 miesiąc.

Dnia 15 września 2014 r. ubezpieczony złożył wniosek o ustalenie kapitału początkowego. Organ rentowy dnia 30 października 2014 r. wydał decyzję znak

(...), opierając się na zgromadzonych w sprawie dokumentach, ustalającą kapitał początkowy na dzień 01.01.1999 r. w wysokości 122.319,34 zł.

Kapitał początkowy z uwzględnieniem okresu zatrudnienia od 01 lipca 1977 r. do 31 marca 1979 r. oraz od 1 maja 1995 r. do 31 stycznia 1996 r. oraz podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne od dnia 01.05.1995 r. do dnia 31.01.1996 r i od dnia 01.06.1996r. do dnia 15.06.1998 r. wynosi na dzień 01.01.1999 r. - 133.110,01 zł.

Sąd Okręgowy wskazał, że kapitał początkowy jest ustalany dla potrzeb wyliczenia emerytury w systemie zdefiniowanej składki dla osób urodzonych po dniu 31.12.1948 r., które podlegały obowiązkowi ubezpieczenia społecznego przed dniem 01.01.1999 r. i stanowi równowartość kwoty hipotetycznej emerytury ustalonej na dzień 01.01.1999 r.

Zgodnie z art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 poz. 1440 ze zm.), dalej zwana ustawą emerytalną) dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Art. 174 ust. 2 ustawy stanowi, iż przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6; 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5; 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18 ustawy emerytalnej, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r. Odesłanie z art. 174 ust. 3 ustawy do wymienionych w nim przepisów oznacza, że zasady ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego są takie same, jak zasady ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent. Ogólne zasady ustalania tej podstawy uregulowane są w art. 15 ust. 1 ustawy, zgodnie z którym podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę. Prawo wyboru okresu kolejnych 10 lat kalendarzowych ograniczone jest w przypadku ustalania podstawy wymiaru kapitału początkowego do lat 1980-1998. Natomiast według art. 15 ust. 6 tejże ustawy, na wniosek ubezpieczonego podstawę wymiaru emerytury lub renty może stanowić ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne lub ubezpieczenia emerytalne i rentowe w okresie 20 lat kalendarzowych przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu.

Sąd Okręgowy wskazał, że według art. 6 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 2 pkt 1 a ustawy emerytalnej okresami składkowymi są okresy ubezpieczenia, ponadto za okresy składkowe uważa się okresy zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową.

Stosownie do treści art. 116 ust. 5 w związku z art. 194 tej ustawy oraz rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z dnia 11 października 2011 r. (Dz.U. z 2011 nr 237 poz. 1412) w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe, środkiem dowodowym stwierdzającym wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu oraz uposażenia przyjmowanego do ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty są zaświadczenia pracodawcy lub innego płatnika składek, legitymacja ubezpieczeniowa lub inny dokument, na podstawie którego można ustalić wysokość wynagrodzenia, dochodu, przychodu lub uposażenia.

Sąd Okręgowy zwrócił uwagę na to, że zgodnie z ugruntowanym orzecznictwem i utartą praktyką w postępowaniu przed sądem ubezpieczeń społecznych nie obowiązują ograniczenia, co do środków dowodowych stwierdzających wysokość zarobków lub dochodów stanowiących podstawę wymiaru emerytury lub renty a także kapitału początkowego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 1997r., sygn. akt II UKN 186/97, OSNP 1998/11/342). W postępowaniu sądowym mogą być więc przeprowadzone dowody z innych dokumentów niż wymienione w § 21 ust. 1 rozporządzenia. W sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych w postępowaniu sądowym zgodnie z treścią art. 473 kpc nie stosuje się także przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu z zeznań świadków i przesłuchania stron. W postępowaniu przed sądem, także wówczas, gdy przedmiotem sporu jest podstawa wymiaru świadczeń ubezpieczeniowych, fakty mające dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie mogą być dowodzone wszelkimi dostępnymi środkami, a do sądu należy ocena ich wiarygodności.

Artykuł 6 k.c. zawiera w swej treści zasadę, zgodnie z którą ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Dla poczynienia wiarygodnych ustaleń faktycznych konieczne jest ustalenie wysokości zarobków w sposób precyzyjny i pewny na ubezpieczonym, spoczywa obowiązek przedłożenia w organie rentowym dokumentów niezbędnych nie tylko do przyznania prawa do świadczenia, ale również mających wpływ na jego wysokość (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2001 r. II UKN 297/00).

