III CZP 66/15
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:06-11-2015
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III CZP 66/15
UCHWAŁA
Dnia 21 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Krzysztof Strzelczyk
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "N." w J.
przeciwko Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w J. o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 21 października 2015 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w G.
postanowieniem z dnia 17 czerwca 2015 r.,
"Czy dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z powództwa
spółdzielni mieszkaniowej przeciwko komornikowi o zasądzenie opłaty
za udzielenie informacji temu komornikowi w oparciu o art. 2 ust. 5 i 9
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji
(Dz.U. z 2011, Nr 231, poz. 1376 z późn. zm.), w związku
z prowadzonym przez niego postępowaniem egzekucyjnym?"
podjął uchwałę:
Niedopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z powództwa
spółdzielni mieszkaniowej przeciwko komornikowi sądowemu
o zasądzenie opłaty za udzielenie mu na podstawie art. 2 pkt 5
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych
i egzekucji (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 790) informacji
2
niezbędnych do prawidłowego prowadzenia postępowania
egzekucyjnego.
UZASADNIENIE
3
Powodowa Spółdzielnia Mieszkaniowa wnosiła o zasądzenie od pozwanego
komornika sądowego należności z tytułu udzielonych mu informacji na potrzeby
prowadzonych postępowań egzekucyjnych. Sąd Rejonowy w J. wyrokiem z dnia 4
grudnia 2014 r. umorzył postępowanie w zakresie w którym powódka ograniczyła
roszczenie, a w pozostałej części oddalił powództwo, jako nieuzasadnione.
Rozpoznając apelację wniesioną przez powódkę od orzeczenia
oddalającego powództwo, Sąd Okręgowy w G. powziął wątpliwość prawną
dotyczącą dopuszczalności drogi sądowej dla rozpoznania zgłoszonego roszczenia,
którą przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przepis art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji (tekst jedn. Dz. U. 2015 r., poz. 790), dalej: „u.k.s.e.”, nakłada
na wymienione w nim podmioty, w tym na spółdzielnie mieszkaniowe, obowiązek
udzielania na pisemne żądanie komornika informacji niezbędnych do prawidłowego
prowadzenia przez niego postępowania egzekucyjnego. W kategoriach
procesowych informacje te trzeba traktować jako szczególny środek dowodowy
w rozumieniu art. 309 k.p.c., przy odpowiednim zastosowaniu tego przepisu na
podstawie art. 13 § 2 k.p.c. w postępowaniu egzekucyjnym (por. uchwałę siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego III CZP 102/89 z dnia 29 marca 1990 r., OSNC nr 10 –
11, poz. 127, kwalifikującą w taki sposób informację udzieloną na żądnie komornika
przez bank). Zgodnie z art. 2 ust. 9 u.k.s.e., udzielenie tych informacji jest –
z wyjątkami wyszczególnionymi w ust. 7 - odpłatne, a komornik uiszcza opłatę na
wezwanie zobowiązanego podmiotu, po udzieleniu informacji. Koszt tej opłaty
został zaliczony z mocy art. 39 ust. 2 pkt 7 u.k.s.e. do wydatków, których zwrot
należy się komornikowi, a tym samym powinna ona zostać rozliczona przez niego
w postanowieniu o ustaleniu kosztów postępowania (art. 770 k.p.c.). Powstaje
jednak kwestia, objęta przedstawionym zagadnieniem prawnym, czy podmiot
udzielający informacji (w sprawie jest nim spółdzielnia mieszkaniowa) może
dochodzić zasadzenia tej opłaty od komornika w odrębnym procesie.
Rozstrzygnięcie jej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy taka sprawa ma charakter
4
prawy cywilnej w rozumieniu art.1 in principio k.p.c., a więc sporu toczonego przez
dwa równorzędne podmioty prawa cywilnego (pojęcie sprawy cywilnej w znaczeniu
formalnym, o którym mowa w końcowej części tego przepisu, nie wchodzi bowiem
w rachubę). Na to pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Jak bowiem
trafnie przyjmuje się w judykaturze, relacje prawne w postępowaniu egzekucyjnym,
a więc w postępowaniu regulowanym przepisami o charakterze publicznoprawnym,
powstające pomiędzy organem egzekucyjnym a jego uczestnikami nie mają cech
właściwych da równorzędnych podmiotów, gdyż dominuje tu stosunek
nadrzędności organu egzekucyjnego i odpowiadający mu stosunek
podporządkowania ze strony uczestników i osób trzecich (por. zwłaszcza uchwały
Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2002 r., III CZP 65/02, OSNC 2003, nr 7
– 8, poz. 100 oraz z dnia 20 kwietnia 2006 r. III CZP 20/06, OSNC 2007 nr 2,
poz. 25 i powołane tam orzecznictwo). Ten stosunek nadrzędności komornika
wynika z samej istoty jego działania jako organu władzy publicznej powołanego do
przymusowego egzekwowania tytułów wykonawczych, a wprost o statusie
komornika, jako funkcjonariusza publicznego, rozstrzyga treść art. 1 u.k.s.e.
