Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 lipca 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Łodzi I Wydział Cywilny w składzie:

Przewodniczący : SSA Małgorzata Stanek

Sędziowie : SA Tomasz Szabelski

SA Joanna Walentkiewicz – Witkowska ( spr .)

Protokolant: stażysta Iga Kowalska

po rozpoznaniu w dniu 5 lipca 2016 r. w Łodzi na rozprawie

sprawy z powództwa K. R. (1)

przeciwko H. S. i J. A. – Y.

o zapłatę kwoty 153.100 zł

na skutek apelacji pozwanego J. A. – Y.

od wyroku Sądu Okręgowego w Łodzi

z dnia 10 kwietnia 2015 r. sygn. akt I C 91/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od J. A. – Y. na rzecz K. K. – R utki kwotę 2.700 ( dwa tysiące siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym;

3.  przyznaje i nakazuje wypłacić adwokat A. I. ze Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Łodzi kwotę 3.321 ( trzy tysiące trzysta dwadzieścia jeden) złotych brutto tytułem kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu w postępowaniu apelacyjnym.

Sygnatura akt I ACa 34/16

UZASADNIENIE

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 10 kwietnia 2015 roku Sąd Okręgowy w Łodzi w sprawie z powództwa K. R. (1) przeciwko H. S. i J. A. –Y.:

- w punkcie 1 zasądził solidarnie od H. S. i J. A. - Y. na rzecz K. R. (1) kwotę 153.100 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 21 stycznia 2014 roku do dnia zapłaty oraz kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu;

- w punkcie 2 orzekł o kosztach pomocy prawnej udzielonej pozwanemu z urzędu,

- w punkcie 3 orzekł o nieuiszczonych kosztach sądowych.

Wyrok Sądu Okręgowego uprawomocnił się wobec K. R. (1) w dniu 24 listopada 2015 roku.

Rozstrzygnięcie Sądu Okręgowego poprzedziły ustalenia faktyczne, z których najistotniejsze są następujące:

W dniu 27 lipca 2012 r. zmarł mąż powódki K. R. (2). Po śmierci męża powódka otrzymała z (...) sp. z o.o. w W. kwotę 19.042 zł tytułem wypłaty premii odroczonej, dotyczącej K. R. (2) na rzecz spadkobiercy oraz kwotę 130.258,29 zł.

W dniu 11 stycznia 2013 r. powódka zerwała lokatę terminową w mBanku w kwocie 50.000 zł. Tego samego dnia strony zawarły umowę pożyczki na kwotę 50.000 zł. Kwota ta została przekazana pozwanym w gotówce w dniu zawarcia umowy. Pozwani potwierdzili ten fakt podpisami na umowie. Pozwani zobowiązali się solidarnie zwrócić kwotę pożyczki w terminie do 30 września 2013 r. wraz z odsetkami, wynoszącymi 13,5 tysięcy złotych. Strony ustaliły, że termin spłaty pożyczki może zostać przedłużony za pisemną zgodą obydwu stron.

Po udzieleniu pierwszej pożyczki pozwani zaproponowali powódce udział w przedsięwzięciu, polegającym na zakupie skuterów we W. i sprzedaży ich w krajach arabskich. Powódka miała zainwestować 50.000 zł w zakup skuterów, a pozwany miał je sprzedać z zyskiem. W dniu 26 lutego 2013 r. powódka przekazała pozwanemu kwotę 50.000 zł, co zostało potwierdzone pisemnym oświadczeniem. W związku z tym, że przy udzieleniu pożyczki powódka zlikwidowała lokatę oprocentowaną 6,2%, na oświadczeniu została dopisana kwota 3.100 zł. Powódka nie dochodzi w tej sprawie zwrotu pieniędzy przekazanych na skutery.

