Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 372/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 19 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Przemysław Kalinowski (przewodniczący)
SSN Andrzej Ryński (sprawozdawca)
SSN Dariusz Świecki
Protokolant Katarzyna Wełpa
w sprawie M. K.
skazanego na podstawie art. 178a § 4 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu – w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 19 stycznia 2016 roku
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Okręgowego w S.
z dnia 24 kwietnia 2015 r.,
utrzymującego wyrok Sądu Rejonowego w S.
z dnia 10 lipca 2014 r.
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Okręgowemu w S. w postępowaniu
odwoławczym.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 10 lipca 2014 r. Sąd Rejonowy uznał M. K. winnym tego, że
w dniu 12 lipca 2012 r., około godz. 1.10 w S., ulicą S., znajdując się w stanie
nietrzeźwości – mając 1,3 promila alkoholu we krwi, prowadził samochód osobowy
2
marki Opel […], przy czym czynu tego dopuścił się będąc uprzednio skazanym
wyrokiem Sądu Rejonowego w G., z dnia 18 marca 2009 r., sygn. akt K …/08 za
czyn z art. 178a § 1 k.k., tj. czynu z art. 178a § 4 k.k. i za to wymierzył mu karę 3
miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 2 lat próby.
Na skutek apelacji wniesionych przez prokuratora i obrońcę oskarżonego,
Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z dnia 24 kwietnia 2015 r. utrzymał w mocy
zaskarżone orzeczenie uznając apelacje za oczywiście bezzasadne.
Kasację od tego orzeczenia wywiódł Prokurator Generalny zarzucając mu
rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa
karnego procesowego art. 433 § 1 k.p.k. w zw. z art. 440 k.p.k., polegające na
nieprzeprowadzeniu prawidłowej kontroli odwoławczej zaskarżonego na korzyść
oskarżonego wyroku Sądu I instancji w wyniku czego niedostrzeżono zaistniałej
zmiany stanu prawnego, dokonanej ustawą z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie
ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z dnia 20 marca 2015 r.,
poz. 396), w tym nowelizacji art. 106 k.k. w zakresie statuującym warunki zatarcia
skazania oraz pominięto reguły intertemporalne określone art. 21 tejże ustawy, co
skutkowało niezasadnym utrzymaniem w mocy wyroku skazującego M. K. za czyn
z art. 178a § 4 k.k., pomimo iż przed datą orzekania Sądu odwoławczego, zgodnie
z art. 107 § 4a k.k. (omyłkowo powołano art. 106 § 4a k.k. – przyp. SN) w zw. z art.
21 ustawy z dnia 20 lutego 2015 r., uprzednie prawomocne skazanie oskarżonego
za czyn z art. 178a § 1 k.k. uległo zatarciu z mocy prawa i w związku z tym
odpowiedzialność oskarżonego winna zostać ukształtowana jedynie w oparciu o
treść art. 178a § 1 k.k.
Konkludując skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w
postępowaniu odwoławczym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego, wniesiona na korzyść skazanego, jako
oczywiście zasadna podlegała – zgodnie z art. 535 § 5 k.p.k. – uwzględnieniu na
posiedzeniu.
3
Nie budzi wątpliwości, że warunkiem poniesienia przez sprawcę czynu
polegającego na prowadzeniu pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości,
surowszej odpowiedzialności, przewidzianej w § 4 art. 178a k.k. jest, aby sprawca
tego czynu był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu
mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo
za przestępstwo określone w art. 173, art. 174, art. 177 lub art. 335 § 2 k.k.
popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo
dopuścił się tego czynu w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów
mechanicznych, orzeczonego w związku ze skazaniem za to przestępstwo.
W przedmiotowej sprawie podstawą przyjęcia owej surowszej
odpowiedzialności, o której mowa w art. 178a § 4 k.k., był fakt uprzedniego
skazania M.K. za czyn z art. 178a § 1 k.k., co nastąpiło z mocy wyroku Sądu
Rejonowego w G. z dnia 18 marca 2009 r., którym to orzeczono wobec M. K. karę
grzywny oraz zakaz prowadzenia pojazdów. Z załączonych do akt sprawy
dokumentów, w szczególności danych o uprzedniej karalności wynikało nadto, że
kara grzywny została w całości wykonana w dniu 26 września 2012 r. (k. 174, t. I).
