Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt: WK 8/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 20 października 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
Prezes SN Janusz Godyń (przewodniczący)
SSN Wiesław Błuś
SSN Marian Buliński
SSN Marek Pietruszyński (sprawozdawca)
SSN Jan Bogdan Rychlicki
SSN Jerzy Steckiewicz
SSN Andrzej Tomczyk
Protokolant : Anna Krawiec
przy udziale prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej płk. Jarosława
Ciepłowskiego
w sprawie cyw. J. Z. skazanego z art. 283 § 3 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 283 § 1 k.k.
z 1969 r. w zb. z art. 237 k.k. z 1969 r., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na
rozprawie w dniu 20 października 2015 r., kasacji wniesionej przez Zastępcę
Prokuratora Generalnego Naczelnego Prokuratora Wojskowego na korzyść
skazanego od wyroku Sądu Najwyższego w Izbie Wojskowej z dnia 7 grudnia 1982
r., utrzymującego w mocy wyrok Wojskowego Sądu Garnizonowego w Z. z dnia 26
października 1982 r.,
2
uchyla zaskarżony wyrok Sądu Najwyższego - Izba Wojskowa z 7
grudnia 1982 r. i utrzymany nim w mocy wyrok Wojskowego
Sądu Garnizonowego z 26 października 1982 r. i uniewinnia
oskarżonego J. Z. od popełnienia zarzucanego mu czynu,
kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.
UZASADNIENIE
Wyrokiem Wojskowego Sądu Garnizonowego w Z. z dnia 26 października
1982 r. cyw. J. Z. został uznany za winnego popełnienia czynu określonego w art.
283 § 3 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 283 § 1 k.k. z 1969 r. w zb. z art. 237 k.k. z 1969 r.
polegającego na tym, że w dniu 27 września 1982 r. na terenie Zakładów
Mechanicznych „U.”, ręcznie sporządził napis znieważający PZPR, Sekretarza
Generalnego KPZR oraz partię, do której wymieniony należy, przy czym tak
sporządzony napis wywiesił w miejscu publicznym – na tablicy ogłoszeń. Za tak
opisane i zakwalifikowane przestępstwo J. Z. został skazany na karę roku
pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawieszono na okres próby 2
lat, karę grzywny w kwocie 25 000 zł oraz zasądzone zostały koszty postępowania.
Wyrok ten był skarżony rewizją prokuratora, której Sąd Najwyższy-Izba Wojskowa
wyrokiem z dnia 7 grudnia 1982 r. nie uwzględnił, utrzymując zaskarżone
orzeczenie w mocy.
Od tego wyroku kasację na korzyść J. Z. wniósł Zastępca Prokuratora
Generalnego - Naczelny Prokurator Wojskowy.
Skarżący zarzucił w kasacji rażące naruszenie prawa materialnego, a to art.
283 § 3 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 283 § 1 k.k. z 1969 r. oraz art. 237 k.k. z 1969 r.,
które miało istotny wpływ na treść wyroku, polegające na uznaniu, że J. Z. dopuścił
się popełnienia przestępstwa określonego w wyroku, w sytuacji gdy oskarżony
swoim zachowaniem nie wyczerpał znamion przypisanego czynu.
W konkluzji kasacji skarżący wniósł o uchylenie wyroku Sądu Najwyższego i
utrzymanego nim w mocy wyroku Wojskowego Sądu Garnizonowego i
uniewinnienie J. Z. od przypisanego mu przestępstwa.
3
Uzasadniając zarzut kasacji w zakresie przypisanej oskarżonemu
odpowiedzialności karnej za czyn wyczerpujący dyspozycję art. 237 k.k. z 1969 r.
skarżący wskazał, że ochroną prawną przewidzianą w tym unormowaniu kodeksu
karnego objęto m.in. organizacje polityczne, ale tylko te działające na terenie Polski.
W kasacji podniesiono, że treść wykonanego przez oskarżonego zapisku, jak i
pozostałe ustalenia sprawy wskazują, że zapis ten nie dotyczył polskiej organizacji
politycznej, opisanej w zarzucie, a wyłącznie osoby zajmującej naczelne
stanowisko w obcym państwie oraz zagranicznej organizacji politycznej, której nie
przysługiwała ochrona prawna na podstawie art. 237 k.k. z 1969 r. Z tego też
powodu, zdaniem skarżącego, nie było powodów do przytoczenia art. 237 k.k. z
1969 r. w kwalifikacji prawnej czynu przypisanego oskarżonemu.
Odnosząc się z kolei do przypisanego oskarżonemu przestępstwa z art.
