Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 kwietnia 2016 r.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie - Wydział III Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

po rozpoznaniu w dniu 12 kwietnia 2016 r. w Szczecinie

sprawy Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G.

o przyznanie renty

na skutek apelacji organu rentowego

od wyroku Sądu Okręgowego w Gorzowie Wlkp. VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

z dnia 26 maja 2015 r. sygn. akt VI U 678/14

zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I w części w ten sposób, że przyznaje ubezpieczonemu Z. S. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy od dnia 26 lutego 2014 roku.

SSO del. Andrzej Stasiuk SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko

Sygn. akt III AUa 670/15

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 4 kwietnia 2014 r., znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w G. odmówił ubezpieczonemu Z. S. prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.

Ubezpieczony zaskarżył przedmiotową decyzję i wniósł o jej zmianę poprzez przyznanie mu prawa do świadczenia rentowego.

Organ rentowy w odpowiedzi na odwołanie wniósł o jego oddalenie podnosząc, że Komisja Lekarska ZUS w Z. orzeczeniem z dnia 20 marca 2014 r. uznała, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy.

Wyrokiem z dnia 26 maja 2015 r. Sąd Okręgowy w Gorzowie Wielkopolskim zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w G. z dnia 4 kwietnia 2014 r. w ten sposób, że przyznał ubezpieczonemu Z. S. prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy począwszy od dnia 1 stycznia 2014 r. do 31 marca 2015 r. z wyłączeniem okresów pobierania zasiłku chorobowego, w pozostałej zaś części odwołanie oddalił.

Sąd I instancji oparł swoje rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Ubezpieczony Z. S. urodził się w dniu (...) Posiada on rolnicze wykształcenie zasadnicze. W okresie swojej aktywności zawodowej pracował:

- od 2 stycznia 1971 do 17 kwietnia 1980 r. w (...) w S. jako kierowca ciągnika,

- od 12 kwietnia 1980 r. do 18 kwietnia 1985 r. w (...) w N. jako kierowca ciągnika,

- od 1 września 1987 r. do 31 marca 1992 r. w (...) Spółdzielni (...)
w S. K. jako wozak,

- od 8 kwietnia 1992 r. do 30 września 1998 r. w (...) S. jako kierowca ciągnika,

- od 20 marca 2000 r. do chwili obecnej w (...) spółce jawnej w T. jako stolarz maszynowy.

Posiada na własność gospodarstwo rolne o powierzchni około 12 ha.

W dniu 31 stycznia 2014 r. ubezpieczony wystąpił z wnioskiem o przyznanie mu prawa do renty. Komisja Lekarska ZUS w Z. po przebadaniu ubezpieczonego oraz przeanalizowaniu jego dokumentacji medycznej orzeczeniem z dnia 20 marca 2014 r. ustaliła, że nie jest on osobą niezdolną do pracy. W oparciu o to orzeczenie organ rentowy wydał w dniu 4 kwietnia 2014 r. zaskarżoną decyzję.

W toku postępowania Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy ortopedy, kardiologa i neurologa celem ustalenia czy i od kiedy ubezpieczony jest niezdolny do pracy.

Biegli ortopeda, kardiolog i neurolog wezwali ubezpieczonego na badania
i w ich wyniku rozpoznali u niego:

- zaawansowaną chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa szyjnego i lędźwiowego
z przewlekłym zespołem bólowym i ograniczeniem funkcji układu ruchu,

- podejrzenie choroby zwyrodnieniowej prawego stawu biodrowego.

Na podstawie przeprowadzonego badania biegli stwierdzili, że odwołujący się jest częściowo niezdolny do pracy, a częściowa niezdolność do pracy istnieje od daty złożenia wniosku, tj. od 31 stycznia 2014 r.

