Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Gliwicach VIII Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 9 marca 2015 r. w Gliwicach

sprawy I. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

o prawo do górniczej renty rodzinnej

na skutek odwołania I. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z.

z dnia 6 marca 2012 r. nr (...)5 (...)

oddala odwołanie.

(-) SSO Mariola Szmajduch

Sygn. akt VIII U 405/14

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 6 marca 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. odmówił ubezpieczonej I. S. prawa do górniczej renty rodzinnej po zmarłym mężu, wskazując że zmarły mąż H. S. nie spełniał w dacie śmierci prawa do emerytury górniczej, gdyż nie udowodnił 25 lat pracy górniczej, równorzędnej i okresów zaliczanych do pracy górniczej a jedynie 19 lat, 3 miesiące i 15 dni pracy górniczej.

W odwołaniu od powyższej decyzji ubezpieczona I. S. domagała się jej zmiany i przyznania jej prawa do górniczej renty rodzinnej, po uwzględnieniu okresu zatrudnienia H. S. od 15 października 1982r. do 24 stycznia 2002r. w (...) B. w wymiarze półtorakrotnym. W uzasadnieniu odwołania ubezpieczona wskazała, że jej mąż przez cały wskazany okres zatrudnienia pracował w oddziale M-3, który zajmował się naprawą koparek wielonaczyniowych i zwałowarek i wykonywał pracę przodkową. Ubezpieczona wniosła o przeprowadzenie dowodu z przesłuchania świadków.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie, podtrzymując dotychczasowe stanowisko. ZUS wskazał, że w chwili zgonu zmarły mąż ubezpieczonej miał 56 lat i aby spełnić warunki do przyznania emerytury górniczej musiałby mieć 25 lat pracy górniczej łącznie z okresami pracy równorzędnej i pracy zaliczanej do pracy górniczej, natomiast H. S. posiada jedynie 19 lat, 3 miesiące i 15 dni pracy górniczej.

Wyrokiem z dnia 8 stycznia 2013r. (sygn. VIII U 1457/12) Sąd Okręgowy w Gliwicach oddalił odwołanie.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, że mąż ubezpieczonej H. S. w dacie zgonu nie spełniał warunków do przyznania prawa do emerytury górniczej, gdyż nie posiada wymaganego okresu pracy górniczej.

Na skutek apelacji ubezpieczonej, Sąd Apelacyjny w Katowicach, wyrokiem z dnia 16 stycznia 2014r. (III AUa 736/13) uchylił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w Gliwicach z dnia 8 stycznia 2013r. (VIII U 1457/12) i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Gliwicach, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

W uzasadnieniu Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazał, iż przedmiotem niniejszej sprawy było wykazanie przez ubezpieczoną, że praca jej męża wykonywana w okresie od 15 października 1982r. do 24 stycznia 2002r. w Kopalni (...) S.A. w R. podlega zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym. Na powyższą okoliczność wskazała ona świadków, zaś Sąd I instancji pominął ten dowód nie wyjaśniając przy tym z jakich powodów tak postąpił, przy czym – w ocenie Sądu Apelacyjnego – nie zaszła żadna z podstaw wskazanych przepisie art. 217 § 3 k.p.c. Sąd I instancji dysponował również charakterystyką stanowisk pracy zajmowanych przez zmarłego męża ubezpieczonej, w której wskazano, że wykonywał on pracę zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym, przy czym takie stanowisko nie jest wiążące dla sądu, ale wymagało ono weryfikacji, m.in. poprzez przeprowadzenie wnioskowanych przez I. S. dowodów. Sąd Apelacyjny w Katowicach wskazał, że nieprzeprowadzenie tych dowodów nie pozwala na przyjęcie, że okoliczności sporne sprawy zostały dostatecznie wyjaśnione. W ocenie Sądu II instancji niezbędne jest zatem ponowne przeprowadzenie postępowania, w ramach którego należy przesłuchać wnioskowanych przez ubezpieczoną świadków a następnie dopiero dokonać oceny zasadności jej żądania.

Rozpoznając ponownie sprawę Sąd Okręgowy w Gliwicach ustalił następujący stan faktyczny:

Ubezpieczona I. S. od dnia (...), tj. od dnia śmierci męża jest uprawniona do stałej renty rodzinnej.