Sąd Okręgowy wskazał, że istota sporu sprowadzała się do udowodnienia przez ubezpieczonego, że od dnia 01.07.1977 r. do dnia 31.03.1979 r. ubezpieczony był zatrudniony w gospodarstwie rolnym (...) oraz że od dnia 01.05.1995 r. do dnia 31.01.1996 r. ubezpieczony był zatrudniony przez Z. W. prowadzącego działalność pod firmą (...) - (...). Ponadto sporną kwestię stanowiła wysokości wynagrodzenia, jakie otrzymywał ubezpieczony od dnia 01.05.1995 r. do dnia 31.01.1996 r i od dnia 01.06.1996 r. do dnia 15.06.1998 r.

Na okoliczność zatrudnienia ubezpieczonego w okresach od dnia 01.07.1977 r. do dnia 31.03.1979 r. oraz od dnia 01.05.1995 r. do dnia 31.01.1996 r. Sąd Okręgowy przeprowadził dowód z zeznań świadków K. O., S. K.i W. M. oraz zaświadczenia o zatrudnieniu z dnia 01.02.2007 r. Ponadto na okoliczność zatrudnienia ubezpieczonego od dnia 01.05.1995 r. do dnia 31.01.1996 r. i wysokości jego wynagrodzenia Sąd przeprowadził dowód z dokumentów znajdujących się w aktach sprawy i aktach organu rentowego, w szczególności świadectwa pracy i zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Podobnie na okoliczność ustalenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w okresie od dnia 01.06.1996 r. do dnia 15.06.1998 r. Sąd dopuścił dowód z zaświadczenia o wynagrodzeniu i zarobkach, znajdującego w aktach organu rentowego. Okoliczności wynikające z przedłożonych dokumentów potwierdzał ubezpieczony przesłuchany w charakterze strony.

Sąd Okręgowy analizując zaoferowane przez ubezpieczonego dowody uznał, że ubezpieczony okresie od dnia 01.07.1977 r. do dnia 31.03.1979 r. pracował w gospodarstwie rolnym (...).

Świadkowie K. O., S. K. i W. M. zgodnie zeznali, iż w okresie od dnia 01.07.1977 r. do dnia 31.03.1979 r. ubezpieczony pracował

w gospodarstwie rolnym (...) od godziny około 8.00 do godziny około 17.00. Czas pracy był uzależniony od ilości pracy i zdarzało mu się pracować od rana do wieczora. Pracował codziennie i otrzymywał za to wynagrodzenie. Świadkowie podali również, że zakres obowiązków ubezpieczonego był zależny w zależności od pory roku i ustalany przez J. O.. Przede wszystkim wykonywał on prace polowe polegające na oraniu, bronowaniu, zasiewie zboża, zbiorach ziemniaków oraz pomocy przy żniwach. W mniejszym zakresie były to prace związane z hodowlą zwierząt. Dodatkowo wszyscy świadkowie podkreślili, że ubezpieczony wykonywał pracę jako traktorzysta w ramach świadczenia usług transportowych przez J. O. na rzecz innych podmiotów. Polegających na przewozie drewna, szlaki oraz opału. Powyższe okoliczności potwierdził ubezpieczony, wskazując szczegółowo przebieg zatrudnienia, wykonywane czynności oraz sposób płatności wynagrodzenia.

