Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 48/15
POSTANOWIENIE
Dnia 26 czerwca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Józef Frąckowiak (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie ze skargi W. K. o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 2 grudnia 2013 r., wydanym w sprawie
z powództwa W. K.
przeciwko A. B.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli i zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 26 czerwca 2015 r.,
zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 9 września 2014 r.,
oddala zażalenie i zasądza od powoda na rzecz pozwanej 3600
(trzy tysiące sześćset) zł tytułem zwrotu kosztów postępowania
zażaleniowego.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny odrzucił skargę W. K. o
wznowienie postępowania w sprawie z powództwa W. K. przeciwko A. B. o
zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli i zapłatę, zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 2 grudnia 2013 r. Skarżący w
dniu 18 marca 2014 r. wniósł skargę o wznowienie tego postępowania wskazując,
że już po uprawomocnieniu się wyroku Sądu Apelacyjnego wykrył okoliczności
faktyczne i środki dowodowe, które mogły mieć wpływ na wynik sprawy i że nie
mógł z nich skorzystać w postępowaniu zakończonym prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego z dnia 2 grudnia 2013 r.
Nową okolicznością, o której skarżący dowiedział się z opinii Instytutu
Ekspertyz Sądowych w Krakowie, a z którą mógł się zapoznać dopiero w dniu
19 grudnia 2013 r., czyli już po wydaniu wyroku Sądu Apelacyjnego w, było
stwierdzenie u pozwanej histrionicznego zaburzenia osobowości. Skarżący twierdzi,
że nie znając tej okoliczności, której wykrycie możliwe jest tylko przez osoby
posiadające wiedzę specjalistyczną, nie mógł zgłosić wcześniej wniosków
dowodowych zmierzających do ustalenia, czy takie zaburzenie może mieć wpływ
na ocenę zachowania pozwanej w kontekście jej rażącej niewdzięczności.
W związku z tym skarżący w zażaleniu zarzucił naruszenie art. 403 § 2 k.p.c. i art.
410 § 1 k.p.c. Ponadto zarzucił także naruszenie przez Sąd Apelacyjny art. 244 § 2
k.p.c. w związku z art. 410 § 1 k.p.c. i art. 233 1 k.p.c., jak również naruszenie art.
278 § 1 k.p.c. w związku z art. 290 § 1 k.p.c. i art. 386 § 4 k.p.c. w związku z art.
403 § 2 k.p.c. Naruszenie tych przepisów, mające wpływ na treść zaskarżonego
postanowienia, polegało na pominięciu dowodu z powołanej w skardze
Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD
wydanej przez Międzynarodowa Organizacje Zdrowia (WHO). Uwzględnienie tego
dowodu pozwoliłoby zaś na wykazanie, że histrioniczne zaburzenie osobowości nie
może być ustalane samodzielnie ani przez powoda, ani przez sąd a jego ocena
stała się możliwa dopiero po ujawnieniu tego zaburzenia w opinii Instytutu
Ekspertyz Sądowych w Krakowie. W konsekwencji, zdaniem skarżącego, Sąd
Apelacyjny nie rozpoznał istoty sprawy.
3
W odpowiedzi na zażalenie pozwana wniosła o jego oddalenie wskazując, że
stanowisko Sądu Apelacyjnego jest prawidłowe, gdyż powód wiedział o badaniach
jakim poddana została pozwana, sam powód i ich dzieci jeszcze przed
zamknięciem rozprawy w postępowaniu przed sądem II instancją i nic nie stało na
przeszkodzie, aby wnioski dowodowe zmierzające do zbadania przez ten Instytut
wpływu osobowości pozwanej w kontekście, czy osobowość ta ma wpływ na ocenę
jej zachowania jako rażąco niewdzięcznego wobec powoda, zostały przez niego
zgłoszone, tak aby mogły być rozpoznane przez Sąd Apelacyjny.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Trafnie Sąd Apelacyjny, powołując się na utrwalone orzecznictwo Sądu
Najwyższego, wskazał, że wznowienie postępowania z powołaniem się na
podstawę określoną w art. 403 § 2 k.p.c. wymaga wykazania nie tylko, wykrycia
nowych okoliczności faktycznych lub środków dowodowych, ale spełnienia się
jeszcze dwóch dalszych przesłanek: muszą one mieć wpływ na wynik sprawy oraz
strona nie mogła z nich skorzystać w poprzednim postępowaniu. Skarżący
przekonująco wykazał, że nowa okoliczność w postaci stwierdzonych w opinii
Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie histrionicznych zaburzeń osobowości
pozwanej została wykryta po wydaniu wyroku przez Sąd Apelacyjny. To, że
zaburzenie to nie było znane skarżącemu jeszcze w czasie trwania postępowania
przed tym Sądem, jest poza sporem, gdyż z dowodów dołączonych do skargi
wynika, że stwierdzenie takiego zaburzenia wymaga wiedzy specjalistycznej, zaś
o stwierdzonym zaburzeniu skarżący dowiedział się z opinii Instytutu, z którą
zapoznał się w dniu 19 grudnia 2003 r., czyli po wydaniu wyroku. W tej sytuacji
przesądzenie czy takie zaburzenie osobowości pozwanej mogło mieć wpływ na
ocenę tego, czy zachowanie jej było wobec powoda rażąco niewdzięczne, może
być dokonane niewątpliwie dopiero po stwierdzeniu tego zaburzenia. Zasadnicze
znaczenie dla oceny tego, czy skarga o wznowienie postępowania zakończonego
prawomocnym wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 2 grudnia 2013 r. jest
uzasadniona ma jednak to, czy została spełniona kolejna przesłanka, od której art.