W dniu 25 czerwca 2013 r. powódka zlikwidowała lokatę terminową w mBanku w kwocie 50.000 zł oraz wypłaciła w/w kwotę ze swojego rachunku. Tego samego dnia strony zawarły umowę pożyczki w kwocie 53.100 zł. Kwota pożyczki została przekazana pozwanym w gotówce w dniu zawarcia umowy. Pozwani potwierdzili odbiór kwoty pożyczki swoimi podpisami na umowie. Pozwani (pożyczkobiorcy) zobowiązali się solidarnie zwrócić kwotę pożyczki w terminie do 30 września 2013 r. wraz z odsetkami, które wynoszą 13,5 tysięcy złotych. Strony ustaliły, że termin spłaty pożyczki może zostać przedłużony za pisemną zgodą obydwu stron.

W dniu 28 czerwca 2013 r. powódka wystawiła zaproszenie do Polski dla M. T. – obywatela Egiptu na okres od 10.07.2013 r. do 10.08.2013 r. Jako cel pobytu podano „turystyczny”.

Powódka nie poznała nigdy w/w osoby, nie prowadziła z nią korespondencji, ani rozmów telefonicznych. Wystawiła zaproszenie dla w/w osoby na prośbę pozwanej. Pozwani obawiali się, że gdyby oni wystawili zaproszenie to w/w osoba nie otrzymałaby wizy, ponieważ pozwany pochodzi z Iraku.

W dniu 22 lipca 2013 r. powódka wypłaciła z rachunku w mBanku kwotę 50.000 zł. Tego samego dnia strony zawarły kolejną umowę pożyczki w kwocie 50.000 zł. Kwota pożyczki została przekazana pozwanym w gotówce w dniu zawarcia umowy. Pozwani potwierdzili odbiór kwoty pożyczki swoimi podpisami na umowie. Pozwani (pożyczkobiorcy) zobowiązali się solidarnie zwrócić kwotę pożyczki w terminie do 30 września 2013 r. wraz z odsetkami, które wynoszą 13 tysięcy złotych. Strony ustaliły, że termin spłaty pożyczki może zostać przedłużony za pisemną zgodą obydwu stron. Wszystkie trzy umowy pożyczki były zawierane w domu powódki w K.. Przy zawarciu tych umów oprócz stron umowy obecni byli tylko rodzice powódki.

We wszystkich umowach pożyczki pierwotnie termin zwrotu określono na 30 września 2013 r. Przy ostatniej umowie pozwani poprosili o przesunięcie terminu zwrotu na 30 października 2013 r. Wtedy strony zmieniły termin zwrotu pożyczek na wszystkich trzech umowach na 30 października 2013 r. i powódka dokonała poprawek w umowach, opatrując je parafkami.

Podpisy pożyczkobiorcy o brzmieniu zbliżonym do (...) (6 szt.) figurujące w dolnej części trzech umów pożyczki, zawartych między H. S. i J. A.- Y. (pożyczkobiorcami), a K. R. (1) (pożyczkodawcą), datowanych na 11.01.2013 r. (pożyczka w kwocie 50.000 zł), 25.06.2013 r. (pożyczka w kwocie 53.100 zł), 22.07.2013 r. (pożyczka w kwocie 50.000 zł) nakreśliła H. S., której podpisy i zapisy przedstawiono do ekspertyzy w charakterze materiału porównawczego.

Podpisy pożyczkobiorcy o brzmieniu zbliżonym do (...) (6 szt.) figurujące w dolnej części trzech umów pożyczki zawartych pomiędzy H. S. i J. A.- Y. (pożyczkobiorcami), a K. R. (1) (pożyczkodawcą) datowanych na 11.01.2013 r. (pożyczka w kwocie 50.000 zł), 25.06.2013 r. (pożyczka w kwocie 53.100 zł), 22.07.2013 r. (pożyczka w kwocie 50.000 zł) nakreślił J. A.- Y., którego podpisy i zapisy przedstawiono do ekspertyzy w charakterze materiału porównawczego.

Pismami z dnia 31 października 2013 r., doręczonymi pozwanym 4 listopada 2013 r. powódka skierowała do pozwanych przedprocesowe wezwanie do zapłaty kwoty 193.100 zł z tytułu w/w umów pożyczek wraz z odsetkami w terminie 5 dni od daty otrzymania wezwania.