W dniu 27 stycznia 2012r. ubezpieczona wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o przyznanie jej prawa do górniczej renty rodzinnej z uwagi na fakt wykonywania przez męża H. pracy górniczej w czasie zatrudnienia w Kopalni (...) w B.. Do wniosku załączyła świadectwo pracy z (...) SA w R. z dnia 28 stycznia 2002r.

Zaskarżoną decyzją z dnia 6 marca 2012r. organ rentowy odmówił przyznania górniczej renty rodzinnej.

Sąd ustalił, że H. S. był zatrudniony w Kopalni (...) SA w R. od 15 października 1982r. do 24 stycznia 2002r.

Ze świadectwa pracy z dnia 28 stycznia 2002r. wynika, że H. S. w okresie zatrudnienia w (...) wykonywał pracę w szczególnych warunkach:

-

od 15 października 1982r. do 31 grudnia 1986r. jako spawacz zatrudniony na odkrywce;

-

od 1 stycznia 1987r. do 31 maja 1988r. jako monter koparek i zwałowarek,

-

od 1 czerwca 1988r. do 24 stycznia 2002r. jako spawacz zatrudniony na odkrywce

wymienionych odpowiednio pod poz. 26 i 32 Załącznika nr 2 do rozporządzenia (...) z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. Z 1995r. Nr 2, poz. 8).

H. S. zmarł w dniu 24 stycznia 2002r.

W toku postępowania ustalono, że w okresie zatrudnienia w (...) B., H. S. był zatrudniony w oddziale zwałowarek M-3. Oddział M-3 zajmował się utrzymaniem ruchu i remontami, naprawami, obsługą, konserwacją, montażem i demontażem urządzeń zamontowanych na zwałowarkach i urządzeń z nimi współpracujących, takich jak wózki zrzutowe, kablowe i wsporcze. Zatrudniał ponad sto osób na stanowiskach ślusarzy remontowych, spawaczy, monterów koparek i zwałowarek, ślusarzy remontowych na odkrywce. W oddziale M-3 nie pracowali rzemieślnicy.

Pracownicy oddziału wykonywali pracę na odkrywce na zwałowarkach i na urządzeniach pomocniczych. Te urządzenia pomocnicze były w bezpośredniej bliskości zwałowarek, gdyż bez tych urządzeń zwałowarka nie mogłaby pracować. Praca robotników oddziału polegała na codziennej obsłudze maszyn, usuwaniu awarii, konserwacji maszyn, czyli smarowaniu bębnów, wymianie olejów na przekładniach, wymianie przekładni, wymianie bębnów, wymianie płyt gąsienicowych na pojazdach. Pracownicy oddziału pracowali tylko przy utrzymaniu ruchu i bieżących naprawach, nie wykonywali remontów kapitalnych.

Oddziały mechaniczne zajmowały się tylko naprawą maszyn. Pracownicy oddziału nie pracowali przy likwidacji i transporcie obudów, ani też maszyn ładujących i transportujących. Wszystkie maszyny urabiające, ładujące i transportujące były montowane na placu montażowym, przed rozpoczęciem procesu eksploatacji węgla przez pracowników (...) i innych pracowników zewnętrznych, po czym były transportowane na miejsce pracy. Były to maszyny wielotonowe i o dużych gabarytach. Z kolei urabianiem, ładowaniem urobku na koparki zajmują się oddziały górnicze. W okresie spornym oddział M-3 współpracował z 2 oddziałami górniczymi Z1 i Z2, które zajmowały się zwałowaniem nadkładu, a odział M-3 obsługiwał jedynie maszyny od strony technicznej do procesu zwałowania.

Sąd ustalił, że odkrywka obejmuje teren całej kopalni między koparką a zwałowarką, inaczej całe pole górnicze. W okresie spornym było to pole górnicze B.. Wszystkie maszyny na odkrywce są powiązane w tzw. układ (...). Koparka znajduje się w przodku, gdzie jest urabiany węgiel i nadkład i maszyny, które pracują tam gdzie jest koparka, pracują w przodku. Tam natomiast, gdzie pracują taśmociągi i zwałowarki, to jest odkrywka. Zwałowarka pracuje tam, gdzie jest zwałowany nakład na zwałowisku.

Na każdej zwałowarce są 3 lub 4 przenośniki taśmowe. Nie są to przenośniki wielkogabarytowe, które łączą koparkę ze zwałowarką. Te przenośniki będące na zwałowarkach są to elementy zwałowarek.

