Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III PK 50/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 27 stycznia 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Bogusław Cudowski
SSN Jolanta Frańczak (sprawozdawca)
Protokolant Małgorzata Beczek
w sprawie z powództwa M. S.
przeciwko Skarbowi Państwa - Aresztowi Śledczemu w K.
o przyznanie pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 27 stycznia 2016 r.,
skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 18 grudnia 2014 r.,
1. uchyla zaskarżony wyrok i oddala apelację powódki od
wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w K. z dnia 4 września 2014 r., oraz zasądza od
powódki na rzecz strony pozwanej kwotę 900 zł tytułem zwrotu
kosztów postępowania przed Sądem drugiej instancji,
2. zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 1350 zł tytułem kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Sąd Rejonowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z dnia
4 września 2014 r. oddalił powództwo M. S. przeciwko pozwanemu Skarbowi
Państwa - Aresztowi Śledczemu w K. o przyznanie pomocy finansowej na
uzyskanie lokalu mieszkalnego oraz nie obciążył powódki kosztami zastępstwa
procesowego.
Sąd Rejonowy ustalił, że powódka jest emerytowanym funkcjonariuszem
służby więziennej pełniącym do czasu przejścia na emeryturę służbę w Areszcie
Śledczym w K. Powódka pozostaje w związku małżeńskim ze S. S., który był
funkcjonariuszem służby więziennej, przy czym w dniu 6 maja 2009 r. została
zawarta pomiędzy małżonkami umowa o rozdzielności majątkowej. Rodzina
powódki zamieszkuje w lokalu mieszkalnym należącym do zasobów K.
Towarzystwa Budownictwa Społecznego. Umowę najmu lokalu składającego się z
czterech izb zawarł mąż powódki w dniu 8 lipca 2002 r. W dniu 28 stycznia 2011 r.
powódka za kwotę 100.000 zł kupiła nieruchomość położoną w W., którą
odziedziczył jej mąż wraz z matką i rodzeństwem po zmarłym ojcu, a któremu
przysługiwało prawo do 1/8 tej nieruchomości. Była ona zabudowana budynkiem,
który nie nadawał się do zamieszkania bowiem wymagał kapitalnego remontu. Na
zakup nieruchomości powódka wzięła kredyt hipoteczny w Banku PKO S.A., a
następnie wystąpiła o zgodę na rozbudowę i przebudowę budynku mieszkalnego w
W. Taką zgodę otrzymała na podstawie decyzji z dnia 4 sierpnia 2011 r.
W dniu 18 listopada 2011 r. powódka złożyła wniosek o przyznanie pomocy
finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego. Decyzją z dnia 24 listopada 2011 r.
dyrektor Aresztu Śledczego w K. odmówił jej takiej pomocy. Powódka zaskarżyła tę
decyzję do Dyrektora Okręgowej Służby Więziennej w K., który utrzymał w mocy
zaskarżoną decyzję. Stosunek służby powódki wygasł z dniem 24 stycznia 2012 r.
z powodu przejścia na emeryturę. Wówczas powódka w dniu 27 lutego 2012 r.
ponownie wystąpiła o przyznanie jej pomocy finansowej na uzyskanie lokalu
mieszkalnego umożliwiającej spłatę zobowiązania finansowego zaciągniętego na
zakup i remont domu w W., w którym wykonano szereg robót budowlanych.
3
Powódka wraz z rodziną nadal zamieszkuje w lokalu mieszkalnym należącym do
zasobów K. Towarzystwa Budownictwa Społecznego.
