Pełny tekst orzeczenia

UZASADNIENIE

Analizując apelację obrońcy oskarżonego uznać należy, że została wywiedziona
z podstawy prawnej art. 438 pkt 1 i 3 kpk i zarzuciła zaskarżonemu wyrokowi:

a) obrazę prawa materialnego przez błędne uznanie, że oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał dyspozycję art. 77 § 2 kks oraz 57 § 1 kks, podczas gdy nie mógł on popełnić zarzucanych mu czynów, w sytuacji gdy spółka nie miała obiektywnych możliwości zapłacenia podatków, z uwagi na istniejące kłopoty finansowe;

b) błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę orzeczenia, mający wpływ na jego treść, a polegający na tym, że Sąd Rejonowy błędnie przyjął, iż oskarżony jest sprawcą zarzucanego mu czynu, podczas gdy w materiale dowodowym brak jest podstaw do takiego wniosku, poprzez niezasadne przyjęcie, iż w momencie kiedy pojawił się obowiązek podatkowy oskarżony był prezesem (...) Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w R..

W konkluzji skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku poprzez uniewinnienie oskarżonego i zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania.

Wbrew stanowisku obrońcy oskarżonego oskarżony był w okresie wskazanym
w akcie oskarżenia prezesem przedmiotowej spółki. Skarżący stara się sugerować, iż Sąd Rejonowy w tym zakresie czerpał wiedzę jedynie z informacji zawartej w odpisie KRS. Wbrew stanowisku skarżącego, oskarżony faktycznie pełnił funkcję prezesa co wynika nie tylko z odpisu KRS. Sam oskarżony na rozprawie w dniu 12 stycznia 2015 roku wyjaśnił, że w okresie wskazanym w akcie oskarżenia nie prowadził działalności gospodarczej jako M. W.. Podniósł, że jego zdaniem został wskazany w akcie oskarżenia, gdyż był prezesem tej spółki. Ponadto w zakresie omawianej kwestii zostało uzupełnione postępowanie dowodowe przed Sądem Okręgowym. Jak wynika z informacji nadesłanej przez Sąd Rejonowy dla Łodzi Śródmieścia w Łodzi - Wydział Krajowego Rejestru Sądowego oskarżony od dnia zawiązania (...) Spółka z o.o. był prezesem zarządu. Dopiero postanowieniem z dnia 23 maja 2016 roku został wykreślony jako prezes gdyż pozyskano informację o skazaniu go za przestępstwa wymienione w art. 18 § 2 ksh. Jednocześnie nie ma w aktach rejestrowych uchwały wspólników o powołaniu lub odwołaniu członków zarządu, ewentualnych oświadczeń o rezygnacji z pełnionych funkcji członka zarządu. Ponadto na dokumentach w postaci dodatkowych informacji i objaśnień do bilansu za lata 2011 i 2012 jako prezes zarządu podpisywał się oskarżony M. W.. Tym samym w oparciu o zebrany materiał dowodowy nie ma żadnych podstaw do kwestionowania tego, że oskarżony M. W. był w przedmiotowym okresie prezesem zarządu spółki. Przeciwne twierdzenia, w tym zakresie, obrońcy oskarżonego są jedynie gołosłowną polemiką z prawidłowymi ustaleniami poczynionymi przez Sąd Rejonowy.

Wbrew stanowisku zajętemu przez skarżącego, nie zwalnia oskarżonego
z odpowiedzialności za zarzucane mu czyny brak środków finansowych na zapłacenie podatków. Sąd Okręgowy nie podziela stanowiska obrońcy oskarżonego, że brak środków finansowych wyłączał winę za ich niezapłacenie.

