Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 356/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 16 grudnia 2015 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący)
SSN Jarosław Matras (sprawozdawca)
SSN Andrzej Ryński
Protokolant Marta Brylińska
w sprawie P. M.
skazanego z art. 278 § 1 i 5 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu, w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 16 grudnia 2015 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
od wyroku Sądu Rejonowego w P.
z dnia 11 grudnia 2009 r.,
uchyla wyrok w zaskarżonej części, tj. co do orzeczonej kary
łącznej (pkt IV wyroku) i sprawę w tym zakresie przekazuje do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w P.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 11 grudnia 2009 r. Sąd Rejonowy w P. skazał P. M. za trzy
przestępstwa opisane w pkt I, II i III wyroku, odpowiednio na kary pozbawienia
wolności w wymiarze: ośmiu miesięcy, sześciu miesięcy oraz ośmiu miesięcy (pkt
od I do III wyroku). Jako karę łączną sąd ten wymierzył oskarżonemu karę dwóch
lat pozbawienia wolności (pkt IV wyroku), przy czym jej wykonanie warunkowo
2
zawiesił na okres 5 lat (pkt V wyroku), a nadto zobowiązał oskarżonego do
poddania się leczeniu odwykowemu wobec uzależnienia od środków odurzających
(pkt VI wyroku) i oddał go pod dozór kuratora (pkt VII wyroku). Wyrok ten nie został
zaskarżony i uprawomocnił się 19 grudnia 2009 r. (k. 199 akt).
W dniu 1 marca 2013 r. w sprawie sygn. II Ko 2117/12 Sąd Rejonowy w P.
zarządził wykonanie skazanemu kary dwóch lat pozbawienia wolności, warunkowo
zawieszonej wyrokiem z dnia 11 grudnia 2009 r. w sprawie II K 695/09 (k. 219);
odpis tego postanowienia został doręczony (k. 224). Zarządzeniem z dnia 19 marca
2014 r. odmówiono przyjęcia zażalenia skazanego, wobec złożenia go po terminie
ustawowym (k. 254). Na zażalenie to nie złożono zażalenia. Skazany rozpoczął
odbywanie kary w dniu 14 stycznia 2014 r. (k. 276).
Kasację od tego wyroku na korzyść skazanego wniósł Prokurator Generalny.
Zaskarżając wyrok w zakresie rozstrzygnięcia o karze łącznej, zawartego w pkt IV i
V części dyspozytywnej zarzucił wyrokowi: „rażące i mające istotny wpływ na treść
wyroku naruszenie przepisu prawa karnego materialnego, tj. art. 86 § 1 k.k.,
polegające na orzeczeniu na podstawie tego przepisu za przypisane oskarżonemu
czyny opisane w pkt I i II części dyspozytywnej wyroku, kary łącznej w wymiarze
przekraczającym górną granicę sumy kar jednostkowych orzeczonych za
poszczególne przestępstwa”.
