Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 51/15
POSTANOWIENIE
Dnia 10 września 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa A. K.
przeciwko R. K. i K. N.
z udziałem interwenienta ubocznego po stronie pozwanego R. K. - Towarzystwa
Ubezpieczeń […] Spółki Akcyjnej w S.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 10 września 2015 r.,
zażalenia pozwanego K. N.
na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 25 lutego 2015 r.,
uchyla zaskarżony wyrok, pozostawiając rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego orzeczeniu kończącemu
postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Powódka domagała się zasądzenia, po ostatecznym sprecyzowaniu żądania,
od pozwanych in solidum zadośćuczynienia w wysokości 93.000 zł, zwrotu
wydatków w rozmiarze 2.402, 11 zł i ustalenia ich odpowiedzialności za przyszłe
następstwa wypadku jakiemu uległa w gabinecie prowadzonym przez R. K.,
podczas korzystania z urządzenia do masażu. Twierdziła, że jest ono urządzeniem
niebezpiecznym, które sprowadził do kraju K. N., a pracownice R. K. nienależycie
wykonały usługę korzystania z niego.
Wyrokiem z dnia 30 czerwca 2014 r. Sąd Okręgowy w S. oddalił powództwo,
przyjmując, że do wypadku doszło z przyczyn leżących po stronie powódki.
Po rozpoznaniu sprawy na skutek apelacji powódki Sąd Apelacyjny
zaskarżonym wyrokiem uchylił wyrok Sądu Okręgowego i przekazał sprawę temu
Sądowi do ponownego rozpoznania. Podniósł, że zachodzi konieczność
przeprowadzenia dowodu z opinii innego biegłego, wobec trafności zarzutów
powódki do opinii dotychczas przeprowadzonej, niedokonania oględzin urządzenia
z udziałem powódki i jego identyfikacji, dokonania oceny dowodów niezgodnie z
wymaganiami wskazanymi w art. 233 § 1 k.p.c., niesłusznego pominięcia dowodu z
przesłuchania pozwanego R. K. Nie zaakceptował także wykładni art. 362 k.c.,
zaznaczając, że ocena przesłanek odpowiedzialności pozwanych może być
dokonana na podstawie właściwie dokonanych ustaleń. W ocenie Sądu
Apelacyjnego, przepis art. 386 § 4 k.p.c. nie przewiduje obowiązku prowadzenia
przez sąd drugiej instancji postępowania dowodowego zmierzającego do
wyjaśnienia rzeczywistej treści stosunków faktycznych i prawnych w sytuacji, w
której sąd pierwszej instancji zaniechał rozważenia poddanych pod osąd żądań i
twierdzeń, nie dokonał oceny przeprowadzonych dowodów, pominął fakty
wynikające z tych dowodów, które miały wpływ na rozstrzygnięcie o istocie sprawy.
Przeprowadzenie postępowania dowodowego przez sąd drugiej instancji i wydanie
orzeczenia co do istoty sprawy ograniczałoby merytoryczne jej rozpoznanie do
jednej instancji.
3
Pozwany K.N. w zażaleniu na ten wyrok zarzucił naruszenie art. 386 § 4
k.p.c. przez zastosowanie go, chociaż nie została spełniona żadna z przesłanek
pozwalających na uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji. Podał, że Sąd
Apelacyjny dokonał rozszerzającej wykładni wskazanego przepisu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. ma na celu skontrolowanie,
czy orzeczenie sądu drugiej instancji uchylające orzeczenie sądu pierwszej
instancji i przekazujące sprawę temu sądowi do ponownego rozpoznania zostało
prawidłowo oparte na jednej z przesłanek wymienionych w art. 386 § 2 i 4 k.p.c.,
tj. czy powołana przez sąd drugiej instancji przyczyna uchylenia odpowiada
podstawie ustawowej. Przedmiotem badania Sądu Najwyższego jest zatem
istnienie formalnych, procesowych podstaw wydania przez sąd odwoławczy wyroku
kasatoryjnego, a nie reformatoryjnego; nie są rozstrzygane kwestie
materialnoprawne.
Zakres kognicji sądu drugiej instancji, rozpoznającego sprawę na skutek
apelacji, określony został w art. 378 k.p.c. Wykładnia jego treści dokonana została
w uchwale składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r.,
III CZP 49/07 (OSNC 2008, nr 6, poz. 55). Wynika z niej, że obowiązujący system
apelacji pełnej oparty jest na założeniu, iż sąd drugiej instancji rozpatruje sprawę
ponownie, czyli w sposób w zasadzie nieograniczony, jeszcze raz bada sprawę
rozstrzygniętą przez sąd pierwszej instancji. Zgodnie z art. 382 k.p.c., sąd ten
orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji
oraz postępowaniu apelacyjnym, stosownie do art. 381 k.p.c. Tym samym
postępowanie apelacyjne - choć odwoławcze - ma charakter rozpoznawczy
(merytoryczny), a z punktu widzenia metodologicznego stanowi dalszy ciąg
postępowania przeprowadzonego w pierwszej instancji. Przez spełnianie
nieograniczonych funkcji rozpoznawczych spełnia się kontrolny cel postępowania
apelacyjnego. Rozpoznanie apelacji ma (powinno) doprowadzić do naprawienia
wszystkich błędów sądu pierwszej instancji, ewentualnie także błędów stron.