Przyjęta w akcie oskarżenia oraz przez Sąd meriti w toku orzekania
kwalifikacja prawna czynu z art. 178a § 4 k.k. była zasadna. Rzecz jednak w tym,
że w trakcie trwającego w niniejszej sprawie postępowania międzyinstancyjnego i
wydanego w dniu 24 kwietnia 2015 r. wyroku Sądu Okręgowego doszło do istotnej,
mającej znaczenie w zakresie przyjętej subsumcji prawnej, zmiany stanu
prawnego, która spowodowała, że skazanie będące podstawą przyjęcia surowszej
kwalifikacji prawnej w sprawie niniejszej uległo zatarciu wraz z dniem jej wejścia w
życie, tj. 21 marca 2015 r.
Na gruncie obowiązującego do dnia 20 marca 2015 r. przepisu art. 107 § 4
k.k. zatarcie skazania w razie skazania na karę grzywny następowało z mocy
prawa z upływem 5 lat bądź ewentualnie na wniosek skazanego z upływem 3 lat od
wykonania, darowania albo od przedawnienia jej wykonania. W przedmiotowej
sprawie nastąpiłoby to zatem z dniem 26 września 2017 r. (z mocy prawa) lub 26
września 2015 r. (na wniosek skazanego).
Ustawa nowelizująca z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks
karny i niektórych innych ustaw zmieniła jednak warunki zatarcia skazania,
4
znacznie skracając okresy po upływie których dochodzi do zatarcia skazania. I tak,
według obowiązującego od dnia 21 marca 2015 r. przepisu art. 107 § 4a k.k., w
razie skazania na karę grzywny zatarcie skazania następuje z mocy prawa z
upływem roku od wykonania lub darowania albo od przedawnienia jej wykonania.
W art. 21 powołanej ustawy wskazano natomiast konsekwencje wiążące się ze
zmianą przepisów odnoszących się do instytucji zatarcia skazania. Stosownie do tej
regulacji do skazań prawomocnymi wyrokami wydanymi przed dniem wejścia w
życie niniejszej ustawy, w przedmiocie zatarcia skazania stosuje się przepisy
ustawy, o której mowa w art. 1 (Kodeks karny – przyp. SN), w brzmieniu nadanym
niniejszą ustawą, chyba że okres zatarcia skazania upłynął przed dniem wejścia w
życie niniejszej ustawy. Jeżeli jednak według przepisów ustawy, o której mowa w
art. 1(Kodeks karny – przyp. SN), w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą okres
zatarcia skazania upłynąłby przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, zatarcie
skazania następuje z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy.
Odnosząc powyższą regulację do realiów niniejszej sprawy uznać należy, że
skazanie M. K. wyrokiem z dnia 18 marca 2009 r. na karę grzywny, wykonaną 26
września 2012 r., będące podstawą przyjęcia surowszej odpowiedzialności w
sprawie zakończonej wyrokiem Sądu Okręgowego w S. z dnia 24 kwietnia 2015 r.,
uległo zatarciu z mocy prawa z dniem 21 marca 2015 r., tj. w dacie wejścia w życie
znowelizowanego przepisu art. 107 § 4a k.k.
Zgodnie z treścią art. 106 k.k., z chwilą zatarcia skazania, uważa się je za
niebyłe. Skutkiem zatarcia skazania jest więc fakt, że za niebyłe uważa się nie tylko
skazanie, lecz również samo popełnienie przestępstwa. Oznacza to wprowadzenie
fikcji prawnej, że do popełnienia przestępstwa w ogóle nie doszło. W aspekcie
pozytywnym od chwili zatarcia skazania prawdziwe – z punktu widzenia porządku
prawnego – jest zatem stwierdzenie, że danego przestępstwa nie popełniono.
W tym stanie rzeczy, M. K. był w dacie orzekania przez Sąd Okręgowy w S.
w dniu 24 kwietnia 2015 r. osobą niekaraną, co w konsekwencji nie dawało
podstaw do przypisania oskarżonemu popełnienia kwalifikowanej postaci występku,
określonej w art. 178a § 4 k.k.
Nie dostrzegając tej okoliczności Sąd odwoławczy dopuścił się rażącego
naruszenia przepisów prawa procesowego w zakresie przeprowadzonej w sposób
5
nieprawidłowy kontroli odwoławczej, co z kolei skutkowało rażącym i mającym
istotny wpływ na treść orzeczenia naruszeniem konkretnych przepisów prawa
materialnego.
Implikacją tego stwierdzenia musiało być uwzględnienie kasacji Prokuratora
Generalnego, uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania w postępowaniu odwoławczym (uchybienia opisane wyżej zaistniały
na etapie postępowania przed sądem odwoławczym i dlatego w tym postępowaniu
mogą zostać wyeliminowane). W jego toku, rzecz jasna, Sąd Okręgowy
zobowiązany będzie do uwzględnienia zapatrywań prawnych sądu kasacyjnego.
Mając powyższe na uwadze orzeczono jak w części dyspozytywnej wyroku.
kc