Podnosząc tak ujęty zarzut skarżący wniósł o uchylenie wyroku w
zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co umożliwiło jej uwzględnienie na
posiedzeniu w trybie wskazanym w art. 535 § 5 k.p.k. Rację ma skarżący, że
orzekając karę łączną Sąd Rejonowy w sposób rażący naruszył przepis art. 86 § 1
k.k., albowiem orzekł karę dwóch lat pozbawienia wolności, w sytuacji gdy zgodnie
z tym przepisem mógł maksymalnie orzec karę w wymiarze sumy kar
jednostkowych, a ta wynosiła za trzy przestępstwa (a nie za dwa, jak wynika to z
treści zarzutu kasacji) rok i dziesięć miesięcy. Rażące naruszenie tego przepisu nie
tylko mogło, ale miało istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku. Wobec
zarządzenia wykonania kary warunkowo zawieszonej nie doszło do zatarcia
3
skazania, a skazany w konsekwencji miałby do odbycia karę przekraczającą sumę
orzeczonych prawomocnie kar jednostkowych. Nie można natomiast zgodzić się ze
skarżącym, gdy wskazuje na to, iż przedmiotem zaskarżenia jest także
rozstrzygnięcie w pkt V wyroku, tj. warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej
kary łącznej. Także wniosek o uchylenie wyroku także w tym zakresie jest
chybiony. Po pierwsze, zarzut kasacji dotyczy tylko wadliwego, z rażącym
naruszeniem prawa materialnego, orzeczenia wymiaru kary łącznej. Po drugie, i co
najważniejsze, uchylenie rozstrzygnięcia o warunkowym zawieszeniu wykonania
kary orzeczonej w pkt IV jest niemożliwe z tego powodu, iż to rozstrzygnięcie już w
obrocie prawnym nie istnieje. Przecież prawomocnym postanowieniem Sądu
Rejonowego wydanym w sprawie II Ko 2117/12 zarządzono wykonanie orzeczonej
łącznej kary pozbawienia wolności. Zatem od daty uprawomocnienia się
postanowienia o zarządzeniu wykonania kary łącznej pozbawienia wolności,
której wykonanie zostało uprzednio warunkowo zawieszone, nie tylko kara
łączna, ale i każda z kar jednostkowych wymierzonych za poszczególne
przestępstwa zmieniły swój charakter i stały się karami bezwzględnymi (zob.
postanowienie SN z dnia 21 listopada 2001 r., I KZP 14/01, OSNKW 2002, z.1,
poz.1). Uchylenie obecnym wyrokiem przez Sąd Najwyższy rozstrzygnięcia o karze
łącznej jest więc konieczne, zaś niemożliwe jest odnoszenie się do rozstrzygnięcia
o warunkowym zawieszeniu wykonania kary łącznej, skoro ono nie istnieje. Kilka
zdań należy poświecić temu, czy zważywszy na treść art. 568a § 2 k.p.k. w wyroku
powinno znajdować się orzeczenie następcze. Obowiązujący od dnia 1 lipca 2015
r. przepis wprowadził bowiem regulację, która określa, że w odniesieniu do kar
wymierzonych tych samym wyrokiem orzeczenie kary łącznej następuje w trybie
wyroku łącznego. Unormowanie to wyraźnie zatem wskazuje, że to właśnie w trybie
wyroku łącznego następuje orzeczenie kary łącznej w odniesieniu do kar
orzeczonych w jednym postępowaniu karnym. Podkreślić należy, że ta regulacja
usuwa rozbieżności, które wystąpiły również w orzecznictwie Sądu Najwyższego na
gruncie poprzedniego stanu prawnego (zob. w tej kwestii: J. Matras, Uwag kilka o
rozbieżnościach w orzecznictwie Sądu Najwyższego na tle konstrukcji przepisu art.
569 k.p.k. w: Księga jubileuszowa poświęcona Sędziemu Sądu Najwyższego
Stanisławowi Zabłockiemu, red. P. Hofmański, Warszawa 2014, s.382-392). Zatem
4
orzeczenie kary łącznej ma nastąpić w tak określonym, szczególnym trybie (por.
art. 574 k.p.k.). To, że w tym trybie orzekanie o karze łącznej nastąpi po raz
pierwszy (karę łączną orzeczono wcześniej w toku postępowania zwyczajnego) nie
zmienia okoliczności, iż kwestia orzeczenia kary łącznej stanie się przedmiotem
„ponownego” (w tej sprawie po raz drugi) rozpoznania (orzekania) przez Sąd
Rejonowy.
Procedując zatem w tym trybie Sąd Rejonowy orzeknie karę łączną
przestrzegając granic określonych w przepisie art. 86 § 1 k.k. w brzmieniu
obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r. (art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 lutego
2015 r. – o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw – Dz. U.
2015.396).
Z tych powodów orzeczono jak w wyroku.
kc