Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 10/15
POSTANOWIENIE
Dnia 14 lipca 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Jolanta Frańczak
SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku K. N.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych o prawo do renty rodzinnej z tytułu
wypadku przy pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 14 lipca 2015 r.,
zażalenia wnioskodawczyni na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 4 grudnia 2014 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 16 października 2014 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację K.
N. od wyroku Sądu Okręgowego w G. z dnia 13 listopada 2013 r. Pełnomocnik
ubezpieczonej wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie odpisu
wyroku wraz z uzasadnieniem nadał za pośrednictwem firmy I. Spółki z o.o.
Wniosek ten wpłynął do Sądu Apelacyjnego w dniu 24 października 2014 r.
Postanowieniem z dnia 4 grudnia 2014 r. Sąd Apelacyjny odrzucił wniosek,
stwierdzając, że stosownie do art. 165 § 2 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym od 1
stycznia 2013 r., oddanie pisma procesowego w polskiej placówce pocztowej
operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo
pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego pocztowe usługi
2
powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej jest równoznaczne
z wniesieniem go do sądu. Według wprowadzonej w art. 3 pkt 13 ustawy z dnia 23
listopada 2012 r. - Prawo pocztowe (Dz.U. z 2012 r., poz. 1529) definicji,
operatorem wyznaczonym jest operator pocztowy obowiązany do świadczenia
usług powszechnych. Zgodnie z art. 178 ust. 1 tej ustawy, obowiązki operatora
wyznaczonego pełni Poczta Polska S.A. w okresie 3 lat od dnia wejścia w życie
niniejszej ustawy, tj. od dnia 1 stycznia 2013 r. W ocenie Sądu Apelacyjnego,
operatorem wyznaczonym, o którym mowa w art. 165 § 2 k.p.c., jest wyłącznie
Poczta Polska S.A., podczas gdy wniosek o sporządzenie i doręczenie
uzasadnienia wyroku został nadany przez ubezpieczoną za pośrednictwem firmy I.
Spółki z o.o., która takiego przymiotu nie posiada. Spółka I. jest spółką prawa
handlowego, świadczącą usługi przewozu przesyłek, w tym również usługi
pocztowe, jednak nie przysługuje jej status operatora wyznaczonego, o którym
mowa w art. 165 § 2 k.p.c. W tej sytuacji nie można przyjąć, że złożenie przesyłki
pocztowej w tej firmie jest jednoznaczne ze złożeniem jej „w polskiej placówce
pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada
2012 r. - Prawo pocztowe lub w placówce pocztowej operatora świadczącego
pocztowe usługi powszechne w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej”, a
w rezultacie - równoznaczne z wniesieniem go do sądu.
W konsekwencji Sąd Apelacyjny stwierdził, że wniosek ubezpieczonej o
sporządzenie uzasadnienia wyroku i doręczenie odpisu wyroku z uzasadnieniem
został złożony z przekroczeniem ustawowego terminu. Nie ma bowiem znaczenia,
kiedy wniosek ten został nadany w firmie I., tj. w placówce innej niż polska
placówka pocztowa operatora wyznaczonego w rozumieniu Prawa pocztowego.
Wniosek ten niewątpliwie wpłynął do Sądu Apelacyjnego w dniu 24 października
2014 r., a więc z uchybieniem terminowi określonemu w art. 387 § 3 k.p.c., który
upłynął w dniu 23 października 2014 r.
W zażaleniu na powyższe postanowienie wnioskodawczyni zarzuciła: 1) błąd
w ustaleniach faktycznych, przez nieuwzględnienie, że wniosek o sporządzenie
uzasadnienia orzeczenia i doręczenie odpisu tego orzeczenia wraz z
uzasadnieniem został złożony w dniu 20 października 2014 r., o czym świadczy
pieczęć operatora pocztowego; 2) obrazę prawa procesowego, tj. art 387 § 2 i 3,
3
art. 328 § 1 zdanie drugie oraz 165 § 2 k.p.c., przez odrzucenie wniosku, mimo że
został on złożony za pośrednictwem polskiej placówki pocztowej w terminie
ustawowym; 3) naruszenie art. 2 Konstytucji stanowiącego, że Rzeczpospolita jest
demokratycznym państwem prawnym oraz art. 45 Konstytucji, gdyż odrzucenie
wniosku o uzasadnienie wyroku pozbawia de facto ubezpieczoną prawa do
sprawiedliwego rozpatrzenia jej sprawy, uniemożliwiając złożenie skargi kasacyjnej;
4) art. 5 k.c., przez odrzucenie wniosku, mimo że pocztowa data nadania wskazuje
na jego zachowanie i pozbawienie tym samym strony możności obrony jej praw
dotyczących praw emerytalnych.
Wskazując na powyższe zarzuty skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego
postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie nie zawiera usprawiedliwionych zarzutów.
