Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I KZP 13/15
UCHWAŁA
składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego
Dnia 28 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jacek Sobczak (przewodniczący)
SSN Józef Dołhy
SSN Tomasz Grzegorczyk (sprawozdawca)
SSN Dorota Rysińska
SSN Barbara Skoczkowska
SSN Andrzej Stępka
SSN Eugeniusz Wildowicz
Protokolant Ewa Sokołowska
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Beaty Mik
po rozpoznaniu wniosku Prokuratora Generalnego
z dnia 6 października 2015 r. (PG IV KP 12/15), złożonego na podstawie art. 60 § 2
w zw. z § 1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (tj. Dz. U. z
2013 r., poz. 499 ze zm.), o podjęcie w składzie siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego uchwały mającej na celu wyjaśnienie występujących w orzecznictwie
sądów powszechnych rozbieżności w wykładni prawa – następującego zagadnienia
prawnego:
„Czy rozstrzygnięcie właściwego prokuratora w przedmiocie
istnienia ustawowych przesłanek przedłużenia na czas powyżej
sześciu miesięcy, na podstawie art. 153 § 1 k.k.s. zd. trzecie,
dochodzenia w sprawie o przestępstwo skarbowe,
prowadzonego przez finansowy organ postępowania
przygotowawczego i nadzorowanego przez organ nadrzędny nad
tym organem, odbywa się w ramach prokuratorskiego nadzoru
nad postępowaniem przygotowawczym w rozumieniu przepisów
2
art. 298 § 1 k.p.k. i art. 326 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s., art. 26
ust. 1 zd. pierwsze ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o
prokuraturze (Dz. U. z 2011 r. Nr 270, poz. 1599, z późn. zm.) oraz
art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na
naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu
przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez
prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej
zwłoki (Dz. U. Nr 179, poz. 1843, z późn. zm.)?”
podjął uchwałę:
Przedłużenie przez właściwego prokuratora, na podstawie art.
153 § 1 zdanie trzecie k.k.s., na okres powyżej 6 miesięcy,
dochodzenia w sprawie o przestępstwo skarbowe,
prowadzonego przez finansowy organ postępowania
przygotowawczego i nadzorowanego przez organ nadrzędny nad
tym organem, oznacza objęcie przez prokuratora nadzorem tego
dochodzenia, obligując go do realizowania swoich uprawnień
płynących z art. 298 § 1 i art. 326 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s.
Dopiero z chwilą takiego przedłużenia można mówić o spełnieniu
się, przewidzianego w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 17 czerwca 2004
r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy
w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub
nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez
nieuzasadnionej zwłoki, wymogu co najmniej nadzorowania
przez prokuratora takiego dochodzenia, jako warunku
dopuszczalności skargi na przewlekłość postępowania, jeżeli
przewlekłość ta zaistnieje w czasie sprawowania takiego
nadzoru.
UZASADNIENIE
Prokurator Generalny zwrócił się w trybie art. 60 § 2 w zw. z § 1 ustawy z
dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym o podjęcie uchwały mającej na celu
3
wyjaśnienie występujących w orzecznictwie sądów powszechnych rozbieżności w
zakresie wykładni art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s. w związku z innymi, przywołanymi w tym
wniosku, przepisami zarówno k.k.s., jak i k.p.k. oraz ustawy o prokuraturze (zwanej
dalej u.p.), przy orzekaniu na podstawie wskazanej we wniosku ustawy z 2004 r. o
skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy (…) bez
nieuzasadnionej zwłoki (zwanej dalej ustawą o skardze na przewlekłość
postępowania - u.o.s.n.p.), w sprawach takich skarg dotyczących przewlekłości
postępowania przygotowawczego, prowadzonego odnośnie do przestępstw
skarbowych przez finansowe organy tego postępowania, w formie dochodzenia, po
przedłużeniu go przez właściwego prokuratora na okres ponad 6 miesięcy.
W uzasadnieniu wniosku wskazano, że wnoszący te skargi domagali się
stwierdzenia przewlekłości dochodzenia prowadzonego w sprawach o
przestępstwa skarbowe przez finansowe organy dochodzenia, w którym do jego
przedłużenia dochodziło nawet kilkakrotnie z inicjatywy takich organów, a o
przedłużeniu rozstrzygali prokuratorzy pełniący czynności służbowe w
prokuraturach rejonowych, funkcjonujących na obszarze, na którym znajdowała się
siedziba finansowego organu postępowania przygotowawczego lub kierownicy tych
jednostek. Podniesiono jednak także, iż zdarzało się również, że organ ten nie
występował z taką inicjatywą i nadal prowadził postępowanie przygotowawcze, a
prokurator nie miał wiedzy o niezakończeniu postępowania przygotowawczego
przed upływem wskazanego wyżej 6-miesięcznego terminu. Jednak mimo to
skarżący występowali ze skargą na przewlekłość dochodzenia.
Rozbieżności w wykładni prawa przy rozstrzyganiu owych skarg przejawiły
się, jak wskazuje Prokurator Generalny, w diametralnie różnym podejściu do
kwestii, czy rozstrzygnięcie właściwego prokuratora w przedmiocie istnienia
ustawowych przesłanek przedłużenia dochodzenia w sprawie o przestępstwo
skarbowe w oparciu o wskazany wyżej art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., odbywa się w
ramach prokuratorskiego nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym w
rozumieniu przepisów art. 298 § 1 i art. 326 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 k.k.s. i art. 26
ust. 1 zd. 1 u.p. oraz art. 1 ust. 1 u.o.s.n.p., czy też następuje ono poza sferą
takiego nadzoru. Owe rozbieżności - jak podkreślono w niniejszym wniosku –
przełożyły się na skrajnie odmienne stanowiska w kwestii dopuszczalności skarg, o
4
jakich mowa w u.o.s.n.p. Rzecz bowiem w tym, że stosownie do art. 1 u.o.s.n.p.
omawiana skarga w odniesieniu do postępowania przygotowawczego służy stronie
jedynie wtedy, gdy do przewlekłości tej doszło na skutek działania lub bezczynności
prokuratora prowadzącego lub nadzorującego takie postępowanie. Tym samym
traktowanie decyzji o przedłużeniu przez prokuratora organowi finansowemu czasu
trwania dochodzenia, jako nieoznaczającej bynajmniej objęcia przez ów organ
nadzoru nad tym dochodzeniem, eliminuje dopuszczalność skargi na przewlekłość,
a uznanie, że pojawia się wówczas prokuratorski nadzór nad tym postępowaniem,
prowadzonym dotąd pod nadzorem nadrzędnych organów finansowych, stwarza
możliwość występowania z taką skargą.
Jak wskazuje Prokurator Generalny, w szeregu orzeczeń przyjmowano, że
decyzja prokuratora o przedłużeniu dochodzenia na podstawie art. 153 § 1 zd. 3
k.k.s. nie jest czynnością o charakterze jedynie technicznym, lecz stanowi czynność
wykonywaną w ramach nadzoru nad postępowaniem prowadzonym przez organ
finansowy. Tak uznano np. w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach z
dnia 27 listopada 2013 r., w sprawie II AKz 717/13, LEX nr 1488978, a także w - nie
zawsze publikowanych w sposób ogólnodostępny – postanowieniach np.: […].
Orzeczeniami tymi uwzględniano te skargi lub oddalano je jako merytorycznie
niezasadne albo pozostawiano wprawdzie bez rozpoznania, ale z uwagi na to, że
dotyczyły postępowań, w których prokurator nie podejmował decyzji w przedmiocie
przedłużenia dochodzenia na okres powyżej 6 miesięcy.
W judykatach tych argumentowano, że przedłużając takie dochodzenie
prokurator ocenia sprawność i prawidłowość dotychczasowego jego przebiegu, a
odmowa przedłużenia kończyłaby postępowanie przygotowawcze, przedłużenie
zaś warunkuje jego dalszy tok, wydłuża tym samym to stadium procesu, co ma już
znaczenie z punktu widzenia skargi na przewlekłość postępowania karnego.
Podkreślano przy tym wyraźnie w niektórych z tych orzeczeń, że nadzór
prokuratora rozpoczyna się w takim wypadku z momentem przedłożenia mu akt
sprawy wraz z wnioskiem o przedłużenie dochodzenia, gdyż z tą chwilą dowiaduje
się on o toczącym się postępowaniu. Dla prawnego uzasadnienia tego stanowiska
przywoływano jednak różne podstawy. Odwoływano się bowiem, bądź to do art.
298 § 1 k.p.k. i § 247 w zw. z § 255 Regulaminu wewnętrznego urzędowania
5
powszechnych jednostek prokuratury – Dz.U. z 2010 r., Nr 49, poz. 296 - dalej
powoływanego jako Regulamin prokuratorski z 2010 r. (tak np. w przywołanym
wcześniej postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach w sprawie II AKz
717/13), bądź wskazywano jako taką podstawę art. 326 k.p.k. oraz art. 26 ust. 1
u.p., a także wspomniany już Regulamin prokuratorski z 2010 r. (tak np. w
postanowieniach Sądu Okręgowego, w sprawach: V S 46/14 i V S 55/14).
Uznawano jednak także, iż te ogólne, wskazane wyżej przepisy o nadzorze
prokuratorskim, nie mogą być jednak traktowane jako samoistnie tworzące
podstawę do takiego nadzoru w postępowaniu karnym skarbowym, jako że w tej
sferze prawa karnego procesowego autonomicznie określono zakres kompetencji
nadzorczych prokuratora. Przyjmowano w związku z tym, iż to dopiero przepis art.