Publicznoprawny charakter stosunku powstałego na tle prawa komornika do
żądania informacji od uczestników postepowania egzekucyjnego i od osób trzecich
oraz opowiadającego mu obowiązku ich udzielenia przez te podmioty wynika
w sposób jednoznaczny z art. 762 § 1 k.p.c., zgodnie z którym za nieuzasadnioną
odmowę udzielenia takiej informacji albo za udzielenie świadomie informacji
fałszywych osoba odpowiedzialna może być ukarana przez komornika grzywną.
Przesądza to o niedopuszczalności drogi sądowej dla dochodzenie opłaty za
udzielenie tej informacji w odrębnym procesie. Jedyną drogą przewidzianą
w ustawie dla realizacji takiego roszczenia pozostaje zatem uwzględnienie tej
opłaty przez komornika w postanowieniu o ustaleniu kosztów postępowania
i możliwość kwestionowania tej decyzji w skardze na czynność komornika. Na
marginesie warto dodać, że niezależnie od kwestii braku możliwości
zakwalifikowania takich roszczeń pieniężnych osób trzecich zgłaszanych
w stosunku do komornika, jako roszczeń o charakterze prywatnoprawnym, na
przeszkodzie ich dochodzenia w odrębnym procesie stoi zasada koncentracji
(unifikacji) kosztów, zgodnie z którą powinny być one definitywne rozliczane
5
w postępowaniu, w którym zostały poniesione (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
21 września 2005 r., V CK 139/05, niepubl. i powołane w nim dalsze judykaty).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w uchwale.
(eb)
UCHWAŁA
Dnia 21 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Antoni Górski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Agnieszka Piotrowska
SSN Krzysztof Strzelczyk
Protokolant Bożena Kowalska
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "N." w J.
przeciwko Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym w J. o zapłatę,
po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym
w dniu 21 października 2015 r.
zagadnienia prawnego
przedstawionego przez Sąd Okręgowy w G.
postanowieniem z dnia 17 czerwca 2015 r.,
"Czy dopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z powództwa
spółdzielni mieszkaniowej przeciwko komornikowi o zasądzenie opłaty
za udzielenie informacji temu komornikowi w oparciu o art. 2 ust. 5 i 9
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji
(Dz.U. z 2011, Nr 231, poz. 1376 z późn. zm.), w związku
z prowadzonym przez niego postępowaniem egzekucyjnym?"
podjął uchwałę:
Niedopuszczalna jest droga sądowa w sprawie z powództwa
spółdzielni mieszkaniowej przeciwko komornikowi sądowemu
o zasądzenie opłaty za udzielenie mu na podstawie art. 2 pkt 5
ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych
i egzekucji (tekst jedn. Dz.U. z 2015 r., poz. 790) informacji
2
niezbędnych do prawidłowego prowadzenia postępowania
egzekucyjnego.
UZASADNIENIE
3
Powodowa Spółdzielnia Mieszkaniowa wnosiła o zasądzenie od pozwanego
komornika sądowego należności z tytułu udzielonych mu informacji na potrzeby
prowadzonych postępowań egzekucyjnych. Sąd Rejonowy w J. wyrokiem z dnia 4
grudnia 2014 r. umorzył postępowanie w zakresie w którym powódka ograniczyła
roszczenie, a w pozostałej części oddalił powództwo, jako nieuzasadnione.