Przy takich ustaleniach faktycznych Sąd Rejonowy uznał, że powództwo nie
zasługuje na uwzględnienie. W pierwszej kolejności Sąd Rejonowy zwrócił uwagę,
że zgodnie z art. 170 ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej
(obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2014 r., poz. 1415 ze zm.) funkcjonariuszowi w
służbie stałej przysługuje prawo do lokalu mieszkalnego w miejscowości, w której
stale pełni służbę, lub w miejscowości pobliskiej. Pomoc finansowa na uzyskanie
lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej albo domu jednorodzinnego lub
lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, na podstawie art. 184
ust. 1 tej ustawy, przysługuje funkcjonariuszowi w służbie stałej, który spełnia
warunki do przydziału lokalu mieszkalnego, a który tego lokalu nie otrzymał na
podstawie decyzji administracyjnej. Lokal, o który funkcjonariusz czyni starania,
musi być położony w miejscowości pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej.
W ocenie Sądu Rejonowego te same zasady powinny dotyczyć emerytowanego
funkcjonariusza bowiem tak stanowi art. 30 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa
Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby
Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej,
Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich
rodzin (obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 900 ze zm., dalej jako ustawa o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji) i bez znaczenia jest, że nie pełni
on służby czynnej. A zatem nie jest możliwa pomoc na uzyskanie lokalu
mieszkalnego przez emerytowanego funkcjonariusza służby więziennej, gdy lokal
ten nie jest położony w miejscowości pełnienia służby lub w miejscowości
pobliskiej. Nie jest możliwe, aby emerytowany funkcjonariusz uzyskiwał pomoc
finansową na zakup lokalu w dogodnie wybranej dla siebie miejscowości, bez
żadnych ograniczeń. Taka wykładnia art. 184 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej
prowadziłaby do gorszego traktowania funkcjonariusza w służbie czynnej.
Ubieganie się o pomoc finansową emerytowanego funkcjonariusza powinno
stanowić zjawisko marginalne. Emeryt jest już osobą dojrzałą i w okresie pełnienia
służby musiał uregulować swoją sytuację mieszkaniową, na co zwracał uwagę
4
Trybunał Konstytucyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 października 2008 r.,
U 4/08 (OTK-A 2008 nr 8, poz. 141).
Sąd Rejonowy wskazał, że za miejscowość pobliską uważa się miejscowość,
do której czas dojazdu publicznymi środkami transportu przewidzianymi w
rozkładzie jazdy, łącznie z przesiadkami, nie przekracza w obie strony dwóch
godzin, licząc od stacji najbliższej pełnienia służby do stacji najbliższej miejsca
zamieszkania. Tej cechy nie posiada miejscowość W., w której położony jest dom
powódki. Natomiast nie pozbawia powódki prawa do uzyskania pomocy finansowej
na uzyskanie lokalu mieszkalnego umowa najmu lokalu będącego w zasobach K.
Towarzystwa Budownictwa Społecznego podpisana przez jej męża. Gdyby przyjąć,
że umowa najmu wpisuje się w posiadanie lokalu, to art. 187 pkt 2 i 3 ustawy o
Służbie Więziennej stanowiłby szeroką podstawę wyłączenia prawa do pomocy
finansowej na zakup lokalu mieszkalnego. W tym kontekście, o oddaleniu
powództwa zadecydowało wyłącznie to, że dom zakupiony przez powódkę
położony był w miejscowości, która nie spełnia przesłanek określonych w art. 170
ust. 4 ustawy o Służbie Więziennej.
Od wyroku Sądu Rejonowego powódka wniosła apelację zarzucając
zaskarżonemu wyrokowi naruszenie prawa materialnego – art. 170 ust. 1 i art. 184
ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej w związku z art. 2 pkt 2 lit. c i art. 30 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji.
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w K. wyrokiem z
dnia 18 grudnia 2014 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że zasądził od
pozwanego Skarbu Państwa – Aresztu Śledczego w K. na rzecz powódki M. S.
kwotę 47.863 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 30 kwietnia 2012 r. oraz kwotę
2.730 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.