W bezpośrednim sąsiedztwie zwałowarki pracują wozy kablowe, które zasilają napięcie 30 kV w zwałowarkach. Są to urządzenia odrębne, gąsienicowe. Jeden wóz kablowy znajduje się bezpośrednio przy zwałowarce, a drugi w ciągu przenośnika i są połączone kablami.

Wózki zrzutowe służą do zsypywania urobku z przenośnika na taśmę zwałowarki. W okresie spornym było sześć zwałowarek i dwanaście wózków zrzutowych. Były dwa rodzaje wózków zrzutowych: wózki zrzutowe na szynach biegnących wzdłuż przenośników taśmowych oraz dwa wózki na gąsienicach, które miały takie same zadanie.

Z kolei wózki wsporcze były połączone z wózkiem zrzutowym i na tym wózku była położona taśma pierwszej zwałowarki.

Urządzenia te nie mogły pracować samodzielnie, musiały ze sobą współpracować.

Sąd ustalił, że H. S. pracował jako spawacz, spawacz na odkrywce, monter koparek i zwałowarek. Do jego obowiązków należało wykonywanie prac spawalniczych i ślusarskich oraz monterskich podczas wskazanych wyżej prac naprawczych i remontowych na zwałowarkach i urządzeniach pomocniczych. Pracował przy wymianie gąsienic, napędów taśm, rolek podtrzymujących, kół napędowych, kół zwrotnych, naprawie lejów, wymianie bębnów, naprawie konstrukcji nośnych i pomocniczych.

H. S. około 80 – 90 % czynności wykonywał na zwałowarkach, a pozostałą cześć na urządzeniach pomocniczych, wózkach zrzutowych, wozach kablowych. Ubezpieczony pracował w ruchu ciągłym, 4 brygadowym. Swoje obowiązki wykonywał bezpośrednio na odkrywce. Nie pracował na warsztacie.

Cały czas wykonywał taką samą pracę, niezależnie od przypisanego mu stanowiska. Stanowiska zmieniały się często i nie odzwierciedlały charakteru pracy.

H. S. nie miał wypłacanego dodatku stykowego. W oddziale M-3, dodatek stykowy był wypłacany ślusarzom zatrudnionym bezpośrednio na zwałowarce, przy konserwacji którzy na stanowiska pracy razem jechali z górnikami i pracowali razem z górnikami. Dodatek stykowy dostawali także smarownicy i przodowi. Przodowych i smarowników było po jednym przy maszynie.

W okresie spornym wraz z ubezpieczonym pracowali: S. O. – zatrudniony na stanowisku ślusarza – spawacza, wykonywał takie same obowiązki jak ubezpieczony, Z. T. – zatrudniony na stanowisku ślusarza – spawacza oraz mechanika maszyn i urządzeń górniczych – brygadzista, Z. K. – kierownik oddziału maszynowego zwałowarek M-3, M. D. – sztygar zmianowy w oddziale zwałowarek M-3.

Z charakterystyki stanowiska pracy H. S. z dnia 10 grudnia 2012r,. nadesłanej przez (...) wynika, że w spornym okresie zatrudnienia od 15 października 1982r. do 24 stycznia 2002r. zajmował stanowiska spawacz, monter koparek i zwałowarek oraz spawacz na odkrywce. Na zajmowanych stanowiskach wykonywał prace mechaniczne i spawalnicze przy obsłudze, remontach bieżących i głównych zwałowarek, koparek, wózków zrzutowych i kablowych. Prace te wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce P/B..

Z charakterystyki stanowiska pracy H. S. z dnia 4 listopada 2014r,. nadesłanej przez (...) wynika, że w spornym okresie zatrudnienia od 15 października 1982r. do 24 stycznia 2002r. był zatrudniony w następującym charakterze:

- w okresie od 15 października 1982r. do 31 grudnia 2001r., w Oddziale Maszynowym Zwałowarek m-3 na stanowiskach: spawacz, monter koparek i zwałowarek, spawacz na odkrywce wykonywał prace związane z konserwacją, naprawami po stronie mechanicznej w bieżącym utrzymaniu ruchu zwałowarek na odkrywce P/B.,

- w okresie od 1 stycznia 2002r. do 24 stycznia 2002r. na stanowisku spawacz na odkrywce w Oddziale Maszynowym Koparek i Zwałowarek m-1, wykonywał prace związane z konserwacją, naprawami po stronie mechanicznej w bieżącym utrzymaniu ruchu koparek nadkładowych i zwałowarek na odkrywce P/B..

