Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 24 marca 2016 roku Sąd Rejonowy dla Łodzi –Śródmieścia w Łodzi XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił powództwa E. M. i G. K. skierowane przeciwko (...) sp. z o.o. w Ł. o przywrócenie do pracy, wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy i nie obciążył powodów obowiązkiem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Powyższe orzeczenie zapadło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne.

E. M. była zatrudniona w (...) sp. z o.o. w Ł. na podstawie umowy o pracę, początkowo na okres próbny od 24 kwietnia 2015 roku do 23 lipca 2015 roku, a następnie na czas określony od dnia 24 lipca 2015 roku do dnia 23 kwietnia 2016 roku w pełnym wymiarze czasu pracy, w systemie pracy weekendowej, na stanowisku pakowacza. Strony dopuściły rozwiązanie umowy za dwutygodniowym wypowiedzeniem. Umowę o pracę o identycznej treści z tym samym pracodawcą zawarł również G. K.. W dniu 8 listopada 2015 roku G. K. otrzymał niepodpisane pismo zatytułowane “rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem”, z którego wynikało, że (...) rozwiązała z nim umowę o pracę z zachowaniem 2-tygodniowego okresu wypowiedzenia. Pismo to wręczyła mu jego bezpośrednia przełożona, kierownik zmiany I. M. (1), po uzgodnieniu z A. G.. Powód podpisał jeden z dwóch egzemplarzy pisma i oddał kierowniczce. Egzemplarz, który został wręczony powodowi nie zawierał podpisu pracodawcy. W dniu 9 listopada 2015 r. identyczne pismo otrzymała E. M.. Pismo to również wręczyła E. M. kierownik I. M. (1) w dwóch egzemplarzach. Jeden z tych egzemplarzy E. M. podpisała i oddała I. M. (1). Egzemplarz, który został wręczony powódce nie zawierał podpisu pracodawcy. A. G. nie podpisał pisma o rozwiązaniu umowy o pracę z powodami, gdyż nie był obecny wówczas w pracy. Następnie E. M. i G. K. poszli z omawianym pismem do dyrektora (...) J. W., który oświadczył, że to wypowiedzenie powinno być podpisane. Około tygodnia później A. G. podczas rozmowy z powodami próbował wręczyć im oświadczenia o rozwiązaniu z nimi umowy o pracę podpisane przez siebie, ale powodowie ich nie przyjęli. Uchwałą zarządu spółki z dnia 16 września 2015 roku udzielono A. G. pełnomocnictwa do podpisywania wszelkich dokumentów dotyczących rozwiązania stosunku pracy z pracownikami działu operacyjnego spółki. Wynagrodzenie powoda liczone, jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy wynosi 1.895,05 zł. Wynagrodzenie powódki liczone, jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy wynosi 1.839,72 zł.

Dokonując ustaleń faktycznych, Sąd Rejonowy nie dał wiary twierdzeniom świadka A. K. oraz I. M. (2), iż I. M. (2) posiada upoważnienie do podpisywania pism dotyczących rozwiązania umowy o pracę. Jak wynika z ustaleń Sądu meriti w pozwanej spółce takie upoważnienia nadawane są w formie uchwały zarządu. Taka też uchwała została złożona do akt. Tyle tylko, że uchwała ta upoważnia A. G. do podpisywania pism rozwiązujących umowy o pracę. Pozwany nie przedłożył analogicznej uchwały (ani żadnego innego dokumentu) dotyczącej świadka I. M. (2). Z tego też względu Sąd I instancji uznał, iż pozwany nie wykazał, aby I. M. (2) miała prawo do pospisywania pism o rozwiązywaniu umów o pracę z pracownikami. Nic nie stało na przeszkodzie, aby taka uchwała została złożona do akt. Brak takiej uchwały w kontekście złożenia uchwały dotyczącej A. G. poddaje w wątpliwość uprawnienia I. M. (1) do podpisywania pism rozwiązujących umowy o pracę. Nadto świadek J. W. stwierdził, iż nie widział analogicznej uchwały, jaka dotyczy A. G. podjętej dla I. M. (1).

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał, iż roszczenia powodów nie są zasadne i podlegają oddaleniu.