Zdaniem Sądu Okręgowego, Sąd pierwszej instancji dokonał błędnej
wykładni art. 170 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej uznając, że emerytowanemu
funkcjonariuszowi przysługuje pomoc finansowa na zakup lokalu mieszkalnego
wówczas, gdy lokal ten położony jest w miejscowości, w której stale pełni służbę,
lub w miejscowości pobliskiej. Ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji w art. 29 ust. 1 stanowi, że uprawnieni do policyjnej emerytury lub renty mają
prawo do lokalu mieszkalnego. Wykładnia językowa tego przepisu wskazuje na
5
różne zakresy przedmiotowe zastosowania zawartych w tym przepisie norm. O ile
ustawa o Służbie Więziennej mówi o prawie do lokalu mieszkalnego, z
zastrzeżeniem, że musi ono być położone w miejscowości, w której funkcjonariusz
pełni służbę, o tyle art. 29 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji nie zawiera takiego zastrzeżenia stanowiąc, że emerytowi
przysługuje prawo do lokalu mieszkalnego. W ocenie Sądu Okręgowego,
uprawnienia funkcjonariuszy pozostających w służbie czynnej do uzyskania lokalu
mieszkalnego lub pomocy finansowej na jego zakup należy stosować odpowiednio
w stosunku do osób zwolnionych ze służby z powodu przejścia na emeryturę lub
rentę. Odpowiednie stosowanie przepisów prawa oznacza bądź stosowanie
odnośnych przepisów bez żadnych zmian lub do innego zakresu odniesienia, bądź
stosowanie ich z pewnymi zmianami, bądź też niestosowanie tych przepisów do
innego zakresu odniesienia. Argumenty te przemawiają za tym, że otrzymanie
przez emerytowanego funkcjonariusza pomocy finansowej na zakup lokalu
mieszkalnego nie jest uzależnione od miejsca położenia tego lokalu. Skoro
powódka spełniała pozostałe przesłanki z art. 170 ust. 1 i art. 184 ust. 1 ustawy o
Służbie Więziennej warunkujące uzyskanie pomocy finansowej, co wynika z ustaleń
Sądu pierwszej instancji, które Sąd Okręgowy w całości przyjął jako własne, to
wniosek o udzielenie pomocy finansowej na zakup lokalu mieszkalnego jest
uzasadniony.
Sąd Okręgowy nadmienił ponadto, że należy dokonać rozróżnienia pojęć:
„tytuł prawny do lokalu mieszkalnego” oraz „posiadanie lokalu mieszkalnego”,
którymi posługuje się ustawa o Służbie Więziennej. Tytułem prawnym do lokalu jest
umowa najmu, która nie uwzględnia stosunków obligacyjnych, ponieważ z
posiadaniem wiążą się prawa rzeczowe. Oznacza to, że zamieszkiwanie w lokalu
mieszkalnym z zasobów Towarzystwa Budownictwa Społecznego nie jest
posiadaniem lokalu w spółdzielni mieszkaniowej albo domu jednorodzinnego lub
domu mieszkalno-pensjonatowego albo lokalu mieszkalnego stanowiącego
odrębną nieruchomość, o czym stanowi art. 187 ust. 2 i 3 ustawy o Służbie
Więziennej.
6
Strona pozwana, reprezentowana przez Prokuratorię Generalną Skarbu
Państwa, w całości zaskarżyła wyrok Sądu Okręgowego skargą kasacyjną,
zarzucając naruszenie prawa materialnego, a to:
1) art. 187 pkt 2 i 3 ustawy o Służbie Więziennej przez błędną wykładnię
polegającą na przyjęciu, że posiadanie lokalu mieszkalnego lub domu, o
którym mowa w tym przepisie, obejmuje tylko posiadanie na podstawie
tytułu prawnego mającego swoje źródło w prawie rzeczowym, a tym
samym nie dotyczy umów cywilnoprawnych, w tym umowy najmu;
2) art. 29 ust. 1 i art. 30 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji w związku z art. 184 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej przez
niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że emerytowanemu
funkcjonariuszowi służby więziennej przysługuje pomoc finansowa na
uzyskanie lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej albo domu
jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną
nieruchomość, bez względu na to, gdzie są one położone.