283§3 k.k. w zw. z art. 283 § 1 k.k. z 1969 r. skarżący podniósł, że sądy orzekające
w tej sprawie nie dostrzegły, że zachowanie oskarżonego nie zostało zrealizowane
w wymaganych przez przepis art. 283 § 3 k.k. okolicznościach modalnych. Zdaniem
skarżącego do znamion przestępstwa określonego w tym przepisie należało
miejsce określonego zachowania sprawcy. Powołując się na unormowania
międzynarodowe w zakresie stosunków dyplomatycznych, skarżący wywiódł, że dla
przypisania tego przestępstwa było istotne, aby do znieważenia osoby zajmującej
naczelne stanowisko w obcym państwie doszło na terytorium Polski i aby
znieważenie tej osoby nastąpiło podczas jej pobytu na terytorium Polski. Skoro w
tej sprawie nie wykazano, aby osoba wskazana w zarzucie aktu oskarżenia
przebywała w dniu 27 września 1982 r na terytorium Polski, to nie istniała
podstawa do uznania, że oskarżony zrealizował znamiona przestępstwa
określonego w art. 283 § 3 k.k. z 1969 r. w zw. z art. 283 § 1 k.k. z 1969 r. Nadto w
zakresie tego czynu skarżący podniósł, że sądy, które wyrokowały w tej sprawie,
nie dokonały właściwej oceny zamiaru sprawcy, koncentrując się jedynie na
przyznaniu się oskarżonego do popełnienia zarzuconego mu czynu, wywodząc z
tego ustalenie o niebudzącej wątpliwości winie oskarżonego co do popełnienia
zarzuconego czynu. Zdaniem skarżącego, prawidłowa analiza podmiotowej strony
zachowania oskarżonego, uwzględniająca sytuację społeczno-polityczną okresu, w
którym oskarżony dokonał zarzuconego mu czynu, powinna prowadzić do
4
stwierdzenia, że to zachowanie nie wypełniło znamion przestępstwa z art. 283 § 3
k.k. z 1969 r. w zw. z art. 283 § 1 k.k. z 1969 r.
W końcowej części uzasadnienia kasacji skarżący podniósł, że w przypadku
nieuwzględnienia podstawowego zarzutu kasacji, jak też zarzutu braku właściwej
oceny zamiaru oskarżonego, należało uznać, dokonując analizy strony
przedmiotowo-podmiotowej zachowania oskarżonego, że czyn J. Z. ówcześnie
znamionował brak społecznego niebezpieczeństwa w rozumieniu art. 1 k.k. z 1969
r.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Analizując kasację w zakresie postawionych w niej zarzutów oraz w
kontekście przedstawionego tam wniosku, za w pełni trafny należało uznać zarzut
dotyczący niewłaściwej oceny czynu oskarżonego w odniesieniu do jego
społecznego niebezpieczeństwa, rozumianego zgodnie z treścią art. 1 k.k. z 1969 r.
i rozważania Sądu Najwyższego z mocy art. 436 k.p.k. ograniczyć do tego
zagadnienia.
Dokonując oceny społecznego niebezpieczeństwa czynu trzeba mieć na
uwadze jego stronę przedmiotową (rodzaj zachowania, rozmiar wyrządzonej
szkody, sposób działania) oraz stronę podmiotową (rodzaj winy, motywy i pobudki).
Na wstępie rozważań podnieść należało, że już w wyroku Sądu pierwszej instancji
wskazano na nietypowy, bo prawie nieznaczny stopień społecznego
niebezpieczeństwa czynu oskarżonego. Badając zachowanie oskarżonego
dotyczące polskiej organizacji politycznej i osoby zajmującej naczelne stanowisko w
państwie obcym w płaszczyźnie okoliczności przedmiotowych, należało wskazać na
minimalny rozmiar szkody wyrządzonej zachowaniem oskarżonego. Z ustaleń
sprawy wynika, że kartka z wpisem dokonanym przez oskarżonego znajdowała się
na tablicy ogłoszeń przez krótki okres i nie przeczytał jej nikt poza sekretarzem
polskiej organizacji politycznej, który kartkę zerwał i przekazał kierownictwu
instytucji. Z kolei, analizując to zachowanie od strony podmiotowej rozważyć
należało nagły a nie przemyślany zamiar działania oskarżonego, co potwierdza
sposób sporządzenia wpisu. Oceniając rzeczywiste motywy i pobudki działania
oskarżonego, nieujawnione przez niego z oczywistych względów w toku
postępowania karnego, należało uznać, że podłożem działania oskarżonego było
5
jego niezadowolenie z wprowadzenia na terytorium Polski stanu wojennego i jego
restrykcyjnych następstw prawnych, ograniczających w sposób autorytarny
swobody obywatelskie, w tym w szczególności wolność osobistą, wolność
wypowiedzi, wolność manifestowania przekonań politycznych. To niezadowolenie
potęgowało panujące wówczas przekonanie o presji wywieranej przez osobę
zajmującą naczelne stanowisko w państwie obcym na władze polskie w celu
szybkiego rozwiązania kwestii dalszego funkcjonowania w naszym kraju
demokratycznej opozycji. Sposób działania oskarżonego kształtował również brak
akceptacji dla działań podejmowanych przez wiodącą polską organizację
polityczną i jej agendy, wyrażających poparcie dla wprowadzonego stanu
wojennego i ukazujących pozytywne społeczno-polityczne skutki tej decyzji.
Rozważenie strony przedmiotowo – podmiotowej zachowania oskarżonego,
pozwoliło Sądowi Najwyższemu na dokonanie ustaleń, w zakresie jego
społecznego niebezpieczeństwa, korzystniejszych od tych przyjętych w wyroku
Sądu pierwszej instancji i stwierdzenie, że zachowanie to nie było społecznie
niebezpieczne. Zatem nie zaistniał warunek konieczny dla ustalenia
odpowiedzialności karnej oskarżonego w rozumieniu art. 1 k.k. z 1969 r. Mając na
uwadze całość podniesionej argumentacji, należało uchylić wyrok Sądu
Najwyższego – Izby Wojskowej z dnia 7 grudnia 1982 r. i utrzymany nim w mocy
wyrok Wojskowego Sądu Garnizonowego z dnia 26 października 1982 r. i
uniewinnić oskarżonego od popełnienia zarzucanego mu czynu.
kc