Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PZ 5/15
POSTANOWIENIE
Dnia 17 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa W. S.
przeciwko E. Spółce z o.o. w J. - poprzednio przeciwko M. S. i W. S. - wspólnikom
PPHU M. Spółki Cywilnej
o wynagrodzenie za pracę w nadgodzinach, dodatek za pracę w nocy, ekwiwalent
za urlop wypoczynkowy, ekwiwalent za odzież roboczą, ekwiwalent za pranie
odzieży,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 17 czerwca 2015 r.,
zażalenia pozwanych na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 12 września 2014 r.,
1. oddala zażalenie;
2. zasądza solidarnie od pozwanej E. Spółki z o.o. w J. oraz od
M. S. i W. S. (z zastrzeżeniem, że ich odpowiedzialność jest
ograniczona czasowo do 3 lat od daty przekształcenia ich spółki
cywilnej w spółkę z o.o.) na rzecz powódki W. S. kwotę 450
(czterysta pięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.
UZASADNIENIE
2
Sąd Okręgowy w K. postanowieniem z 12 września 2014 r. odrzucił skargę
kasacyjną strony pozwanej od wyroku tego Sądu z 2 sierpnia 2013 r. w stosunku do
powódki W. S. po sprawdzeniu wartości przedmiotu zaskarżenia oraz ustaleniu
wartości przedmiotu zaskarżenia w stosunku do tej powódki na kwotę 9.326
złotych.
(W uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia błędnie przyjęto, że skargę
kasacyjną wniósł pełnomocnik powódek, chociaż faktycznie skargę kasacyjną
wniosła strona pozwana, a w sentencji zaskarżonego postanowienia błędnie
stwierdzono, że odrzuceniu podlega skarga kasacyjna powódki W. S., chociaż
faktycznie odrzucono skargę kasacyjną strony pozwanej wniesioną od wyroku
wydanego w stosunku do powódki W. S. Mimo tych wad zaskarżonego
postanowienia, Sąd Najwyższy uznał, że jest to oczywista niedokładność
oznaczenia przedmiotu rozpoznania Sądu Okręgowego, wynikająca z oczywistej
niestaranności tego Sądu, która może i powinna być usunięta w wyniku
sprostowania sentencji i uzasadnienia postanowienia w trybie art. 350 § 1 k.p.c. W
związku z tym Sąd Najwyższy nie zwrócił po raz trzeci akt sprawy Sądowi
Okręgowemu w K. przed rozpoznaniem zażalenia, mając na uwadze, że
zaskarżony skargą kasacyjną wyrok został wydany prawie dwa lata temu, a skarga
kasacyjna była już dwukrotnie wcześniej zwracana Sądowi Okręgowemu w celu
usunięcia dostrzeżonych braków.)
Odrzucając skargę kasacyjną Sąd Okręgowy stwierdził, że zgodnie z
art. 3982
§ 1 k.p.c. skarga jest niedopuszczalna w sprawach z zakresu prawa pracy
o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż
dziesięć tysięcy złotych. Ponieważ w części dotyczącej powódki W. S. wartość
przedmiotu zaskarżenia kasacyjnego była niższa niż dziesięć tysięcy złotych, Sąd
Okręgowy uznał skargę kasacyjną strony pozwanej za niedopuszczalną ze względu
na wartość przedmiotu zaskarżenia i na podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. odrzucił
skargę w tej części.
Zażalenie na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej wniesionej przez
pozwanych w stosunku do powódki W. S. wniósł pełnomocnik pozwanych.
Zaskarżonemu postanowieniu zarzucił błędne ustalenie wartości przedmiotu
zaskarżenia osobno w stosunku do każdej z powódek, w sytuacji gdy istnieje
3
między nimi współuczestnictwo materialne, i w konsekwencji błędne odrzucenie
skargi kasacyjnej w stosunku do jednej z nich. Pełnomocnik pozwanych wniósł o
uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie skargi kasacyjnej pozwanych
w całości do rozpoznania Sądowi Najwyższemu.