Skarżący wniósł o uchylenie w całości wyroku Sądu Okręgowego w K. i
oddalenie apelacji oraz zasądzenie od powódki na rzecz Skarbu Państwa –
Dyrektora Aresztu Śledczego w K. kosztów postępowania apelacyjnego oraz
kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym na rzecz Skarbu
Państwa – Prokuratorii Generalnej.
W uzasadnieniu podstawy kasacyjnej skarżący podniósł w szczególności, iż
Sądy obu instancji błędnie uznały, że wynajmowanie przez męża powódki lokalu
mieszkalnego z zasobów Towarzystwa Budownictwa Społecznego nie odpowiada
hipotezie art. 187 pkt 3 ustawy o Służbie Więziennej, ponieważ najem nie jest
prawem rzeczowym, a tylko takie są objęte pojęciem posiadania w rozumieniu
ustawy. Sąd drugiej instancji pominął, że pomoc wcale nie ma być udzielana
wszystkim funkcjonariuszom, ale tylko tym, którzy bądź nie dysponują właściwym
lokalem w miejscu pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej, bądź też
dysponują lokalem, ale jest on mniejszy niż przysługująca im powierzchnia
mieszkalna. Celem przepisów o pomocy mieszkaniowej nie jest zapewnienie, czy
wręcz zagwarantowanie funkcjonariuszom prawa własności do lokalu
mieszkalnego, ale zaspokojenie ich potrzeb mieszkaniowych w miejscu pełnienia
7
służby. Co więcej, posiadanie na podstawie umowy najmu jest takim samym
posiadaniem zależnym, jak posiadanie lokalu w ramach własnościowego prawa do
lokalu spółdzielczego. Pominięcie tych kwestii doprowadziło do błędnej wykładni
art. 187 pkt 2 ustawy o Służbie Więziennej. Skarżący zarzucił ponadto, że
świadczenie, o które ubiega się powódka ma charakter uprawnienia szczególnego i
przepisy je przewidujące nie powinny być wykładane i stosowane w sposób
rozszerzający. Oznacza to, że modyfikacja w zakresie odpowiedniego stosowania
art. 184 ust. 1 oraz art. 187 ustawy o Służbie Więziennej nie powinna polegać na
pominięciu istotnej przesłanki jaką jest właściwe położenie lokalu oraz odwołanie
się do ostatniego miejsca pełnienia służby przed odejściem na emeryturę. Wniosek
o pomoc finansową na uzyskanie lokalu mieszkalnego złożony przez powódkę
jeszcze w trakcie pełnienia przez nią służby dotyczył tej samej nieruchomości co
obecnie i był niezasadny z uwagi na niespełnienie wymogu położenia
nieruchomości w miejscowości pełnienia służby, lub w miejscowości pobliskiej.
Natomiast po przejściu na emeryturę, oparty na tej samej podstawie w stosunku do
tego samego domu jednorodzinnego położonego w W., zdaniem Sądu drugiej
instancji, miałby się stać uzasadniony. W ocenie skarżącego nie ma podstaw, aby
przyjąć, że ustawodawca przyznał emerytowanym funkcjonariuszom pomoc
mieszkaniową w szerszym zakresie i bez ograniczeń lokalizacyjnych, co
pozwalałoby dofinansować również zakup domu na przykład na Majorce. Przepis
art. 29 ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji odnosi się
tylko do uzyskania lokalu, nie zaś do uzyskania pomocy finansowej na zakup lokalu
mieszkalnego, o czym stanowi art. 184 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna jest uzasadniona. Analizę prawidłowości zaskarżonego
wyroku rozpocząć wypada w pierwszej kolejności od przytoczenia treści art. 170
ust. 1 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej, zgodnie z którym
funkcjonariuszowi służby więziennej w służbie stałej przysługuje prawo do lokalu
mieszkalnego w miejscowości, w której stale pełni służbę, lub w miejscowości
pobliskiej. Na podstawie art. 171 tej ustawy, prawo do lokalu mieszkalnego realizuje
8
się przez: przydział lokalu (pkt 1) albo przyznanie pomocy finansowej na uzyskanie
lokalu mieszkalnego, zwanej dalej „pomocą finansową” (pkt 2). Stosownie do art.