Pozwany nie zgodził się z opinią, gdyż podczas oceny orzeczniczej ZUS ubezpieczony zachowywał się nieco inaczej niż podczas oceny przez biegłych sądowych, stąd być może takie różnice w opinii biegłych z dnia 23 września 2014 r. np. utykanie. Oznacza to, że w międzyczasie mogło dojść do pogorszenia w stanie zdrowia. Biegli winni zatem uzupełnić opinię i wskazać czy dokumentacja medyczna po marcu 2014 r., potwierdza, że mogło dojść do pogorszenia oraz czy nowe wyniki badania (...) w całokształcie oceny miały istotne znaczenie. Poza tym biegli nie orzekli do kiedy miałaby istnieć niezdolność.

W opinii uzupełniającej biegli neurolog, kardiolog i ortopeda podtrzymali swoje stanowisko i stwierdzili, że ze względu na stopień zaawansowania schorzeń i wiek odwołującego się należy uznać, iż częściowa niezdolność do pracy ma charakter trwały, gdyż w stanie zdrowia odwołującego się według rokowań medycznych nie nastąpi poprawa sprawności na tyle istotna, by przywróciła całkowitą zdolność do wykonywania zatrudnienia.

Pozwany nie zgodził się z twierdzeniem biegłych, że wyniki badania (...) nie były istotne dla sprawy przypominając, że Komisja Lekarska dysponowała jedynie wynikami badania radiologicznego, które nie wskazywały na takie zmiany. Zdaniem pozwanego, na podstawie zdjęć z dnia 20 stycznia 2014 r. na pewno nie można postawić takiego rozpoznania. Uważa on nadto uznanie przez biegłych trwałości niezdolności do pracy za pochopne zwłaszcza, że ubezpieczony dopiero poddał się leczeniu.

W kolejnej opinii uzupełniającej biegli w całości podtrzymali opinię wydaną na podstawie badania lekarskiego z dnia 23 września 2014 r., zgodnie z którą ubezpieczony jest częściowo niezdolny do pracy od 31 stycznia 2014 r. i niezdolność ta ma charakter trwały. Biegli nie widzą sprzeczności we własnej analizie. Ubezpieczony ma obecnie 65 lat i biorąc pod uwagę wiek, stopień zaawansowania schorzeń nie należy oczekiwać, iż wystąpi jakaś „cudowna poprawa". Przyznanie okresowego świadczenia będzie jedynie wydłużać procedurę.

Organ rentowy nie zgodził się z opinią i w związku z nowym wynikiem badania (...), który jego zdaniem jest nową okolicznością w sprawie, wniósł o przekazanie sprawy do ponownej oceny orzeczniczej lub powołanie nowego zespołu biegłych urologa i ortopedy.

W oparciu o tak poczynione ustalenia faktyczne, Sąd I instancji, wskazując na art. 12-13 oraz art. 57 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach
z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.) uznał, że odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

W niniejszej sprawie przedmiotem sporu było to, czy ubezpieczony jest trwale niezdolny do pracy.

Aby rozstrzygnąć powyższą okoliczność Sąd Okręgowy dopuścił dowód
z opinii biegłych ortopedy, kardiologa i neurologa, a więc specjalistów z zakresu schorzeń zgłaszanych przez ubezpieczonego.

Biegli M. T.-D., F. P. i W. Ż. zgodnie uznali, że ubezpieczony jest z przyczyn ortopedycznych i neurologicznych trwale, częściowo niezdolny do pracy. O uznaniu przez biegłych trwałości istniejącej niezdolności zadecydował, jak stwierdzili, stopień zaawansowania zmian zwyrodnieniowych i wiek ubezpieczonego. Istnienie choroby zwyrodnieniowej całego kręgosłupa szyjnego, piersiowego i lędźwiowego potwierdza zaświadczenie lekarza K. S., ortopedy i traumatologa z dnia 17 czerwca 2013 r., które znane było lekarzowi orzecznikowi ZUS. Jak wynika z analizy dokumentacji ZUS ubezpieczony w trakcie badania przez Komisję Lekarską ZUS skarżył się na bóle całego kręgosłupa, bóle głowy i szyi, a więc miał kliniczne objawy, które decydowały o uznaniu częściowej niezdolności do pracy. Zwykłe badania radiologiczne również wykazywały patologię w postaci wygięcia kręgosłupa w lewo, pogłębienie lordozy lędźwiowej oraz miskowatych odkształceń krawędzi trzonów z obecnością zmian zwyrodnieniowo-wytwórczych na krawędziach trzonów i w stawach międzykręgowych (badanie wykonane w D. w dniu 12 czerwca 2013 r.). Ubezpieczony ma też znaczne ograniczenie ruchomości prawego stawu biodrowego, co stwierdzili biegli w trakcie bezpośredniego badania i szczegółowo opisali w swojej opinii.