Sąd meriti zważył, że strony zawierające umowę o pracę na czas określony z góry określają czas trwania zatrudnienia, którego upływ powoduje ustanie stosunku pracy. Ponadto umowa taka może być rozwiązania na mocy porozumienia stron (art. 30 § 1 pkt 1 i pkt 4 k.p.). Poza tym przypadkiem jednak, dopóki uzgodniony czas nie upłynie, zatrudnienie jest gwarantowane przez samą treść umowy w postaci niejako wzajemnego zapewnienia, że strony będą pozostawać w stosunku pracy przez umówiony czas.

Z tego też względu umowa na czas określony, w przeciwieństwie do umowy bezterminowej, co do zasady nie może zostać rozwiązana przez jej wypowiedzenie. Jedynie wyjątkowo zgodnie z art. 33 k.p. (obowiązującego w dniu wypowiedzenia), przy zawieraniu umowy na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy strony mogą przewidzieć dopuszczalność wcześniejszego jej rozwiązania za dwutygodniowym wypowiedzeniem.

Na podstawie cytowanych przepisów rozwiązanie umów o pracę zawartych przez powodów za wypowiedzeniem było dopuszczalne.

W ocenie Sądu dalszą kwestią jest forma wypowiedzenia. Jak wynika z art. 30 § 3 k.p., oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie. Przedstawione powodom pisma o rozwiązaniu z nimi umów o pracę jako niepodpisane nie spełniały takiego warunku, co wynika z art. 78 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. Przepis ten bowiem stanowi, że do zachowania pisemnej formy czynności prawnej wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść oświadczenia woli. Z przepisu tego wynika, że do uznania jakiegoś oświadczenia za pisemne w sensie prawnym konieczne jest, aby było podpisane. Zatem wypowiedzenia przedstawione powodom naruszały przepisy o wypowiadaniu umów o pracę. Nie ma przy tym znaczenia późniejsze sporządzenie podpisanych egzemplarzy tych pism, gdyż wypowiedzenie zostało dokonane skutecznie w chwili przedstawienia oświadczeń o wypowiedzeniu umów o pracę pozbawionych podpisów.

Natomiast nie stanowiło takiego naruszenia niewskazanie przyczyn wypowiedzenia. W przypadku wypowiadania umów o pracę na czas określony, inaczej niż przy wypowiedzeniu umowy na czas nieokreślony, pracodawca nie ma obowiązku wskazania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie (art. 30 § 4 k.p.).

Roszczenia powodów o przywrócenie do pracy i o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy nie podlegały uwzględnieniu, gdyż jak wynika z art. 50 § 3 k.p., jeżeli wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu takiej umowy, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie. Nie przysługują więc pracownikowi inne roszczenia.

Wobec powyższego Sąd meriti powództwa oddalił.

O kosztach Sąd Rejonowy orzekł na podstawie art. 102 k.p.c. uznając, iż nie ma podstaw do obciążania powodów kosztami zastępstwa procesowego, gdyż o oddaleniu powództwa zadecydował jedynie rodzaj podnoszonych roszczeń.

Powyższe orzeczenie zaskarżyli w całości powodowie.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucili naruszenie przepisów prawa materialnego tj.

- art. 30 § 3 k.p. i art. 50 § 3 k.p. poprzez jego niezastosowanie w niniejszym postępowaniu, mimo iż przedstawiony stan faktyczny potwierdzał, iż doszło do naruszenia przepisów o wypowiadaniu umów o pracę na czas określony, a tym samym winno zostać zasądzone odszkodowanie na rzecz powodów,

- art. 233 § 1 k.p.c. poprzez wewnętrzną sprzeczność skarżonego orzeczenia polegającą z jednej strony na uznaniu, iż nie została zachowana przez pracodawcę forma pisemna wypowiedzenia wobec czego doszło na naruszenia art. 30 § 3 k.p. i przysługuje pracownikowi wyłącznie odszkodowanie, o które pracownik wniósł zarówno na piśmie w pkt 2 odwołania, jak i na terminie rozprawy, a z drugiej strony na oddaleniu powództwa w oparciu o ustalenie, że pracownik nie wniósł wyłącznie o odszkodowanie.

