Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PK 45/15
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 3 lutego 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Halina Kiryło
SSN Zbigniew Myszka
w sprawie z powództwa W. B.
przeciwko Zakładowi […]
o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia warunków pracy i płacy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lutego 2016 r.,
skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w K.
z dnia 30 września 2014 r.,
uchyla zaskarżony wyrok, znosi postępowanie przed Sądem
Okręgowym w K. i sprawę przekazuje temu Sądowi do
ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi orzeczenie
o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Zaskarżonym wyrokiem z dnia 4 marca 2014 r. Sąd Rejonowy w C. uznał za
bezskuteczne wypowiedzenie warunków pracy i płacy z 16 września 2013 r. w
zakresie punktu 4d dokonane przez pozwany Zakład […]względem powoda W. B.
Sąd Rejonowy ustalił, że 1 października 2007 r. pozwany zatrudnił powoda
na stanowisku dyrektora naczelnego, powierzając mu w szczególności: bieżące
zarządzanie spółką prowadzenie spraw Spółki, opracowywanie i wykonywanie
planów i programów działania, reprezentowanie Spółki przed sądem, wobec władz i
osób trzecich, promowanie jej interesów, zapewnienie prawidłowego i rzetelnego
prowadzenia ksiąg rachunkowych. Zgodnie z zawieranymi aneksami do umowy
powodowi przysługiwał, między innymi 6 miesięczny okres wypowiedzenia,
odprawa emerytalna lub rentowa oraz nagroda jubileuszowa na zasadach
stosowanych względem pozostałych pracowników objętych zakładowym
regulaminem wynagradzania. Sąd ustalił także, że uchwałą nadzwyczajnego
zgromadzenia wspólników pozwanej powód został 18 marca 2013 r. odwołany ze
składu jej zarządu. Od 25 marca do 30 września 2013 r. powód był czasowo
niezdolny do pracy z powodu choroby. Sąd wskazał, że 30 września 2013 r.
otrzymał oświadczenie o wypowiedzeniu mu warunków umowy o pracę.
Pracodawca zmienił powodowi warunki płacy z zachowaniem 3 miesięcznego
okresu wypowiedzenia przez: ustalenie miesięcznego wynagrodzenia za pracę w
wysokości 20.610 zł brutto, ustalenie, iż wynagrodzenie jest płatne w okresach
miesięcznych z dołu do dnia 10 każdego miesiąca za poprzedni miesiąc, ustalenie,
iż za szczególne osiągnięcia zawodowe pracownika i/lub jego wkład w działania
mające na celu dobro zakładu pracy, zarząd może przyznać pracownikowi
jednorazowe świadczenie w postaci premii uznaniowej w wysokości ustalanej
indywidualnie przez zarząd, wypłacane łącznie z wynagrodzeniem należnym za
miesiąc, w którym premia uznaniowa została przyznana, uchylenie postanowień
dotyczących dodatkowych składników wynagrodzenia w postaci: premii
regulaminowej; dodatku funkcyjnego/ dodatku brygadzistowskiego; nagrody
jubileuszowej; odprawy emerytalno-rentowej; ekwiwalentu za pełnienie dyżurów
domowych oraz dyżurów na terenie zakładu pracy. Jako przyczynę wypowiedzenia
pracodawca wskazał uproszczenie i ujednolicenie zasad określenia wynagrodzenia
3
za pracę dla wszystkich pracowników przez uchylenie bez zastąpienia
obowiązującego dotąd regulaminu wynagradzania. Powód pismem z 1 października
2013 r. wypowiedział umowę o pracę z zachowaniem 6 miesięcznego okresu
wypowiedzenia. Następnie oświadczeniem z 13 listopada 2013 r. odmówił przyjęcia
zaproponowanych mu warunków umowy o pracę. Sąd pierwszej instancji ustalił, że
wypowiedzenia zmieniające doręczono wszystkim pracownikom pozwanej w
związku z uchyleniem uchwałą zarządu z 16 września 2013 r. regulaminu
wynagradzania z mocą obowiązującą od dnia 1 stycznia 2014 r.