Pozwani nie zwrócili powódce pożyczonych kwot.

Oceniając zebrany w sprawie materiał dowodowy za bezzasadne Sąd uznał zastrzeżenia pozwanego do opinii biegłego. Zarówno z pisemnej, jak ustnej opinii biegłego wynika, że wydając opinię dysponował oryginałami umów pożyczek, których kopie znajdują się w aktach sprawy. Za zbędne Sąd uznał przeprowadzenie wnioskowanych przez pełnomocnika pozwanego dowodów z zeznań świadka M. T. oraz z dokumentu – wniosku dotyczącego zaproszenia w/w świadka do Polski.

Sąd nie dał wiary zeznaniom pozwanych, że nie pożyczyli od powódki pieniędzy, a pieniądze które otrzymali od powódki były przez nią przekazane na zakup skuterów. Zeznania pozwanych są w tym zakresie sprzeczne z treścią dokumentów – umowami pożyczek, z zeznaniami powódki, świadka, a także wzajemnie sprzeczne ze sobą. Za niewiarygodne Sąd uznał zeznania pozwanego, że w dniu 22.07.2013 r. nie było go w Polsce. Pozwany w żaden sposób nie udowodnił swojego twierdzenia.

W powyższym stanie faktycznym Sąd odwołał się do treści art. 720 k.c., wskazał że umowy zostały sporządzone na piśmie, autentyczność podpisów pozwanych pod umowami została potwierdzona opinią biegłego. Sąd nie miał też wątpliwości, że kwoty wynikające z umów pożyczek nie zostały oddane w umówionym terminie. Odpowiedzialność obojga pozwanych została ukształtowana na zasadzie solidarności.

Odsetki ustawowe zostały zasądzone od daty wytoczenia powództwa – w tej dacie pozwani pozostawali w opóźnieniu ze spełnieniem świadczenia, a powódka nie domagała się zasądzenia odsetek umownych.

Kosztami procesu Sąd obciążył solidarnie pozwanych, a nadto przyznał pełnomocnikowi z urzędu pozwanego należne mu koszty.

Wyrok Sądu Okręgowego w zakresie pkt. 1 to jest w części uwzględniającej powództwo K. R. (1) oraz zasądzającej od pozwanych na rzecz powódki zwrot kosztów procesu zaskarżył pozwany,

zarzucając:

1) istotne uchybienia procesowe, mające wpływ na wynik sprawy, tj. naruszenie:

a)  art. 232 w zw. z art. 3 w zw. z art. 227 kpc w zw. z art. 6 kc, poprzez przyjęcie, że pozwany nie wywiązał się z obowiązku udowodnienia faktu, że pieniądze otrzymane od powódki przeznaczone były na zakup skuterów, w tym zakresie uznaniu przez sąd za niewiarygodne twierdzeń pozwanego, że w dacie 22 lipca 2013 r. był nieobecny w kraju, a także nieuwzględnienie istotnych dla rozstrzygnięcia dowodów m.in. z zeznań świadka M. T., oraz dowodu z dokumentu - zaproszenia do Polski, mających istotne znaczenie dla stwierdzenia faktu, że pieniądze które pozwany otrzymał od powódki przeznaczone były na zakup skuterów,

b)  art. 233 § 1 i 2 i art. 328 § 2 kpc poprzez dokonanie przez Sąd I instancji ustaleń faktycznych sprzecznych z zebranym w sprawie materiałem dowodowym, przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów przeprowadzonych w sprawie oraz dokonanie wybiórczej analizy i oceny przedstawionych dowodów, w konsekwencji prowadzących do przyjęcia, że pozwany podpisał umowy pożyczki, podczas gdy analiza zebranego materiału dowodowego w sprawie winna prowadzić do odmiennych wniosków. Nierozważenie wszystkich istotnych okoliczności sprawy oraz wnioskowanych dowodów spowodowało pominięcie przez sąd I instancji istoty sprawy, jakim był rzeczywisty cel i wspólne ustalenia stron postępowania, dla którego miał miejsce fakt przekazania pieniędzy.

