Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 56/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 23 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Kozłowska
SSN Hubert Wrzeszcz
w sprawie z powództwa K. H.
przeciwko Towarzystwu Ubezpieczeń Spółce Akcyjnej w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 23 października 2015 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej
od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 lipca 2014 r.,
oddala skargę kasacyjną.
2
UZASADNIENIE
Pozwana zarzuciła w apelacji, że Sąd I instancji uwzględnił roszczenie
powoda w wysokości przewyższającej zakres zaskarżenia wskazany we wniesionej
uprzednio przez powoda skardze kasacyjnej, a więc że orzekł w zakresie, w którym
roszczenie zostało już prawomocnie oddalone orzeczeniami poprzedzającymi
wniesienie skargi kasacyjnej.
Sąd Apelacyjny oddalił apelację strony pozwanej wyrokiem z dnia 24 lipca
2014 r., uznając, że ograniczenie wartości przedmiotu zaskarżenia w skardze
kasacyjnej do kwoty odszkodowania 108.000 zł ponad prawomocnie zasądzoną
kwotę 283.797,58 zł nie stanowiło częściowego cofnięcia pozwu ze zrzeczeniem
się roszczenia.
Wobec powyższego Sąd odwoławczy uznał, że orzeczenia Sądu
Najwyższego i Sądu Apelacyjnego, uchylające wyrok Sądu Okręgowego w części
oddalającej powództwo, uprawniały ponownie rozpoznający sprawę Sąd I instancji
do orzekania w granicach różnicy między żądaniem pozwu (596.085 zł) a kwotą
prawomocnie zasądzoną (283.797,58 zł), gdy w granicach tej różnicy mieści się
zasądzona kwota 259.668,52 zł.
W tej sytuacji Sąd odwoławczy ocenił jako niezasadny zarzut obrazy art. 321
k.p.c., uznając, że podobnie rzecz ma się z zarzutem nieważności postępowania
z art. 379 pkt 3 k.p.c., gdy w stanie faktycznym sprawy nie mieści się hipoteza
przedmiotowej regulacji.
Strona pozwana zaskarżyła ten wyrok w całości zarzucając naruszenie
przepisów postępowania mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. w zw. z art. 379 pkt 3 k.p.c. i art. 386
§ 2 i 3 k.p.c. uzasadniono pominięciem przez Sąd odwoławczy nieważności
postępowania przed Sądem I instancji polegającej na uwzględnieniu roszczenia
powoda w zakresie, w którym sprawa została już prawomocnie osądzona przez
oddalenie w tym zakresie powództwa.
3
Naruszenie art. 39813
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 39815
§ 1 k.p.c. uzasadniła
strona skarżąca błędnym uznaniem, że Sąd Najwyższy może rozpoznać skargę
kasacyjną ponad zakres zaskarżenia i w przypadku ograniczenia przez powoda
zakresu zaskarżenia uchylić wyrok Sądu drugiej instancji w niezaskarżonej części.
Z kolei zarzut naruszenia art. 363 § 3 k.p.c. i art. 366 k.p.c. uzasadniono
błędnym uznaniem, że wyrok Sądu w niezaskarżonej części nie uprawomacnia się
oraz nie korzysta w tym zakresie w powagi rzeczy osądzonej.
Pozwana wniosła o uchylenie w całości zaskarżonego wyroku oraz wyroku
Sądu I instancji w części pkt 1 ponad kwotę 108.000 zł i umorzenie postępowania
w zaskarżonej części na podstawie art. 39819
k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Z mocy art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną
w granicach zaskarżenia oraz w granicach podstaw, biorąc z urzędu pod rozwagę
nieważność postępowania apelacyjnego.