Pracodawca KWK (...) wskazał, że H. S. powyższe prace wykonywał stale i w pełnym wymiarze czasu, bezpośrednio w przodku na odkrywce p/B.. Oddział Maszynowy Zwałowarek m-3 w latach 1982 – 2001 zajmował się remontami bieżącymi zwałowarek i urządzeń współpracujących z nimi (wozy kablowe oraz wózki zrzutowe i wsporcze). Ponadto oddział zajmował się bieżącą i okresową kontrolą zwałowarek i urządzeń, konserwacją urządzeń dźwigowych zamontowanych na zwałowarkach oraz pracami konserwacyjnymi, smarowniczymi) obsługą zespołów mechanicznych zwałowarek i urządzeń z nimi współpracujących.

Sąd ustalił nadto, iż po ewentualnym zaliczeniu okresu spornego od 15 października 1982r. do 24 stycznia 2002r. do pracy górniczej w wymiarze półtorakrotnym, H. S. posiadałby okres pracy górniczej w rozmiarze ponad 25 lat.

ZUS nie kwestionował, że H. S. w powyższym okresie od 15 października 1982r. do 24 stycznia 2002r. wykonywał pracę górniczą w rozmiarze 19 lat, 3 miesięcy i 15 dni.

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił w oparciu o następujące dowody: akta organu rentowego, akta osobowe zmarłego H. S. z okresu zatrudnienia w (...) B. w R. (k.18), charakterystykę stanowiska pracy H. S. (k.17, k.96-97), zeznania świadków S. O. (k.79), Z. T. (k.80-81) i Z. K. (k.81-82), przesłuchanych w drodze pomocy sądowej udzielonej przez Sąd Rejonowy w Bełchatowie oraz świadka M. D. (k. 136-138).

Sąd w pełni oparł się na aktach osobowych, charakterystyce stanowisk pracy i aktach organu rentowego. Co do charakteru i zakresu wykonywanych przez ubezpieczonego prac, Sąd dał wiarę zeznaniom świadków. Świadkowie S. O., Z. T. i Z. K. pracowali w spornym okresie razem z ubezpieczonym i mieli wiedzę na temat wykonywanej przez niego pracy. świadek Z. T. był nadto brygadzistą w brygadzie w której pracował H. S.. Świadek Z. K. był kierownikiem oddziału maszynowego zwałowarek M-3, zaś świadek M. D. był sztygarem zmianowym w oddziale zwałowarek M-3. Wprawdzie nie był on przełożonym H. S., ale z racji wykonywanej pracy posiada wiedzę o miejscu i sposobie wykonywania pracy pracowników oddziału M-3.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Odwołanie I. S. nie zasługuje na uwzględnienie.

W przedmiotowej sprawie nie jest przedmiotem sporu, że odwołująca I. S. należy do kręgu osób uprawnionych do renty rodzinnej po zmarłym H. S.. Od dnia 24 stycznia 2002r, tj. od dnia śmierci męża jest ona uprawniona do stałej renty rodzinnej po nim.

Ubezpieczona domaga się natomiast prawa do renty rodzinnej z zastosowaniem korzystniejszych przeliczników górniczych za okres pracy górniczej zmarłego męża czyli tzw. górniczej renty rodzinnej.

Jak wskazał Sąd Apelacyjny w Katowicach w uzasadnieniu do przywołanego wyżej wyroku z dnia 16 stycznia 2014r. (III AUa 736/13), pośród świadczeń przewidzianych przez aktualnie obowiązujące przepisy nie ma obecnie górniczej renty rodzinnej (pomijając sytuacje przewidziane w art.180 ust.1 pkt 1 w związku z art.195 pkt 6 oraz w art.181 ustawy emerytalno-rentowej), niemniej jednak wysokość pobieranego przez ubezpieczoną świadczenia zależna jest od wysokości świadczenia do jakiego uprawniony byłby jej zmarły mąż w dacie zgonu. Niewątpliwie zatem jego uprawnienie do emerytury górniczej skutkowałoby wyższym świadczeniem dla wdowy po nim.

Zatem ustalając prawo I. S. do tzw. górniczej renty rodzinnej należy zbadać, czy zmarły mąż ubezpieczonej spełniał w dacie śmierci warunki do nabycia emerytury górniczej – co stanowi przedmiot sporu w niniejszej sprawie.