153 § 1 zd. 3 k.k.s., zawierający uprawnienie prokuratora do przedłużania okresu
dochodzenia, pozwala realizować mu uprawnienia nadzorcze, o jakich mowa w
ustawie o prokuraturze i Regulaminie prokuratorskim z 2010 r. (tak np. w
postanowieniu Sądu Okręgowego w sprawie V S 54/14).
Całkowicie odmienne podejście do prezentowanej w wystąpieniu Prokuratora
Generalnego kwestii przedstawiono z kolei, w przywołanych w tym wniosku, także
licznych - również niepublikowanych w sposób ogólniedostępny - orzeczeniach
wskazanego już wcześniej Sądu Okręgowego (zob. postanowienia tego Sądu w
sprawach: […]. W judykatach tych stwierdzano, że sam fakt wydania przez
prokuratora postanowienia o przedłużeniu dochodzenia nie może skutkować
objęciem przez niego swym nadzorem postępowania przygotowawczego
podnosząc, że nadzór taki przewidziany jest na gruncie k.k.s jedynie w wypadkach
wskazanych w art. 122 § 2 tego kodeksu. Samo zaś przedłużenie przez prokuratora
dochodzenia ogranicza się tu jedynie do kontroli przez niego istnienia przesłanek
do wydania takiej decyzji i ma charakter rozstrzygnięcia wpadkowego (tak we
wszystkich wskazanych powyżej orzeczeniach). Podnoszono jednak także, iż nie
ma tu zastosowania art. 326 k.p.k., przewidujący nadzór prokuratora, jako że
stosownie do przywołanego wcześniej art. 122 § 1 pkt 2 k.k.s., nastąpiła cesja tych
jego uprawnień na organ nadrzędny nad finansowym organem postępowania
przygotowawczego (tak w postanowieniach w sprawach: […]), jak również, że nie
można podstawy do takiego nadzoru wywieźć z art. 26 ust. 1 u.p. i Regulaminu
6
prokuratorskiego z 2010 r., bowiem są to przepisy o charakterze ogólnym, które
doznają wyjątków, gdy odmiennie stanowią przepisy szczególne regulujące daną
materię (tak w postanowieniu w sprawie V S …/14). Wyraźnie też negatywnie
wypowiadano się tu odnośnie do poglądu wyrażonego w przywołanym już
wcześniej postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 2013 r. w sprawie II
AKz 717/13 (tak w postanowieniu w sprawie V S …/14).
W uzasadnieniu omawianego wniosku Prokurator Generalny wskazał także
na występowanie również w piśmiennictwie karnoprocesowym rozbieżnych
stanowisk w kwestii konsekwencji związanych z przedłużeniem przez prokuratora
organowi finansowemu okresu trwania dochodzenia na okres ponad 6 miesięcy. Z
jednej bowiem strony krytycznie ocenia się stanowisko wyrażane w tych
judykatach, w których przyjęto, że przedłużenie takie oznacza jednocześnie
czynność nadzorczą prokuratora i pojawienie się jego nadzoru nad dochodzeniem
w sprawach o przestępstwa skarbowe. Z drugiej zaś podnosi wręcz, że na gruncie
regulacji skargi na przewlekłość postępowania, gdy odnosi się ona do
postępowania przygotowawczego, prowadzonego lub nadzorowanego przez
prokuratora, nie chodzi o faktyczne sprawowanie nadzoru przez ten podmiot, ale
jedynie o ustawowo określone jego ramy, a pełne zastosowanie mają tu wówczas
regulacje art. 326 k.p.k. w zw. z art. 122 § 1 pkt 2 k.k.s., jako że umożliwiają one
prokuratorowi objęcie sprawy swoim nadzorem także wtedy, gdy nadzór ten
sprawuje organ nadrzędny nad organem finansowym dochodzenia.
Gdy chodzi o pierwszy z tych poglądów, to – jak wskazano w tym wniosku -
przyjmuje się w nim, że mylne jest upatrywanie w art. 298 § 1 k.p.k. podstawy
obejmowania przez prokuratora, poprzez swoją decyzję o przedłużeniu
dochodzenia, nadzoru nad tym dochodzeniem, jako że art. 122 § 1 pkt 1 k.k.s.,
scedował uprawnienie prokuratorskie przewidziane w tym przepisie na finansowe
organy postępowania przygotowawczego, cedując z kolei jego uprawnienia o
zakresie tego nadzoru, zawarte w art. 326 § 1–3 k.p.k., na organy nadrzędne nad
finansowym organem postępowania przygotowawczego. Podkreśla się tu także, że
również wewnętrzne przepisy prokuratury – w tym wypadku zarządzenie
Prokuratora Generalnego nr 5/10 z dnia 31 marca 2010 r. w sprawie organizacji i
zakresu działania sekretariatów oraz innych działów administracji w powszechnych
7
jednostkach prokuratury - zakładają, iż sprawy, w których prokurator wydał
postanowienie o przedłużeniu czasu trwania dochodzenia (art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s.),
wpisuje się do rejestru – Ko/Kks, jako sprawy wpadkowe niepodlegające rejestracji
w repertorium „Ds” (§ 74 ust. 1 pkt 2), wpisując do repertorium „Ds” tylko te sprawy
karne skarbowe, które zostały przejęte do prowadzenia przez prokuratora w oparciu
o art. 122 § 2 zd. 2 i § 3 k.k.s., a także te, w których prokurator prowadzi śledztwo
oraz w których zatwierdził on i wniósł akt oskarżenia (§ 63 ust. 1 pkt 9 tiret 1-4).
Wywodzi się w związku z tym, że nadzór prokuratorski nad dochodzeniem w
sprawach o przestępstwa skarbowe aktualizuje się jedynie w wypadkach
przewidzianych w art. 122 § 2 zd. 2 i § 3 k.k.s., a przy przedłużaniu czasu trwania
dochodzenia organowi finansowemu, prokurator rejonowy winien tylko ograniczyć
się do dokonania tej czynności, oznaczając okres, do upływu którego postępowanie
to winno być zakończone i tylko, gdy sam dostrzega konieczność ingerencji w
przedłużane dochodzenie, może je przejąć do swojego prowadzenia (tak M.
Świetlicka, glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 27
listopada 2013 r., LEX/el. 2014 oraz tejże, Metodyka pracy prokuratora w
postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe,
Kraków 2014, s. 33-37).
Gdy chodzi natomiast o drugie z owych stanowisk, to argumentuje się tu, że
ustawa o skardze na przewlekłość postępowania obejmuje swoim zakresem
zarówno sprawy o przestępstwa skarbowe, jak i o wykroczenia skarbowe i pomimo
jej tytułu oraz treści niektórych jej przepisów wskazujących, że dotyczą one
postępowania co najmniej nadzorowanego przez prokuratora, należy przyjąć, iż nie
chodzi o faktycznie sprawowany nadzór tego podmiotu, lecz o jego doustawowo
określone ramy prawne, gdyż odmienny wniosek byłby nieracjonalny i prowadził do
częściowego zwolnienia państwa z odpowiedzialności za terminowość toczącego
się postępowania. Podkreśla się w związku z tym, że ustawowy termin postępowań
nadzorowanych przez prokuratora odnieść należy do wszystkich takich
postępowań, gdyż każde z nich może być przez niego nadzorowane, a organ
nadrzędny nad finansowym organem postępowania przygotowawczego ma
uprawnienia nadzorcze, ale nie wyłącznie, lecz wespół z prokuratorem. W art. 122
§ 1 pkt 2 k.k.s. zakłada się bowiem jedynie, że przez wyrażenie „prokurator”
8
rozumie się w określonych przepisach, w tym w art. 326 § 1-3 k.p.k., jedynie „także”
ten organ. W konsekwencji twierdzi się, że każde postępowanie przygotowawcze w
sprawach o przestępstwa skarbowe jest w rozumieniu ustawy o skardze na
przewlekłość, postępowaniem nadzorowanym przez prokuratora (tak w
opracowaniu: Skarga na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy bez
nieuzasadnionej zwłoki. Komentarz, pod red. J. Skorupki, Warszawa 2010, s. 102-
104).
Podniesiono jednak we wniosku Prokuratora Generalnego, że w
opracowaniach o większym stopniu generalizacji, dotyczących ustawy o skardze na
przewlekłość postępowania, przyjmuje się na gruncie k.p.k., iż skarga ta nie
aktualizuje się jednak w sytuacji, kiedy nie doszło do poinformowania prokuratora o
toczącym się postępowaniu (zob. J. Kasiński, Skarga na przewlekłość
postępowania przygotowawczego – wybrane zagadnienia, Pal. 2009, nr 11-12, s.
47) lub wręcz, że w postępowaniach karnych skarbowych, dopóki są one
nadzorowane przez nadrzędne organy finansowe, a nie przez prokuratora, nie
można mówić o istnieniu jego nadzoru nad takim dochodzeniem, z sugestią de lege
ferenda poszerzenia jej na wszystkie postępowania przygotowawcze, niezależnie
od tego, jaki organ je prowadzi bądź nadzoruje (zob. np. G. Łabuda, T. Razowski,
Zakres przedmiotowy skargi na przewlekłość postępowania, Prok. i Pr. 2012, nr 1,
s. 72-76).