Skarga kasacyjna strony pozwanej oparta została na trzech zarzutach
mieszczących się w ramach drugiej podstawy kasacyjnej, co oznacza, że dla jej
uwzględnienia niezbędnym byłoby przesądzenie zarówno o naruszeniu
wskazanych w skardze przepisów postępowania, jak i uznaniu przez Sąd
Najwyższy, że którekolwiek z zarzucanych w skardze kasacyjnej uchybień
procesowych mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
Zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. uzasadniony pominięciem przez Sąd
odwoławczy nieważności postępowania przed Sądem pierwszej instancji,
spowodowanej wydaniem orzeczenia w zakresie prawomocnie już osądzonym, nie
może być uznany za trafny. Przepis art. 378 § 1 k.p.c. zostaje naruszony wówczas,
gdy Sąd odwoławczy nie weźmie z urzędu pod uwagę nieważności postępowania
pierwszoinstancyjnego, a nie wówczas, gdy Sąd ten weźmie tę przesłankę pod
uwagę i dokona jej oceny, ale uczyni to w sposób merytorycznie nieaprobowany
przez stronę skarżącą. Ta ostatnia sytuacja nastąpiła właśnie w niniejszej sprawie.
Sąd Apelacyjny najpierw uznał za niezasadny zarzut obrazy art. 321 k.p.c.,
4
a następnie stwierdził, że podobnie rzecz się ma z zarzutem nieważności
postępowania z art. 379 pkt 3 k.p.c., gdyż w stanie faktycznym sprawy nie mieści
się hipoteza przedmiotowej regulacji (s. 9 uzasadnienia zaskarżonego wyroku).
Sąd drugiej instancji wziął więc z urzędu pod uwagę nieważność
postępowania przed Sądem I instancji, co przesądza o bezzasadności zarzutu
naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. Okoliczność, że swoją ocenę w tym zakresie Sąd
Apelacyjny uzasadnił nader zwięźle mogłaby ewentualnie stanowić podstawę do
sformułowania zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., ale strona skarżąca nie
podniosła tego zarzutu w skardze kasacyjnej, a kognicja Sądu Najwyższego
w postępowaniu kasacyjnym ograniczona jest do ram zakreślonych w art. 39813
§ 1
k.p.c.
Nie okazał się również trafny zarzut naruszenia przez Sąd Apelacyjny art.
39813
§ 1 k.p.c. przez błędne uznanie, że Sąd Najwyższy może rozpoznać skargę
kasacyjną ponad zakres zaskarżenia i uchylić wyrok Sądu drugiej instancji
w niezaskarżonej części.
Po pierwsze, art. 39813
§ 1 k.p.c. jest źródłem obowiązków procesowych
Sądu Najwyższego i ten ostatni mógłby ewentualnie dopuścić się jego naruszenia.
Po wtóre, sformułowany w skardze kasacyjnej pod adresem Sądu Apelacyjnego
zarzut dokonania w istocie błędnej wykładni tego przepisu nie może być uznany za
trafny, ponieważ w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku brak jest przypisywanego
Sądowi odwoławczemu uznania, że Sąd Najwyższy może rozpoznać skargę
kasacyjną ponad zakres zaskarżenia i uchylić wyrok Sądu drugiej instancji
w niezaskarżonej części. Takiej wykładni art. 39813
§ 1 k.p.c. Sąd Apelacyjny nie
dokonał w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku i to także przy dokonywaniu oceny
zarzutu wyrokowania przez Sąd I instancji w zakresie wykraczającym poza granice
żądania (s. 8-9 uzasadnienia).
Również zarzuty naruszenia art. 363 § 3 k.p.c. i art. 366 k.p.c. nie
zasługiwały na uwzględnienie, ponieważ Sąd Apelacyjny nie dokonał
w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku przypisywanej mu interpretacji, że wyrok
Sądu w niezaskarżonej części nie uprawomacnia się i nie korzysta w tym zakresie
5
z powagi rzeczy osądzonej. Jeśli jednak w ocenie strony skarżącej takie są skutki
prawne zaskarżonego wyroku, to zwięzła w tym zakresie ocena prawna zawarta
w jego uzasadnieniu, co do braku w stanie faktycznym sprawy elementów hipotezy
normy art. 379 pkt 3 k.p.c., wymagała zakwestionowania w skardze kasacyjnej
adekwatnym zarzutem procesowym odnośnie do braku spełnienia ustawowych
wymogów uzasadnienia orzeczenia. Takiego zarzutu strona skarżąca jednak nie
sformułowała, a Sąd Najwyższy rozpoznaje skargę kasacyjną w granicach
określonych w art. 39813
§ 1 k.p.c.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie
art. 39814
k.p.c.
eb