W uzasadnieniu zażalenia pełnomocnik pozwanych podtrzymał już wcześniej
prezentowane stanowisko o łączącym powódki współuczestnictwie materialnym,
które istnieje wtedy, gdy prawa i obowiązki są wspólne stronom lub gdy są oparte
na tej samej podstawie faktycznej i prawnej. W rozpoznawanej sprawie powódki
(W. K. i W. S.) spełniają drugą z tych przesłanek – ich roszczenia są oparte na tej
samej podstawie faktycznej i prawnej. Powódki dochodzą tych samych roszczeń
pracowniczych, opartych na tych samych przepisach prawa (ta sama podstawa
prawna) oraz roszczenia te powstały w tych samych okolicznościach faktycznych,
przez to samo działanie strony pozwanej (ta sama podstawa faktyczna). Między
powódkami zachodzi zatem współuczestnictwo materialne, a nie formalne, co
sprawia, ze niedopuszczalne jest rozbijanie wartości przedmiotu zaskarżenia w
stosunku do każdej z nich osobno. W tych okolicznościach dopuszczalność skargi
kasacyjnej w stosunku do obydwu powódek wyznacza pierwotnie oznaczona
wartość przedmiotu zaskarżenia – 25.312 złotych, chociaż na żądanie Sądu
Najwyższego pełnomocnik pozwanych oznaczył wartość przedmiotu zaskarżenia w
stosunku do powódki W. K. na kwotę 14.512 złotych, a w stosunku do powódki W.
S. na kwotę 9.326 złotych (k. 522 v).
Odpowiedź na zażalenie wniósł pełnomocnik powódek, domagając się
oddalenia zażalenia i zasądzenia solidarnie od pozwanych na rzecz powódek
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu zażaleniowym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest nieuzasadnione i z tej przyczyny podlegało oddaleniu.
Przyczyną odrzucenia skargi kasacyjnej strony pozwanej w stosunku do
powódki W. S. była zbyt niska wartość przedmiotu zaskarżenia. Inaczej mówiąc,
skarga kasacyjna strony pozwanej w części dotyczącej roszczeń powódki W. S.
okazała się niedopuszczalna ze względu na zbyt niską wartość przedmiotu
4
zaskarżenia (art. 3982
§ 1 k.p.c.).
Rozpoznawana sprawa jest niewątpliwie sprawą o prawa majątkowe. Ocena
dopuszczalności skargi kasacyjnej ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia
(art. 3982
§ 1 k.p.c.) wymagała ustalenia tej wartości osobno w stosunku do każdej
z powódek.
Powódka W. K. domagała się w pozwie zasądzenia od pozwanych
wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych za okres od 1 stycznia 2011 r.
do 5 lipca 2011 r., ekwiwalentu za pranie odzieży ochronnej za okres od 4 grudnia
2008 r. do 5 lipca 2011 r., ekwiwalentu za odzież ochroną za okres od 4 grudnia
2008 r. do 5 lipca 2011 r. oraz ekwiwalentu za niewykorzystany urlop
wypoczynkowy – za 18 dni w 2010 r. i 26 dni w 2011 r.
Powódka W. S. domagała się w odrębnym pozwie zasądzenia od pozwanych
wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych za okres od 10 grudnia 2009
r. do 22 stycznia 2011 r., ekwiwalentu za pranie odzieży ochronnej za okres od 10
grudnia 2009 r. do 22 stycznia 2011 r., ekwiwalentu za odzież ochroną za okres od
10 grudnia 2009 r. do 22 stycznia 2011 r. oraz ekwiwalentu za niewykorzystany
urlop wypoczynkowy – za 24 dni w 2010 r.
Zarządzeniem z 13 grudnia 2011 r. odrębne sprawy obydwu powódek
zostały połączone do ich łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia na podstawie
art. 219 k.p.c.
W wyniku połączenia dwóch odrębnych spraw do łącznego rozpoznania i
rozstrzygnięcia doszło do wydania przez Sąd Rejonowy, a następnie Sąd
Okręgowy, wyroku obejmującego łącznie podobne roszczenia obydwu powódek,
jednak z połączenia odrębnych spraw w żaden sposób nie wynika, że między
powódkami powstało w wyniku tego połączenia współuczestnictwo materialne.