W ocenie Sądu Okręgowego powyższe okoliczności jednoznacznie wskazują na istnienie w okresie od dnia 01.07.1977 r. do dnia 31.03.1979 r. stosunku pracy pomiędzy J. O., a M. K. w rozumieniu art. 22 k.p. Według tego przepisu w brzemieniu na datę łączącego strony stosunku pracy ustawa wymagała spełnienia przesłanki wykonywania pracy oraz uzyskiwania wynagrodzenia. Powyższe znalazło potwierdzenie w zeznaniach świadków przywołanych wyżej. Ubezpieczony był osobą obcą w stosunku do prowadzącego gospodarstwo rolne, wykonywał pracę na jego rzecz za wynagrodzeniem i stosował się do jego poleceń.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, iż niesłusznie przyjął organ rentowy, że skoro w w/w okresie pracodawca ubezpieczonego M. K. nie opłacał za niego składek na ubezpieczenie społeczne, okres ten nie może zostać wliczony do stażu pracy. W ocenie Sądu Okręgowego, jeżeli dokumenty przedłożone przez ubezpieczonego i zeznania świadków, zgodne z przesłuchaniem samego ubezpieczonego, potwierdziły fakt pracy ubezpieczonego w spornym okresie, to niezgłoszenie do ubezpieczenia społecznego pracownika i nie opłacanie za niego składek ubezpieczeniowych za ten okres nie może stać na przeszkodzie zaliczenia go do stażu pracy ubezpieczonego. Nie możne bowiem obciążać ubezpieczonego niewykonywanie obowiązków przez jego pracodawcę.

Sąd Okręgowy podzielił w tym zakresie pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego, z dnia 6 kwietnia 2007 r., II UK 185/06, że dla uznania okresu zatrudnienia wykonywanego przed wejściem w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za okres składkowy w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 2 i art. 6 ust. 2 tej ustawy, nie jest wymagane wykazanie przez osobę ubiegającą się o emeryturę lub rentę opłacania przez pracodawcę składek na pracownicze ubezpieczenie społeczne.

W drugiej kolejności Sąd Okręgowy ustalił, iż ubezpieczony w okresie wcześniejszym jak i od dnia 01.05.1995 r. do dnia 31.01.1996 r. był zatrudniony przez Z. W. prowadzącego działalność pod firmą (...) - (...).

Głównymi dowodami potwierdzającym w/w okoliczność było świadectwo pracy z dnia 31.01.1996 r. oraz zaświadczenie o wynagrodzeniu i zatrudnieniu. Z dokumentów tych wynikało jednoznacznie, iż ubezpieczony w spornym okresie pozostawał zatrudniony przez Z. W. prowadzącego działalność pod firmą (...) w pełnym wymiarze czasu pracy. Ponadto wskazywały one również na wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego, które od dnia 01.01.1995 do dnia 31.12.1995 r. wyniosło 2.890,00 zł, natomiast od dnia 01.01.1996 r. do dnia 31.01.1996 r. wyniosło 325,00 zł.

Ostatecznie przeprowadzone przez Sąd Okręgowy dowody pozwoliły również na ustalenie, że wynagrodzenie ubezpieczonego za pracę od dnia 01.02.1996 r. do 31.12.1996 r. wyniosło 3.920,00 zł, od dnia 01.01.1997 do dnia 31.12.1997 r. wyniosło 5.121,00 zł, natomiast od dnia 01.01.1998 r. do dnia 15.06.1998 r. wyniosło 2.700,00 zł.

Sąd Okręgowy czyniąc w/w ustalenia uznał za w pełni wiarygodne dokumenty znajdujące się w aktach sprawy, w tym w aktach ubezpieczeniowych, w konsekwencji uznał je za miarodajne dla dokonania ustaleń w niniejszej sprawie. W tym zakresie nie zasługiwały na uwzględnienie zarzuty podnoszone przez pozwanego, co do niespełniania wymogów formalnych świadectwa pracy z dnia 31.01.1996 r. oraz zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 06.02.2000 r. z uwagi na brak pieczątek imiennych osób uprawnionych do ich wystawienia.

W ocenie Sądu Okręgowego brak pieczęci imiennej nie stanowi przeszkody do uznania okresów stwierdzonych świadectwem pracy za składkowe. Sąd w tym zakresie podziela poglądy Sądu Apelacyjnego w Łodzi wyrażony w wyroku z 21 sierpnia 2013 roku, sygn. akt III AUa 1770/12 oraz Sądu Apelacyjnego w Szczecinie w wyroku z dnia 14 października 2014 r. w sprawie o sygn. akt III AUa 90/14. Zgodnie z tym stanowiskiem brak pieczątki imiennej w sytuacji gdy świadectwo zakładu pracy opatrzone zostało w pieczęcie zakładowe oraz podpis upoważnionej osoby, nie pozbawia, per se dokumentu waloru wiarygodności.

Zdaniem Sądu Okręgowego podobne stanowisko należy odnieść do zaświadczeń o zatrudnieniu i wynagrodzeniu z dnia 06.02.2000 r.

