Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 16 października 2012r.

Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gorzowie Wielkopolskim

w składzie następującym:

Przewodniczący : SSO Marek Zwiernik

Sędziowie: SO Tomasz Korzeń (spr.)

SO Mariusz Nawrocki

Protokolant: st.sekr.sądowy Aneta Symeryak

po rozpoznaniu w dniu 16 października 2012 roku w Gorzowie Wielkopolskim na rozprawie

sprawy z powództwa Z. O. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w G.

o ustalenie wypadku przy pracy

na skutek apelacji powoda

od wyroku Sądu Rejonowego w Gorzowie Wielkopolskim IV Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 maja 2012 roku, sygn. akt IV P 57/12

uchyla pkt I zaskarżonego wyroku i odrzuca pozew.

VI Pa 43/12 UZASADNIENIE

Powód Z. O. (1) wystąpił z pozwem przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W.. o ustalenie, że zdarzenie z dnia 02.02.20l0r miało charakter wypadku przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, iż w dniu 02.02.20l0r., prowadząc działalność gospodarczą, doznał uszkodzenia kręgosłupa, zaś zdarzenie spełnia przesłanki do uznania za wypadek przy prowadzeniu działalności pozarolniczej.

Pozwany Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W.. w odpowiedzi na pozew wniósł o odrzucenie pozwu, ewentualnie o oddalenie powództwa i obciążenie powoda kosztami zastępstwa procesowego według norm przepisanych. Pozwany wskazał, że w sprawie IVU 253/11 sprawa została pomiędzy tymi samymi stronami prawomocnie osądzona, co uzasadnia wniosek o odrzucenie pozwu w niniejszej sprawie, ponadto z ostrożności procesowej podtrzymał wszystkie swoje dotychczasowe twierdzenia.

Sąd Rejonowy w Gorzowie Wlkp. wyrokiem z dnia 24 maja 2012 r. w spawie IV P 57/12 oddalił powództwo i nie obciążył powoda kosztami procesu.

Sąd Rejonowy ustalił, że decyzją z dnia 20.07.201lr. znak (...). organ rentowy odmówił powodowi prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku przy prowadzeniu działalności pozarolniczej. Powód wystąpił do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. W.. z odwołaniem od w/w decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez orzeczenia, że zdarzenie z dnia 02.02.20l0r. miało charakter wypadku przy pracy. Prawomocnym wyrokiem z dnia 3.11.2011r. Sąd Rejonowy w Gorzowie Wlkp. oddalił odwołanie od decyzji.

Sąd Rejonowy zważył, iż powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Powód wnosił o ustalenie, że zdarzenie z dnia 02.02.20lOr miało charakter wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej i zasądzenie kosztów procesu. Pozwany wnosił o odrzucenie pozwu, bądź oddalenie powództwa. Zdaniem sądu w sprawie nie było podstawy do uwzględnienia wniosku strony pozwanej o odrzucenie pozwu na podstawie art. 199 par. 1 p. 2 kpc, tj. z uwagi na to, że sprawa miedzy stronami została już prawomocnie osądzona, gdyż sprawa IVU253/11 toczyła się zupełnie w innym trybie i dotyczyła odwołania Z. O. od decyzji ZUS w przedmiocie jednorazowego odszkodowania, niniejsza sprawa natomiast dotyczy ustalenia wypadku przy prowadzeniu działalności pozarolniczej. Powyższe skutkowało wydaniem postanowienia w przedmiocie oddalenia wniosku o odrzucenie pozwu.