Przesłanki nabycia prawa do emerytury górniczej określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2013r., poz. 1440).

Należy zwrócić uwagę, iż przepisy dotyczące emerytur górniczych zostały zmienione ustawą z dnia 27 lipca 2005r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz ustawy - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2005r. Nr 167, poz. 1397) – z mocą obowiązującą od dnia 1 stycznia 2007r. – w ten sposób, że uchylono między innymi art. 34, 48 i 49, zaś regulacje odnośnie prawa do emerytury górniczej zawarto w Rozdziale 3a, tj. w art. 50a-50e.

Mając na uwadze iż H. S. zmarł w dniu 24 stycznia 2002r. a jego prawo do emerytury górniczej należy rozpatrywać na dzień zgonu, oceny prawa ubezpieczonego do spornego świadczenia należało dokonać w oparciu o przepisy sprzed nowelizacji.

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – który był odpowiednikiem obecnie obowiązującego art. 50a ustawy – górnicza emerytura przysługuje pracownikowi urodzonemu przed dniem 1 stycznia 1949r., który spełnia łącznie następujące warunki:

1)ukończył 55 lat życia;

2)  ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1.

Według ust. 2 wiek emerytalny wymagany od pracowników: kobiet mających co najmniej 20 lat, a mężczyzn co najmniej 25 lat pracy górniczej, równorzędnej i okresów zaliczalnych do pracy górniczej, w tym co najmniej 15 lat pracy górniczej, o której mowa w art. 36 ust. 1, wynosi 50 lat.

H. S. urodził się (...) i w dacie zgonu miał ukończone 56 lat, a zatem jego ewentualne prawo do emerytury górniczej należało rozpatrywać w kontekście przepisów pozwalających na przyznanie tego świadczenia w oparciu o art. 34 ust.1 ustawy.

Ubezpieczony, by uzyskać sporne świadczenie powinien wykazać, że posiada co najmniej 25 lat pracy górniczej i równorzędnej, w tym co najmniej 5 lat pracy górniczej określonej w art. 36 ust. 1 (obecnie art. 50c ust. 1).

Biorąc pod uwagę, iż ZUS uwzględnił H. S. do pracy górniczej cały okres zatrudnienia w (...) B. tj. 19 lat, 3 miesiące i 15 dni, podstawą do nabycia przez niego uprawnień do emerytury górniczej jest ustalenie, że wykonywał on pracę zaliczaną w wymiarze półtorakrotnym.

A zatem w przedmiotowej sprawie spór dotyczy ustalenia, czy praca zmarłego męża ubezpieczonej w okresie kwestionowanym przez ZUS była pracą górniczą podlegającą zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym, a w konsekwencji, czy uprawniona do renty rodzinnej I. S. ma prawo do jej przeliczenia z zastosowaniem wskaźnika 1,8.

Zgodnie bowiem z art. 51 ust. 1 ustawy, przy ustalaniu wysokości górniczych emerytur, o których mowa w art. 34 lub 48, stosuje się, z zastrzeżeniem ust. 2, następujące przeliczniki:

1) 1,5 za każdy rok pracy górniczej wykonywanej pod ziemią stale i w pełnym wymiarze czasu pracy;

2) 1,8 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 37;

3) 1,4 za każdy rok pracy w pełnym wymiarze czasu pracy, o której mowa w art. 36 ust. 1 pkt 1-3 i 5-11, wykonywanej częściowo na powierzchni i częściowo pod ziemią;

4)  1,2 za każdy rok pracy, o której mowa w art. 36 ust. 1 pkt 4 i 5, wykonywanej stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na odkrywce w kopalniach siarki i węgla brunatnego, w kopalniach otworowych siarki oraz w przedsiębiorstwach i innych podmiotach wykonujących roboty górnicze dla kopalń siarki i węgla brunatnego.

Zgodnie z art. 37 powołanej ustawy (który miał identyczne brzmienie z obowiązującym obecnie art. 50 d ust. 1), przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury pracownikom zatrudnionym pod ziemią oraz w kopalniach siarki lub węgla brunatnego zalicza się w wymiarze półtorakrotnym następujące okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego:

1)  w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych;

2)  w drużynach ratowniczych.