Mając na uwadze powyższe naruszenia, na podstawie art. 368 § 1 pkt 5 kpc w zw. z art. 386 § 1 i 4 kpc, pozwany wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku poprzez oddalenie powództwa w całości oraz stosowne ustalenie kosztów procesu, w tym zmianę w zakresie zasądzonych kosztów procesu od pozwanych solidarnie na rzecz powódki,

ewentualnie o:

2.  uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Łodzi,

Ponadto wniósł o zasądzenie zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych oraz zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej pozwanemu J. A. - Y. z urzędu w postępowaniu przed sądem II instancji.

W odpowiedzi na apelację pozwanego powódka wniosła o oddalenie wywiedzionego środka zaskarżenia oraz zasądzenie na jej rzecz kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed sądem II instancji wg norm przepisanych.

Sąd Apelacyjny zważył co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu, jako bezzasadna, na podstawie przepisu art. 385 k.p.c. Zarzuty zawarte w środku zaskarżenia, wywiedzionym przez pozwanego nie zdołały podważyć prawidłowości ustaleń, oceny materiału dowodowego i dokonanej następnie subsumcji pod nomy prawne, mające zastosowanie do oceny stosunków między stronami.

Analiza uzasadnienia podniesionych zarzutów, prowadzi do wniosku, że pozwany polemikę z dokonaną przez Sąd I instancji oceną wiarygodności zgromadzonego materiału oraz poczynionymi w oparciu o tę ocenę ustaleniami faktycznych uczynił w istocie główną osią swego środka odwoławczego. Zarzuty te sprowadzają się do polemiki z ustaleniami Sądu meriti, dokonanymi po wszechstronnej ocenie materiału dowodowego, jaki udało się zgromadzić w toku procesu. Sąd Apelacyjny aprobuje ustalenia Sądu I instancji i przyjmuje je za własne, czyniąc je podstawą własnego orzekania, podziela też ocenę materiału dowodowego, dokonaną przez ten Sąd.

Przepis art. 233 § 1 k.p.c., przy uwzględnieniu treści art. 328 § 2 k.p.c., nakłada na sąd orzekający obowiązek: po pierwsze - wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału, po drugie - uwzględnienia wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu, po trzecie - skonkretyzowania okoliczności towarzyszących przeprowadzeniu poszczególnych dowodów mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności, po czwarte - wskazania jednoznacznego kryterium oraz argumentacji pozwalającej wyższej instancji i skarżącemu na weryfikację dokonanej oceny w przedmiocie uznania dowodu za wiarygodny bądź też jego zdyskwalifikowanie, po piąte - przytoczenia w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia dowodów, na których sąd się oparł i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności. (vide wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 1 października 2015 r. w sprawie I ACa 433/15 LEX nr 1856641) .

Podkreślania wymaga, że zarzut przekroczenia zasady swobodnej oceny materiału dowodowego nie może zostać uznany za skuteczny, kiedy polega na zaprezentowaniu własnych, korzystniejszych dla skarżącego ustaleń stanu faktycznego, dokonanych na podstawie własnej oceny materiału dowodowego (tak: postanowienie SN z 10 lutego 2002 r., sygn. II CKN 572/99). Równie nieskuteczny jest zarzut naruszenia zasady swobodnej oceny materiału dowodowego polegający na odmiennej interpretacji dowodów zebranych w sprawie, bez jednoczesnego wykazania przy pomocy argumentacji jurydycznej, że ocena dowodów przyjęta przez sąd za podstawę rozstrzygnięcia przekracza granice swobodnej oceny dowodów. Pamiętać bowiem należy, że na sądzie ciąży obowiązek wyłącznie wyciągnięcia w oparciu o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy wniosków logicznie poprawnych, zaś w zakresie oceny zgromadzonego materiału dowodowego ustawodawca przyznał sądowi swobodę, pod warunkiem, że ocena ta nie jest jednak sprzeczna ze wskazaniami wiedzy, logiki i doświadczenia życiowego. W ocenie Sądu Apelacyjnego mając na uwadze powyższe uznać należy, że jeśli z określonego materiału dowodowego Sąd wyprowadza wnioski logiczne poprawne i niesprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego, to ocena ta nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów, nie może w żadnym wypadku zostać uznana za dowolną. Zatem jedynie w sytuacji, kiedy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo dokonywane jest wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, to tylko wtedy przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona (tak: SN w wyroku z 27 września 2002 r., sygn. II CKN 817/00).