184 ust 1 ustawy o Służbie Więziennej, funkcjonariuszowi w służbie stałej, który
spełnia warunki do przydziału lokalu mieszkalnego, a który lokalu tego nie otrzymał
na podstawie decyzji administracyjnej o przydziale, przysługuje pomoc finansowa
na uzyskanie lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej albo domu
jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość,
położonych w miejscowości pełnienia służby lub miejscowości pobliskiej. W myśl
art. 187, lokalu mieszkalnego na podstawie decyzji administracyjnej nie przydziela
się funkcjonariuszowi: w razie otrzymania pomocy finansowej, o której mowa w art.
184 ust. 1 (pkt 1); posiadającemu w miejscowości, w której pełni służbę, lub w
miejscowości pobliskiej lokal mieszkalny w spółdzielni mieszkaniowej albo dom
jednorodzinny lub dom mieszkalno-pensjonatowy albo lokal mieszkalny stanowiący
odrębną nieruchomość, odpowiadający co najmniej przysługującej mu powierzchni
mieszkalnej (pkt 2); którego małżonek posiada lokal mieszkalny lub dom określony
w pkt 2 (pkt 3); w razie zbycia przez niego lub jego małżonka lokalu mieszkalnego
lub domu, o którym mowa w pkt 2 (pkt 4). Ratio legis przedstawionego powyżej
unormowania, a przede wszystkim przepisu art. 184 ust. 1 ustawy o Służbie
Więziennej stanowiącego o pomocy finansowej na zakup lokalu mieszkalnego, jest
uzyskanie mieszkania umożliwiającego funkcjonariuszowi zamieszkanie wyłącznie
w miejscowości pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej. Świadczenie to ma
więc charakter szczególny (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 20 grudnia
2013 r., II PK 86/13, LEX nr 1422261; z dnia 11 lutego 2014 r., I PK 167/13, OSNP
2015 nr 5; z dnia 5 marca 2014 r., II PK 141/13, LEX nr 1448392; z dnia 10 kwietnia
2014 r., II PK 178/13, LEX nr 1464691; z dnia 15 września 2015 r., III PK 7/15, LEX
nr 1816597 oraz postanowienie z dnia 12 lutego 2014 r., III PK 84/13, LEX nr
1644570).
Uprawnienia emerytowanych funkcjonariuszy służby więziennej w zakresie
prawa do lokalu mieszkalnego reguluje ustawa o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji. Zgodnie z art. 29 ust. 1 tej ustawy, funkcjonariusze
zwolnieni ze służby, uprawnieni do policyjnej emerytury lub renty, mają prawo do
lokalu mieszkalnego będącego w dyspozycji odpowiednio ministra właściwego do
9
spraw wewnętrznych, Ministra Sprawiedliwości lub podległych im organów, albo
Szefa Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Szefa Agencji Wywiadu, Szefa
Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Szefa Wywiadu Wojskowego w rozmiarze
przysługującym im w dniu zwolnienia ze służby. Do mieszkań tych stosuje się
odpowiednio przepisy dotyczące lokali mieszkalnych dla funkcjonariuszy. Trybunał
Konstytucyjny w wyroku z dnia 27 października 2008 r., U 4/08 stwierdził, że
podstawowym celem art. 29 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji jest umożliwienie dalszego korzystania przez osoby uprawnione do
świadczeń emerytalnych i rentowych na podstawie tej ustawy z mieszkań
przyznanych im w drodze decyzji administracyjnych. Osoby, które nie użytkują
takich mieszkań, mogą ubiegać się o pomoc finansową na podstawie art. 30 tej
ustawy. W myśl tego przepisu, emerytom i rencistom policyjnym zapewnia się
pomoc w budownictwie mieszkaniowym na zasadach przewidzianych dla
funkcjonariuszy (por. wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 9 grudnia
2011 r., I OSK 1063/11, LEX nr 1134310; z dnia 12 lipca 2011 r., I OSK 408/11,
LEX nr 1082751 oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie
z dnia 17 września 2009 r., II SA/Wa 542/09, LEX nr 1100119).
