Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt SNO 46/15
POSTANOWIENIE
Dnia 20 sierpnia 2015 r.
Sąd Najwyższy - Sąd Dyscyplinarny w składzie:
SSN Krzysztof Cesarz (przewodniczący)
SSN Henryk Pietrzkowski
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Wojnicka
przy udziale Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego Sądu Apelacyjnego […]
po rozpoznaniu na posiedzeniu w dniu 20 sierpnia 2015 r.,
sprawy M.P.
sędziego Sądu Okręgowego w […].
w związku z zażaleniami obwinionego sędziego i Zastępcy Rzecznika
Dyscyplinarnego na postanowienie Sądu Apelacyjnego […] - Sądu
Dyscyplinarnego z dnia 24 kwietnia 2015 r., o przekazaniu sprawy na podstawie
art. 345 §1 kpk Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego w celu uzupełnienia
postępowania
p o s t a n o w i ł :
uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do
rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w […] - Sądowi
Dyscyplinarnemu.
UZASADNIENIE
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Apelacyjnym w […] złożył do
Sądu Apelacyjnego – Sądu Dyscyplinarnego w […] wniosek o rozpoznanie sprawy
dyscyplinarnej przeciwko sędziemu Sądu Okręgowego M. P., zarzucając mu
popełnienie przewinień służbowych określonych w art. 107 § 1 ustawy z dnia 27
2
lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2015 r., poz.
133), polegających na:
1. rażącym i oczywistym naruszeniu art. 219 k.p.c. poprzez bezpodstawne
połączenie w dniach 15 stycznia 2013 r. i 15 lutego 2013 r. spraw Sądu
Okręgowego … 1541/11 i … 1848/12 ze sprawą … 1251/10 do wspólnego
rozpoznania, co skutkowało rażącą przewlekłością postępowania w sprawie
… 1541/11;
2. uchybiającym godności sędziego, rażącym i oczywistym naruszeniu art. 49
k.p.c. przez zwrócenie się w dniu 29 listopada 2013 r. do Trybunału
Konstytucyjnego z uzupełniającym pytaniem w sprawie … 1251/10, po
wyłączeniu go od rozpoznawania tej sprawy;
3. uchybieniu godności urzędu sędziego poprzez zamieszczenie w treści
protokołu z dnia 4 stycznia 2013 r. w sprawie … 665/11 oświadczeń
wykraczających poza granice wyznaczone art. 158 k.p.c. oraz żądaniem
ubezpieczonej strony, godzących w powagę sądu i dobro wymiaru
sprawiedliwości.
Sąd Apelacyjny w […] – Sąd Dyscyplinarny postanowieniem z dnia 24
kwietnia 2015 r. postanowił przekazać sprawę obwinionego sędziego Zastępcy
Rzecznika Dyscyplinarnego przy Sądzie Apelacyjnym w […] w celu uzupełnienia
postępowania dyscyplinarnego, zgodnie z art. 114 § 3 u.s.p. W uzasadnieniu
postanowienia wskazał, że Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego wszczął
postępowanie dyscyplinarne i przedstawił obwinionemu powyższe zarzuty
postanowieniem z dnia 10 grudnia 2014 r. Obwiniony otrzymał odpis
postanowienia 13 stycznia 2014 r. i w terminie 14 dni udzielił odpowiedzi, że nie
rozumie zarzutów i wnosi o przesłanie mu kopii akt spraw … 1541/11, …
1251/10 i … 665/11 w celu odniesienia się do zarzutów. Zastępca Rzecznika nie
odniósł się do wniosku obwinionego i zakończył postępowanie, przedstawiając
wniosek dyscyplinarny.
3
Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uznał brak reakcji na pismo
obwinionego za istotny brak postępowania dyscyplinarnego, polegający na
odstąpieniu od przesłuchania obwinionego na okoliczność przedstawionych
zarzutów i uniemożliwieniu mu złożenia wniosków dowodowych. Sąd ten uznał,
że nie może zastępować zastępcy rzecznika w czynnościach procesowych, do
których ten jest zobowiązany na podstawie art. 114 § 3 u.s.p., zwłaszcza, że
obwiniony wyraził wolę złożenia wyjaśnień.
Zarówno Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego, jak i obwiniony sędzia
wnieśli zażalenia na powyższe postanowienie, wnosząc o jego uchylenie i
przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu – Sądowi Dyscyplinarnemu w […] do
merytorycznego rozpoznania.
Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego zarzucił w zażaleniu sprzeczne z
zebranym materiałem dowodowym ustalenie, że obwiniony miał wolę złożenia
wyjaśnień oraz dowodów, a co zostało mu uniemożliwione, oraz naruszenie art.
345 § 1 k.p.k. w związku z art. 128 u.s.p. przez wadliwe przyjęcie na podstawie
zebranego materiału dowodowego, że postępowanie zostało dotknięte istotnymi
brakami na skutek niewysłuchania obwinionego i że merytoryczne rozpoznanie
wniosku dyscyplinarnego spowodowałoby znaczne trudności.
Obwiniony sędzia zarzucił w zażaleniu, że art. 345 k.p.k. narusza art. 6
Europejskiej Karty Praw Człowieka oraz art. 45 w związku z art. 8 Konstytucji i
wniósł o rozstrzygnięcie kolizji norm w trybie art. 8 lub 193 Konstytucji. W
obszernym uzasadnieniu wywodził, że art. 345 k.p.k. narusza konstytucyjną i
unijną zasadę prawa do sądu, a wskazane w zaskarżonym postanowieniu braki
postępowania dyscyplinarnego poprzedzające złożenie wniosku o rozpoznanie
sprawy dyscyplinarnej powinny prowadzić do uniewinnienia go, a nie do
nakazania uzupełniania dowodów i ich poszukiwania przeciwko obwinionemu.
Sąd Najwyższy – Sąd Dyscyplinarny zważył, co następuje.
4
Zgodnie z art. 345 § 1 k.p.k., obowiązującym w dniu wydania
zaskarżonego postanowienia, sąd przekazywał sprawę prokuratorowi w celu
uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia, jeżeli akta sprawy wskazywały na
istotne braki tego postępowania, zwłaszcza na potrzebę poszukiwania
dowodów, zaś dokonanie niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby
znaczne trudności. Przepis ten miał odpowiednie zastosowanie w
postępowaniu dyscyplinarnym poprzez odesłanie z art. 128 u.s.p.
Zwrot sprawy w celu uzupełnienia postępowania mógł zatem nastąpić
w wypadku jego istotnych braków, i to tylko wtedy, jeżeli dokonanie
niezbędnych czynności przez sąd powodowałoby znaczne trudności. Za
istotny brak postępowania Sąd Apelacyjny – Sąd Dyscyplinarny uznał
uniemożliwienie obwinionemu sędziemu złożenia wyjaśnień i wniosków
dowodowych, zwłaszcza, że wyraził taką wolę. Trafnie zarzucił Zastępca
Rzecznika Dyscyplinarnego, że tego rodzaju ustalenie nie odpowiada
zgromadzonemu w sprawie materiałowi. Jak bowiem wynika z akt
postępowania prowadzonego przed złożeniem wniosku o rozpoznanie
sprawy dyscyplinarnej, Zastępca Rzecznika Dyscyplinarnego w dniu 11
marca 2014 r. postanowił podjąć z urzędu czynności wyjaśniające dotyczące
oświadczeń zamieszczonych w protokole rozprawy z dnia 4 stycznia 2013 r.
w sprawie … 665/11 oraz - na podstawie wniosku Prezesa Sądu
Okręgowego w […] – czynności wyjaśniające dotyczące bezpodstawnego
wystosowania pytania do Trybunału Konstytucyjnego. Odpis postanowienia
doręczono obwinionemu razem z kopiami wniosków Prezesa Sądu
Okręgowego w […] i Prezesa Sądu Apelacyjnego w […] oraz kopiami
dołączonych do tych wniosków dokumentów. Pomimo zobowiązania do
złożenia w terminie 14 dni wyjaśnień, obwiniony sędzia ich nie złożył
wyjaśnień, wskazał jedynie, że zarzuty są dla niego niezrozumiałe i że nie
przedstawiono mu akt spraw i protokołu wizytacji, a ponadto podkreślił, że
pytanie do Trybunału Konstytucyjnego zadał sąd, nie zaś sędzia. W kolejnym
postanowieniu z dnia 28 października 2014 r. Zastępca Rzecznika podjął
wstępne czynności wyjaśniające dotyczące bezpodstawnego połączenia do
wspólnego rozpoznania trzech spraw, co prowadziło do przewlekłości
5
postępowania. Postanowienie to doręczono obwinionemu razem z kopią
wniosku Prezesa Sądu Apelacyjnego w […] i wyciągiem z posiedzenia
kolegium tego Sądu oraz zobowiązaniem do złożenia wyjaśnień. Również w
tym wypadku obwiniony oświadczył, że nie rozumie zarzutów, wnosił o
odmowę wszczęcia postępowania i wskazał, że wszelkie kwestie procesowe
podejmowane w sprawie … 1541/11 zostały opisane w pytaniu do Trybunału
Konstytucyjnego, którego odpis dołączył do odpowiedzi. Wreszcie,
postanowieniem z dnia 10 grudnia 2014 r. Zastępca Rzecznika
Dyscyplinarnego przedstawił obwinionemu sędziemu zarzuty popełnienia
przewinień dyscyplinarnych i pouczył o możliwości złożenia wyjaśnień i
zgłoszenia wniosków dowodowych. Obwiniony po raz kolejny oświadczył, że
nie rozumie zarzutów i wniósł o przesłanie kopii akt wymienionych w
zarzutach spraw w celu zapoznania się z nimi i odniesienia do zarzutów.