Dokumenty przedłożone przez ubezpieczonego co prawda pozbawione były pieczęci imiennych, jednak nie może to przesądzać o ich wiarygodności. Nie można bowiem pomijać, że każdy z tych dokumentów zawierał podpis co najmniej jednej osoby upoważnionej do ich wystawienia. Również forma dokumentów nie wskazywała na to, aby mogły one zostać spreparowane albo stworzone na potrzeby niniejszego postępowania. Zatem brak było podstaw do nieuwzględnienia ich treści.

Ponadto Sąd Okręgowy dał wiarę również zeznaniom świadków jako spójnym, logicznym i znajdującym potwierdzenie w zebranych w sprawie dokumentach. Jednocześnie Sąd uznał za wiarygodne przesłuchanie ubezpieczonego w charakterze strony. Zeznania ubezpieczonego, bowiem były zgodne z zeznaniami przesłuchanych w sprawie świadków. Organ rentowy w żaden sposób nie kwestionował powyższych dowodów.

Ostatecznie Sąd w oparciu o powyższe ustalenia uznał, że kapitał początkowy M. K. wynosił na dzień 01 stycznia 1999 r. - 133.110,01 zł.

Mając na uwadze powyższe, Sąd stosownie do treści art. 477 ^{( 14)} § 2 k.p.c. zmienił decyzję organu rentowego z dnia 30 października 2014 r. znak (...) i ustalił kapitał początkowy na dzień 01 stycznia 1999 r. ubezpieczonego M. K. na 133.110,01 zł. o czym orzeczono w pkt I wyroku.

O kosztach Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c.

Apelację od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. złożył organ rentowy. Zaskarżył wyrok w całości zarzucając:

1) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia polegający na uznaniu, że w okresie od 1 lipca 1977r. do 31 marca 1979 r. ubezpieczonego M. K. oraz J. O. łączył stosunek pracy w rozumieniu art.22 kodeksu pracy, pomimo iż przeprowadzone postępowanie dowodowe tych okoliczności nie potwierdziło,

2) błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że w okresie zatrudnienia w firmie (...) (...) wynagrodzenie ubezpieczonego wyniosło odpowiednio od dnia 1.12.1996r. do 31.12.1996r. 3.920 zł, od dnia 1.01.997r. do 31.12.1997r. 5.121 zł, a od dnia 1.01.1998r. do 15.06.1998r. 2.700 zł, podczas gdy zgromadzony materiał dowodowy nie daje wystarczających podstaw do takich wniosków,

3) naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art.233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej, a nie swobodnej oceny zebranego w sprawie materiału dowodowego.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł:

1)  o zmianę wyroku w całości i oddalenie odwołania M. K.,

ewentualnie;

2) o uchylenie wyroku w całości i przekazanie Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania w tym zakresie.

Apelujący podkreślił, że Sąd wydając orzeczenie oparł się w głównej mierze na zeznaniach świadków W. M., S. K., K. O. i ubezpieczonego. Zeznania wskazanych świadków nie wyjaśniają jednak istotnych okoliczności w sprawie. Przede wszystkim nie wskazują w sposób jednoznaczny, czy ubezpieczony w spornym okresie- gospodarstwie rolnym (...) świadczył pracę codziennie, przez cały ten okres, czy też była to praca dorywcza, sezonowa, wykonywana w miarę istniejących potrzeb w gospodarstwie rolnym. Zeznając w sprawie świadkowie w sposób ogólnikowy podali, że widywali ubezpieczonego przy pracy w gospodarstwie (...), przy pracy na polu. Także wiedza żony J. O. na okoliczność charakteru pracy ubezpieczonego, warunków umowy, czy otrzymywanego wynagrodzenia okazała się znikoma - ubezpieczony „pomagał” nam w gospodarstwie. Żaden ze świadków nie potwierdza faktu otrzymywania przez ubezpieczonego wynagrodzenia za pracę w gospodarstwie rolnym. Sam ubezpieczony przyznaje, że nie miał umowy na piśmie, nie pamięta także warunków umowy, nie wie, kto wystawił zaświadczenie o zatrudnieniu. Bezspornie ubezpieczony nie został zgłoszony do ubezpieczenia społecznego, po zakończeniu pracy nie otrzymał zaświadczenia o zatrudnieniu od pracodawcy J. O.. Nie zostały również wyjaśnione okoliczności wystawienia zaświadczenia o pracy ubezpieczonego przez K. O.. Odnośnie drugiego zarzutu to wskazać należy, iż ustalając ubezpieczonemu wysokość wynagrodzenia w okresie pracy ubezpieczonego w firmie (...) (...), Sąd oparł się jedynie na niekompletnym dokumencie w postaci zaświadczenia Rp-7 z dnia 6.02.2000r.. nie spełniającym, formalnych wymogów niezbędnych dla takiego dokumentu -nieopatrzonego drugą pieczęcią imienną. Dokument ten nie został zweryfikowany w postępowaniu dowodowym.