Strona pozwana oznaczyła pierwotnie w skardze kasacyjnej wartość
przedmiotu zaskarżenia na kwotę 25.312 złotych, sumując wartość przedmiotu
zaskarżenia w stosunku do powódki W. K. (wynoszącą 14.512 złotych) oraz
wartość przedmiotu zaskarżenia w stosunku do powódki W. S. (wynoszącą 9.326
złotych). Dokonując opisanej operacji arytmetycznej – zliczenia wartości przedmiotu
zaskarżenia w odniesieniu do obu powódek łącznie – pełnomocnik strony pozwanej
powołał się na to, że zaskarżył wyrok Sądu Okręgowego w całości, w stosunku do
5
obydwu powódek, a zatem wartość przedmiotu zaskarżenia odpowiada sumie
wartości zasądzonych na ich rzecz roszczeń, ponieważ łączy je współuczestnictwo
materialne. Taki sposób oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia był
nieprawidłowy, co spotkało się z odpowiednią reakcją Sądu Najwyższego, który
dwukrotnie zwracał skargę kasacyjną wraz z aktami sprawy Sądowi Okręgowemu
w celu sprawdzenia wartości przedmiotu zaskarżenia. Pogląd pełnomocnika strony
pozwanej o łączącym powódki współuczestnictwie materialnym jest nietrafny.
Badając dopuszczalność skargi kasacyjnej w rozpoznawanej sprawie
należało mieć na uwadze, że każda z powódek wystąpiła z osobnym pozwem. Na
podstawie art. 219 k.p.c. Sąd Rejonowy zarządził połączenie toczących się przed
nim spraw do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia, uznając, że pozostawały ze
sobą w związku lub mogły być objęte jednym pozwem. Połączenie spraw w celu ich
łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia jest czynnością techniczną sądu,
podyktowaną ekonomią procesową i nie pozbawia żadnej z połączonych spraw
odrębności oraz samodzielności. Przez połączenie osobnych spraw do łącznego
rozpoznania i rozstrzygnięcia stają się one jedną sprawą jedynie w znaczeniu
formalnym (technicznym), a nie materialnym (merytorycznym). Wprawdzie sąd
wydaje w połączonych sprawach jeden wyrok, ale zawierający osobne
rozstrzygnięcia co do każdej z połączonych spraw.
Połączenie osobnych spraw do łącznego rozpoznania i rozstrzygnięcia na
podstawie art. 219 k.p.c. doprowadziło do sytuacji, w której po stronie powodowej
powstało współuczestnictwo procesowe, polegające na tym, że parę osób w tej
samej sprawie występowało w roli powodów. Współuczestnictwo to należy
zakwalifikować jako współuczestnictwo formalne (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.), ponieważ
powódek - jako pracownic zatrudnionych u tego samego pracodawcy – nie łączyła
żadna więź materialnoprawna (więź prawna istniejąca pomiędzy nimi), która
uzasadniałaby inny rodzaj współuczestnictwa niż współuczestnictwo formalne, a ich
roszczenia w stosunku do pozwanego opierały się na takiej samej (jednakowej,
podobnej), a nie tej samej podstawie faktycznej i prawnej. Każda z powódek
pozostawała z pozwanym w odrębnym stosunku zatrudnienia, podlegającym
indywidualnej ocenie. Ich sytuacja pracownicza była podobna, ale nie tożsama.
Świadczy o tym chociażby domaganie się przez każdą z powódek zapłaty
6
przysługujących im od pozwanych świadczeń za inne okresy. Wyklucza to
przyjęcie, że podobne roszczenia powódek (o wypłatę wynagrodzenia za pracę w
godzinach nadliczbowych i dodatku za pracę w godzinach nocnych, o ekwiwalent
za pranie odzieży roboczej, o zwrot kosztów zakupu odzieży ochronnej i ekwiwalent
za niewykorzystany urlop wypoczynkowy) były oparte na tej samej podstawie
faktycznej i prawnej (art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c.). Pomiędzy powódkami – z punktu
widzenia rodzaju zgłoszonych w rozpoznawanej sprawie roszczeń – nie istniała
jakakolwiek wewnętrzna więź materialnoprawna, nie były one z punktu widzenia
prawa materialnego współuprawnionymi, nie miały „wspólnych praw”, o których
mowa w art. 72 § 1 pkt 1 k.p.c., nie istniała również „ta sama”, a jedynie
„jednakowa” (podobna) podstawa faktyczna ich żądań (art. 72 § 1 pkt 2 k.p.c.).