Sąd Okręgowy podzielił zawarty w opiniach biegłych pogląd, iż istniejąca
u ubezpieczonego częściowa niezdolność do pracy nie rokuje odzyskania zdolności do pracy oraz że powstała ona z dniem 31 stycznia 2014 r. Biegli oparli się na dokumentacji medycznej zawartej w aktach organu rentowego, a także na wywiadzie uzyskanym od ubezpieczonego oraz na bezpośrednim jego badaniu. Wskazali oni na występujące u ubezpieczonego schorzenia oraz ocenili ich wpływ na zdolność do pracy. Ta ocena jest zdaniem Sądu przekonywująca i wypływa logicznie ze wskazanych przesłanek. Opinia została zatem sporządzona przez wyspecjalizowane osoby w zakresie ich uprawnień, w sposób konkretny, jasny i spójny. Wnioski końcowe opinii stanowiły integralną część z innymi poszczególnymi jej elementami. Sąd nie miał tym samym powodów by odmówić opinii przymiotu wiarygodności. Dokonana w sprawie analiza wszystkich okoliczności w ujęciu aspektów medycznych (gdzie brany jest pod uwagę charakter i przebieg procesów chorobowych oraz ich wpływ na stan czynnościowy organizmu) oraz socjalnych (gdzie uwzględnia się posiadane kwalifikacje, wiek, zawód, wykonywane czynności i warunki pracy oraz możliwość dalszego wykonywania pracy zarobkowej, a także możliwość przywrócenia zdolności do pracy przez leczenie i rehabilitację lub przekwalifikowanie zawodowe) potwierdziła w ocenie Sądu zasadność stanowiska biegłych ortopedy, neurologa i kardiologa oraz utwierdziła Sąd orzekający w przekonaniu, że ubezpieczony jest częściowo, trwale, niezdolny do pracy. Prawidłowości dokonanej przez biegłych oceny stanu zdolności ubezpieczonego do pracy nie podważyły zgłaszane przez pozwanego zastrzeżenia co do braku rokowań poprawy stanu zdrowia ubezpieczonego mającej przywrócić jemu zdolność do pracy, zwłaszcza, że uzasadnione one były częstymi medialnymi doniesieniami o "cudach medycyny". Zdaniem Sądu Okręgowego przy ocenie rokowań co do dalszego przebiegu procesu chorobowego nie można opierać się na zdarzeniach przyszłych i niepewnych. Zdecydowanie też nie można zgodzić się z pozwanym, iż przedłożony w trakcie procesu wynik badania (...) z dnia 30 maja 2014 r. stanowił nową okoliczność w sprawie w rozumieniu art. 477 ¹⁴ § 4 k.p.c. Kwestię tę prawidłowo wyjaśnili biegli wskazując, że istniejąca i dostępna w chwili badania ubezpieczonego dokumentacja medyczna dawała podstawy do oceny stopnia zaawansowania zmian zwyrodnieniowych, a wyniki badania (...) były dodatkowym elementem potwierdzającym znaczne ich zaawansowanie. To przekonanie Sądu było przyczyną oddalenia wniosku pozwanego o przekazanie sprawy ZUS do ponownej oceny orzeczniczej.

