Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 222/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Henryk Gradzik (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gierszon
SSN Jacek Sobczak (sprawozdawca)
Protokolant Katarzyna Wełpa
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 3 września 2015 r.
sprawy M. Z.
skazanego z art. 286 § 1 k.k. i inne
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego, na korzyść skazanego
od wyroku łącznego Sądu Rejonowego w P.
z dnia 23 grudnia 2013 r.
1. uchyla pkt 2, 3 i 5 wyroku Sądu Rejonowego i sprawę w tym
zakresie przekazuje do ponownego rozpoznania temu Sądowi.
2. kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża Skarb
Państwa.
UZASADNIENIE
M. Z. został skazany prawomocnymi wyrokami:
1. Sądu Rejonowego w P. z dnia 13 lutego 2006 r, za czyn z art. 294 § 1
k.k. w zw. z art. 286 § 1 k.k., popełniony w dniu 12 kwietnia 1991 r. - 31 maja 1991
r., na karę 2 lat pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na
2
okres próby lat 3, zaś postanowieniem z dnia 31 grudnia 2009 r. karę tę
zarządzono oraz karę grzywny w wymiarze 100 stawek dziennych po 50 zł każda.
Postanowieniem Sądu Okręgowego z dnia 18 listopada 2010 r. warunkowo
zwolniony z okresu próby do 18 listopada 2012 r.;
2. Sądu Rejonowego w W. z dnia 28 września 2006 r., za czyn z art. 286 § 1
k.k., popełniony w dniu 19 marca 2004 r. – 8 kwietnia 2004 r., na karę 1 roku
pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby lat
3, zaś postanowieniem z dnia 14 stycznia 2008 r. kare tę zarządzono oraz karę
grzywny w wymiarze 100 stawek dziennych po 10 zł każda, przy czym
postanowieniem z dnia 24 lipca 2007 r. karę tę zamieniono na karę pozbawienia
wolności. Kara grzywny z dniem 25 czerwca 2008 r. została wykonana w całości;
3. Sądu Rejonowego w P. z dnia 30 sierpnia 2007 r., za czyn z art. 284 § 1 k.k.,
popełniony w dniu 3 stycznia 2007 r., na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności,
której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby lat 4, zaś postanowieniem
z dnia 13 grudnia 2011 r. zarządzono wykonanie tej kary oraz karę grzywny w
wymiarze 40 stawek dziennych po 15 zł każda, przy czym postanowieniem z dnia
17 grudnia 2009 r. karę tę zamieniono na 12 miesięcy ograniczenia wolności w
wymiarze 40 godzin nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne. Sąd
Rejonowy w P. postanowieniem z dnia 9 listopada 2013 r, (k.119) zamienił
orzeczona względem skazanego karę pozbawienia wolności na karę 30 dnia
aresztu;
4. Sądu Rejonowego w W. z dnia 25 lutego 2009 r., z czyn z art. 286 § 1 k.k.,
popełniony w dniu 5 listopada 2004 r, na karę 1 roku pozbawienia wolności, której
wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby lat 3, zaś postanowieniem z
dnia 16 stycznia 2012 r. zarządzono wykonanie tej kary;
5. Sądu Rejonowego w P. z dnia 27 lipca 2009 r., za czyn z art. 276 k.k.,
popełniony 11 września 2007 r. – 16 września 2007 r., na karę 6 miesięcy
pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby lat
5, zaś postanowieniem z dnia 212 kwietnia 2011 r. zarządzono wykonie tej kary
oraz karę grzywny w wymiarze 30 stawek dziennych po 10 zł każda. Kara grzywny
z dniem 18 maja czerwca 2010 r. została wykonana w całości;
3
6. Sądu Rejonowego w P. z dnia 17 listopada 2010 r., za czyn z art. 291 § 1
k.k. w zw. z art. 64 § 1 k.k., popełniony w dniu 13-14 czerwca 2010 r., na karę 1
roku pozbawienia wolności.