W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał, że powód
zatrudniony na stanowisku dyrektora naczelnego, do którego obowiązków w
dalszym ciągu (po odwołaniu z funkcji członka zarządu) należało bieżące
zarządzanie spółką, prowadzenie jej spraw, reprezentowanie jej na zewnątrz,
pozostawał osobą zarządzającą zakładem pracy w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2
k.p. Zdaniem Sądu, bez znaczenia dla oceny jego statusu w firmie pozostaje fakt, iż
po odwołaniu korzystał ze zwolnienia lekarskiego, jak również okoliczność, iż
podlegał zarządowi. Sąd podkreślił, że nie podległość innemu organowi pozwanego
decyduje o braku przymiotu „osoby zarządzającej”, ale zakres uprawnień a te, w
przypadku powoda jednoznacznie wskazują na to, iż należy go zaliczyć do kręgu
osób, o których mowa w art. 128 § 2 pkt 2 k.p. Dalej Sąd Rejonowy doszedł do
przekonania, że skoro do powoda ( z racji zajmowanej pozycji osoby zarządzającej)
regulamin wynagradzania nie miał zastosowania, to tym samym tryb wypowiedzeń
określony przepisem art. 24113
§ 2 k.p. w zw. z art. 772
§ 5 k.p. nie mógł być
względem niego stosowany. Oznacza to, iż pozwana dokonując powodowi
wypowiedzenia zmieniającego podlegała ograniczeniom wynikającym z art. 41 k.p.
Dokonanie wypowiedzenia zmieniającego z naruszeniem powyższego przepisu
spowodowało uznanie tego wypowiedzenia za bezskuteczne w zakresie, w jakim
domagał się tego powód.
Wyrokiem zaskarżonym rozpoznawaną skarga kasacyjną Sąd Okręgowy,
uznając apelację pozwanej od wyroku Sądu pierwszej instancji za uzasadnioną,
zmienił wyrok tego Sądu i powództwo oddalił oraz zasądził od powoda na rzecz
pozwanej 2700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.
4
Sąd Okręgowy wskazał, że w myśl art. 24126
§ 2 w związku. z art. 772
§ 1
k.p. regulamin wynagradzania nie może określać warunków wynagradzania
pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, w rozumieniu
art. 128 § 2 pkt 2 k.p., oraz osób zarządzających zakładem pracy na innej
podstawie niż stosunek pracy. Z kolei art. 128 § 2 pkt 2 k.p. pracowników
zarządzających zakładem pracy definiuje jako pracowników kierujących
jednoosobowo zakładem pracy i ich zastępców lub pracowników wchodzących w
skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz głównych
księgowych. Definicja pracownika zarządzającego w imieniu pracodawcy winna być
interpretowana ściśle. Innymi słowy w art. 128 § 2 pkt 2 k.p. wymieniono kategorie
pracowników zarządzających w sposób wyczerpujący, w związku z czym pozostali
pracownicy, niemieszczący się w żadnej z tych kategorii, nie mogą być traktowani
jako pracownicy zarządzający. Jak ustalił Sąd Rejonowy, uchwałą nadzwyczajnego
zgromadzenia wspólników pozwanego, powód został odwołany ze składu zarządu
pozwanego z dniem 18 marca 2013 r. Nadal natomiast pozostawał w stosunku
pracy na stanowisku dyrektora naczelnego na podstawie umowy o pracę zawartej