Rozpoznając apelację wniesioną przez powódkę od orzeczenia
oddalającego powództwo, Sąd Okręgowy w G. powziął wątpliwość prawną
dotyczącą dopuszczalności drogi sądowej dla rozpoznania zgłoszonego roszczenia,
którą przedstawił do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Przepis art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach
sądowych i egzekucji (tekst jedn. Dz. U. 2015 r., poz. 790), dalej: „u.k.s.e.”, nakłada
na wymienione w nim podmioty, w tym na spółdzielnie mieszkaniowe, obowiązek
udzielania na pisemne żądanie komornika informacji niezbędnych do prawidłowego
prowadzenia przez niego postępowania egzekucyjnego. W kategoriach
procesowych informacje te trzeba traktować jako szczególny środek dowodowy
w rozumieniu art. 309 k.p.c., przy odpowiednim zastosowaniu tego przepisu na
podstawie art. 13 § 2 k.p.c. w postępowaniu egzekucyjnym (por. uchwałę siedmiu
sędziów Sądu Najwyższego III CZP 102/89 z dnia 29 marca 1990 r., OSNC nr 10 –
11, poz. 127, kwalifikującą w taki sposób informację udzieloną na żądnie komornika
przez bank). Zgodnie z art. 2 ust. 9 u.k.s.e., udzielenie tych informacji jest –
z wyjątkami wyszczególnionymi w ust. 7 - odpłatne, a komornik uiszcza opłatę na
wezwanie zobowiązanego podmiotu, po udzieleniu informacji. Koszt tej opłaty
został zaliczony z mocy art. 39 ust. 2 pkt 7 u.k.s.e. do wydatków, których zwrot
należy się komornikowi, a tym samym powinna ona zostać rozliczona przez niego
w postanowieniu o ustaleniu kosztów postępowania (art. 770 k.p.c.). Powstaje
jednak kwestia, objęta przedstawionym zagadnieniem prawnym, czy podmiot
udzielający informacji (w sprawie jest nim spółdzielnia mieszkaniowa) może
dochodzić zasadzenia tej opłaty od komornika w odrębnym procesie.
Rozstrzygnięcie jej zależy od odpowiedzi na pytanie, czy taka sprawa ma charakter
4
prawy cywilnej w rozumieniu art.1 in principio k.p.c., a więc sporu toczonego przez
dwa równorzędne podmioty prawa cywilnego (pojęcie sprawy cywilnej w znaczeniu
formalnym, o którym mowa w końcowej części tego przepisu, nie wchodzi bowiem
w rachubę). Na to pytanie należy udzielić odpowiedzi negatywnej. Jak bowiem
trafnie przyjmuje się w judykaturze, relacje prawne w postępowaniu egzekucyjnym,
a więc w postępowaniu regulowanym przepisami o charakterze publicznoprawnym,
powstające pomiędzy organem egzekucyjnym a jego uczestnikami nie mają cech
właściwych da równorzędnych podmiotów, gdyż dominuje tu stosunek
nadrzędności organu egzekucyjnego i odpowiadający mu stosunek
podporządkowania ze strony uczestników i osób trzecich (por. zwłaszcza uchwały
Sądu Najwyższego z dnia 22 października 2002 r., III CZP 65/02, OSNC 2003, nr 7
– 8, poz. 100 oraz z dnia 20 kwietnia 2006 r. III CZP 20/06, OSNC 2007 nr 2,
poz. 25 i powołane tam orzecznictwo). Ten stosunek nadrzędności komornika
wynika z samej istoty jego działania jako organu władzy publicznej powołanego do
przymusowego egzekwowania tytułów wykonawczych, a wprost o statusie
komornika, jako funkcjonariusza publicznego, rozstrzyga treść art. 1 u.k.s.e.
Publicznoprawny charakter stosunku powstałego na tle prawa komornika do
żądania informacji od uczestników postepowania egzekucyjnego i od osób trzecich
oraz opowiadającego mu obowiązku ich udzielenia przez te podmioty wynika
w sposób jednoznaczny z art. 762 § 1 k.p.c., zgodnie z którym za nieuzasadnioną
odmowę udzielenia takiej informacji albo za udzielenie świadomie informacji
fałszywych osoba odpowiedzialna może być ukarana przez komornika grzywną.
Przesądza to o niedopuszczalności drogi sądowej dla dochodzenie opłaty za
udzielenie tej informacji w odrębnym procesie. Jedyną drogą przewidzianą
w ustawie dla realizacji takiego roszczenia pozostaje zatem uwzględnienie tej
opłaty przez komornika w postanowieniu o ustaleniu kosztów postępowania
i możliwość kwestionowania tej decyzji w skardze na czynność komornika. Na
marginesie warto dodać, że niezależnie od kwestii braku możliwości
zakwalifikowania takich roszczeń pieniężnych osób trzecich zgłaszanych
w stosunku do komornika, jako roszczeń o charakterze prywatnoprawnym, na
przeszkodzie ich dochodzenia w odrębnym procesie stoi zasada koncentracji
(unifikacji) kosztów, zgodnie z którą powinny być one definitywne rozliczane
5
w postępowaniu, w którym zostały poniesione (wyrok Sądu Najwyższego z dnia
21 września 2005 r., V CK 139/05, niepubl. i powołane w nim dalsze judykaty).
Z tych przyczyn orzeczono, jak w uchwale.
(eb)