Konsekwencją rozpoznawczego charakteru apelacji jest również zredukowana do
minimum funkcja kasacyjna sądu drugiej instancji; sąd może uchylić zaskarżony
4
wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania tylko wyjątkowo, gdy
stwierdzono nieważność postępowania (art. 386 § 2 k.p.c.), gdy sąd pierwszej
instancji nie rozpoznał istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 k.p.c.).
Merytoryczne rozpoznanie sprawy po raz wtóry przez sąd drugiej instancji odbywa
się przy zastosowaniu właściwych przepisów postępowania - przepisów
regulujących postępowanie apelacyjne, a gdy brak takich przepisów, przy
zastosowaniu unormowań dotyczących postępowania przed sądem pierwszej
instancji (art. 391 § 1 k.p.c.).
Z tak ukształtowanego zakresu kompetencji sądu drugiej instancji oraz treści
art. 386 § 2 i 4 k.p.c. wynika, że postępowanie to powinno zakończyć się wydaniem
orzeczenia kończącego postępowanie. Na wyjątkową możliwość uchylenia wyroku
sądu pierwszej instancji i przekazania mu sprawy do ponownego rozpoznania
wskazują przepisy art. 386 § 1 k.p.c. oraz art. 386 § 4 k.p.c., z których wynika
wyraźne ograniczenie wyrażone zwrotem „tylko w razie” zaistnienia dwóch
wyszczególnionych sytuacji oraz art. 386 § 2 k.p.c.
Podstawa uchylenia wyroku sądu pierwszej instancji, z uwagi na potrzebę
przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości (art. 386 § 4 in fine k.c.)
będąca wyjątkiem od zasady merytorycznego rozstrzygnięcia, nie może być
rozszerzająco interpretowana, ponieważ prowadziłoby to do sprzeczności z istotą
postępowania apelacyjnego. Założeniem uregulowania art. 386 § 4 in fine k.p.c.
było dopuszczenie możliwości wydania wyroku kasatoryjnego w wypadkach
sporadycznych, w których nie doszło w ogóle do przeprowadzenia dowodów.
Nawet zatem konieczność znacznego uzupełnienia postępowania dowodowego nie
wypełnia tej przesłanki.
Ocena stanowiska sądu drugiej instancji, zgodnie z art. 3941
11
k.p.c.,
dokonywana jest w ściśle określonym zakresie. Oznacza to, że jeżeli podstawą
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji było
stwierdzenie, iż wydanie wyroku kończącego sprawę, wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości, to rolą Sądu Najwyższego jest zbadanie,
5
czy sąd drugiej instancji prawidłowo rozumiał pojęcie tej przesłanki, zawartej w art.
386 § 4 in fine k.p.c.
W rozpoznawanej sprawie nie zaistniał szczególnie uzasadniony wypadek,
wskazujący na konieczność uchylenia wyroku Sądu pierwszej instancji, skoro Sąd
Apelacyjny uznał, że istnieje potrzeba uzupełnienia materiału dowodowego. Sąd
Okręgowy prowadził postępowanie dowodowe w kwestii odpowiedzialności
deliktowej pozwanych. Stwierdzone w ramach kontroli instancyjnej błędy Sądu
pierwszej instancji w odniesieniu do oceny dowodów i potrzeby uzupełnienia
postępowania dowodowego, powinny doprowadzić do ich naprawienia
w postępowaniu apelacyjnym. Obowiązek dokonania tego został przewidziany
w przepisach art. 381 i 382 k.p.c., wskazujących na kontynuację postępowania
rozpoznawczego, objętą art. 378 § 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny nieprawidłowo
poszukiwał tytułu prawnego dla obowiązku prowadzenia postępowania
dowodowego i merytorycznego rozpoznania sprawy w zakresie zaskarżenia,
w treści art. 386 § 4 k.p.c. Nie ma podstaw do uznania, że realizacja postępowania
apelacyjnego, zgodna z zasadami apelacji pełnej, a w tym z przepisami art. 381
i 382 k.p.c., mogłaby prowadzić do naruszenia zasady dwuinstancyjności,
przewidzianej także w art. 176 ust. 1 Konstytucji. Nieuzasadnione było przyjęcie
istnienia przesłanki do zastosowania art. 386 § 4 in fine k.p.c.
Z powyższych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39815
§ 1
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c. uchylił zaskarżony wyrok, a orzeczenie o kosztach
postępowania zażaleniowego pozostawił, zgodnie z 108 § 2 w związku z art. 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c., orzeczeniu kończącemu postępowanie w sprawie.