W opinii Prokuratora Generalnego przedstawiony wcześniej sposób
podejścia do kwestii będącej przedmiotem niniejszego wniosku wskazuje, że nie
chodzi tylko o odmienne stosowanie prawa przez różne sądy powszechne, lecz o
odmienną wykładnię art. 153 § 1 k.k.s. i to w wymiarze systemowym, gdyż aparat
pojęciowy ustawy o skardze na przewlekłość postępowania musi korespondować z
rozumieniem wyrażenia „prokurator nadzorujący postępowanie przygotowawcze”,
używanego w innych ustawach, zarówno karnoprocesowych, jak i ustrojowych.
Podnosi przy tym, że najważniejsze jest, czy w tym właśnie aspekcie przepis art.
153 § 1 zd. 3 k.k.s. reglamentuje sytuację, w której aktualizuje się rola prokuratora
jako nadzorującego dochodzenie w sprawie karnej skarbowej. Problem przy tym,
jak podniesiono, tkwi nie tyle w zdekodowaniu znaczenia tego wyrażenia w każdym
przepisie, w którym jest mowa o takim nadzorze, ile w interpretacji wskazanego
9
wyżej przepisu w dochodzeniach w sprawach o przestępstwa skarbowe, z którymi
prokurator styka się po raz pierwszy dopiero otrzymawszy wniosek finansowego
organu tego dochodzenia o prolongatę okresu jego trwania na czas przekraczający
6 miesięcy, jako że rozbieżności w wykładni sądowej pojawiły się w takim właśnie
układzie procesowym.
W związku z powyższym w dalszych swoich wywodach Prokurator
Generalny wskazuje, że niespornym jest – uwzględniając także zmiany
wprowadzone z dniem 1 lipca 2015 r. przez nowelizacje dokonane ustawami z dnia
27 września 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz
niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2013 r., poz. 1247 ze zm.; zwanej dalej
nowelizacją wrześniową 2013 r.) oraz z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy
Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r., poz. 396) – iż granice
przedmiotowe nadzoru prokuratora w sprawach o przestępstwa powszechne
niezmiennie wytyczają przepisy art. 298 § 1 i art. 326 § 1 k.p.k. oraz art. 26 ust. 1
ustawy u.p., ustanawiające normę, wedle której zasadą jest, że prokurator prowadzi
lub nadzoruje postępowanie przygotowawcze, przy czym ów nadzór wchodzi w
rachubę, gdy sam nie prowadzi danego postępowania, a więc, gdy jest ono
prowadzone przez Policję lub inny uprawniony organ.
Zasada ta nie ma jednak – jak podkreślono - charakteru bezwarunkowego w
tym sensie, że nie zawiera nakazu obejmowania przez prokuratora wszystkich
postępowań przygotowawczych, wszczynanych przez inne uprawnione organy.
Tam bowiem, gdzie nieprokuratorskie organy powszechnego procesu karnego nie
mają obowiązku informowania prokuratora o wszczęciu dochodzenia, nadzór ów
aktualizuje się dopiero w momencie wykonywania przez niego w tym postępowaniu
czynności lub podejmowania decyzji, które ustawa powierza tylko jemu, kiedy to
uzyskuje on wiadomość o prowadzeniu takiego dochodzenia, w tym przy
wystąpieniu do niego o przedłużenie czasu dochodzenia (art. 325i § 1 k.p.k.) albo
też, gdy postanawia sam prowadzić w danej sprawie własne dochodzenie (art.
325a § 1 k.p.k.) oraz a fortiori z art. 326 § 1 in fine k.p.k., gdy obejmie swoim
nadzorem postępowanie, o jakim mowa w art. 307 k.p.k., mimo że dotyczy ono
sprawy przynależnej do dochodzenia. We wszystkich tych sytuacjach prokurator
musi zapoznać się z materiałami postępowania i zamierzeniami prowadzącego
10
oraz wydać stosowne zarządzenia lub polecenia i egzekwować ich realizację, a
więc postąpić stosownie do wskazanych wcześniej przepisów art. 298 § 1 i art. 326
k.p.k. oraz art. 26 u.p.
Inaczej jednak – jak dalej wskazano – wyglądają granice przedmiotowe
nadzoru prokuratorskiego nad dochodzeniem w sprawach o przestępstwa
skarbowe, prowadzonym przez finansowy organ postępowania przygotowawczego.
Jednakże w ocenie Prokuratora Generalnego brakuje przesłanek normatywnych do
przyjęcia, aby stawiały one prokuratora na pozycji peryferyjnej, drastycznie
odstającej od tej, jaką zajmuje w powszechnym postępowaniu karnym. Po
pierwsze, jak wskazuje się w tym wniosku, dlatego, że prokurator mógł zawsze i
może nadal przejmować takie dochodzenie do własnego prowadzenia, a po drugie,
ponieważ prawo karne procesowe nigdy nie zabraniało mu również obejmowania
dochodzenia własnym nadzorem. Argumentem na to rozumowanie był w ocenie
wnioskodawcy fakt funkcjonowania do dnia 30 czerwca 2015 r., tzw. nadzoru z
mocy prawa, czyli obligatoryjnego w wypadkach określonych w przepisach k.k.s. i
nawet, jeżeli w zamyśle ustawodawcy rozwiązaniu temu przyświecało obciążenie
prokuratora powinnością nadzoru tylko w tych sytuacjach, to nie można przyjąć, iż
cel ów został osiągnięty. Nadzór obligatoryjny ma bowiem sens tylko wówczas, gdy
funkcjonuje jednocześnie także nadzór fakultatywny, a ten – zdaniem
wnioskodawcy - był możliwy w oparciu o stosowane odpowiednio (art. 113 § 1
k.k.s.) przepisy art. 298 § 1 i art. 326 § 1 k.p.k. Aktualnie zaś – jak podniesiono –
nadzór fakultatywny przewidziany jest także w nowym art. 151c § 2 zd. 2 k.k.s.
Zdaniem Prokuratora Generalnego w żadnej mierze nie można też uznać,
aby powierzenie prokuratorowi przedłużania dochodzenia w sprawach o
przestępstwa skarbowe miało cechować niższy ciężar gatunkowy niż przy takim
przedłużaniu przez ten organ dochodzenia w sprawach o przestępstwa
powszechne, gdyż w sprawach karnych skarbowych do przedłużenia takiego
dochodzi dopiero wtedy, gdy dochodzenie takie było uprzednio przedłużane, na
okres powyżej 3, do 6 miesięcy, przez inny organ nadzorczy i obecnie może
nastąpić jedynie w szczególnie uzasadnionych wypadkach. Tymczasem w
sprawach o przestępstwa powszechne uprawnienia prokuratora do przedłużania
dochodzenia pojawiają się już po prowadzeniu owego dochodzenia przez organ
11
nieprokuratorski przez 2 miesiące, a przedłużenie następuje tylko na okres do 3
miesięcy, zaś na dalszy czas oznaczony jest możliwe tylko w uzasadnionych
wypadkach, ale tylko na okres do roku, zaś w wyjątkowych wypadkach
uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, na dalszy jeszcze czas oznaczony.
W konsekwencji tych wywodów Prokurator Generalny stwierdził, że
niepodobna nie zgodzić się z tezą, iż wniosek finansowego organu dochodzenia o
przedłużenie tego postępowania na podstawie art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., a więc na
okres ponad 6 miesięcy, uruchamia obligatoryjny nadzór prokuratora nad danym
postępowaniem i to ze wszystkimi wynikającymi z tego faktu skutkami prawnymi,
począwszy od pozbawienia kompetencji nadzorczych organu nadrzędnego nad
finansowym organem dochodzenia, skończywszy na wygaśnięciu uprawnienia
organu prowadzącego postępowanie do samodzielnego sporządzenia i wniesienia
do sądu aktu oskarżenia lub wniosku o warunkowe umorzenie postępowania (art.
155 § 1 i 2 k.k.s. w brzmieniu do dnia 30 czerwca 2015 r. oraz art. 155 § 1-4 k.k.s.
w brzmieniu po tej dacie).
Za argumentacją powyższą, zdaniem Prokuratora Generalnego, przemawia
także wskazanie w art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., jako podmiotu uprawnionego do
rozstrzygania w kwestii wniosku o przedłużenie dochodzenia, właściwego
prokuratora bezpośrednio przełożonego. Pojęcie prokuratora bezpośrednio
przełożonego definiuje jak wiadomo art. 17 ust. 3 u.p., a fakt użycia w omawianym
przepisie tego określenia dwukrotnie, po raz pierwszy bez dystynkcji „właściwy”,
drugim zaś razem z taką dystynkcją, nie pozwala zdaniem wnioskodawcy
bynajmniej twierdzić, aby w pierwszym kontekście kryła się tu więź zależności
wewnętrznej w prokuraturze, a w drugim więź zewnętrzna, łącząca prokuratora z
finansowym organem dochodzenia. Chodzi zatem w istocie o prokuratora, który w
danej jednostce organizacyjnej jest bezpośrednio przełożonym nad prokuratorem,
który nadzoruje dochodzenie prowadzone przez organ finansowy. To zaś –
zdaniem Prokuratora Generalnego – oznaczałoby, że zanim wniosek o
przedłużenie takiego dochodzenia zostanie przedłożony prokuratorowi właściwemu
do rozstrzygnięcia w tej materii, postępowanie musi być, podobnie jak w układzie
wskazanym w art. 325i § 1 k.p.k., objęte nadzorem prokuratora podległego.