w dniu 1 października 2007 r. Nie budzi więc wątpliwości, że powód nie zalicza się
do katalogu osób wchodzących w skład kolegialnego organu zarządzającego
zakładem pracy. Tym bardziej, w świetle ustalonego stanu faktycznego bezsporne
jest, iż nie pełnił funkcji głównego księgowego. Istotne dla rozstrzygnięcia niniejszej
sprawy było ustalenie czy powód zaliczał się kategorii pracowników kierujących
jednoosobowo zakładem pracy w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 k.p. Aktualnie, w
orzecznictwie podkreśla się, że o tym, kto jest osobą zarządzającą decydować
będą regulacje określające ustrój danej jednostki organizacyjnej będącej zakładem
pracy (wyrok Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r., III PK 19/11). W
wypadku spółek prawa handlowego są to przepisy Kodeksu spółek handlowych
oraz akty ustrojowe poszczególnych jednostek. Jeżeli pracodawcą jest spółka jako
całość (tak jak w niniejszej sprawie), to osobami zarządzającymi są najczęściej
członkowie jej zarządu, (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 2008 r.,
I PK 64/08, LEX nr 553669). Wobec powyższego Sąd Odwoławczy nie podzielił
stanowiska Sądu pierwszej instancji, iż to zakres obowiązków powoda przesądzał o
tym, czy powód zaliczał się do grona pracowników zarządzającym zakładem pracy
5
w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 k.p. Natomiast, w ocenie Sądu zgodzić należy się z
pozwaną, iż zakładem pracy jako całością kierował zarząd Spółki. Tezę tą
potwierdza podjęta uchwała nr 6/2013 z dnia 17 czerwca 2013 r. (k. 64) Analiza
załączonego do tej uchwały schematu organizacyjnego prowadzi do wniosku, że
kierownictwo nad zakładem pracy pozwanego, które dotychczas pełnił
jednoosobowo powód jako dyrektor naczelny, przejął zarząd spółki. Oznacza to, że
powód nie zajmował pozycji osoby zarządzającej zakładem pracy. Co z kolei
prowadzi do konstatacji, iż ograniczenie z art. 24126
§ 2 k.p. nie obowiązywało w
stosunku do powoda. Nadto należy zaznaczyć, iż fakt usprawiedliwionej
nieobecności w pracy powoda spowodowanej chorobą nie wpływa na skuteczność
wypowiedzenia warunków pracy i płacy z uwagi na treść art. 772
§ 5 k.p.
Niezależnie od powyższego Sąd Okręgowy stwierdził, iż w stanie faktycznym
sprawy, nawet w stosunku do pracownika zarządzającego, art. 24126
§ 2 k.p. w
związku z art. 772
§ 5 k.p., nie znalazłby zastosowania, albowiem jak trafnie
wywodzi skarżąca, przepis ten nie obejmuje „zasad przyznawania innych
świadczeń związanych z pracą”, tj. odpraw emerytalna-rentownych. Sąd Okręgowy
podziela w tym zakresie pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 22
stycznia 2003 r., II UK 1/02. Odprawa emerytalna nie ma charakteru
wynagrodzenia za pracę w związku z czym „zasady wynagradzania” jej nie
obejmują. Okoliczność ta samodzielnie przemawia za oddaleniem powództwa.
Powód zaskarżył powyższy wyrok Sądu Okręgowego w całości, opierając
skargę kasacyjną na obydwu podstawach wymienionych w art. 3983
k.p.c.