Wyżej wskazane uchybienia doprowadziły do naruszenia przez Sąd Okręgowy zasady swobodnej oceny materiału dowodowego. Zgodnie z zasada swobodnej oceny dowodów wyrażoną w art.233 k.p.c., sąd ocenia moc i wiarygodność zebranego materiału dowodowego według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zgromadzonego materiału dowodowego, a więc jak podkreśla się w orzecznictwie, z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, jak również wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności. W niniejszej sprawie reguły swobodnej oceny dowodów nie zostały przez Sąd pierwszej instancji zachowane. Z tych więc względów apelacja zasługuje na uwzględnienie.

Odpowiedź na apelację złożył ubezpieczony. Podtrzymał stanowisko przedstawione przed Sądem pierwszej instancji, zaprzeczył wszelkim twierdzeniom strony przeciwnej poza wyraźnie przyznanymi w niniejszym piśmie oraz wniósł o:

1) oddalenie apelacji w całości;

2) zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów procesu z uwzględnieniem kosztów zastępstwa adwokackiego.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego jest częściowo zasadna.

Oceniając trafność zarzutów apelacji nie należy zapominać, że przedmiotem postępowania nie jest ustalenie wartości świadczenia emerytalno-rentowego, lecz wartości kapitału początkowego. Instytucja prawna kapitału początkowego jest elementem zreformowanego systemu emerytalnego, stąd wszelkie przepisy dotyczące kwestii kapitału początkowego winny być interpretowane w zgodzie z funkcją i celem, jakie zostały przypisane nowej regulacji prawnej systemu emerytalnego. Mianowicie wraz z reformą systemu emerytalnego w Polsce w 1999 r. nastąpiło odejście od sytemu opartego na umowie międzypokoleniowej i przejście do nowego systemu, w którym wysokość przyszłego świadczenia co do zasady jest ściśle powiązana z sumą składek wpłacanych przez ubezpieczonego przez cały okres aktywności zawodowej (tj. do czasu przejścia na emeryturę), a także z wiekiem, z jakim na emeryturę przejdzie. Wpłacane składki są gromadzone w dwóch obowiązkowych filarach, z których I filar, jakkolwiek jest oparty na zasadach umowy pokoleniowej, to wpłacane składki są ewidencjonowane na indywidualnym, imiennym koncie każdego ubezpieczonego, którego stan jest waloryzowany. Uprawnienia emerytalne nabyte przez płacących składki przed dniem wejścia w życie reformy (przed 1 stycznia 1999 r.) zostaną przeliczone według dotychczasowych zasad na tzw. kapitał początkowy, który zostanie dopisany do stanu indywidualnego konta ubezpieczonego i wraz z wpłacanymi po 1.01.1999 r. składkami będzie tworzył "kapitał" stanowiący przy przejściu na emeryturę podstawę dla ustalenia jej wysokości. Podstawę naliczenia emerytury z I filaru stanowi zgromadzony w funduszu emerytalnym "kapitał", tj. suma składek zapisana na indywidualnym koncie ubezpieczonego, wzbogacona dla tych, którzy podjęli pracę przed 1999 r. o ich kapitał początkowy. W nawiązaniu do przedstawionych rozwiązań systemowych należy wskazać na treść przywołanej wyżej normy art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i w konsekwencji uznać, że wartość kapitału początkowego może być zasadniczo determinowana wysokością dochodów, od których opłacono składki na ubezpieczenie społeczne, uzyskiwanych przed 1999 r. oraz długością przebytych okresów składkowych i nieskładkowych. Norma art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. stanowi więc wyraz zasady, że w nowym systemie emerytalnym wysokość przyszłego świadczenia jest ściśle powiązana z sumą składek wpłacanych przez ubezpieczonego przez cały okres aktywności zawodowej.