Natomiast powód nie wykazał interesu prawnego w żądaniu ustalenia wypadku przy prowadzeniu działalności pozarolniczej. Nie ma bowiem interesu prawnego w rozumieniu art.189 kpc - zdaniem sądu - powód, domagając się ustalenia faktu prawotwórczego, od którego zależy jego prawo do świadczenia z zakresu ubezpieczeń społecznych -w tym wypadku jednorazowego odszkodowania, zasiłku chorobowego w wysokości 100% itd. w sytuacji, gdy może osiągnąć ochronę swego interesu prawnego na drodze postępowania przed organem rentowym, wszczynając postępowanie o przyznanie jednorazowego odszkodowania, wyrównania zasiłku itd, jak miało to już miejsce w postępowaniu przed organem rentowym zakończonym decyzją z dnia 20.07.201lr. Potwierdza to stanowisko wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 13 marca 1995r. (sygn. III AUr 1096/94), w którego uzasadnieniu wskazano, iż: „ Tak więc w sprawach ubezpieczeń społecznych, wyroki ustalające w oparciu o przepis art. 189 kp.c. są dopuszczalne tylko w wąskim zakresie, określonym przepisem art. 476 § 2 pkt 1-5 kp.c. i obowiązkiem sądu jest badanie istnienia interesu prawnego strony w każdym takim przypadku. Jeśli zaś, jak w niniejszej sprawie, ustalenie okresu zatrudnienia nie ma wpływu na prawo, wysokości świadczenia lub inne zobowiązania od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, albo wobec tego zakładu, wówczas niedopuszczalne jest wydanie wyroku w oparciu o przepis art. 189 kpc." Owszem w sprawach ubezpieczeń społecznych, wyroki ustalające w oparciu o przepis art. 189 kp.c. są dopuszczalne tylko w wąskim zakresie, określonym przepisem art. 476 § 2 pkt 1-5 kp.c, ale w toku odwołania od decyzji ZUS, gdzie w toku sprawy w przedmiocie świadczeń z ustawy wypadkowej ( np. o jednorazowe odszkodowanie, zasiłek chorobowy) sąd ustala uprawnienie do świadczenia z ustawy wypadkowej. Podobnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 kwietnia 2010r ( I UK 363/10 ) stwierdzając, iż ustalenie przez organ rentowy uprawnienia do świadczenia z ubezpieczeń społecznych następuje na podstawie decyzji wydawanej w oparciu o art. 83 ust. 1 pkt 4 ustawy z 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych i jest możliwe wówczas, gdy ubezpieczony spełni wszystkie warunki wymagane do nabycia prawa. Jeśli ubezpieczony nie spełni któregokolwiek z tych warunków, to wydanie takiej decyzji nie jest możliwe. Wówczas organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa do świadczenia ubezpieczeniowego, z powołaniem się na to, że ubezpieczony nie spełnił wszystkich warunków koniecznych do nabycia prawa. Nie jest dopuszczalne w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych wydanie wyroku ustalającego spełnienie przez ubezpieczonego niektórych warunków wymaganych do nabycia prawa do świadczenia lub wyroku przyznającego to świadczenie pod warunkiem spełnienia pozostałych warunków w przyszłości. Nadto zdaniem sądu w istocie brak jest po stronie pozwanej legitymacji biernej do występowania w niniejszym procesie w charakterze strony. Sąd nie uważa, iż powództwo w sprawie o ustalenie wypadku przy prowadzeniu działalności pozarolniczej przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych jest dopuszczalne, gdyż zgodnie z art. 83 ust. 1 pkt 4 i pkt 5 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest organem właściwym do wydawania decyzji ustalającej nabycie przez ubezpieczonego prawa do konkretnego świadczenia z ubezpieczeń społecznych (np. emerytury, jednorazowego odszkodowania), a nie rozstrzygającej o spełnieniu poszczególnych warunków do tego świadczenia przez ubezpieczonego. Jeśli ubezpieczony nie spełni któregokolwiek z tych warunków, to wydanie takiej decyzji nie jest możliwe. Wówczas organ rentowy wydaje decyzję odmawiającą ustalenia prawa do świadczenia ubezpieczeniowego, z powołaniem się na to, że ubezpieczony nie spełnił wszystkich warunków koniecznych do nabycia prawa. Wobec powyższego oddalono powództwo, na podstawie art. 102kpc nie obciążając powoda kosztami procesu.

Apelację od całości wyroku złożył powód. Zarzucając mu naruszenie art. 189 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie oraz nieuwzględnienie interesu prawnego w uznaniu zdarzenia z dnia 02.02.2010 r. za wypadek przy prowadzeniu działalności pozarolniczej, wniósł o zmianę orzeczenia Sądu I instancji poprzez ustalenie, że zdarzenie z dnia 02.02.2010 r. miało charakter wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej i zasądzenie od pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych, ewentualnie o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu podniósł, iż wyrok Sądu I instancji jest niesprawiedliwy i sprzeczny z prawem. 02.02.2010 r. prowadząc działalność gospodarczą, doznał uszkodzenia kręgosłupa na skutek upadku na drewno podczas jego przewożenia dla celów ogrzania (opalenia) budynku, w którym znajdowała się moja firma. W związku z zaistniałym zdarzeniem doznał przemieszczenia kręgu L5 ku przodowi o ok. 12 mm w stosunku do kręgu S1 oraz przepukliny jądra miażdżystego na poziomie kręgów L5-S1 (co bezsprzecznie potwierdza dokumentacja medyczna). Podczas wypadku wykonywał czynności związane z prowadzoną działalnością gospodarczą, albowiem po odśnieżeniu placu zakładu zamierzałem ogrzać budynek. Zdarzenie powyższe wypełnia dyspozycję art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2002 r., Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.), albowiem wypadek, któremu uległ był zdarzeniem nagłym, wywołanym przyczyną zewnętrzną, spowodował uraz w okresie ubezpieczenia i miał związek z wykonywaniem czynności związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. W dniu 25.11.2011 r. złożył w siedzibie pozwanego wniosek o wydanie decyzji uznającej zdarzenie z dnia 02.02.2010 r. za wypadek przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Pismem z dnia 21.12.2011 r. pozwany odmówił mu wydania takiej decyzji i jednocześnie nadesłał kartę wypadku, uchylającą wcześniejszą kartę sporządzoną w dniu 20.04.2011 r.