W zakresie podstawy naruszenia przepisów prawa materialnego skarżący
zarzucił naruszenie: (1) art. 65 § 1 i 2 k.c. w związku z art. 300 k.p. oraz art. 772
§ 1
i 2 i art. 24126
§ 2 w związku z art. 772
§ 5 k.p., przez ich niewłaściwe zastosowanie,
tj. odstąpienie od dokonania wykładni § 5 treści umowy o pracę zawartej między
stronami w 1 października 2007 r. i zbadania zgodnej woli stron stosunku pracy w
zakresie świadczenia z tytułu odprawy rentowej lub emerytalnej, co spowodowało
ten skutek, iż Sąd Okręgowy nie uwzględnił okoliczności, w świetle której, zgodnie z
treścią § 5 umowy o pracę z dnia 1 października 2007 r., wolą stron umowy było
ustanowienie prawa do tych świadczeń na rzecz powoda wyłącznie na mocy
postanowień umowy o pracę, która stanowiła jedyne źródło przyznania odprawy,
6
wobec czego wyłączono osobę powoda spod obowiązywania regulaminu
wynagradzania jako źródła tych świadczeń (przyjęto w konsekwencji
bezpodstawnie, że powoda objęto postanowieniami regulaminu wynagradzania);
(2) art. 24126
§ 2 w związku z art. 772
§ 5 k.p., przez ich niewłaściwe zastosowanie i
dokonanie przez Sąd Okręgowy oceny w przedmiocie objęcia powoda
postanowieniami regulaminu wynagradzania dotyczącymi przyznania świadczeń z
tytułu odprawy rentowej lub emerytalnej wyłącznie z punktu widzenia posiadania
statusu pracownika zarządzającego zakładem pracy, co skutkowało tym, że
odmowa przyznania przez Sąd Okręgowy powodowi statusu pracownika
zarządzającego w imieniu pracodawcy zakładem pracy była równoznaczna z
przyjęciem, że powód objęty był regulacją regulaminu wynagradzania; (3) art. 24126
§ 2 w związku z art. 772
§ 5 k.p., przez ich nieprawidłowe zastosowanie i przyjęcie,
że skoro wobec pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem
pracy nie obowiązuje zakaz ustalania w regulaminie wynagradzania innych
świadczeń związanych z pracą niż te, które składają się na wynagrodzenie za
pracę, natomiast odprawa emerytalna lub rentowa nie ma charakteru
wynagrodzenia za pracę, powództwo należało oddalić, co stanowiło wynik
niezasadnego wniosku wywiedzionego z w/w założenia przez Sąd Okręgowy, w
świetle którego powód w zakresie świadczeń z tytułu odprawy emerytalnej lub
rentowej objęty był regulaminem wynagradzania; (4) art. 128 § 2 pkt 2 w związku z
art. 24126
§ 2 oraz art. 31
§ 1 k.p., przez ich błędną wykładnię polegającą na
nieuzasadnionym zawężeniu przez Sąd Okręgowy kryteriów kwalifikacji pracownika
do kategorii pojęciowej osoby zarządzającej w imieniu pracodawcy zakładem pracy
i przyjęcie, że decydujące znaczenie dla tej kwalifikacji nadać należy regulacjom
ustrojowym danej jednostki, podczas gdy brak normatywnych przeszkód, aby na
gruncie regulacji art. 128 § 2 pkt 2 k.p. dopuścić możliwość zdefiniowania pojęcia
pracownika kierującego jednoosobowo zakładem pracy przez jego status
wynikający z treści umowy o pracę oraz zakres faktycznie wykonywanych zadań i
powierzonych obowiązków oraz kompetencji świadczących o wykonywaniu funkcji
zarządczych, niezależnie od treści aktów ustrojowych; (5) art. 24113
§ 2 w związku z
art. 772
§ 5 i art. 772
§ 1 i 2 k.p., przez ich niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że
do wypowiedzenia powodowi warunków pracy i płacy należało zastosować tryb
7
uregulowany w tych przepisach, tj. odnoszący się do wprowadzenia do treści
stosunku pracy zmian mniej korzystnych, wskutek uchylenia regulaminu
wynagradzania, podczas gdy powód w odniesieniu do kwestii przyznania prawa do