Wyklucza to przyjęcie istnienia między nimi współuczestnictwa procesowego
innego niż formalne.
W przypadku współuczestnictwa formalnego o dopuszczalności skargi
kasacyjnej ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia decyduje wartość
roszczenia zgłoszonego osobno przez każdego z powodów będących
współuczestnikami formalnymi. Okoliczność, że w rozpoznawanej sprawie strona
pozwana wniosła w jednym piśmie procesowym skargę kasacyjną przeciwko
obydwu powódkom, nie upoważnia do sumowania dochodzonych przez nie kwot
dla celów oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia. Współuczestnictwo
formalne prowadzi do łącznego rozpoznania spraw podobnych, ale samodzielnych,
w związku z czym przy współuczestnictwie formalnym ograniczenia dotyczące
wniesienia skargi kasacyjnej ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia
odnoszą się do każdego współuczestnika osobno (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z 18 lipca 2003 r., I PZ 42/03, OSNP z 2004 r. nr 16, poz. 284, z 15
lutego 2007 r., I PK 308/06, LEX nr 948778).
Do oznaczenia wartości przedmiotu zaskarżenia skargą kasacyjną stosuje
się odpowiednio przepisy o wartości przedmiotu sporu zawarte w art. 19-25 k.p.c.
Zgodnie z art. 368 § 2 k.p.c., który ma odpowiednie zastosowanie w postępowaniu
kasacyjnym (por. art. 39821
k.p.c.), w sprawach o prawa majątkowe należy
oznaczyć w skardze kasacyjnej wartość przedmiotu zaskarżenia. Według art. 21
k.p.c., jeżeli powód dochodzi pozwem kilku roszczeń, zlicza się ich wartość.
7
Zliczenie to dla ustalenia spełnienia przesłanki z art. 3982
§ 1 k.p.c. nie może mieć
jednak miejsca, gdy powód dochodzi kilku różnych roszczeń od kilku osób, które
łączy współuczestnictwo formalne, a także, gdy kilku powodów, których łączy
współuczestnictwo formalne, dochodzi różnych roszczeń od tego samego
pozwanego. Oznacza to, że dla celów oceny dopuszczalności skargi kasacyjnej nie
zlicza się wartości roszczeń dochodzonych osobno przez powodów będących
współuczestnikami formalnymi. W przypadku skargi kasacyjnej wysokość każdego
z tych roszczeń odrębnie w stosunku do każdego z powodów decyduje o
dopuszczalności skargi ze względu na wartość przedmiotu zaskarżenia, czyli o
spełnieniu przesłanki z art. 3982
§ 1 k.p.c. Pogląd ten był wielokrotnie
prezentowany, między innymi w postanowieniach Sądu Najwyższego: z 17 stycznia
1997 r., I PKN 65/96 (OSNAPiUS z 1997 r. nr 17, poz. 317), z 21 marca 1997 r.,
I PKN 61/97 (OSNAPiUS z 1998 r. nr 1, poz. 16), z 27 kwietnia 2000 r., I PZ 18/00
(LEX nr 161240), z 9 marca 2005 r., I PZ 35/04 (OSNP z 2006 r. nr 1-2, poz. 15).
Ze względu na to, że w stosunku do powódki W. S. wartość przedmiotu
zaskarżenia skargą kasacyjną nie przekraczała kwoty dziesięciu tysięcy złotych,
skarga kasacyjna podlegała odrzuceniu jako niedopuszczalna ze względu na
ograniczenia ratione valoris.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy oddalił zażalenie strony
pozwanej na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c. O kosztach
postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 k.p.c.