Zdaniem Sądu Apelacyjnego należało uznać, że pozwany nie wykazał niedostatków w zakresie logiki ustaleń faktycznych i oceny zgromadzonego materiału dowodowego, ani też ich sprzeczności z doświadczeniem życiowym. Sąd Apelacyjny stoi na stanowisku, że Sąd Okręgowy w sposób wnikliwy, rzetelny i zupełny zgromadził niezbędny dla potrzeb rozstrzygnięcia sprawy materiał dowodowy, dokonał jego trafnej oceny, która to nie jest oceną dowolną i poczynił na jego podstawie trafne ustalenia faktyczne. Zarzucane braki w dokonywaniu ustaleń faktycznych nie mogły odnieść zamierzonego przez apelującego skutku, a to dlatego, że nieprzeprowadzenie wnioskowanych dowodów nie rzutowało na rozstrzygnięcie w sprawie i mieściło się w granicach zakreślonych procedurą.

Pozwani nie potrafili logicznie wytłumaczyć jak to się stało, że powódka dysponuje 3 umowami pożyczki na określone kwoty, popartymi w dodatku dokumentami bankowymi, świadczącymi o tym, że w dniach 11 stycznia 2013 roku, 25 czerwca 2013 roku i 22 lipca 2013 roku dysponowała kwotami, jakie znalazły odzwierciedlenie w umowach pożyczek. Nie ma też wątpliwości – z uwagi na treść opinii z zakresu badań pisma i dokumentów, że podpisy pożyczkobiorców, widniejące w umowach nakreślili pozwani. Autentyczność i oryginalność ich podpisów nie budziła wątpliwości.

Pozwana twierdziła, że strony podpisywały umowy ugody, a pozwany, że umowy o współpracy. Niewiarygodne są twierdzenia pozwanych, że podpisywali umowy o współpracy (czy też umowy ugody), które potem przekształciły się w umowy pożyczki. Pozwani nie wyjaśnili, w jaki sposób ta przemiana miałaby się dokonać. Pozwana nie potrafiła też wyjaśnić, na czym miałyby polegać ugody, które strony zawierały.

Jest natomiast jednoznacznie wyjaśnione, że strony łączyły 3 umowy pożyczki na łączną kwotę 153.100 złotych. Umowy zostały zawarte na piśmie, ich treść jest jasna, nie budzi wątpliwości, pozwani sami przyznali, że od powódki pieniądze otrzymali. W związku z tym Sąd Okręgowy zasadnie nie przeprowadził dowodu z zeznań świadka M. T. przyjmując, że jest to dowód zbędny, bowiem byłby prowadzony przeciwko osnowie dokumentu, a taki mógłby być przeprowadzony wyłącznie wtedy, kiedy ze względu na szczególne okoliczności sprawy Sąd uznałby to za konieczne.

Wskazać także trzeba, że w/w świadek, wbrew twierdzeniom apelującego, nie był stroną żadnej umowy. Pozwany nie wykazał w żaden inny sposób, że została zawarta jakakolwiek umowa czy umowy o współpracy, dotyczące handlu skuterami, a nie umowy pożyczki. Podobnie należało ocenić dowód z dokumentu- wniosku, dotyczącego zaproszenia do Polski w/w świadka przez powódkę. Dowód ten mógłby wskazać jedynie to, że powódka udzieliła zaproszenia w celach turystycznych. Znajduje to potwierdzenie w dokumencie na k- 74 akt. Powódka przyznała to w swoich zeznaniach.