świadczenia z tytułu oprawy emerytalnej lub rentowej nie był objęty regulaminem
wynagradzania i jakiekolwiek zmiany w sferze obowiązywania regulaminu
wynagradzania nie mogły mieć wpływu na jego sytuację prawną jako pracownika;
(6) art. 41 w związku z art. 42 § 1 w związku z art. 30 § 4 k.p., przez ich
niewłaściwe zastosowanie, tj. odstąpienie od zastosowania wobec powoda
powszechnego trybu zmiany warunków pracy i płacy wynikających wprost z umowy
o pracę, w tym regulacji ochronnych, w przypadku, w którym zmiana, niezależna od
kwestii obowiązywania wobec powoda regulaminu wynagradzania, dotyczyła
postanowień istotnych umowy o pracę (uchylenie świadczenia z tytułu odprawy
emerytalnej lub rentowej), co doprowadziło do nieprawidłowej oceny, w świetle
której wypowiedzenie powodowi warunków umowy o pracę w okresie
usprawiedliwionej nieobecności w pracy wywołanej chorobą było dopuszczalne; (7)
art. 42 § 1 w związku z art. 30 § 4 k.p., przez ich nieprawidłowe zastosowanie i
przyjęcie, że wypowiedzenie powodowi warunków pracy i płacy było uzasadnione,
w sytuacji, w której powód nie był objęty regulaminem wynagradzania, wobec
czego wskazana w oświadczeniu pracodawcy przyczyna zmiany warunków pracy i
płacy, jaką było „uchylenie regulaminu wynagradzania” nie była adekwatna do
statusu i sytuacji prawnej powoda wynikającej z treści stosunku pracy
Skarga zawiera także zarzuty naruszenia prawa procesowego mające istotny
wpływ na wynik postępowania a mianowicie: (1) art. 64 § 1 w związku z art. 199 pkt
3 i w związku z art. 355 § 1, ewentualnie art. 370 k.p.c., przez ich niewłaściwe
zastosowanie i nieuwzględnienie okoliczności utraty przez spółkę Zakład „B.” sp. z
o.o. z dniem 31 marca 2014 r., tj. po wydaniu 4 marca 2014 r. przez Sąd Rejonowy
w C. wyroku kończącego postępowanie w pierwszej instancji zdolności sądowej w
związku z utratą bytu prawnego tego podmiotu (w świetle przejęcia przez spółkę Z.
sp. z o.o. w wyniku połączenia tych spółek), co skutkowało tym, że orzeczono w
postępowaniu w drugiej instancji co do istoty sprany przy braku bezwzględnej
przesłanki procesowej, co jest niedopuszczalne; Sąd Okręgowy winien, w
przypadku niemożności usunięcia tej przeszkody postępowanie umorzyć,
8
względnie, przy uznaniu, że byt prawny podmiotu po stronie pozwanej ustał z
dniem wniesienia apelacji - pismo to odrzucić na mocy art. 370 k.p.c.; (2) art. 233 §
1 i 2 w związku z art. 277 k.p.c., przez ich niewłaściwe zastosowanie, tj. odstąpienie
przez Sąd Okręgowy od dokonania jakichkolwiek ustaleń odnoszących się do
zbadania treści umowy o pracę z 1 października 2007 r. na gruncie ustalenia
rzeczywistej woli stron stosunku pracy (wykładnia oświadczeń woli stron) w
zakresie podstawy prawnej (źródła) przyznania powodowi uprawnienia do
świadczeń z tytułu odprawy emerytalnej lub rentowej.
Skarżący wniósł, w szczególności o uchylenie zaskarżonego wyroku w
całości i umorzenie postępowania zainicjowanego wniesieniem przez stronę
pozwaną apelacji, tj. postępowania, które toczyło się przed Sądem Okręgowym w
K. pod sygn. akt: IX Pa .../14, w związku z nieważnością postępowania
spowodowaną orzekaniem względem podmiotu, który utracił w toku postępowania
zdolność sądową oraz zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powód podniósł w skardze kasacyjnej zarzut naruszenia przepisów
postępowania, tj. art. 64 § 1 k.p.c. w związku z art. 199 pkt 3 k.p.c. w związku z art.