Po myśli ust. 3 minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw gospodarki i ministrem właściwym do spraw Skarbu Państwa, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowo stanowiska pracy, na których zatrudnienie zalicza się w myśl ust. 1 i 2 w wymiarze półtorakrotnym.

Wykaz stanowisk pracy wykonywanej w przodkach uwzględnianej w rozmiarze półtorakrotnym ustala rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz.U. z 1995r. Nr 2 poz.8), które zachowało moc na podstawie art.194 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wykaz stanowisk pracy określony ,,pomocniczo” w załączniku nr 3 odnosi się jednak wyłącznie do wykonywanych zadań górnika, jeżeli spełniają one kryteria miejsca wykonywania pracy i jej charakteru określonego na podstawie cytowanego wyżej art.37 ( obecnie 50 d) ustawy.

W sytuacji zatrudnienia w kopali węgla brunatnego, stanowiska wskazane w Załączniku nr 3, Dz. III muszą dotyczyć więc pracy wykonywanej w warunkach art. 37 ust. 1 pkt. 1 (obecnie 50d ust. 1 pkt. 1) tj. wykonywanej w przodkach bezpośrednio przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz przy innych pracach przodkowych, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych, a nie każdej pracy wykonywanej na odkrywce węgla brunatnego.

Sam fakt wykonywania przez odwołującego w spornym okresie pracy górniczej na odkrywce, nie przesądza o jej zaliczeniu w wymiarze półtorakrotnym, gdyż w takim wymiarze podlegają uwzględnieniu tylko niektóre prace górnicze, wskazane w art. 37 ustawy (obecnie art. 50d ustawy) i skonkretyzowane w załączniku Nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994r., związane bezpośrednio z zasadniczym procesem zakładu górniczego jakim jest wydobywanie urobku.

Stanowisko takie zostało już ugruntowane w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który w wyroku z dnia 11 lutego 2010r. (I UK 236/09, LEX nr 585722) wskazał, że „jako prace wymienione w załączniku Nr 3 do rozporządzenia z dnia 23 grudnia 1994r. w sprawie określenia niektórych stanowisk pracy górniczej oraz stanowisk pracy zaliczanej w wymiarze półtorakrotnym, przy ustalaniu prawa do górniczej emerytury lub renty (Dz. U. z 1995r. Nr 2, poz. 8), mogą być tylko uznane takie czynności wykonywane przez górnika, które bezpośrednio związane są z wykonywaniem czynności w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku oraz, przy montażu, likwidacji i transporcie obudów, maszyn urabiających, ładujących i transportujących w przodkach oraz przy głębieniu szybów i robotach szybowych. Pojecie "inne prace w przodku" (art. 37 ust. 1 pkt 1 ustawy z 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) musi wiązać się z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na urobku i wydobywaniu kopalin.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego kwestionuje się zasadność rozszerzania pojęcia przodka wydobywczego i rozciąganie go na całą długość linii (taśmociągów) transportujących urobek, gdyż pojęcie przodka straciłoby swe znaczenie. (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 maja 2011r. , I UK 395/10, LEX nr 863951).

Powyższe poglądy podzielił również Sąd Apelacyjny w Katowicach który w wyroku z dnia 16 kwietnia 2014r. (III AUa 1121/13, LEX nr 1466772) wskazał, iż przyjęcie ogólnej tezy, że przodkiem w kopalni węgla brunatnego jest każde miejsce prowadzenia robót górniczych związanych z odwadnianiem, udostępnianiem i eksploatacją złoża kopaliny, jej transportem i transportem nadkładu, a nadto zwałowaniem nadkładu, a następnie rekultywacją wyrobisk i zwałowisk, (związane z pracą koparek, spycharek, ładowarek, zwałowarek) nie odpowiada pojęciu "pracy przodkowej", wynikającej z wykładni przepisów art. 50d ust. 1 pkt 1 u.e.r.f.u.s. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 12 września 2013r. III AUa 2248/12, LEX nr 1372270).

Z ustaleń dokonanych przez Sąd orzekający w niniejszej sprawie wynika, że w spornym okresie H. S. wykonywał obowiązki polegające na pracach spawalniczych, mechanicznych i monterskich podczas prac naprawczych i remontowych na zwałowarkach i urządzeniach pomocniczych znajdujących się w bezpośredniej bliskości zwałowarek. Był zatrudniony w oddziale zwałowarek M-3, który zajmował się utrzymaniem ruchu, remontami, naprawami, obsługą, konserwacją, montażem i demontażem urządzeń zamontowanych na zwałowarkach, przenośnikach taśmowych i urządzeń z nimi współpracujących, takich jak wózki zrzutowe, kablowe i wsporcze.