W zakresie czynu realizującego znamiona art. 77 kks Sąd Okręgowy pragnie zauważyć, iż przez pobranie od podatnika podatku rozumie się nie tylko fizyczne przejęcie od podatnika określonej kwoty stanowiącej część jego wynagrodzenia brutto, ale także samo potrącenie mu z wynagrodzenia kwoty należnego podatku (zaliczki na podatek). Dlatego też już od dawna wskazuje się w orzecznictwie, że pobraniem podatku jest też czynność techniczna polegająca na takim potrąceniu, bez względu na to, czy potrącający ją płatnik posiada środki finansowe na odprowadzenie pobranego podatku, działalność gospodarczą, spłatę zobowiązań, wypłatę wynagrodzeń itd. (zob. wyrok SN z dnia 16 maja 2002 r., IV KKN 427/98, Prok. i Pr.-wkł. 2003, nr 2, poz. 12). W konsekwencji samo wypłacenie pracownikowi wynagrodzenia, po odliczeniu uprzednio obliczonego podatku lub zaliczki nań, stanowi pobranie podatku od podatnika (zob. wyrok SN z dnia 19 sierpnia 1999 r., III KKN 434/97, Prok. i Pr. 2000, nr 1, poz. 16). Na gruncie prawa karnego skarbowego nie działa przy tym kontratyp stanu wyższej konieczności, a próby stosowania tu tej konstrukcji jako pozaustawowej (zob. L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy..., s. 356-357) nie są zasadne. Ewentualne problemy finansowe płatnika mogą być natomiast uwzględniane przy rozważaniu rodzaju i rozmiaru kary za czyn z art. 77 § 1. Zob. też uwaga 3 do art. 57
i przywołane tam postanowienie SN z dnia 27 marca 2003 r., I KZP 2/03, OSNKW 2003, nr 5-6, poz. 57.

Ponadto Sąd Okręgowy pragnie zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2002 roku, w sprawie IV KKN 427/98 (LEX nr 56067) zgodnie którym przewidziane w art. 98 u.k.s. "pobranie" przez płatnika od podatnika kwot zobowiązania podatkowego nie musi polegać na fizycznym przejęciu od podatnika określonej kwoty stanowiącej część tzw. wynagrodzenia brutto podatnika, gdyż pracodawca (jako płatnik zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych) nie dokonuje wypłaty pracownikowi (płatnikowi) kwoty wynagrodzenia brutto i nie odbiera mu następnie kwoty stanowiącej zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych. Przez "pobranie kwot zobowiązania podatkowego"
w rozumieniu art. 98 u.k.s. należy więc rozumieć czynność techniczną polegającą na potrąceniu, czyli wypłaceniu pracownikowi wynagrodzenia po odliczeniu uprzednio obliczonej zaliczki (tzw. wynagrodzenie netto). Bez znaczenia dla odpowiedzialności karnej płatnika jest natomiast, czy posiada on środki finansowe na odprowadzenie pobranego podatku dochodowego na bieżącą produkcję, wypłatę wynagrodzenia dla pracowników czy też spłatę zobowiązań wobec kontrahentów.

Jeżeli chodzi natomiast o wykroczenie skarbowe z art. 57 § 1 kks nie można uznać za usprawiedliwiające opóźnienie w regulowaniu podatku, niezgromadzenie przez podatnika na czas środków finansowych na pokrycie podatku w terminie. Chodzi bowiem o brak środków na sam podatek, który reguluje się "od czegoś" (dochód, czynności itd.) w sytuacji, gdy istniały środki finansowe na tę transakcję, która jest podstawą opodatkowania. Zła wola podatnika polega tu na tym, że gromadzi on środki na same czynności podlegające opodatkowaniu, a nie interesuje się potrzebą ich posiadania także na podatek od tych czynności, ani nie podejmuje prób skorzystania z dopuszczalnych ulg przy czasowym braku środków, np. z rozłożenia podatku na raty czy odroczenia jego płatności. Uporczywości nie można tu zatem ograniczać, jak na gruncie art. 209 k.k., jedynie do sytuacji, gdy podatnik ma środki na uregulowanie zobowiązania - tu podatku - ale mimo to uporczywie go nie płaci (zob. też uzasadnienie postanowienia SN z dnia 27 marca 2003 r., I KZP 2/03, OSNKW 2003, nr 5-6, poz. 57, s. 83, a także np. A. Błachnio, K. Rola-Stężycka, Uporczywe niewpłacanie podatku w terminie a przedawnienie karalności, Prok. i Pr. 2009, nr 3. s. 63-69; krytycznie, choć niesłusznie odnośnie do takiego stanowiska, z argumentami za rozumieniem jak na gruncie art. 209 k.k., mimo zasadniczych różnic między nim a prawem karnym skarbowym - G. Łabuda, T. Razowski, glosa do postanowienia SN z dnia 27 marca 2003 r., I KZP 2/03, Prok. i Pr. 2003, nr 11, częściowo krytycznie L. Wilk z sugestią likwidacji art. 57 - zob. L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny skarbowy..., s. 270-272).