355 § 1 k.p.c., „ewentualnie art. 370 k.p.c.”. Podnosząc powyższy zarzut powód
wskazał, że strona pozwana Zakład „B.” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
została w wyniku połączenia spółek przejęta przez Z. spółkę z ograniczoną
odpowiedzialnością. Zasadność zarzutu związanego z utratą zdolności sądowej
przez stronę pozwaną w trakcie postępowania apelacyjnego prowadziłaby do
nieważności postępowania przed Sądem Okręgowym, co powoduje konieczność
rozważenia tego zarzutu w pierwszej kolejności. Ponadto, zgodnie z art. 39813
§ 1
k.p.c., Sąd Najwyższy w granicach zaskarżenia bierze nieważność postępowania
pod rozwagę z urzędu, a więc niezależnie od tego, czy skarżący podniósł stosowny
zarzut, a jeżeli go podniósł, bez względu na to, czy został należycie i
przekonywająco uzasadniony. Przy czym obowiązujący w postępowaniu
kasacyjnym, wynikający z bezwzględnego związania Sądu Najwyższego stanem
faktycznym, ustalonym w zaskarżonym orzeczeniu (39813
§ 2 k.p.c.), zakaz
9
prowadzenia dowodów, nie może stać na przeszkodzie prowadzeniu dowodów,
mających na celu weryfikację zarzutu (podejrzenia) nieważności postępowania
przed sądem drugiej instancji, branej pod rozwagę, a więc ustalanej (stwierdzanej)
z urzędu. W takim wypadku dowody prowadzone przez Sąd Najwyższy nie są
skierowane przeciwko ustaleniom sądu drugiej instancji, stanowiącym podłoże
orzeczenia co do istoty sprawy przez sąd meriti, a więc nie naruszają związania
stanem faktycznym, ustalonym w zaskarżonym orzeczeniu (wyrok Sądu
Najwyższego z 13 lutego 1997 r., I PKN 71/96, OSNAPUS 1997 nr 19, poz. 377;
wyrok Sądu Najwyższego z 10 maja 2000 r., III CKN 416/98, OSNC 2000 nr 12,
poz. 220). W związku z powyższym Sąd Najwyższy uznał przeprowadzenie
dowodów z dokumentów za konieczne i dopuszczalne.
Zgodnie z art. 379 pkt 2 k.p.c., nieważność postępowania zachodzi, jeżeli
strona nie miała zdolności sądowej lub procesowej, organu powołanego do jej
reprezentowania lub przedstawiciela ustawowego, albo gdy pełnomocnik strony nie
był należycie umocowany. Zasadnicze znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy ma
zatem okoliczność, czy postępowania apelacyjne toczyło się z udziałem strony
pozwanej, która utraciła byt prawny. Z przedłożonych przez skarżącego
dokumentów, znajdujących ponadto potwierdzenie w odpisach aktualnych z rejestru
przedsiębiorców dostępnych przez elektroniczny dostęp do Centralnej Informacji
Krajowego Rejestru Sądowego za pośrednictwem strony Ministerstwa
Sprawiedliwości, wynika, że nastąpiło połączenie spółki Zakład „B.” spółka z
ograniczoną odpowiedzialnością (spółka przejmowana) ze spółką Z. spółka z
ograniczoną odpowiedzialnością (spółka przejmująca), przez przeniesienie całego
majątku spółki przejmowanej na spółkę przejmującą, dokonane w trybie art. 516 § 6
k.s.h. w drodze przejęcia przez spółkę przejmującą swojej spółki jednoosobowej
(dokument informacja odpowiadająca odpisowi aktualnemu z Rejestru
Przedsiębiorców dotycząca spółki pod firmą Z. Spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością). Z przedstawionych przez powoda dokumentów wynika
ponadto, że Sąd Rejonowy Wydział VIII Gospodarczy Krajowego Rejestru
Sądowego wydał 31 marca 2014 r. postanowienie w sprawie wpisania w rejestrze
wskazanego wyżej połączenia spółek. Nie przedłożono natomiast dowodu na
okoliczność chwili zamieszczenia w systemie informatycznym danych tworzących
10
wpis o połączeniu. W wyniku połączenia spółek, spółka przejmowana - Zakład „B.”
spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - została 28 lipca 2014 r. wykreślona z
rejestru przedsiębiorców (dokument: informacja z Rejestru Przedsiębiorców
dotycząca spółki pod firmą Zakład „B.” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością).