12
W końcowych fragmentach tego wniosku wskazano dodatkowo, że o
wykładni art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., jak i jakiegokolwiek innego przepisu ustawy, nie
może decydować – jak to przyjmowano w niektórych judykatach oraz wywodach w
piśmiennictwie procesowym - regulacja rangi zarządzenia ustalającego wewnętrzny
porządek dla służb administracyjnych w prokuraturze, ani też akt wewnętrzny w
postaci Regulaminu prokuratorskiego. Podniesiono w związku z tym, że aktualny
Regulamin prokuratorski z 2014 r. (Dz.U. z 2014 r., poz. 1218 ze zm.), w ogóle nie
zawiera odpowiednika regulacji istniejącej w Regulaminie prokuratorskim z 2010 r.,
zawartej w jego § 247 w zw. z § 255, co nie oznacza bynajmniej, aby sprawując
nadzór nad dochodzeniem innego organu prokurator może się czuć obecnie
zwolniony z powinności, które regulacja ta nań nakładała. Wskazano również, że
aktualne zarządzenie nr 48/15 Prokuratora Generalnego z dnia 24 czerwca 2015 r.
w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów oraz innych działów
administracji w powszechnych jednostkach organizacyjnych prokuratury wyraźnie
przewiduje, iż czynności dotyczące postanowień o przedłużeniu czasu trwania
dochodzenia są zarówno w sprawach karnych, jak i karnych skarbowych
rejestrowane w repertorium Ds (§ 88 i 89 ust. 1 pkt 2 tego zarządzenia), a więc
wszelkie doszukiwanie się w poprzedniej takiej regulacji o charakterze
wewnętrznym prokuratury argumentów przeciwko funkcjonowaniu nadzoru
prokuratora w związku z rozpatrywaniem wniosku o przedłużenie
nienadzorowanego dotąd dochodzenia w sprawach o przestępstwa skarbowe,
straciło rację bytu.
W zakończeniu swego wniosku Prokurator Generalny podniósł, że usunięcie
ujawnionych w orzecznictwie rozbieżności w wykładni art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s.
zapewniłoby jednolitą ocenę w praktyce sądowo-prokuratorskiej zakresu
przedmiotowego skargi na przewlekłość dochodzenia w sprawach o przestępstwa
skarbowe, prowadzonego przez finansowe organy dochodzenia, i to zarówno
takiego, w którym właściwy prokurator zajmuje stanowisko co do zasadności
wniosku o przedłużenie tego dochodzenia na okres ponad 6 miesięcy, jak i takiego
- bez względu na czas jego trwania - o którego prowadzeniu prokurator żadnej
wiedzy nie posiada. Jest to zdaniem wnioskodawcy tym bardziej nieodzowne, że -
13
jak wynika z orzecznictwa, także Sądu Najwyższego - postępowanie w
przedmiocie skargi na przewlekłość ma jedynie charakter jednoinstancyjny.
Rozpoznając ten wniosek, Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów
zważył, co następuje.
Na wstępie należy podnieść, że w sytuacji, gdy wystąpienie Prokuratora
Generalnego oparte jest na przepisach art. 60 § 2 w zw. z § 1 ustawy o Sądzie
Najwyższym, a więc, gdy jest to tzw. pytanie abstrakcyjne (questiones in abstracto),
to rozstrzygnięcie w materii takiego wniosku może nastąpić jedynie wówczas, gdy
w orzecznictwie, w tym nawet jedynie sądów powszechnych, ujawnią się
rozbieżności w wykładni prawa. Nie chodzi tu zatem o rozbieżność w orzecznictwie
sądów, wynikającą z odmiennego stosowania prawa, czyli ustalania skutków
prawnych określonych stanów faktycznych i kwalifikowania ich z punktu widzenia
określonej normy sankcjonowanej, lecz o rozbieżność w wykładni przepisów prawa,
a więc czynnościach zmierzających do ustalenia prawidłowego znaczenia
określonych przepisów, przez dekodowanie odmiennych norm z nich wynikających
(tak już np. w postanowieniu 7 s. Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2005 r., I KZP
33/04, LEX nr 142537; zob. też wskazane tam orzecznictwo i piśmiennictwo).
Inaczej przy tym niż na gruncie tzw. konkretnych zagadnień prawnych, o jakich
mowa w art. 59 ustawy o Sądzie Najwyższym, nie chodzi w tym wypadku o
poważne wątpliwości co do wykładni prawa, lecz o wyraźne rozbieżności w tej
wykładni (zob. np. postanowienie 7 s. Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2009
r., I KZP 24/08, OSNKW 2009, z. 3, poz. 20).
Należy w związku z powyższym stwierdzić, że w niniejszym wystąpieniu
Prokurator Generalny rzeczywiście wykazał, iż w orzecznictwie sądów
powszechnych wystąpiły realne rozbieżności w wykładni prawa na gruncie
interpretacji art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., przewidującego przedłużanie przez
prokuratora, finansowym organom dochodzenia karnego skarbowego, działającym
pod nadzorem nadrzędnych organów finansowych, czasu trwania tego
postępowania na okres ponad 6 miesięcy. Owe rozbieżności dotyczą różnego
rozumienia charakteru prawnego procesowej czynności prokuratora przewidzianej
w powyższym przepisie. Prowadzą one w konsekwencji do całkowicie odmiennych
wniosków, przez uznawanie bądź nieuznawanie takiego przedłużenia jako
14
równoznacznego z objęciem bądź nieobjęciem przez prokuratora, poprzez to
przedłużenie, nadzoru nad owym dochodzeniem. Przekłada się to jednocześnie na
różne rozstrzygnięcia w kwestii dopuszczalności skargi na przewlekłość
postępowania przygotowawczego, prowadzonego po owej decyzji prokuratora.
Rozbieżności te mają niewątpliwie zasadniczy charakter, jako że z tych samym
przepisów kodeksu karnego skarbowego i powiązanych z nim przepisów kodeksu
postępowania karnego oraz ustawy o prokuraturze wyciąga się w drodze wykładni
diametralnie odmienne wnioski.
Analizując przedstawione zagadnienie prawne należy na wstępie podnieść,
że ustawa o skardze na przewlekłość postępowania, po rozszerzeniu jej
przedmiotowego zakresu, dokonanego nowelą z dnia 20 lutego 2009 r. o zmianie
ustawy o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w
postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. z 2009 r. Nr 61, poz.
498), objęła, zarówno w aspekcie jej tytułu, jak i poszczególnych przepisów, nie
tylko skargę na przewlekłość postępowania sądowego, ale także na przewlekłość
zaistniałą w postępowaniu przygotowawczym, z tym tylko, że wyłącznie takim, które
prowadzi lub nadzoruje prokurator, i w którym to jego działanie lub bezczynność
prowadzi do przewlekłości tego stadium procesu. Nie może przy tym budzić
wątpliwości, że pojęcie postępowania przygotowawczego nadzorowanego przez
prokuratora, o jakim mowa w ustawie o skardze na przewlekłość postępowania,
rozumieć należy w taki sposób, jak to ma miejsce na gruncie powszechnego
procesu karnego, którego regulacje są przecież odpowiednio stosowane także w
szczególnym postępowaniu karnym, jakim jest postępowanie karne skarbowe.
W uzasadnieniu projektu nowelizacji z 2009 r. wskazano przy tym wyraźnie,
że nie można jednak mówić o przewlekłości postępowania na skutek działania lub
bezczynności prokuratora w sytuacji, gdy nie jest on w ogóle informowany o
wszczęciu i prowadzeniu postępowania karnego przez Policję lub inny
nieprokuratorski organ postępowania przygotowawczego i dlatego projekt ustawy
nie traktuje takiego postępowania jako nadzorowanego przez prokuratora. O
nadzorowaniu takim bowiem – jak podkreślono - „można mówić dopiero wówczas,
gdy prokurator zostanie powiadomiony o prowadzeniu postępowania” (zob.
uzasadnienie tej noweli w druku sejmowym Sejmu VI kadencji nr 1281, s. 17-18).
15
Na ten aspekt problemu wskazywano zresztą już wkrótce po uchwaleniu tej
nowelizacji, akcentując, że nie obejmuje ona wielu postępowań karnych, które są
prowadzone bez informowania prokuratora o wszczęciu postępowania
przygotowawczego, czy nawet o jego umorzeniu, podnosząc, że w takich
sytuacjach prokurator nie może odpowiadać za niewłaściwie prowadzone
postępowanie dopóki nie dowie się o jego prowadzeniu i że droga dla stron do
skorzystania z uprawnień wskazanych w ustawie o skardze na przewlekłość
procesu jest wówczas zamknięta (zob. np. J. Kasiński, Skarga na przewlekłość,
op.cit., s. 47, czy G. Łabuda, T. Razowski, Zakres przedmiotowy skargi, op.cit., s.
75). Kwestia ta jest również podnoszona w niniejszym wniosku Prokuratora
Generalnego. Jednakże – co istotne w tej sprawie – nie można niestety na gruncie
kodeksu karnego skarbowego, uznać za w pełni prawidłowe wskazanie przez
projektodawcę noweli lutowej z 2009 r., a poprzez zaakceptowanie tego projektu w
omawianym zakresie, również i przez ustawodawcę, że każdy nadzór prokuratorski
pojawia się w tego typu postępowaniach przygotowawczych wraz z momentem
powiadomienia prokuratora o prowadzeniu danego postępowania. Rzecz bowiem w
tym, że na gruncie procedury karnej skarbowej wyraźnie przewidziane są sytuacje,
w których organ finansowy prowadzący dochodzenie, podlegające nadzorowi
nadrzędnego organu finansowego, występuje do prokuratora o podjęcie przez
niego określonych czynności w toku prowadzonego dochodzenia, które to
czynności, mimo podjęcia ich przez prokuratora, nie zawsze mogą być jednak
traktowane jako powodujące, niejako automatycznie, jego nadzór nad tą postacią
postępowania w sprawach karnych skarbowych.