403 § 2 k.p.c. uzależnia istnienie podstawy wznowienia. Rodzi się bowiem pytanie,
czy skarżący swoim zachowaniem mógł doprowadzić do umożliwienia zbadania
stanu psychicznego pozwanej i jego wpływu na ocenę jej zachowania jako rażąco
4
niewdzięcznego wobec niego, jeszcze w czasie trwania postępowania przed sądem
II instancji.
Skarżący w zażaleniu silnie eksponuje to, że w postępowaniu o odwołanie
darowizny wnioski dowodowe zmierzające do oceny stanu psychicznego
obdarowanego są uwzględniane tylko wyjątkowo. Ponadto wskazuje, że stan
psychiczny pozwanej był już przedmiotem oceny w innych postępowaniach,
w których nie stwierdzono zaburzeń. Te okoliczności nie mogą jednak mieć
znaczenia przesądzającego. Jeżeli jeszcze w trakcie postępowania przed Sądem
Apelacyjnym, w innym postępowaniu, renomowany Instytut rozpoczął badania
stanu psychicznego pozwanej, nic nie stało na przeszkodzie, aby skarżący (powód)
zgłosił wnioski dowodowe zmierzające do tego, aby prowadzący te badani Instytut
przeprowadził je także z tego punktu widzenia, jak badany stan psychiczny
pozwanej może wpływać na ocenę jej zachowania jako rażąco niewdzięcznego
wobec powoda. W zażaleniu, poza subiektywną oceną, że wniosek taki nie zostałby
uwzględniony przez sąd, skarżący nie wskazał, na żadną obiektywnie istniejącą
przeszkodę, która uniemożliwiałaby wystąpienie z takim wnioskiem. Należy wobec
tego stwierdzić, przychylając się do oceny Sądu Apelacyjnego, że okoliczności
i dowody, na które skarżący powołuj się w skardze, mogłyby zostać ujawnione
jeszcze w postępowaniu przed Sądem Apelacyjnym, gdyby wykazał on
odpowiednią inicjatywę dowodową. Wbrew ocenie skarżącego nie wymagało to
antycypowania przez niego okoliczności dla niego nieznanej, czyli histrionicznego
zaburzenia osobowości pozwanej, lecz doprowadzenia do tego, że okoliczność ta
zostałaby ujawniona jeszcze w czasie trwania postępowania i co najważniejsze,
specjalistyczny Instytut mógłby stwierdzić jaki był wpływ tej okoliczności na ocenę
zachowania pozwanej jako rażąco niewdzięcznego wobec powoda. Strona, która
poprzez złożenie stosowanych wniosków dowodowych mogła doprowadzić do tego,
że określona okoliczność i dowód zostałyby ujawnione jeszcze w trakcie
postępowania, którego wznowienia się domaga, jeżeli nie złożyła takich wniosków
bez usprawiedliwionej przyczyny, straciła przez to możliwość skutecznego
powoływania się na podstawę wznowienia, określoną w art. 403 § 2 k.p.c.
Zwolnienie strony z obowiązku aktywnego zachowania się w procesie prowadziłoby
bowiem nieuchronnie do nadmiernego jego wydłużania.
5
Postępowanie dowodowe, którego przeprowadzenia domaga się skarżący
we wznowionym postępowaniu, mogło być przeprowadzone jeszcze przed
zamknięciem postępowania przed sądem II instancji. Postanowienie
o dopuszczeniu dowodu z opinii Instytutu Ekspertyz Sądowych zostało
przedstawione Instytutowi już w dniu 31 stycznia 2013 r. Skarżący niewątpliwie
posiadał o tym wiedzę, gdyż dowód ten został dopuszczony, w innej sprawie, na
skutek jego pisma z dnia 30 listopada 2012 r. Tylko wobec tego brak wymaganej
inicjatywy dowodowej z jego strony spowodował, że okoliczności i dowody, na które
powołuje się on w skardze o wznowienie postępowania, nie mogły być ujawnione
i wykorzystane jeszcze przed wydaniem wyroku przez Sąd Apelacyjny w dniu
2 grudnia 2013 r. Brak podstaw, aby z góry założyć, jak to czyni skarżący, że Sąd
Apelacyjny nie uwzględniłby takiego wniosku dowodowego, tym bardziej, że
chodziłoby tylko o rozszerzenie zakresu badań jakie prowadził Instytutu Ekspertyz
Sądowych. Gdyby Sąd Apelacyjny nie uwzględnił takiego wniosku, to sytuacja
powoda, jako występującego ze skargą o wznowienie postępowania, byłaby
zupełnie inna. Bezpodstawny byłby zarzut, że mógł on skorzystać z nowych faktów
i dowodów w poprzednim postępowaniu. Nieusprawiedliwione zaniechanie
przysługującej powodowi inicjatywy dowodowej doprowadziło zaś w konsekwencji
do tego, że podniesiony w zażaleniu zarzut naruszenia art. 403 § 2 k.p.c. jest
niezasadny, co przesądza również o niezasadności pozostałych zarzutów. Dowody,
których dopuszczenia zaniechał, zdaniem skarżącego Sąd Apelacyjny
rozpoznający jego skargę o wznowienie postępowania, mogły bowiem być
przedmiotem oceny w zakończonym prawomocnym wyrokiem z dnia 2 grudnia
2013 r. postępowaniu, gdyby skarżący zgłosił odpowiednie wnioski dowodowe.
Mając na względzie powyższe Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
k.p.c.
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c., orzekł jak w sentencji.