Zgodnie z art. 494 § 1 k.s.h., spółka przejmująca albo spółka nowozawiązana
wstępuje z dniem połączenia we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej
albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki. Art. 493 § 2 k.s.h.
stanowi, że połączenie następuje z dniem wpisania połączenia do rejestru
właściwego według siedziby, odpowiednio spółki przejmującej albo spółki nowo
zawiązanej (dzień połączenia). Wpis ten wywołuje skutek wykreślenia spółki
przejmowanej albo spółek łączących się przez zawiązanie nowej spółki, z
uwzględnieniem art. 507. Natomiast zgodnie z art. 493 § 1 k.s.h. spółka
przejmowana albo spółki łączące się przez zawiązanie nowej spółki zostają
rozwiązane, bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, w dniu
wykreślenia z rejestru. Zatem spółka przejmująca – Z. spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością - wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki spółki przejmowanej
- Zakład „B.” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością - przy czym spółka
przejmowana z dniem 28 lipca 2014 r. została wykreślona z rejestru. Połączenie
pociąga za sobą skutek prawny w postaci sukcesji uniwersalnej praw i obowiązków
spółki przejmowanej na spółkę przejmującą, która dotyczy także sfery
prawnoprocesowej (por. M.J. Skrodzka, K. Skrodzki w: Z. Jara (red.) Kodeks spółek
handlowych. Komentarz, 2015, komentarz do art. 493, 494; A. Szumański w:
S. Sołtysiński, Kodeks spółek handlowych. Łączenie, podział i przekształcanie
spółek. Przepisy karne. Komentarz do artykułów 491-633. Tom IV, 2012, komentarz
do art. 493, 494; K. Oplustil w: J. Bieniak (red.) Kodeks spółek handlowych.
Komentarz, 2015, komentarz do art. 493; 494; Pinior w: J.A. Strzępka (red.) Kodeks
spółek handlowych. Komentarz, 2015, komentarz do art. 493; 494). We wskazanym
wypadku sukcesji uniwersalnej dalsze postępowanie w sprawie powinno toczyć się
z udziałem następcy prawnego (por. wyrok Sądu Najwyższego z 1 października
1998 r., I CKN 338/98, OSNC 1999 nr 3, poz. 58).
Odnosząc powyższe uwagi do przebiegu postępowania należy stwierdzić, że
w nin. sprawie wyrok Sądu pierwszej instancji zapadł 4 marca 2014 r. (k. 77).
11
Uzasadnienie wyroku doręczono stronie pozwanej 31 marca 2014 r. (k. 88). Strona
pozwana wniosła apelację 14 kwietnia 2014 r. (k. 90). Rozprawa apelacyjna odbyła
się 30 września 2014 r. (k. 122) i tego samego dnia Sąd drugiej instancji wydał
wyrok (k. 123). Skargę kasacyjną od tego wyroku wniósł powód. W trakcie
postępowania apelacyjnego przed Sądem Okręgowym na rozprawie 30 września
2014 r. oraz w chwili orzekania przez ten Sąd, w przeciwieństwie do sytuacji z dnia
wydania orzeczenia przez Sąd pierwszej instancji, strona pozwana nie miała już
zdolności sądowej. Połączenie spółek nastąpiło po wydaniu wyroku przez Sąd
pierwszej instancji, a przed rozpoznaniem sprawy przez Sąd Okręgowy. Pozwana
spółka nie ujawniła tego faktu, jak również jej następca prawny nie zgłosił udziału w
sprawie. Postępowanie przed Sądem Okręgowym toczyło się z udziałem strony
pozwanej, która utraciła byt prawny, a w konsekwencji wyrok Sądu Okręgowego z
30 września 2014 r. został wydany w stosunku do strony nieistniejącej. Nie może
więc budzić wątpliwości stwierdzenie, że wyrok ten zapadł w warunkach
nieważności postępowania, którym dotknięte było całe postępowanie apelacyjne
(art. 379 pkt 2 k.p.c.), został bowiem wydany w stosunku do strony, która utraciła
byt prawny, a tym samym zdolność sądową. W podobnych okolicznościach zostały
wydane wyroki Sądu Najwyższego z 27 października 2004 r., III CK 305/03, LEX nr
146348 oraz z 27 maja 2010 r., II PK 363/09, LEX nr 603829).
Z powyższych względów, na podstawie art. 39821
k.p.c. w związku z art. 386
§ 2 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.
kc