W rozpoznawanej sprawie, co wynika z rozważań dokonanych powyżej,
zasady dotyczące pomocy mieszkaniowej dla funkcjonariuszy służby więziennej
uregulowane są w Rozdziale 18 ustawy o Służbie Więziennej zatytułowanym
„Mieszkania funkcjonariuszy”. Statuuje on prawo funkcjonariusza służby więziennej
w służbie stałej do lokalu mieszkalnego w miejscowości, w której stale pełni on
służbę, lub w miejscowości pobliskiej (art. 170 ust. 1), które realizuje się przez
przydział lokalu albo przyznanie pomocy finansowej na uzyskanie lokalu
mieszkalnego. W oparciu o te przepisy, co prawidłowo podniósł Sąd pierwszej
instancji, nie jest możliwe przyznanie pomocy finansowej na zakup lokalu
mieszkalnego w dowolnie wybranej przez funkcjonariusza miejscowości. Również
Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale składu siedmiu sędziów z dnia 29
października 2009 r., I OPS 7/08 (ONSAiWSA 2009 nr 4, poz. 66) stwierdził, że z
przepisów ustawy o Służbie Więziennej nie wynika, aby przyznanie pomocy
finansowej na zakup lokalu mieszkalnego można było traktować jako swoistą
rekompensatę za nieotrzymanie przydziału lokalu mieszkalnego w drodze decyzji
10
administracyjnej. Pomocy finansowej nie można ponadto utożsamiać z
bezzwrotnym, co do zasady, świadczeniem udzielanym przez Państwo na spłatę
wszystkich wydatków związanych z nabyciem domu (lokalu) mieszkalnego.
Świadczenie to przysługuje nie w związku z uzyskaniem domu (lokalu), ale na ich
uzyskanie, czyli w celu uzyskania mieszkania umożliwiającego funkcjonariuszowi
zamieszkanie w miejscu pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej i tym
samym stworzyć mu warunki niezbędne do prowadzenia normlanego życia
rodzinnego. Jest to przy tym świadczenie szczególne, co powoduje, że wykładnia
przepisów regulujących takie szczególne uprawnienia nie może być rozszerzająca.
Wobec tego nie można podzielić stanowiska Sądu drugiej instancji, które
zbieżne jest z wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z
dnia 24 sierpnia 2011 r., II SA/Po 462/11 (LEX nr 1086552) stwierdzającym, iż
odpowiednie stosowanie przepisów ustawy o Służbie Więziennej do
emerytowanych funkcjonariuszy nie powinno prowadzić do ograniczenia możliwości
uzyskania pomocy na zakup mieszkania znajdującego się poza miejscowością, w
której pełnili oni służbę lub w miejscowości sąsiedniej. Nakaz odpowiedniego
stosowania przepisów szczegółowych dotyczących przyznawania mieszkań
funkcjonariuszom służby więziennej, o którym mowa w art. 29 ust. 1 ustawy o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji i do którego odwołuje się Sąd
drugiej instancji, dotyczy między innymi prawa do lokalu mieszkalnego będącego w
dyspozycji Ministra Sprawiedliwości lub podległych mu organów i obejmuje między
innymi zasady określania powierzchni lokalu przysługującego uprawnionemu oraz
procedury wydawania odpowiednich decyzji administracyjnych w sprawie
przydziału. Zatem przepis ten nie odnosi się do uzyskania pomocy finansowej na
zakup lokalu mieszkalnego, której przyznania domagała się powódka w tym
postępowaniu, a którą przewiduje art. 184 ust. 1 ustawy o Służbie Więziennej.