Z ustaleń sądu pierwszej instancji wynika, że Sąd Okręgowy uznał, jako okres składkowy okres od 1 lipca 1977 r. do 31 marca 1979r. W ocenie Sądu Apelacyjnego powyższa konkluzja została oparta na dowolnych ustaleniach, że we wskazanych okresach ubezpieczony świadczył pracę w ramach stosunku pracy. Mianowicie, co do okresu pracy w Gospodarstwie Rolnym (...) od 1 lipca 1977r. do 31 marca 1979r., Sąd Okręgowy oparł swoje ustalenia wyłącznie na zeznaniach świadków. Z treści tych zeznań wynika jednak, że świadkowie nie mieli wiedzy, czy ubezpieczony był zatrudniony na podstawie umowy o pracę i czy w ogóle pracował na stałe. W ocenie Sądu Apelacyjnego przedstawione dowody już tylko w nawiązaniu do dowodu z przesłuchania ubezpieczonego w żadnym razie nie zasługiwały na walor wiarygodności i spójności. Sam ubezpieczony nie potrafił wskazać ani rodzaju zawartej umowy, ani jej warunków. Przy braku dokumentacji źródłowej dowody te uniemożliwiały przekonujące ustalenie, że ubezpieczony w spornym okresie wykonywał pracę na podstawie umowy o pracę w Gospodarstwie Rolnym (...). Okres ten nie był też dotychczas wykazywany w składanych kwestionariuszach. Sąd pierwszej instancji zbagatelizował tę okoliczność, dając wiarę zupełnie nieprzekonującemu wyjaśnieniu ubezpieczonego, które nie znajdowało żadnego odniesienia do ówcześnie panujących warunków zatrudnienia, co trafnie wytknął skarżący.

Oceniając zarzuty apelacji należy też nawiązać do wstępnej części uzasadnienia sądu drugiej instancji dotyczącej istoty instytucji prawnej kapitału początkowego i wskazać, że uprawienia w zakresie kapitału początkowego wymagają jednoznacznych i precyzyjnych dowodów, którego to waloru, co do zasady nie posiadają dowody z zeznań świadków przy braku miarodajnej pracowniczej dokumentacji źródłowej. Reasumując, Sąd Apelacyjny uznał ustalenia sądu pierwszej instancji w przedmiocie zaliczenia spornego okresu pracy wnioskodawcy do zatrudnienia na podstawie umowy o pracę za sprzeczne z materiałem dowodowym i przekraczające granicę swobodnej oceny dowodów.

Sąd Apelacyjny nie ma natomiast zastrzeżeń co do przyjęcia przez Sąd Okręgowy okresu zatrudnienia od dnia 1 maja 1995r. do dnia 31 stycznia 1996r. oraz otrzymywanego wówczas wynagrodzenia na podstawie umowy o pracę zawartej ze Z. W. prowadzącym działalność pod firmą (...), na stanowisku konwojenta w pełnym wymiarze czasu pracy. Prawidłowo zostało ustalone wynagrodzenie otrzymane za ten okres: od dnia 1 stycznia 1995r. do dnia 31 grudnia 1995r. w wysokości 2.890zł i od dnia 1 stycznia 1996r. do dnia 31 stycznia 1996r. w wysokości 325zł. Dowodem potwierdzającym ten okres i otrzymane wynagrodzenie było świadectwo pracy z dnia 31 stycznia 1996r. oraz oświadczenie o zatrudnieniu i wynagrodzeniu. Prawidłowo Sąd Okręgowy ocenił, ze brak pieczęci imiennej nie stanowi przeszkody do uznania okresów stwierdzonych w świadectwie pracy za składkowe. Brak pieczęci imiennej w sytuacji, gdy świadectwo zakładu pracy zostało opatrzone w pieczęcie zakładowe oraz podpis upoważnionej osoby, nie pozbawia dokumentu waloru wiarygodności.

Mając powyższe okoliczności na uwadze Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w części na podstawie art. 386 § 1 kpc.

SSA Anna Polak SSA Romana Mrotek SSO del. Jan Przybyś