Sąd I instancji naruszył dyspozycję art. 189 k.p.c. poprzez jego niezastosowanie, co w konsekwencji skutkowało oddaleniem słusznego powództwa. Wcześniejsze postępowanie sądowe nie dotyczyło ustalenia, czy zdarzenie miało charakter wypadku przy prowadzeniu działalności gospodarczej (pozarolniczej), lecz dotyczyło wyłącznie kwestii przyznania jednorazowego odszkodowania. Uznanie zdarzenia za wypadek przy prowadzeniu działalności gospodarczej umożliwi mu w przyszłości wyrównanie świadczenia chorobowego i rentowego.

Pozwany nie ustosunkował się do apelacji.

Sąd Okręgowy zważył co następuje:

Rację ma Sąd Rejonowy stwierdzając, iż w sprawie nie zachodzi podnoszona przez pozwanego powaga rzeczy osadzonej. Sąd winien jednak zbadać także, czy w sprawie zachodzi dopuszczalność drogi sądowej. Zgodnie bowiem z treścią art. 199 § 1 pkt. 1 KPC sąd odrzuci pozew jeżeli droga sądowa jest niedopuszczalna.

Słusznie także Sąd Rejonowy wskazał, iż powództwo w sprawie o ustalenie wypadku przy prowadzeniu działalności pozarolniczej przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych jest niedopuszczalne. Bezpodstawnie jednak Sąd przenosi takie prawidłowe ustalenia na kwestie legitymacji biernej pozwanego.

Sprawa niniejsza nie jest sprawą z zakresu prawa pracy (art. 476 § 1.

§ 1 KPC), albowiem powoda i pozwanego nie łączy żaden stosunek cywilnoprawny. Nie jest także sprawą z zakresu ubezpieczeń społecznych (art. 476 § 1.

§ 2 i 3 KPC). Droga sądowa w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych dopuszczalna jest jedynie po wyczerpaniu drogi administracyjnej – poprzez odwołanie od decyzji lub w drodze skargi na bezczynność organu rentowego (art. 477 ⁹§ 1 lub 4 KPC). _@POCZ@_

Zgodnie z art. 83 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 205 poz. 1585 ze zm.) Art. 83.

1.

Zakład wydaje decyzje w zakresie indywidualnych spraw dotyczących w szczególności: 1) zgłaszania do ubezpieczeń społecznych; 2) przebiegu ubezpieczeń; 3) ustalania wymiaru składek i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu składek; 3a) ustalania wymiaru składek na Fundusz Emerytur Pomostowych i ich poboru, a także umarzania należności z tytułu tych składek; 4) ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych; 5) wymiaru świadczeń z ubezpieczeń społecznych.

Mając na uwadze treści powyższego przepisu uznać należy, iż organ rentowy nie orzeka o spełnieniu poszczególnych warunków (przesłanek) do przyznania świadczenia (np. koniecznych okresach ubezpieczenia, niezdolności do pracy, związku z wypadkiem przy pracy), a jedynie o konkretnym świadczeniu. Nie zmienia tego okoliczność, że organ rentowy ma obowiązek sporządzenia karty wypadku (art. 5 ust. 1 pkt. 8 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (tekst jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 167 poz. 1322 ze zm.). Ustawodawca nie przewidział bowiem dopuszczalności kwestionowania treści karty wypadku, tak jak uczynił do w przypadku pracowników (art. 5 ust. 2). Działanie organu rentowego w tym zakresie nie podlega kontroli sądowej; może być kwestionowane wyłącznie w sposób przewidziany w postępowaniu przed organem rentowym. Z tej samej przyczyny bezpodstawne byłoby rozpoznanie sprawy w trybie art. 477 ⁹ § 4 kpc. (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 1999 r.; II UKN 668/98; OSNAPiUS 2000/12 poz. 489).

Ubezpieczony swoich praw może dochodzić wyłącznie na drodze administracyjnej, w postępowaniach o konkretne świadczenia z ubezpieczeń społecznych (np. o jednorazowe odszkodowanie, rentę w związku z wypadkiem, wyrównanie zasiłku chorobowego).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 386 § 3 KPC, zaskarżony wyrok należało uchylić, a pozew odrzucić.

SSO Mariusz Nawrocki SSO Marek Zwiernik SSO Tomasz Korzeń