Przepis art. 122 k.k.s., dokonując bowiem tzw. cesji uprawnień
prokuratorskich na finansowe organy postępowania przygotowawczego (jego § 1
pkt 1) oraz organy nadrzędne nad nimi (§ 1 pkt 2), poprzez wskazanie, że przez
przewidziane w określonych przepisach k.p.k. wyrażenie „prokurator” rozumie się
także finansowy organ postępowania przygotowawczego lub organ nad nim
nadrzędny, jednocześnie zakłada, iż niektórych czynności, przewidzianych w
stosowanym tu odpowiednio kodeksie postępowania karnego (art. 113 § 1 k.k.s.),
może dokonać jedynie prokurator, do którego z takim wnioskiem musi wówczas
wystąpić organ finansowy prowadzący dane postępowanie karne skarbowe (art.
16
122 § 2 k.k.s.). Tylko jednak przy niektórych wskazanych tam czynnościach
zakłada się, że prokurator „z mocy prawa obejmuje nadzorem” takie postępowanie
przygotowawcze.
W stanie prawnym obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 r., dotyczyło to
sytuacji, gdy prokurator na wniosek organu finansowego powoływał biegłych
lekarzy psychiatrów, a także, gdy występował z wnioskiem do sądu o zastosowanie
tymczasowego aresztowania. Aktualnie natomiast, tj. po wejściu w życie z dniem 1
lipca 2015 r., wskazanej już wcześniej nowelizacji wrześniowej z 2013 r.,
zmodyfikowana została jedna z tych okoliczności, a mianowicie związana z kwestią
stosowania tymczasowego aresztowania w sprawie karnej skarbowej, jako że
przyjmuje się obecnie, że nadzór prokuratora ex lege wchodzi tu w rachubę
dopiero, gdy sąd zastosował tymczasowe aresztowanie (nowy art. 122 § 2 zd. 2
k.k.s.). Pojawiła się też nowa sytuacja wywołująca taki nadzór, a mianowicie
zaistnienie okoliczności powodujących obligatoryjną obronę formalną,
przewidzianych w art. 79 § 1 k.p.k. (nowy art. 151c § 2 in principio k.k.s.).
Spowodowane to zostało faktem eliminacji dotychczasowego wyłączenia
możliwości prowadzenia postępowania przygotowawczego w odniesieniu do osób,
których owe okoliczności dotyczyły w formie dochodzenia, czyli nakazu
prowadzenia w takich sprawach śledztwa, która to forma postępowania
przygotowawczego podlegała zawsze nadzorowi prokuratora i podlega mu także
obecnie. Nowa regulacja nie eliminuje już możliwości prowadzenia dochodzenia w
takich sytuacjach, stąd i konieczność objęcia go wówczas nadzorem
prokuratorskim.
Przy pozostałych czynnościach wskazanych w art. 122 § 2 zd. 1 k.k.s., mimo
że w wielu sytuacjach to poprzez wniosek organu finansowego o ich
przeprowadzenie, prokurator dowiaduje się dopiero po raz pierwszy o istnieniu
dochodzenia, ustawa nie zakłada, aby z mocy prawa następowało tu przejęcie
przez ten organ nadzoru nad dochodzeniem prowadzonym przez organ finansowy.
Nadzór ten zatem sprawuje wówczas nadal organ nadrzędny nad organem
prowadzącym dochodzenie, a prokuratorowi pozostaje jedynie, gdy dostrzega taką
potrzebę, możliwość przejęcia sprawy do swego prowadzenia (§ 3 art. 122 k.k.s.).
Jeżeli uwzględni się, że przewidziane w art. 122 § 2 zd. 1 k.k.s. czynności
17
prokuratora dotyczą m.in. takich decyzji procesowych, jak kwestia zwolnienia
świadka od obowiązku zachowania tajemnicy (art. 180 § 1 k.p.k.), zarządzenia
wywiadu środowiskowego o podejrzanym (art. 214 § 1 k.p.k.), wydania
postanowienia o przeszukaniu (art. 220 § 1 k.p.k.), zarządzania zatrzymania i
doprowadzenia podejrzanego (art. 247 § 1 k.p.k.), czy zastosowania podsłuchu w
wypadkach niecierpiących zwłoki (at. 237 § 1 i 2 k.p.k.), to niewątpliwie
podejmowanie ich wiąże się nie tylko z faktem uzyskania przez prokuratora wiedzy
o prowadzeniu w danej sprawie dochodzenia przez organ finansowy, ale też
wymaga zapoznania się z materiałem dowodowym sprawy dla rozstrzygnięcia
potrzeby wydania stosownego zarządzenia lub postanowienia. Mimo to, przepisy
k.k.s. nie zakładają w tych sytuacjach obejmowania przez prokuratora z mocy
prawa nadzoru nad dochodzeniem, w którym owe decyzje on podejmuje.
Należy jednak zauważyć, że nadzór taki nie aktualizuje się również
wówczas, gdy mimo stosownego wniosku finansowego organu dochodzenia,
prokurator nie zarządzi badań psychiatrycznych podejrzanego, bądź też, gdy mimo
złożenia przez niego - z inicjatywy finansowego organu dochodzenia – wniosku o
tymczasowe aresztowanie, sąd nie zastosuje takiego aresztowania, jak i wtedy gdy
zamiast takiego wystąpienia prokurator ograniczył się do zastosowania
nieizolacyjnego środka zapobiegawczego. Nie budzi jednak wątpliwości, że i w tych
wypadkach nie tylko dowiaduje się on o danym dochodzeniu organu finansowego,
ale również zapoznaje się z materiałami owego postępowania. Także w tego typu
sytuacjach prokurator może zatem jedynie przejąć ewentualnie sprawę do swego
prowadzenia (art. 122 § 3 oraz art. 151c § 2 zd. 1 in fine k.k.s.). W takim jednak
wypadku mamy do czynienia z fakultatywnym tylko nadzorem prokuratora.
Wbrew twierdzeniom Prokuratora Generalnego, taki nadzór nie może być
jednak argumentem dla wykładni przywoływanego w tym wniosku art. 153 § 1 zd. 3
k.k.s. Wprawdzie, w razie fakultatywnego objęcia przez prokuratora nadzorem
danego dochodzenia, jest ono prowadzone przez niego lub pod jego nadzorem,
gdyby po takim przejęciu powierzył on je, lub określone jego czynności, innym
organom, a tym samym w rozumieniu art. 1 ust. 1 ustawy o skardze na
przewlekłość postępowania, spełniony jest wskazany w tym przepisie warunek
dopuszczalności owej skargi. Jednak pojawia się ona nie bynajmniej – jak to
18
wskazano w uzasadnieniu noweli do ustawy o tej skardze z 2009 r. – poprzez samo
powzięcie wiadomości o postępowaniu przygotowawczym prowadzonym przez
organ finansowy, lecz z mocy odrębnej decyzji prokuratora o przejęciu danej
sprawy, którą może on, ale nie musi podjąć. W razie jej podjęcia prokurator
niewątpliwie jednak wyłącza nadzór finansowego organu nadrzędnego nad tą
sprawą.
Reasumując poczynione dotąd rozważania stwierdzić należy, że wbrew
intencji ustawodawcy wyrażonej przez podzielenie argumentacji wskazanej w
rządowym projekcie zmiany ustawy o skardze na przewlekłość postępowania
dokonanej w 2009 r., na gruncie przepisów procesowych prawa karnego
skarbowego, z uwagi na autonomiczne uregulowania k.k.s., nie można przyjąć, aby
nadzór prokuratora nad dochodzeniem, prowadzonym przez organy finansowe pod
nadzorem ich organów nadrzędnych, aktualizował się zawsze z momentem
powzięcia przez tegoż prokuratora wiedzy o prowadzeniu takiego dochodzenia.
Intencja owa pozostaje tu zatem aktualna jedynie, gdy dochodzenie takie prowadzą
tzw. organy niefinansowe, czyli organy powszechnego postępowania karnego (art.
53 § 38 oraz art. 118 § 1 pkt 4-6 i § 2 k.k.s.), wobec których organem nadrzędnym
jest zawsze prokurator lub prokurator wojskowy (art. 53 § 39a k.k.s.). Gdy chodzi
natomiast o prokuratorski nadzór nad postępowaniem organów finansowych, to był
on i pozostaje w pełni aktualny w przypadku prowadzenia śledztwa przez taki organ
(przed 1 lipca 2015 r. – art. 151b § 2a k.k.s., a obecnie art. 151c § 1 k.k.s.). Jeżeli
zaś chodzi o dochodzenie, to nadzór ten w sprawach o przestępstwa skarbowe
aktualizuje się niewątpliwie we wskazanych już wcześniej przypadkach, czyli w
razie zaistnienia obrony obowiązkowej oraz w sytuacjach wskazanych w art. 122 §
2 zd. 2 i § 3 k.k.s. (art. 151c § 2 k.k.s.).