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 27 marca 2003 roku, w sprawie I KZP 2/03 nie można podzielić w pełni stanowiska, że przy wielokrotności zachowań, koniecznym warunkiem uporczywości jest zawsze obiektywna możliwość jego regulowania. Nie można bowiem, w ocenie Sądu Najwyższego, do rozliczeń podatnika
z fiskusem stosować takich samych reguł, jak do rozliczeń cywilnoprawnych, których naruszenie stanowi przestępstwo (np. do uporczywego uchylania się od płacenia alimentów). Podatnik nie może przerzucać na Skarb Państwa i pozostałych, regulujących terminowo podatki podatników, swoich niepowodzeń gospodarczych, i nie płacić w terminie swych zobowiązań podatkowych, tłumacząc się brakiem środków finansowych na wymagane podatki. Uwzględnić też należy, że prawo podatkowe przewiduje, na wniosek zainteresowanego, złożony z odpowiednim wyprzedzeniem, odraczanie płatności i rozkładanie na raty należności podatkowych, w tym i zaległości podatkowych, gdy ważny interes podatnika za tym przemawia (art. 48 ustawy - Ordynacja podatkowa z 1997 r.). Tym samym podatnik, nie mogąc uregulować w terminie podatku, ma prawne instrumenty dla zmiany terminu jego płatności. Jeżeli uzyska on odroczenie płatności lub rozłożenie podatku na raty, to reguluje go w nowym, ustalonym przez organ podatkowy, terminie. Nie popełnia zatem wówczas wykroczenia określonego w art. 57 k.k.s. Jeżeli natomiast nie podejmuje takich kroków lub czyni je niewłaściwie i uporczywie nie płaci podatku w terminie, dopuszcza się tego czynu.

Za chybiony uznać należy zarzut obrońcy oskarżonego, że w niniejszej sprawie nie zostało wykazane, że M. W. był osobą decydującą o regulowaniu zobowiązań podatkowych spółki.

Zgodnie z art. 201 § 1 ksh to zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę. Pracami zarządu kieruje jego prezes. Tym samym to prezes zarządu spółki jest tą osobą, która zajmuje się jej sprawami gospodarczymi i finansowymi spółki.

Do wyłączenia w powyższym zakresie może dojść jedynie w oparciu o treść art. 31 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Ordynacja podatkowa (Tekst jedn. Dz. U. 2015r, poz. 613 ze zm.), zgodnie z którym osoby prawne oraz jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, będące płatnikami lub inkasentami, są obowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie podatków oraz terminowe wpłacanie organowi podatkowemu pobranych kwot, a także zgłosić właściwemu miejscowo organowi podatkowemu imiona, nazwiska i adresy tych osób. Zgłoszenia należy dokonać w terminie wyznaczonym do dokonania pierwszej wpłaty, a w razie zmiany osoby wyznaczonej -
w terminie 14 dni od dnia, w którym wyznaczono inną osobę.

W niniejszej sprawie Spółka nie wskazała osoby odpowiedzialnej za obliczanie, pobieranie i zapłatę podatków. Tym samym to na prezesie – oskarżonym – ciążyły te obowiązki.

Na tożsamym stanowisku stanął Sąd najwyższy w wyroku z dnia 2 lipca 2002 roku, w sprawie IV KK 164/02, w którym podniósł, iż skoro zarząd spółki prowadzi sprawy tej spółki, a pracami zarządu kieruje jego prezes, to jeżeli nie powierzono spraw spółki jako płatnika podatku od wynagrodzeń osób fizycznych (zaliczek na ten podatek) innemu
z członków zarządu albo kierownikowi innej komórki organizacyjnej tej firmy, prezes zarządu spółki jest tą osobą, która zajmuje się jej sprawami gospodarczymi w powyższym zakresie, jeżeli nie dojdzie do wskazania, stosownie do art. 31 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) innej jeszcze osoby odpowiedzialnej za czynności spółki jako płatnika podatku (OSNKW 2002/11-12/106)

W tym stanie rzeczy zaskarżony wyrok jako słuszny i odpowiadający prawu należało utrzymać w mocy.

O kosztach sądowych za drugą instancję orzeczono na podstawie art. 636 § 1 kpk w zw. z art. 113 § 1 kks i art. 8 ustawy z dnia 23 czerwca 1973 r. o opłatach
w sprawach karnych (Dz. U. z 1983 r. Nr 49 poz. 223 z późn. zm.).