Wyrokiem łącznym Sąd Rejonowy w P. z dnia 23 grudnia 2013 r., objął
węzłem wyroku łącznego kary grzywny orzeczone w sprawach opisanych w pkt 1 i
2 i wymierzył skazanemu łączną karę grzywny w wymiarze 100 stawek dziennych
po 30 zł każda (pkt 1 tego wyroku), opisane w pkt 1 i 2 kary pozbawienia wolności
połączył i wymierzył skazanemu karę łączną 2 lat i 2 miesięcy pozbawienia
wolności (pkt 2 tego wyroku). Nadto, objął węzłem wyroku łącznego skazania w
sprawach opisanych w pkt 3 i 4 i wymierzył skazanemu karę łączną 1 roku i 2
miesięcy pozbawienia wolności (pkt 3 tego wyroku). Na podstawie art. 577 k.p.k. w
zw. z art. 63 § 1 k.k. orzekł o zaliczeniu na poczet orzeczonej w pkt 1 kary łącznej
grzywny okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie Sądu Rejonowego w
P. tj. od 16 września 2007 r. do 17 września 2007 r., uznając tę karę za wykonaną
w wymiarze 4 stawek dziennych (pkt 4 tego wyroku). W pkt 5 orzeczono, iż wyroki
w zakresie nieobjętym wyrokiem łącznym podlegają odrębnemu wykonaniu, zaś na
podstawie art. 572 k.p.k. umorzono postępowanie co do wydania wyroku łącznego
w sprawach opisanych w pkt 5 i 6. Rozstrzygnięto o kosztach postępowania.
Wyrok Sądu Rejonowego uprawomocnił się 31 grudnia 2013 r.
Kasację, na korzyść M. Z. złożył Prokurator Generalny zaskarżając
rozstrzygniecie z pkt 2, 3, 5 tego wyroku. Skarżący zarzucił rażące i mające istotny
wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisu prawa karnego materialnego, tj. art.
85 k.k., polegające na naruszeniu zasad łączenia kar wymierzonych za zbiegające
się przestępstwa poprzez wadliwe połączenie kar pozbawienia wolności
orzeczonych w sprawach o sygn. akt V K 2130/03 i II K 332/05 (pierwszy węzeł)
oraz kar pozbawienia wolności orzeczonych w sprawach o sygn. akt XXIII K 835/07
i IV K 2379.06 (drugi węzeł), podczas gdy połączeniu w jednym węźle kary łącznej
podlegały kary pozbawienia wolności orzeczone w sprawach o sygn. akt V K
2130/03, II K 332/05 i IV K 2379/06, albowiem czyn, za który orzeczono karę w
sprawie V K 2379/06 został popełniony przed wydaniem pierwszego wyroku – w
sprawie V K 2130/03, a orzeczona w sprawie XXIII K 835/07 kara 6 miesięcy
pozbawienia wolności, na podstawie art. 50 ust. 1 ustawy z dnia 27 września 2013
4
r. o zmianie ustawy – Kodeks postepowania karnego oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U. z 2013 r., poz. 1247), postanowieniem Sądu Rejonowego z dnia 9 listopada
2013 r., sygn. akt III Ko 1068/13 została zamieniona na karę 30 dni aresztu.
Prokurator wniósł o uchylenie pkt 2, 3 i 5 zaskarżonego wyroku i przekazanie
sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna w stopniu oczywistym.
Konfrontacja poszczególnych prawomocnych skazań M.Z. dowiodła, iż
orzeczenie Sądu Rejonowego zapadło z rażącą i mającą istotny wpływ na treść
tego wyroku obrazą przepisu prawa materialnego, tj. art. 85 k.k.
Zgodnie z brzmieniem przepisu art. 85 k.k., obowiązującym w chwili
orzekania przez Sąd I instancji: jeśli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw,
zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z
tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne
podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc z podstawę kary z osobna
wymierzone za zbiegające się przestępstwa.
Zawarty w tym przepisie zwrot: zanim zapadł pierwszy wyrok odnosił się do
pierwszego w sensie chronologicznym wyroku, który zapadł przed popełnieniem
przez sprawcę kolejnego (kolejnych) przestępstwa (patrz: uchwała 7 sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 25 lutego 2005 r., I KZP 36/04, której nadano przymiot zasady
prawnej, Prok. i Pr.-wkł. 2005, nr 7-8, poz. 3.). W akcie tym wskazano także, że
możliwe jest wystąpienie nie tylko jednego zbiegu realnego, ale i dalszych, przy
spełnieniu warunków wskazanych w art. 85 k.k. Jednakże nawet przy kolejnych
zbiegach obejmujących drugą, trzecią, itd. grupę przestępstw, zawsze wyjściowym
punktem odniesienia będzie pozostawał ten chronologicznie pierwszy wyrok,
zamykający kolejne „grupy przestępstw” pozostających w zbiegu. Oceny zbiegu
realnego dokonywać należy z perspektywy postępowania sprawcy - czy kolejnych
przestępstw dopuszcza się po wydaniu wobec niego wyroku (kolejnych wyroków),
czy przed nim (nimi). Tylko te ostatnie tworzą zbieg realny, pozwalający na
orzeczenie kary łącznej.