Jak zatem wynika z kolejno prowadzonych czynności w postępowaniu
poprzedzającym wniesienie sprawy do Sądu, trzykrotnie zobowiązywano
obwinionego do złożenia wyjaśnień, jednak z możliwości tej nie skorzystał.
Obwinionemu doręczano odpisy pism składanych do akt, zatem miał
możliwość zapoznania się z dowodami, jakie przeciw niemu zebrano. Nie
można w tej sytuacji uznać, że postępowanie zostało dotknięte istotnymi
brakami. Trzeba zwrócić uwagę, że w art. 345 k.p.k. chodziło o braki istotne,
to jest takie, gdy nie pozwalają na wyjaśnienie sprawy, gdy doszło do
zaniechania zebrania lub zabezpieczenia dowodów. Niezależnie od tego,
zwrot sprawy na podstawie art. 345 k.p.k. wymagał zaistnienia kolejnej
przesłanki, to jest występowania znacznych trudności w konwalidowaniu tych
braków przez sąd. Nie może zaś budzić wątpliwości, że w postępowaniu
sądowym zarówno złożenie wyjaśnień przez sędziego, jak i udzielenie mu
terminu do zapoznania się z aktami spraw wymienionych w zarzutach (które
były zresztą przydzielone do jego referatu) i złożenie w tym zakresie
wyjaśnień i ewentualnych wniosków nie nastręcza trudności. Trafnie zarzucił
także skarżący, że nie zachodzi potrzeba poszukiwania dowodów, bowiem
zostały one już zgromadzone w aktach postępowania wyjaśniającego.
6
Z tych przyczyn zażalenie Zastępcy Rzecznika Dyscyplinarnego
należy uznać za zasadne.
Zasadny jest także wniosek o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy do merytorycznego rozpoznania, zawarty w zażaleniu
złożonym przez obwinionego. Uzasadnienie podniesionych w zażaleniu
zarzutów zmierza do kwestionowania zgodności z Konstytucją art. 345 k.p.k.
Rozważanie tej kwestii jest jednak bezprzedmiotowe z uwagi na uchylenie
tego przepisu z dniem 1 lipca 2015 r. ustawą z dnia 27 września 2013 r.
nowelizującą Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 2013 r., poz. 1247).
Nie można natomiast podzielić zarzutu, że postępowanie
wyjaśniające jest dotknięte istotnymi brakami. Kwestia ta została wyjaśniona
wyżej, za nietrafny bowiem Sąd Najwyższy uznał pogląd Sądu Apelacyjnego,
jakoby w niniejszej sprawie miało dojść do zastępowania oskarżyciela przez
sąd. Powtórzyć należy, że nie ma potrzeby poszukiwania dowodów
przeciwko obwinionemu sędziemu, te bowiem zostały przedstawione, a
rzeczą Sądu Dyscyplinarnego jest ich ocena, ustalenie stanu faktycznego i
podjęcie decyzji, czy dowody te uzasadniają przypisanie sędziemu
zarzucanych przewinień służbowych. Skarżący w uzasadnieniu zażalenia
przedstawił obszerny wywód dotyczący gwarancji niezawisłości sędziowskiej.
Wywód ten jednak nie może być przedmiotem oceny Sądu Najwyższego –
Sądu Dyscyplinarnego przy rozpoznawaniu zażalenia, wykracza bowiem
poza jego zakres, a ponadto odnosi się do merytorycznej zasadności
stawianych obwinionemu zarzutów. Ta zaś może być dokonana jedynie po
rozpoznaniu sprawy dyscyplinarnej.
Z tych przyczyn orzeczono jak w sentencji na podstawie art. 437 § 1
k.p.k. w związku z art. 128 u.s.p.
7