Do rozstrzygnięcia pozostaje zatem, czy są to jedyne przypadki, w jakich
prokurator obejmuje ów nadzór nad tą postacią postępowania przygotowawczego,
prowadzonego przez organy finansowe. Obecnie jest to pytanie tym bardziej
ważkie, że w nowym art. 151c § 3 k.k.s. zastrzeżono, że w wypadkach innych niż
wskazane w przedstawionych wyżej § 1 i 2 tego przepisu, nadzór nad
dochodzeniem sprawuje organ nadrzędny nad organem finansowym je
prowadzącym. Od razu w tym miejscu należy podnieść, że przepis ów nie był
19
przewidziany w projekcie noweli opracowanym przez Komisję Kodyfikacyjną Prawa
Karnego i przekazanym Ministrowi Sprawiedliwości w 2012 r. Pojawił się on jednak
w projekcie rządowym tej nowelizacji, opartym co do zasady na projekcie Komisji
Kodyfikacyjnej. Uzasadnienie projektu rządowego w tej materii jest jednak
enigmatyczne i ogranicza się do prezentacji poszczególnych jednostek
redakcyjnych omawianego art. 151c k.k.s. (s. 147-148 projektu noweli w druku
sejmowym nr 870 Sejmu VII kadencji).
Analizując to nowe rozwiązanie należy zauważyć, że zostało ono
umieszczone w ostatniej jednostce redakcyjnej art. 151c k.k.s., a więc po regulacji
objętej § 2 tego przepisu, w którym – jak już wcześniej wskazano – unormowano te
sytuacje, w jakich w grę wchodzi tzw. nadzór prokuratorski z mocy prawa, w tym
przewidziany w art. 122 § 2 zd. 2 i § 3 k.k.s. Chodzi zatem o przypadki, w których
prokurator przejmuje nadzór ex lege przy dokonywaniu niektórych tylko,
wpadkowych, czynności w dochodzeniu prowadzonym przez organ finansowy,
podejmując stosowne decyzje na wniosek takiego organu. Nie można zaś tracić z
pola widzenia faktu, że w odróżnieniu od stanu prawnego sprzed dnia 1 lipca 2015
r., zmieniony nowelą wrześniową z 2013 r. przepis art. 122 § 1 k.k.s., w ramach
tzw. cedowania niektórych uprawnień prokuratora na finansowe organy
postępowania przygotowawczego, nie wymienia już wśród nich jego uprawnień
przewidzianych w art. 298 § 1 k.p.k.
Przepis art. 298 § 1 k.p.k. zakładał i zakłada nadal, że postępowanie
przygotowawcze prowadzi lub nadzoruje prokurator, a w zakresie przewidzianym w
ustawie, prowadzi je Policja, zaś w wypadkach przewidzianych przez prawo
uprawnienia Policji przysługują też innym organom. Wprawdzie w doktrynie różnie
interpretowano omawianą cesję, bowiem obok głosów, że oznacza ona scedowanie
na organy finansowe uprawnień do prowadzenia i nadzorowania postępowania
przygotowawczego (zob. np. W. Kotowski, B. Kurzępa, Kodeks karny skarbowy.
Komentarz, Warszawa 2007, s. 300), wskazywano również, że rozwiązanie to
oznacza jedynie, iż ów organ finansowy, prowadząc postępowanie przygotowawcze
i występując z aktem oskarżenia ma uprawnienia prokuratora (tak np. A.
Wielgolewska [w:] A. Piaseczny, A. Wielgolewska, Kodeks karny skarbowy.
Komentarz, Warszawa 2010, s. 432), czy że jest to w istocie nadregulacja, jako że
20
uprawnienia finansowych organów dochodzenia wynikają z art. 118 § 1 i art. 133 §
1 k.k.s. (tak np. G. Bogdan [w:] G. Bogdan, A. Nita, Z. Radzikowska, A.R.
Światłowski, Kodeks karny skarbowy z komentarzem, Gdańsk 2000, s. 415, tenże
[w:] G. Bogdan, A. Nita, J. Raglewski, A.R. Światłowski, Kodeks karny skarbowy.
Komentarz, Gdańsk 2007, s. 643), a także wręcz, że samo odesłanie, o jakim tu
mowa, jest mylące, skoro kodeks karny skarbowy w ogóle nie przewiduje sytuacji,
w której organ prowadzący postępowanie przygotowawcze w sprawach objętych
tym kodeksem miałby uprawnienia do nadzorowania owego postępowania (zob. np.
T. Razowski [w:] P. Kardas, G. Łabuda, T. Razowski, Kodeks karny skarbowy,
Komentarz, Warszawa 2010, s. 892-893).
Niemniej wszelkie wątpliwości w tej materii rozwiewa aktualne rozwiązanie,
które nie ceduje na finansowe organy postępowania przygotowawczego uprawnień
prokuratora wynikających z art. 298 § 1 k.p.k. Skoro zaś art. 113 § 1 k.k.s. nakazuje
odpowiednie stosowanie w sprawach karnych skarbowych wszelkich przepisów
k.p.k., o ile przepisy k.k.s. nie stanowią inaczej, to tym samym prokurator
zachowuje tu swoje uprawnienia nadzorcze, aczkolwiek z uwzględnieniem regulacji
samego kodeksu karnego skarbowego. Ten zaś - jak wspomniano już wcześniej -
stanowi w art. 122 § 1 pkt 2 k.k.s., że uprawnienia prokuratora przewidziane w art.
326 k.p.k. - a więc w przepisie regulującym zakres tego nadzoru i uprawnienia
prokuratora z tytułu jego sprawowania - przysługują w sprawach karnych
skarbowych także finansowym organom nadrzędnym, z wyłączeniem jedynie
możliwości przejęcia sprawy do własnego prowadzenia. Nie cedowano i nie ceduje
się jednak bynajmniej na owe organy uprawnień prokuratora ze wskazanego art.
298 § 1 k.p.k.
Cesja taka jednak nie była niezbędna, jako że wyprowadzić ją można było z
faktu przekazania w art. 122 § 1 pkt 2 k.k.s. organom nadrzędnym uprawnień
prokuratora przewidzianych w art. 326 k.p.k., w tym z § 1 owego przepisu, który
zakłada, że organ ten sprawuje nadzór nad postępowaniem przygotowawczym w
zakresie, w jakim go sam nie prowadzi. Od 1 lipca 2015 r. – jak już wcześniej
podniesiono – nowy art. 151c § 3 k.k.s. wyraźnie zastrzega, że w wypadkach
innych niż wskazane w jego § 2, który normuje nadzór prokuratora nad
dochodzeniem organu finansowego w sytuacjach obrony obligatoryjnej, przejęcia
21
sprawy do swojego prowadzenia oraz niektórych decyzji wpadkowych prokuratora
w trakcie dochodzenia, nadzór nad dochodzeniem organu finansowego sprawuje
właśnie organ nad nim nadrzędny.
Powyższe nowe rozwiązanie wyraźnie wskazuje, że nie można w żadnej
mierze zaakceptować wyrażanego przez niektórych autorów stanowiska o
możliwości funkcjonowania w postępowaniu karnym skarbowym, jednoczesnego
nadzoru nad dochodzeniem prowadzonym przez organy finansowe, przez
prokuratora oraz przez nadrzędny organ finansowy (tak np. W. Jasiński, W. Szydło
[w:] J. Skorupka [red.] Skarga, op.cit., s. 104). Także jednak przed dniem 1 lipca
2015 r. stanowisko to trudno było uznać za trafne. Opierało się ono – jak wskazuje
już Prokurator Generalny w swoim wniosku – na przyjęciu, że w art. 122 § 1 pkt 2
k.k.s., przy określaniu, jakie uprawnienia prokuratora ma w sprawach karnych
skarbowych finansowy organ nadzorczy, gdy nadzoruje dochodzenie podległych
sobie organów postępowania przygotowawczego wskazano, iż przysługują one
temu organowi „także”, a więc – jak stwierdzają przywołani wyżej autorzy – nie
wyłącznie, czyli z zachowaniem jednak tych uprawnień również przez prokuratora.
Rzecz jednak w tym, że użycie tego określenia - które rzeczywiście w języku
ogólnym jest równoznaczne z określeniami „i również”, „również” i „też” - należy
rozpatrywać z uwzględnieniem kontekstu, w jakim doszło do skorzystania z niego
przez ustawodawcę. Należy bowiem mieć na uwadze, że owa cesja uprawnień
prokuratora, obejmująca nie tylko wskazane finansowe organy nadrzędne, ale
także finansowe organy prowadzące postępowanie przygotowawcze w sprawach
karnych skarbowych, dotyczyła postępowania, w którym finansowy organ
dochodzenia, był jednak zobligowany do występowania w określonych sytuacjach
do prokuratora o dokonanie przez niego konkretnych czynności procesowych, w
tym i takich, które powodowały – jak już wcześniej wskazano – pojawienie się
prokuratorskiego nadzoru nad dochodzeniem, i to ex lege mimo, że nadzór nad tym
postępowaniem sprawują finansowe organy nadrzędne. Stąd też, użycie
omawianego określenia oznaczało, że organy te mają nadzorcze uprawnienia
prokuratora z art. 326 § 1-3 k.p.k., ale - co zrozumiałe – jedynie wtedy, gdy nadzoru
tego nie obejmował z mocy prawa sam prokurator lub nie uczynił tego przez
przejęcie sprawy do swojego nadzoru. W konsekwencji także do dnia 30 czerwca
22
2015 r. nie można było mówić, aby prokurator równolegle z finansowymi organami
nadrzędnymi mógł realizować nadzór nad dochodzeniem prowadzonym przez
finansowe organy postępowania przygotowawczego, a dotyczącym spraw o
przestępstwa skarbowe, nieprzynależne do śledztwa. Generalnie zatem, zarówno
przed dniem 1 lipca 2015 r., jak i po tej dacie, nadzór nad dochodzeniem w
sprawach o przestępstwa skarbowe, prowadzonym przez finansowe organy
postępowania przygotowawczego sprawował i sprawuje albo finansowy organ
nadrzędny nad danym organem dochodzeniowym albo prokurator, ale nigdy
równolegle oba te podmioty.