W ocenie Sądu Okręgowego bezpodstawny był także wniosek pozwanego
o powołanie nowego zespołu biegłych w takim samym składzie jak poprzedni. Sąd Najwyższy wyroku z dnia 14 stycznia 2011 r. w sprawie II UK 160/10 stwierdził, że tylko z powodu wadliwości opinii i uzasadnionych zastrzeżeń odnośnie do pierwszej opinii Sąd może dopuścić dowód z opinii innego biegłego tej samej specjalności. Nie ma bowiem uzasadnienia wniosek o powołanie kolejnego biegłego jedynie w sytuacji, gdy już złożona opinia jest niekorzystna dla strony. Zasada kontradyktoryjności procesu powoduje, że to strona winna wykazać się niezbędną aktywnością i wykazać błędy, sprzeczności lub inne wady w opiniach biegłych, które dyskwalifikują istniejące opinie; ewentualnie uzasadniają powołanie dodatkowych opinii, ale decyzja co do powołania nowych biegłych należy do Sądu i jest uzależniona od zasadności złożonych wniosków dowodowych (podobnie: w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2009 r. w sprawie I UK 102/09 (LEX nr 537027). W sprawie niniejszej pozwany nie wykazał w jakikolwiek sposób aby opinia biegłych zawierała wady ją dyskwalifikujące, dlatego też aby uniknąć zbędnej zwłoki w rozstrzygnięciu sprawy Sąd oddalił również ten wniosek.

Sąd Okręgowy wyjaśnił, że zgodnie z treścią art. 13 ust. 2 ustawy emerytalnej niezdolność do pracy orzeka się na okres nie dłuższy niż 5 lat, z zastrzeżeniem ust. 3. Ust. zaś 3 wskazanego artykułu stanowi, że niezdolność do pracy orzeka się na okres dłuższy niż 5 lat, jeżeli według wiedzy medycznej nie ma rokowań odzyskania zdolności do pracy przed upływem tego okresu. Jednak zgodnie z ustępem 3a art. 13 tejże ustawy - jeżeli osobie uprawnionej do renty z tytułu niezdolności do pracy przez okres co najmniej ostatnich 5 lat poprzedzających dzień badania lekarskiego brakuje mniej niż 5 lat do osiągnięcia wieku emerytalnego określonego w art. 24 ust. la i lb, w przypadku dalszego stwierdzenia niezdolności do pracy orzeka się niezdolność do pracy na okres do dnia osiągnięcia tego wieku. Ubezpieczony urodził się (...), a więc 65 lat osiągnie w dniu (...) Sąd przeoczył jednak, iż mężczyźni urodzeni w dniu (...) osiągną wiek emerytalny dopiero 1 lutego 2016 r. co czyni datę końcową przyznanego świadczenia błędną. Sąd wziął również pod uwagę, iż ubezpieczony w trakcie procesu korzystał ze zwolnień lekarskich i otrzymywał zasiłek chorobowy. Okresy pobierania zasiłku należało zatem wyłączyć.

Z powyższym wyrokiem nie zgodził się organ rentowy, zaskarżając rozstrzygnięcie w części dotyczącej jego pkt. I, przyznającej ubezpieczonemu sporne prawo do renty w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 25 lutego 2014 r. Organ rentowy wyrokowi zarzucił:

1)  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych przez jego niezastosowanie w sprawie, skutkujące zmianą zaskarżonej decyzji i przyznaniem ubezpieczonemu spornego prawa do renty począwszy od 1 stycznia 2014 r., podczas gdy przedmiotowe prawo powstało z dniem zaprzestania pobierania przez ubezpieczonego zasiłku chorobowego,

2)  mające istotny wpływ na wynik sprawy naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 227 k.p.c. i art. 233 § 1 k.p.c. polegające na dowolnej, a nie swobodnej ocenie zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w wyniku pominięcia treści pisma (...) Sp. z o.o. z siedzibą w T. z dnia 16 listopada 2014 r. i okoliczności polegającej na otrzymaniu przez ubezpieczonego zasiłku chorobowego za okres od 1 stycznia 2014 r. do 25 lutego 2014 r., która przesądza
o braku podstaw do przyznania ubezpieczonemu spornego prawa do renty w tym okresie.