Apelujący z innych jeszcze powodów niezasadnie kwestionuje oddalenie powyższych wniosków dowodowych w zakresie zeznań świadka i niezbadania treści wniosku, dotyczącego zaproszenia do Polski. By móc skutecznie powołać się na te kwestie w ramach zarzutu naruszenia art. 232 w zw. z art 227 k.p.c. oraz 6 k.c. w postępowaniu apelacyjnym należało zgłosić zastrzeżenie do protokołu w trybie art 162 k.p.c. Takiego zastrzeżenia nie ma w aktach sprawy. Tymczasem nie ma wątpliwości, że prekluzja przewidziana w tym przepisie obejmuje swym zakresem wszystkie uchybienia procesowe, w tym także w zakresie postępowania dowodowego i przepis ten znajduje zastosowanie także do postanowień oddalających wnioski dowodowe. Jeśli więc sąd pierwszej instancji wydał postanowienie o oddaleniu wniosków dowodowych, to dla skutecznego powołania się w toku dalszego postępowania na zarzuty, mające treść tego postanowienia podważyć, pozwany winien zgłosić do protokołu zastrzeżenie. Strona traci uprawnienie do skutecznego zarzucania w apelacji uchybień sądu pierwszej instancji, dotyczących oddalenia wniosków dowodowych, jeśli nie zwróciła na nie uwagi.

Nietrafne okazały się zarzuty pozwanego, związane z tym, że w dniu 22 lipca 2013 roku, kiedy doszło do zawarcia trzeciej z umów, był nieobecny w kraju. Są to jedynie gołosłowne twierdzenia, których w toku postępowania nie próbował nawet w żaden sposób uwiarygodnić, nie mówiąc już o udowodnieniu.

Nie budzi wątpliwości, że powódka przekazała pozwanym także 50 000 zł na zakup skuterów, jednak zwrotu tej należności nie dochodziła w tym postępowaniu. Powódka potwierdziła, że ze współpracy z pozwanymi w zakresie zakupu skuterów i ich sprzedaży wycofała się. Bezsporne w tej sprawie jest natomiast to, że pozwani nie wywiązali się z zawartych umów pożyczek i nie oddali kwot objętych tymi umowami w terminach wynikających z ich treści.

Należy, więc uznać, że wersja wydarzeń, przedstawiona w toku postępowania przez pozwanego i podtrzymywana w apelacji, a dotycząca współpracy pozwanych i powódki, nie znalazła potwierdzenia w zebranym materiale dowodowym i stanowi jedynie nieuprawnioną polemikę z prawidłowymi i zupełnymi ustaleniami sądu pierwszej instancji, które mieszczą się w regułach procedury. Nie da się racjonalnie wytłumaczyć, dlaczego pozwany przekonany o tym, że rozmowy z powódką dotyczyły jakichś ram współpracy podpisał de facto 3 umowy pożyczki. Śladów umów o współpracy nie ma w aktach. Gdyby istotnie było tak, jak twierdził pozwany to przecież takie umowy zostałyby przez niego złożone.

Mając na uwadze powyższe Sąd Apelacyjny na podstawie art. 385 kodeksu postępowania cywilnego oddalił apelację, wywiedzioną przez pozwanego i obciążył go w kosztami zastępstwa procesowego powódki w postępowaniu apelacyjnym na podstawie art. 98 § 1 i 3 kodeksu postępowania cywilnego. Stawka wynagrodzenia pełnomocnika powódki wynikała z § 2 ust. 1, § 6 pkt. 6, § 13 ust. 1 pkt 2 oraz § 2 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu- tekst jednolity Dz.U. z 2013 roku poz. 463.

Na podstawie w § 19 w związku z przytoczonymi wyżej regulacjami rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 roku Sąd Apelacyjny przyznał i nakazał wypłacić na rzecz pełnomocnika z urzędu pozwanego wynagrodzenie należne z tytułu pomocy prawnej udzielonej przez niego w postępowaniu w apelacyjnym, obejmujące- tak jak w przypadku kosztów na rzez powódki -podatek od towarów i usług.