Wskazując na powyższe skarżący wnieśli o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W dniu 17 czerwca 2016 roku pełnomocnik strony pozwanej złożył odpowiedź na apelację wnosząc o oddalenie apelacji powodów w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanego kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym według norm przepisanych;

Ponadto pełnomocnik strony pozwanej wniósł o dopuszczenie dowodu z uchwały z 16 września 2015 roku, na okoliczność skutecznego wypowiedzenia powodom umów o pracę.

Na rozprawie apelacyjnej w dniu 19 lipca 2016 roku powód poparł apelację zaś pełnomocnik strony pozwanej wniósł o oddalenie apelacji powodów i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za drugą instancję.

Sąd Okręgowy w Łodzi zważył co następuje:

Apelacje powodów zasługują na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c. Sąd II instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie nierozpoznania przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

W takim wypadku uchylenie wyroku ma charakter fakultatywny i sąd drugiej instancji może orzec merytorycznie w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji. W doktrynie i orzecznictwie słusznie zwraca się uwagę na związane z taką sytuacją ryzyko pozbawienia stron jednej instancji merytorycznej (wyrok SN z dnia 13 listopada 2002 roku, I CKN 1149/00, Lex, nr 75293). Na podstawie poglądów dominujących w doktrynie i orzecznictwie przyjąć należy, że nierozpoznanie istoty sprawy odnosi się do roszczenia będącego podstawą powództwa i zachodzi, gdy sąd pierwszej instancji nie orzekł w ogóle merytorycznie o żądaniach stron, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania pozwu albo pominął merytoryczne zarzuty pozwanego.

Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewentualnych wad postępowania wyjaśniającego.

Oddalenie powództwa nie zawsze oznacza rozpoznanie istoty sprawy. Sprawę może zakończyć tylko orzeczenie, które poprzedza postępowanie dowodowe, w zakresie koniecznym do ustalenia podstawy rozstrzygnięcia (wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2011 roku, II PK 274/10, LEX nr 829121).

Pojęcie "istoty sprawy", o którym jest mowa w art. 386 § 4 k.p.c. dotyczy jej aspektu materialnoprawnego i zachodzi w sytuacji, gdy sąd nie zbadał podstawy materialnoprawnej dochodzonych roszczeń, jak też skierowanych przeciwko nim zarzutów merytorycznych, tj. nie odniósł się do tego co jest przedmiotem sprawy uznając, że nie jest to konieczne z uwagi na istnienie przesłanek materialnoprawnych, czy procesowych unicestwiających dochodzone roszczenie ( wyrok SN z dnia 26 stycznia 2011 roku, IV CSK 299/10, LEX nr 784969).

Nierozpoznanie istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. polega na pominięciu przez sąd pierwszej instancji podstawy roszczenia, tj. przesłanek stanowiących o jego istnieniu. Wyrok oddalający powództwo dotknięty jest takim uchybieniem w razie błędnego stwierdzenia pozytywnej albo istnienia negatywnej przesłanki jurysdykcyjnej (wyrok SN z dnia 27 marca 2008 roku, III UK 86/07, LEX nr 461645).

Jeśli uzasadnienie nie zawiera wskazania podstawy faktycznej rozstrzygnięcia poprzez ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej lub wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa, wówczas orzeczenie podlega uchyleniu, zaś sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpoznania (wyrok SA w Szczecinie z dnia 22 listopada 2007 roku, I ACA 579/07, LEX nr 516580).

Nierozpoznanie istoty sprawy stanowi wadę braną pod uwagę w ramach kontroli orzeczeń sądu I instancji w postępowaniu apelacyjnym - art. 386 § 4 KPC ( wyrok SN z dnia 19 marca 2008 roku, I PK 238/07, M.P.Pr. (...)).

W rozpoznawanej sprawie, mimo, że przedmiotem żądania powodów oprócz przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy i zapłatę zaległego wynagrodzenia za okres pomiędzy dniem wręczenia rozwiązania umowy o pracę a dniem przywrócenia do pracy było roszczenie ewentualne o odszkodowanie z tytułu naruszenia przepisów o wypowiedzeniu umowy o pracę, Sąd pierwszej instancji prowadził postępowanie dowodowe i czynił ustalenia faktycznie oraz prowadził rozważania prawne jedynie w zakresie oceny żądania głównego tj. w zakresie przywrócenie do pracy na poprzednich warunkach pracy i płacy oraz zapłatę zaległego wynagrodzenia za okres pomiędzy dniem wręczenia rozwiązania umowy o pracę a dniem przywrócenia. W żadnej części postępowania, a następnie w żadnej części uzasadnienia Sąd Rejonowy nie poczynił ustaleń, ani nie rozważył przesłanek powództwa o odszkodowanie, opartego na treści art. 50 § 3 k.p.