Powrócić w tym miejscu należy do postawionego wcześniej pytania, czy
określone obecnie w art. 151c § 2 k.k.s. przypadki, w jakich prokurator przejmuje
nadzór nad dochodzeniem organów finansowych, w związku z regulacją zawartą w
§ 3 tego przepisu, są jedynymi, w których nadzór ów się realizuje. Chodzi zaś o
wskazany we wniosku Prokuratora Generalnego problem, czy nadzór ten pojawia
się w związku z przedłużaniem na mocy art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s. przez właściwego
prokuratora okresu prowadzenia przez organ finansowy dochodzenia na ponad 6
miesięcy. W sprawach karnych skarbowych, odmiennie niż na gruncie powszechnej
procedury karnej, każde postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe, a więc
zarówno śledztwo, jak i dochodzenie, powinno być zakończone w ciągu 3 miesięcy
(art. 153 § 1 zd. 1 k.k.s.). Gdyby jednak nie zakończono go w tym terminie,
przedłużyć ten okres do 6 miesięcy organom finansowym mogą ich organy
nadrzędne, a jedynie, gdy postępowanie prowadzi lub nadzoruje prokurator,
prokurator bezpośrednio nad nim przełożony (art. 153 § 1 zd. 2 k.k.s.). Dalsze
przedłużenie, już tylko w szczególnie uzasadnionych wypadkach, może nastąpić,
bez względu na to, kto prowadzi owo postępowanie, decyzją właściwego
prokuratora bezpośrednio przełożonego (art. 153 § 1 zd. 3 in principio k.k.s.).
W doktrynie istnieje wprawdzie pewna rozbieżność, co do tego, o jakiego
prokuratora w tym wypadku chodzi. Niektórzy autorzy przyjmują bowiem, że owym
prokuratorem bezpośrednio przełożonym jest ten prokurator, który byłby właściwy
do sprawowania nadzoru nad dochodzeniem w wypadkach wskazanych w art. 122
§ 2 zd. 2 k.k.s. (tak np. J. Zagrodnik [w:] L. Wilk, J. Zagrodnik, Kodeks karny
skarbowy. Komentarz, Warszawa 2014, s. 913). Inni jednak wywodzą, że chodzi tu
23
o właściwego dla siedziby danego finansowego organu postępowania
przygotowawczego Prokuratora Rejonowego, podkreślając zarazem, że stosownie
do obowiązującej w prokuraturze zasady indyferencji może to uczynić także
prokurator innego szczebla (tak np. T. Razowski [w:] P. Kardas, G. Łabuda, T.
Razowski, Kodeks, op.cit., s. 1056), bądź że chodzi tu jednak o prokuratora
bezpośrednio przełożonego nad prokuratorem prowadzącym lub nadzorującym
postępowanie i to także ów przełożony takiego prokuratora jest właściwy dla
przedłużenia trwania dochodzenia, jeżeli przedłużenia na okres do 6 miesięcy
dokonywał organ nieprokuratorski (zob. A. Wielgolewska, op.cit., s. 524). Wskazuje
się wreszcie także, iż o owym przedłużeniu winien zdecydować jedynie prokurator
bezpośrednio przełożony nad prokuratorem uprawnionym do nadzoru nad
dochodzeniem, a uprawnionym do omawianego nadzoru jest prokurator, który jest
właściwy do dokonywania czynności wskazanych w art. 122 § 2 k.k.s. (zob. np. M.
Świetlicka, Termin zakończenia postępowania przygotowawczego o czyny karne
skarbowe. Komentarz praktyczny, LEX/el. 2015, czy T. Grzegorczyk, Kodeks karny
skarbowy. Komentarz, Warszawa 2009, s. 629).
Mając na uwadze, że w omawianym przepisie wyraźnie mowa jest o
właściwym prokuratorze bezpośrednio przełożonym, a przy tym w dalszym
fragmencie art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., w odniesieniu do przedłużenia śledztwa, które
zawsze co najmniej podlega nadzorowi prokuratora, o prokuratorze nadrzędnym, to
należy aktualnie przyjąć, że chodzi tu o prokuratora bezpośrednio przełożonego
nad prokuratorem, który byłby właściwy do dokonywania czynności przewidzianych
dla tego organu w art. 122 § 2 k.k.s., czyli o Prokuratora Rejonowego.
W tym miejscu należy przypomnieć, że w swoim wniosku Prokurator
Generalny podniósł, iż jeżeli wolą ustawodawcy przy uchwalaniu Kodeksu karnego
skarbowego było obciążenie prokuratora powinnością nadzoru nad dochodzeniem
w sprawach o przestępstwa skarbowe jedynie w zakresie, w jakim wprost
przewidziano tzw. nadzór z mocy prawa, a więc już nie, gdy może on wchodzić w
grę z uwagi na inne jeszcze przepisy, to zamysł ten nie został zrealizowany.
Argumentacja wnioskodawcy była tu jednak nakierowana na fakt istnienia obok
tego nadzoru, nadzoru fakultatywnego. Wskazano zaś już wcześniej, że ten
argument nie jest przydatny przy rozważaniach kwestii wykładni art. 153 § 1 zd. 3
24
k.k.s., w aspekcie, czy przewidziane w nim przedłużenie dochodzenia przez
właściwego prokuratora powoduje również pojawienie się nadzoru prokuratorskiego
nad przedłużonym dochodzeniem.
Należy przy tym zauważyć, że odwoływanie się w tym wniosku do
uzasadnienia projektu kodyfikacji karnej skarbowej (druk sejmowy nr 1146 Sejmu III
kadencji) nie wydaje się trafne, jeżeli uwzględni się, że założenia tego projektu nie
zostały w tym zakresie przyjęte przez Sejm i rozwiązanie zawarte w pierwotnej
wersji uchwalonego w 1999 r. Kodeksu karnego skarbowego, nie odpowiadało tu
założeniom projektodawcy. W samym projekcie bowiem uregulowano jedynie
kwestię czasu trwania i przedłużania przez nadrzędne organy finansowe
dochodzenia w sprawach o wykroczenia skarbowe (projektowany art. 149),
wskazując w jego uzasadnieniu, że chodzi o uregulowanie właśnie tych dwóch
zagadnień (s. 107 w/w druku sejmowego). W uchwalonym kodeksie natomiast
rozwiązanie to stało się przepisem § 2 art. 153, a § 1 tego przepisu zakładał, że w
razie niezakończenia dochodzenia w sprawie o przestępstwo skarbowe w
przewidzianym tu terminie 3 miesięcy, stosuje się odpowiednio art. 310 § 3 k.p.k., a
więc, że po tym okresie akta mają być przekazane prokuratorowi, który mógł
przedłużyć czas trwania tego postępowania na okres do 3 miesięcy albo przejąć je
do śledztwa.
Od samego początku zakładano tu zatem uprawnienie prokuratora do
przedłużania czasu trwania dochodzenia prowadzonego przez organy finansowe w
sprawach o przestępstwa skarbowe ponad określony ustawowo czas (zob. o tym
np. T. Grzegorczyk, Kodeks karny skarbowy, Nowa kodyfikacja. Wprowadzenie,
Warszawa 1999, s. 37, tegoż, Postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych
skarbowych po nowelizacji kodeksu karnego skarbowego, dokonanej ustawą z dnia
28 lipca 2005 r., Prok. i Pr. 2006, nr 6, s. 18-19). Nie ma tu zatem znaczenia, że w
wyniku kolejnych zmian k.k.s. ulegały modyfikacjom owe okresy, jak i że doszło do
uszczegółowienia organu prokuratorskiego uprawnionego do przedłużania
dochodzenia. Istotne jest natomiast, że od założenia przyjętego w tej materii w
1999 r. nigdy tu nie odstąpiono.
Analizując rozwiązanie zawarte w art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s. od strony jego
charakteru procesowego, należy stwierdzić, że nie można zaakceptować poglądu,
25
jakoby sama czynność przedłużania organom finansowym przez właściwego
prokuratora czasu trwania dochodzenia miała charakter czynności technicznej, czy
wpadkowej, a prokurator rejonowy winien jedynie ograniczyć się do jej wykonania,
oznaczając okres, do upływu którego postępowanie powinno być zakończone.