Praca ubezpieczonego polegała na bieżącej, codziennej obsłudze maszyn, usuwaniu awarii, konserwacji maszyn. H. S. pracował przy wymianie przekładni, gąsienic, napędów taśm, rolek podtrzymujących, kół napędowych, kół zwrotnych, naprawie lejów, smarowaniu i wymianie bębnów, naprawie konstrukcji nośnych i pomocniczych. Wykonywał obowiązki bezpośrednio na odkrywce na terenie pola górniczego B., przy czym około 80 – 90 % czynności wykonywał na zwałowarkach, a pozostałą cześć na urządzeniach pomocniczych tj. wózkach zrzutowych, służących do zsypywania urobku z przenośnika na taśmę zwałowarki, wozach kablowych zasilających zwałowarki i wózkach wsporczych. Niezależnie od przypisanego stanowiska, cały czas wykonywał taką samą pracę.

Ubezpieczony jak i pozostali pracownicy (...) (...) nie pracował przy likwidacji i transporcie obudów, ani też maszyn ładujących i transportujących, gdyż te były montowane na placu montażowym, przed rozpoczęciem procesu eksploatacji węgla przez kopalnię, przez pracowników firm zewnętrznych. Nie zajmował się też czynnościami związanymi bezpośrednio z wydobyciem i ładowaniem urobku, ani innymi robotami związanymi z bezpośrednim i zasadniczym procesem produkcyjnym zakładu górniczego, polegającym na wydobywaniu kopalin. Nie pracował w bezpośrednim sąsiedztwie koparki podstawowej, gdzie jest urabiany węgiel i nadkład. H. S. pracował przy utrzymaniu ruchu od strony mechanicznej , konserwacji i naprawach zwałowarek oraz urządzeń z nimi współpracujących-pomocniczych, takich jak wózki zrzutowe, wózki kablowe i wózki wsporcze. Charakter jego pracy nie miał bezpośredniego związku ani z urabianiem kopalin, ani z ładowaniem urobku, czyli nie miał kwalifikowanego charakteru. Zakres jego obowiązków wypełniają czynności określone w załączniku nr 2 do rozporządzenia (...) z 23 grudnia 1994r. to jest wykonywanie bieżących robót montażowych , konserwacyjnych i remontowych na stanowisku spawacza i montera na odkrywce. Tak też zakwalifikował jego pracę pracodawca w świadectwie pracy z 28 stycznia 2002r.

Reasumując, wskazane wyżej prace wykonywane przez H. S. w okresie spornym stanowią pracę górniczą, jednak w ocenie Sądu orzekającego nie jest to praca górnicza zaliczana w wymiarze półtorakrotnym, o jakiej mowa w art. 37 ustawy (obecnie art. 50 d ust. 1), gdyż nie była realizowana w warunkach tam opisanych ,czyli w przodkach przy urabianiu i ładowaniu urobku lub przy innych pracach przodkowych.

Bez znaczenia pozostaje, że w charakterystyce stanowiska pracy pracodawca wskazał, że ubezpieczony wykonywał prace bezpośrednio w przodku na odkrywce p/B., bowiem z wystawianych przez pracodawcę dokumentów wynika, iż utożsamia on z pojęciem przodka bardzo rozległy obszar odkrywki, obejmujący teren prac wykraczający znacznie poza ustawową definicję pracy przodkowej, natomiast o wykonywaniu tzw. kwalifikowanej pracy górniczej nie decyduje treść wystawionych przez pracodawcę dokumentów a charakter rzeczywiście wykonywanych czynności (wyrok Sądu Najwyższego z 22 kwietnia 2011r., I UK 360/10, LEX nr 949021, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2011r., I UK 70/11, LEX nr 1102258, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2012r. I UK 319/11, LEX nr 1215422).

Tym samym należało uznać, że zmarły mąż ubezpieczonej, nie spełniał na dzień zgonu warunków do przyznania mu emerytury górniczej, gdyż nie posiada 25 lat pracy górniczej.

W konsekwencji wdowa po nim nie może nabyć prawa do renty rodzinnej z zastosowaniem przeliczników górniczych.

W związku z powyższym Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oddalił odwołanie.

SSO Mariola Szmajduch