Nie uczynił tego mimo zgłoszenia przez powodów roszczenia alternatywnego i chociaż w uzasadnieniu podał, iż „roszczenia powodów o przywrócenie do pracy i o wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy nie podlegały uwzględnieniu, gdyż jak wynika z art. 50 § 3 k.p., jeżeli wypowiedzenie umowy o pracę zawartej na czas określony nastąpiło z naruszeniem przepisów o wypowiadaniu takiej umowy, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie.

Przy tak sformułowanych roszczeniach - oddalenie powództwa z uwagi na to, że roszczenie o przywrócenie do pracy nie służy a jedynym roszczeniem przewidzianym przez przepisy jest roszczenie o odszkodowanie, bez oceny zasadności tego roszczenia stanowi nie rozpoznane istoty sprawy. Sąd I instancji dochodzącac do wniosku, że właściwym roszczeniem jest roszczenie o odszkodowanie jednocześnie w żaden sposób go nie ocenił i nie orzekł o nim.

Sąd pierwszej instancji pominął zatem zgłoszone w pozwie jak i później w czasie postępowania rozpoznawczego roszczenie ewentualne o zasądzenie odszkodowania z tytułu naruszenia przepisów o wypowiedzeniu umowy o pracę.

W takim wypadku oddalenie powództwa nie oznaczało rozpoznania istoty sprawy, gdyż sprawę może zakończyć tylko orzeczenie, które poprzedza postępowanie dowodowe, w zakresie koniecznym do ustalenia podstawy rozstrzygnięcia. W rozpoznawanej sprawie postępowanie dowodowe w zakresie roszenia odszkodowawczego nie zostało przeprowadzone, a rozstrzygnięcie Sądu I instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy w konsekwencji zaniechania zbadania materialnej podstawy żądania.

W powyższych warunkach w ocenie Sądu Okręgowego konieczne jest wydanie orzeczenia kasatoryjnego.

W tym stanie rzeczy Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k. p. c. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi, XI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych pozostawiając temu Sądowi w myśl art. 108 § 2 k. p. c. rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu za drugą instancję.

Orzekając w powyższy sposób Sąd II instancji nie badał zasadności apelacyjnych zarzutów. Wobec nierozpoznania istoty sprawy przez Sąd I instancji, wydane orzeczenie nie nadawało się do kontroli instancyjnej. Sąd Okręgowy był więc zwolniony z analizy merytorycznej poprawności wydanego przez Sąd Rejonowy rozstrzygnięcia w zakresie wyznaczonym zarzutami apelacji.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd I instancji winien, w oparciu o inicjatywę procesową stron, dokonać ponownie wszechstronnej analizy i oceny zgromadzonego materiału dowodowego, czy zgłoszone roszczenia są zasadne czy też nie. Dokona szczegółowej oceny każdego z oświadczeń woli składanych powodom, oceni kóre jest złożone skutecznie biorąc pod uwagę formę oświadczenia woli, uprawnienie osoby, która je składała oraz jego ewentualną kompletność, w szczególności oceni jak należy potraktować pismo doręczone powodom bez podpisu osoby upoważnionej, mając na uwadze dorobek orzeczniczy w tym zakresie np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 maja 1997 r., w sprawie II CKN 153/97; uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2002 r., w sprawie III PZP 17/02 czy wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 sierpnia 2009 r. w sprawie I PK 58/09.

Tylko takie ustalenia i ocena zawarte w uzasadnieniu wyroku będą mogły stanowić podstawę do ewentualnego przeprowadzenia przez Sąd Okręgowy instancyjnej kontroli zasadności i prawidłowości orzeczenia. Dopiero bowiem spełnienie tego wymogu poprzez usunięcie wad wywołujących nierozpoznanie istoty sprawy stworzy gwarancje obiektywnego rozpoznania sprawy, da możliwość obrony stanowisk stron.

Mając powyższe na uwadze orzeczono, jak w sentencji.

Przewodnicząca Sędziowie

E.W.