W uzasadnieniu apelujący podniósł, że Sąd Okręgowy nie zastosował art. 100 ust. 2 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, to prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłki, świadczenia lub wynagrodzenia. Apelujący wskazał, że przedmiotowe uchybienie skutkowało zmianą zaskarżonej decyzji i przyznaniem ubezpieczonemu spornego prawa począwszy od 1 stycznia 2014 r. w sytuacji, gdy takich podstaw nie było. Stosownie bowiem do treści pisma spółki (...) z dnia 16 listopada 2014 r. ubezpieczony otrzymał zasiłek chorobowy za okres od 1 stycznia 2014 r. do 25 lutego 2014 r. – zatem sporne prawo przysługuje ubezpieczonemu od 26 lutego 2014 r. Pominięcie przez Sąd Okręgowy wskazanego pisma skutkowało, zdaniem apelującego, powstaniem uchybień mających istotny wpływ na wynik sprawy.

Mając na uwadze powyższą argumentację, organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w części dotyczącej jego pkt. I, przyznającej ubezpieczonemu sporne prawo do renty w okresie od 1 stycznia 2014 r. do 25 lutego 2014 r. oraz
o oddalenie odwołania w tym zakresie – ewentualnie – uchylenie zaskarżonego wyroku we wskazanej wyżej części i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego jej rozpoznania.

Sąd Apelacyjny zważył, co następuje:

Apelacja organu rentowego zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd Apelacyjny podzielił wyrażone w apelacji stanowisko organu rentowego dotyczące zmiany pkt. I zaskarżonego wyroku, uznając, że art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych został zastosowany, ale w sposób błędny. Sąd Okręgowy nie określił bowiem w sposób dostatecznie precyzyjny okresu, w którym powstało prawo ubezpieczonego do świadczenia rentowego.

Zgodnie z treścią art. 100 ust. 2 ustawy emerytalnej, jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy wypłacane na podstawie przepisów Kodeksu pracy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia. Przepis ten wyraźnie modyfikuje zasadę sformułowaną w art. 100 ust. 1 ustawy, co oznacza, że pobieranie świadczeń wymienionych w ust. 2 de facto zmienia czas powstania prawa do świadczeń (zostaje on przesunięty). Brzmienie art. 100 ust. 2 jest jednoznaczne i wskazuje, że prawo do świadczenia nabywa się dopiero po ustaniu pobierania wskazanych tam świadczeń (tak też SN w wyroku z dnia 8 czerwca 2010 r., I UK 16/10, Legalis oraz z dnia 7 kwietnia 2011 r., I UK 352/10, Legalis). Sąd Okręgowy powinien w sposób równie jednoznaczny oznaczyć okres, w którym ubezpieczonemu przysługuje prawdo do renty z tytułu niezdolności do pracy. W przedmiotowej sprawie Sąd wziął pod uwagę, że ubezpieczony w trakcie procesu korzystał ze zwolnień lekarskich i otrzymywał zasiłek chorobowy, więc okresy pobierania tego zasiłku podlegały wyłączeniu. Należało jednak wskazać, że prawo do świadczenia rentowego przysługuje ubezpieczonemu od dnia 26 lutego 2014 r., a więc od momentu zaprzestania pobierania wyżej wskazanych świadczeń wypłacanych na podstawie przepisów Kodeksu pracy. W sentencji wyroku Sąd I instancji ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że „przyznaje ubezpieczonemu Z. S. prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy począwszy od dnia 1 stycznia 2014 r. do 31 marca 2015 r. z wyłączeniem okresów pobierania zasiłku chorobowego”. Stwierdzenie to należy uznać za niejednoznaczne i pozostające w sprzeczności z wyraźnym brzmieniem art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Mając na uwadze powyższe orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 386 §1 kpc.

SSO del. Andrzej Stasiuk SSA Romana Mrotek SSA Jolanta Hawryszko