W tym stanie rzeczy trafna jest argumentacja skargi, że zastosowanie może
mieć wyłącznie art. 30 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji,
który już nie nakazuje stosować odpowiednio przepisów ustawy o Służbie
Więziennej, ale wskazuje, że emerytowanym funkcjonariuszom zapewnia się
pomoc w budownictwie mieszkaniowym (pomoc na zakup lokalu mieszkalnego) na
zasadach przewidzianych dla funkcjonariuszy, które nie dopuszczają
11
jakiegokolwiek odstępstwa dla emerytowanych funkcjonariuszy w kwestii położenia
lokalu mieszkalnego. Oznacza to, że prawidłowa wykładnia art. 184 ust. 1 ustawy o
Służbie Więziennej w związku z art. 30 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji sprowadza się do przyjęcia, że emerytowanemu
funkcjonariuszowi, który spełnia warunki do przydziału lokalu mieszkalnego, a który
lokalu tego nie otrzymał, przysługuje pomoc finansowa na zakup lokalu
mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej albo domu jednorodzinnego lub lokalu
mieszkalnego stanowiącego odrębną nieruchomość, położonych w miejscowości
pełnienia służby bezpośrednio przed przejściem na emeryturę lub w miejscowości
pobliskiej. W ten sposób emerytowany funkcjonariusz ma tożsame uprawnienia do
uzyskania pomocy finansowej na zakup lokalu mieszkalnego, jaka przysługiwałby
mu w służbie stałej. Analiza przepisów ustawy o Służbie Więziennej prowadzi do
wniosku, że przewidziana ustawą pomoc finansowa na zakup lokalu mieszkalnego
nie została ukształtowana jako prawo z samego pełnienia służby w charakterze
funkcjonariusza i nie może być uznawana za dodatkowy przywilej tej grupy
zawodowej bowiem ma zaspokoić wyłącznie potrzeby mieszkaniowe w
miejscowości pełnienia służby. Tym samym nie daje szerszych uprawnień
emerytowanym funkcjonariuszom, niż przyznaje funkcjonariuszom w służbie stałej
(por. uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 29 marca 1999 r., OPS
1/99, ONSA 1999 nr 3, poz. 77 oraz wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 14
maja 2001 r., SK 1/00, OTK 2001 nr 4, poz. 84). Skoro powódka w służbie stałej nie
spełniała warunków, aby otrzymać zgodnie z art. 184 ust. 1 ustawy o Służbie
Więziennej pomoc finansową na zakup domu jednorodzinnego w W., to takiej
pomocy nie może otrzymać również jako emerytowany funkcjonariusz. Przyjęcie
innej interpretacji prawa do pomocy finansowej prowadziłoby do uznania, że
świadczenie to przysługuje wyłącznie jako przywilej danej grupy zawodowej
związany z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych, a nie uprawnienie mające na
celu uzyskanie mieszkania umożliwiającego funkcjonariuszowi zamieszkiwanie w
miejscowości pełnienia służby, lub w miejscowości pobliskiej. Ponadto
prowadziłoby do nieuzasadnionego rozszerzania uprawnień emerytowanych
funkcjonariuszy względem tych pozostających w służbie czynnej.
12
Mając na uwadze powyższe rozważania, bezprzedmiotowe staje się
ustosunkowanie do zarzutu naruszenia zaskarżonym wyrokiem art. 187 pkt 2 i 3
ustawy o Służbie Więziennej bowiem wykładnia tego przepisu byłaby istotna tylko
przy przyjęciu, że emerytowanemu funkcjonariuszowi przysługuje pomoc na zakup
lokalu mieszkalnego bez względu na jego położenie.
Z tych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39816
k.p.c. uchylił
zaskarżony wyrok i oddalił apelację powódki od wyroku Sądu Rejonowego – Sądu
Pracy w K. z dnia 4 września 2014 r., oraz na zasadzie art. 108 § 1 k.p.c. w
związku z art. 98 § 1 k.p.c. orzekł o kosztach postępowania apelacyjnego i
kasacyjnego.
kc