Wprawdzie chodzi tu tylko o rozstrzygnięcie w przedmiocie przedłużenia
prowadzonego dotąd dochodzenia na ponad 6 miesięcy, ale niewątpliwie
uprawnienie prokuratora do takiego przedłużenia oznacza również, że nie musi on
bynajmniej zaakceptować wniosku organu finansowego. Jest on więc zobligowany
do zbadania, przed podjęciem decyzji w przedmiocie przedłużenia trwania
dochodzenia, dotychczasowego jego przebiegu i efektów oraz rozważenia, czy
istnieje wymagany przez ustawę szczególnie uzasadniony wypadek nakazujący
takie przedłużenie, a przy jego braku – odmówić organowi finansowemu
przedłużenia tego dochodzenia. Mamy tu zatem do czynienia nie tylko z
uzyskaniem przez prokuratora informacji o toczącym się przed organem
finansowym dochodzeniu o przestępstwo skarbowe, ale wręcz z sytuacją, w której
prokurator musi zapoznać się z całokształtem dokonanych dotąd czynności
dochodzeniowych oraz ich rezultatów. Nie może zatem budzić wątpliwości, że
omawiana czynność prokuratora ma charakter czynności nadzorczej. Co więcej, nie
jest to czynność o charakterze wpadkowym, jak te czynności, które wskazane są
obecnie w analizowanym już wcześniej art. 151c § 2 zd. 1 k.k.s., jako że decyzja
podjęta w wyniku powyższej analizy materiałów sprawy, przesądza o dalszym bycie
postępowania przygotowawczego.
Należy przy tym zauważyć, że na gruncie powszechnego procesu karnego
już pod rządem poprzedniej kodyfikacji wskazywano, że fakt ujęcia w określonym
przepisie sposobów wykonywania przez prokuratora nadzoru nad postępowaniem
przygotowawczym prowadzonym przez organy nieprokuratorskie (ówczesny art.
292 k.p.k. z 1969 r., będący odpowiednikiem art. 326 obecnego k.p.k.), nie
przesądza o tym, że jest to wyliczenie wyczerpujące ten nadzór, gdyż prokurator
jest również – poprzez inne przepisy kodeksu – wyposażony w określone
instrumenty owego nadzoru, z zaliczeniem do nich m.in. przedłużania terminów
dochodzenia (zob. np. F. Prusak, Nadzór prokuratora nad postępowaniem
przygotowawczym, Warszawa 1984, s. 149-150). Również na gruncie obecnej
26
kodyfikacji karnoprocesowej przyjmuje się, że wyliczenie sposobów nadzoru
wskazane w obecnym art. 326 k.p.k. nie ma charakteru enumeratywnego, co
wynika zresztą z treści § 3 tego przepisu, wskazującego jedynie „w szczególności”
przewidziane tam sposoby nadzoru i przywołuje różnorodne przepisy k.p.k. o
innych czynnościach nadzorczych, w tym dotyczących czuwania nad sprawnym
przebiegiem i terminowością prowadzonego postępowania (zob. np. P. Hofmański,
E. Sadzik, K. Zgryzek, Kodeks postępowania karnego. Tom II. Komentarz do art.
297-467, Warszawa 2004, s. 176, czy R.A. Stefański [w:] R.A. Stefański, S.
Zabłocki [red.] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, t. II, Warszawa 2004, s.
466-467 i 459). Oczywistym jest jednak, że ta ostatnia kwestia, czyli przedłużanie
dochodzenia, wygląda nieco inaczej na gruncie przepisów k.k.s. W dochodzeniu
karnym skarbowym bowiem, w sprawach o przestępstwa, rozstrzyganie przez
prokuratora, a nie przez finansowy organ nadrzędny, kwestii przedłużenia okresu
prowadzenia dochodzenia pojawia się dopiero przy przedłużaniu go na okres
ponad 6 miesięcy. Wcześniej zaś przedłużenie to następuje mocą decyzji
wskazanego nadrzędnego organu finansowego, a więc organu nieprokuratorskiego,
co w procedurze karnej powszechnej nie ma miejsca.
Nie może jednak budzić wątpliwości, że każda czynność nadzorcza, a taką
jest również decyzja w przedmiocie przedłużenia czasu trwania postępowania
przygotowawczego, nie może być podejmowana poza samym nadzorem, lecz musi
mieć miejsce w jego ramach i albo jest przedsiębrana w toku podjętego już
wcześniej nadzoru albo to ona ów nadzór rozpoczyna.
Powyższe wskazuje, że także na gruncie kodeksu karnego skarbowego sam
fakt wskazania w nowym art. 151c § 3, iż w wypadkach innych niż wymienione w
jego § 2, nadzór nad dochodzeniem prowadzonym przez organy finansowe w
sprawach o przestępstwa skarbowe należy do finansowych organów nadrzędnych
nie oznacza, aby z innych przepisów tej ustawy nie mogły wynikać dodatkowe
sytuacje, w których organ ów traci swoje uprawnienia nadzorcze, gdy przewidują
one jednak również, i odrębnie, prokuratorski nadzór w określonych w nich
okolicznościach.
Do takich przepisów należy właśnie art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., który ze swej
istoty, jako regulujący kwestię przedłużania przez właściwego prokuratora
27
dochodzenia prowadzonego przez podmioty inne niż ten organ, a więc
podejmowania czynności nadzorczej, powoduje tym samym - podobnie jak to ma
miejsce na gruncie powszechnej procedury karnej - że podmiot przedłużający
postępowanie obejmuje je jednocześnie przez tę decyzję swoim nadzorem.
Decyzja ta od momentu jej wydania umożliwia zatem i obliguje prokuratora do
realizowania swych uprawnień płynących z art. 298 § 1 i art. 326 k.p.k. w zw. z art.
113 § 1 k.k.s. Nadzór ten, mający swą podstawę we wskazanym art. 153 § 1 zd. 3
k.k.s., jest zatem też nadzorem z mocy prawa. Odwoływanie się przez Prokuratora
Generalnego w swoim wniosku także do art. 26 ust. 1 zd. 1 u.p. nie jest w tym
układzie procesowym niezbędne, jako że nadzór prokuratora wynika tu – jak wyżej
wskazano – z istoty rozwiązania przyjętego w art. 153 § 1 zd. 3 k.k.s., a
uprawnienie do jego realizacji normują przywołane wyżej przepisy k.p.k. stosowane
tu odpowiednio, zgodnie z art. 113 § 1 k.k.s.
Oczywiście nadzór ten nad prowadzonym dotąd dochodzeniem pojawi się
tylko i wyłącznie wówczas, gdy do przedłużenia tego dojdzie. Gdyby bowiem
prokurator odmówił dalszego przedłużenia dochodzenia, to owa czynność
nadzorcza prokuratora musi w konsekwencji doprowadzić do zakończenia
dochodzenia przez organ finansowy, co oznacza, że owo dochodzenie nie było
prowadzone pod jego nadzorem, a czynność nadzorcza prokuratora doprowadziła
jedynie do jego zakończenia. Przedłużenie przez prokuratora czasu trwania
dochodzenia, jako powodujące, że jest ono kontynuowane już pod jego nadzorem,
oznacza jednak także, iż obecnie – stosownie do art. 155 § 1-3 k.k.s. – to do niego
wówczas, a nie do organu finansowego prowadzącego postępowanie
przygotowawcze, należy również wnoszenie aktu oskarżenia, jak i jego surogatów
wskazanych w tych przepisach.
Przechodząc obecnie na grunt wskazywanej we wniosku Prokuratora
Generalnego ustawy o skardze na przewlekłość postępowania należy stwierdzić, że
może być ona na gruncie dochodzenia w sprawach o przestępstwa skarbowe
aktualna, po pierwsze w wypadkach wskazanych w obecnym art. 151c § 2 zd. 1
k.k.s., a więc, gdy do nadzoru nad tym dochodzeniem dochodzi z mocy prawa lub
przez objęcie go swoim nadzorem na podstawie fakultatywnie podejmowanej
decyzji, a po drugie, gdy w innych niż wskazane w powyższym przepisie sytuacjach
28
dochodzi do przedłużenia przez prokuratora czasu trwania dochodzenia na okres
ponad 6 miesięcy. Jedynie w tych zatem okolicznościach można mówić o
spełnieniu się, przewidzianego w art. 1 u.o.s.n.p., wymogu nadzorowania przez
prokuratora takiego dochodzenia. Chodzi przy tym o ewentualną przewlekłość
postępowania zaistniałą jedynie po objęciu przez prokuratora nadzoru nad danym
postępowaniem karnym skarbowym. Tylko bowiem wówczas można zarzucić temu
organowi przewlekłość nadzorowanego postępowania przygotowawczego. Sam
natomiast fakt, że prokurator w związku z dokonywaniem na wniosek finansowego
organu postępowania przygotowawczego czynności procesowych wskazanych w
art. 122 § 2 zd. 1 k.k.s., ale nieobjętych działaniem zdania drugiego tego przepisu,
został powiadomiony o prowadzeniu danego dochodzenia i w związku z tym
zapoznał się nawet z jego materiałami, nie powoduje zaistnienia nadzoru tego
organu nad owym dochodzeniem, jeżeli prokurator nie zdecydował jednocześnie o
przejęciu danej sprawy do własnego prowadzenia, stosownie do art. 122 § 3 i art.
151c § 2 zd. 1 in fine k.k.s. albo nie zarządził w tej sprawie śledztwa (art. 151a § 2
pkt 4 k.k.s.). Nie można też mówić o prowadzeniu omawianego dochodzenia pod
nadzorem prokuratora, jeżeli organ je prowadzący nie wystąpi do niego o
przedłużenie tego postępowania na okres ponad 6 miesięcy, choćby okres ten już
upłynął, a mimo to dochodzenie to nadal prowadzono. Dotyczy to również sytuacji,
gdyby uprzednio, ale jeszcze przed upływem 6 miesięcy, prokurator taki dokonywał
w danym postępowaniu czynności, o których mowa w art. 122 § 2 zd. 1 k.k.s., a
niepowodujących zaistnienia jego nadzoru z mocy prawa.
Mając to wszystko na uwadze uchwalono, jak na wstępie.