Wbrew twierdzeniom skarżącej, Sąd Apelacyjny nie uznał, że wniosek o
sporządzenie uzasadnienia wyroku i jego doręczenie został złożony z uchybieniem
terminu z tego względu, że data jego nadania w placówce pocztowej jest
nieczytelna. Sąd Apelacyjny uznał bowiem tę okoliczność za nieistotną w sytuacji,
gdy wniosek został nadany w placówce pocztowej operatora nieposiadającego
statusu operatora wyznaczonego w rozumieniu art. 168 § 2 k.p.c. w związku z art. 3
pkt 13 i art. 178 ust. 1 Prawa pocztowego. Skarżąca nie kwestionuje takiej oceny
statusu operatora pocztowego, ale wywodzi, że I. Spółka z o.o. jest operatorem
pocztowym świadczącym powszechne usługi pocztowe, z których korzystają
również sądy. W rezultacie, w ocenie skarżącej, art. 165 § 2 k.p.c. powinien być
interpretowany przy zastosowaniu wykładni funkcjonalnej, gdyż w innym wypadku
„dywersyfikacja obywatela w zakresie jego praw do składania pism procesowych w
siedzibie tego operatora a zarazem organów publicznych jest nieuprawniona w
kontekście zasad demokratycznego państwa prawnego oraz przepisu art. 165 § 2
k.p.c., (…) w innym bowiem wypadku tamuje obywatelowi prawo do sądu”. Wydaje
się, że przez dywersyfikację, będącą pojęciem ekonomicznym, skarżąca rozumie
zróżnicowanie sytuacji stron postępowania i sądów w zakresie możliwości
4
korzystania z usług operatorów pocztowych. Jest to pogląd błędny, gdyż nie chodzi
o samą możliwość takiego korzystania, ale o wypełnienie przez stronę
postępowania cywilnego wymagań co do czasu i miejsca dokonania czynności
procesowych w sposób stanowiący o ich skuteczności. Skarżąca zdaje się nie
widzieć w tym zakresie różnicy pomiędzy pismami procesowymi kierowanymi do
sądu przez strony (art. 125 § 1 k.p.c.) a pismami sądowymi pochodzącymi od sądu
i przeznaczonymi dla stron postępowania (np. art. 133 § 3 k.p.c.).
Zgodnie z zasadą formalizmu postępowania cywilnego, czynności
procesowe podejmowane przez strony i uczestników postępowania cywilnego dla
osiągnięcia określonych skutków procesowych muszą spełniać przewidziane w
przepisach Kodeksu postępowania cywilnego wymagania prawne co do formy,
czasu i miejsca ich dokonania. Niespełnienie tych wymagań powoduje wadliwość
dokonanej czynności prawnej i prowadzi do jej bezskuteczności. Inaczej mówiąc,
aby czynność procesowa mogła wywrzeć zamierzone skutki, musi być dokonana w
określonym terminie. Upływ tego terminu powoduje bezwzględną bezskuteczność
czynności procesowej oraz obowiązek sądu uwzględnienia tego przekroczenia z
urzędu.
W myśl art. 387 § 3 zdanie pierwsze k.p.c., orzeczenie z uzasadnieniem
doręcza się tej stronie, która w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji
zgłosiła wniosek o doręczenie orzeczenia z uzasadnieniem. Zasadą jest, że
dochowanie terminu do wniesienia przez stronę każdego pisma procesowego
wymaga jego wniesienia do właściwego sądu. Od zasady tej ustawodawca
przewidział w art. 165 § 2 k.p.c. wyjątek, zrównując w skutkach wniesienie pisma
procesowego do właściwego sądu z jego oddaniem w polskiej placówce pocztowej
operatora wyznaczonego. Niewątpliwie funkcją tego przepisu jest ułatwienie
stronom postępowania cywilnego składanie pism procesowych do sądu. Ponieważ
art. 165 § 2 k.p.c. ma charakter szczególny, nie może być wykładany
rozszerzająco. Ścisła wykładnia tego przepisu uzasadniona jest także tym, że tylko
potwierdzenie wydane przez placówkę pocztową operatora wyznaczonego ma moc
dokumentu urzędowego potwierdzającego datę nadania pisma procesowego do
sądu, co pozwala sądom na kontrolę dochowania przez stronę terminu dokonania
czynności procesowej (por. art. 17 Prawa pocztowego oraz postanowienie Sądu
5
Najwyższego z dnia 30 czerwca 2010 r., V CZ 47/10, LEX nr 1375550, odnoszące
się do stanu prawnego obowiązującego przed dniem 1 stycznia 2013 r.). W
rezultacie brak jest podstaw do takiej wykładni art. 165 § 2 k.p.c., zgodnie z którą
równoznaczne z wniesieniem pisma procesowego do sądu jest także jego oddanie
w polskiej placówce pocztowej operatora niebędącego operatorem wyznaczonym w
rozumieniu przepisów Prawa pocztowego.
Nie można podzielić twierdzenia skarżącej, że takie uregulowanie „tamuje
obywatelowi prawo do sądu”. Niewątpliwie z zawartej w art. 2 Konstytucji RP
zasady demokratycznego państwa prawnego i przewidzianego w art. 45 ust. 1
ustawy zasadniczej prawa do sądu, wynika gwarancja zapewnienia każdemu
uprawnionemu możliwości przeprowadzenia kontroli orzeczenia poprzez
przeniesienie sprawy do wyższej instancji lub poddania go nadzwyczajnej kontroli.
Skarżąca pomija jednak, że w myśl art. 176 ust. 2 Konstytucji RP, ustrój i
właściwość sądów oraz postępowanie przed sądami określają ustawy. Oznacza to,
że ustawodawca może w drodze ustawy określić zasady dotyczące przebiegu
postępowania sądowego, które z natury rzeczy wiąże się z określonymi
obowiązkami, rygorami i ograniczeniami dla stron uczestniczących w takim
postępowaniu. Dotyczy to także terminów i sposobów wnoszenia pism
procesowych do sądów. Ochronie praw konstytucyjnych na gruncie ustawy
procesowej służy natomiast instytucja przywrócenia terminu do skutecznego
dokonania przez stronę spóźnionej czynności procesowej, gdy strona nie ponosi
winy za to, że czynności tej nie dokonała w terminie (art. 168 i nast. k.p.c.).
Z powyższych względów zażalenie podlega oddaleniu na podstawie
art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.