Oznacza to w szczególności, że orzekający w przedmiocie wydania wyroku
łącznego Sąd, nie ma pełnej swobody w konfigurowaniu skazań w takie układy
5
procesowe, które będą korzystne z punktu widzenia zainteresowanego wydaniem
wyroku łącznego. Jak słusznie zauważono w kasacji dobór skazań jest ściśle
określony i wytyczony cenzurą czasową czyli datą wydania chronologicznie
pierwszego wyroku (choćby nieprawomocnego) za którekolwiek z tych przestępstw.
Jeśli dane przestępstwo zostało popełnione przed datą uznanego za
chronologicznie pierwszy wyroku w danym układzie procesowym, to nie może być
pominięte – jeśli spełnione są tylko pozostałe warunki wydania wyroku łącznego - i
ocenione jako przystające do innego zbiegu realnego, chociażby nawet taka
konstrukcja była korzystniejsza z punktu widzenia skazanego.
W realiach rozpoznawanego judykatu pierwszym w znaczeniu
chronologicznym był w układzie procesowym dotyczącym tego skazanego,
pierwszy także w znaczeniu historycznym, wyrok Sądu Rejonowego w P. w sprawie
o sygn. akt V K 2130/03. To bowiem orzeczenie winno stanowić punkt wyjścia w
rozważaniach nad możliwym węzłem wyroku łącznego pozostających w zbiegu
realnym skazań. Skoro zatem przed datą 13 luty 2006 r. (data wydania wyroku w
sprawie V K 2130/03) popełniono czyn w sprawie II K 332/05 (19 marzec 2004 r. - 8
kwiecień 2004 r.) ale także w sprawie IV K 2379/06 (5 listopad 2004), to te właśnie
skazania powinny zostać objęte węzłem wyroku łącznego. W układzie procesowym
dotyczącym M. Z. tylko taka konfiguracja skazań dawała możliwość wydania
wyroku łącznego. Przyjęcie przez orzekający Sąd odmiennej interpretacji i oceny
skazań dotyczących M. Z., w tym utworzenie dwóch zbiegów realnych co do
skazań w sprawach V K 2130/03 i II K 332/05 oraz XXIII K 835/07 i IV K 2379/06
bezspornie stanowiło rażącą obrazę art. 85 k.k. Co więcej, orzeczenie Sądu
Rejonowego było niewłaściwe także z powodu objęcia drugim węzłem wyroku
łącznego kar - w rzeczy samej - niepodlegających łączeniu. Kara 6 miesięcy
pozbawienia wolności orzeczona w sprawie o sygn. akt XXIII K 835/07, została na
mocy postanowienia z dnia 9 listopada 2013 r., o kontrawencjonalizacji, zamieniona
na karę 30 dni aresztu. Fakt ten, zdeterminował jakiekolwiek rozważania w
przedmiocie wydania wyroku łącznego, dotyczącego tego skazania.
Kolejnym chronologicznie pierwszym wyrokiem teoretycznie mógł być wyrok
Sądu Rejonowego w sprawie o sygn. akt III K 495/09, jednakże czyn popełniony
6
13-14 czerwca 2010 r. w sprawie o sygn. akt VIII K 1454/10 został popełniony już
po dacie 27 lipca 2009 r. – data wydania wyroku w sprawie o sygn. akt III K 495/09.
Tylko taka ocena skazań M. Z. - w dniu orzekania przez Sąd Rejonowy -
dawała impuls do wydania wolnego od wad orzeczenia, decyzja Sądu podjęta na
kanwie odmiennych ustaleń była błędna, co właściwie wyłapano w kasacji.
Pominąć nie można, że powtórnie rozpoznający sprawę Sąd Rejonowy, de
facto zmierzy się z nową materią regulującą warunki i postępowanie w przedmiocie
wydania wyroku łącznego. Dotychczasowy przepis art. 85 k.k. ustawą z dnia 20
lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks kary oraz niektórych innych ustaw (Dz.
U., poz. 396) otrzymał nowe brzmienie, które nie pozostanie bez wpływu na treść
wydanego w tej sprawie rozstrzygnięcia.
Mając na uwadze powyższe, Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
wyroku.