WO 1/16
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:17-03-2016
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt: WO 1/16
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Błuś (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Buliński
SSN Andrzej Tomczyk
w sprawie K.P. skazanego za przestępstwo określone w art. 304 § 3 k.k. z 1969 r.,
po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 17 marca 2016 r.
wniosku prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego […] z dnia 22
lutego 1982 r.
1. wznawia postępowanie w sprawie K. P. zakończone
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego […] z dnia
22 lutego 1982 r.;
2. uchyla zaskarżony wyrok i na podstawie art. 17 § 1 pkt 2
k.p.k. umarza postępowanie w sprawie;
3. kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego […] z dnia 22 lutego
1982 r., K. P. został skazany za przestępstwo określone w art. 304 § 3 k.k. z 1969
r., polegające na tym, że:
„pełniąc służbę jednostce w zmilitaryzowanej – Kopalni Węgla Kamiennego w W.,
w celu trwałego uchylania się od tej służby
i opuszczania terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, wspólnie z V. J. i J. B.,
w dniu 16 stycznia 1982 r. ok. godz. 24:00
w m. G., bez wymaganego pozwolenia przekroczył granicę państwową Polski do
Czechosłowacji”.
Za tak opisane i zakwalifikowane przestępstwo na podstawie art. 304 § 3 k.k.
z 1969 r. przy zastosowaniu art. 4 ust. 1 i 4 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r.
o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w
czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz.U. Nr 29, poz. 156) K.P. wymierzono
karę trzech lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności oraz karę dodatkową
pozbawienia praw publicznych na okres dwóch lat, jak również wymierzono opłaty i
zasądzono od wymienionego koszty postępowania.
W dniu 7 marca 2016 r. do Sądu Najwyższego – Izby Wojskowej wpłynął
wniosek prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej o wznowienie postępowania
zakończonego opisanym wyrokiem.
Wniosek ten, oparty na podstawie art. 540 § 2 k.p.k., zawiera żądanie
wznowienia postępowania w opisanej sprawie, uchylenia zaskarżonego wyroku
oraz umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że do żądania wznowienia
postępowania w sprawie K. P. uprawnia treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 16 marca 2011 r. (sygn. akt: K 35/08), którym Trybunał Konstytucyjny uznał za
niezgodny z Konstytucją, m.in. dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach
szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia
w czasie obowiązywania stanu wojennego, który wprowadzał tryb doraźny,
3
obligatoryjność stosowania tymczasowego aresztowania, pozbawiał prawa do
zaskarżenia wyroku w drodze zwyczajnych środków odwoławczych, a także
zawierał przepisy materialno-prawne „zaostrzające kary wymierzane w
postępowaniach karnych oraz obligujące sąd do orzekania kary dodatkowej
pozbawienia praw publicznych”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Jak to już wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2015 r.
(sygn. akt: WO 8/15, Legalis nr 1274411), Trybunał Konstytucyjny w
przywoływanym wyroku umorzył postępowanie w zakresie badania zgodności
uchwały Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie wprowadzenia stanu
wojennego ze względu na bezpieczeństwo państwa (Dz.U. Nr 29, poz. 155) z art. 7
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 8 ust. 2 i 3 oraz art. 31 ust. 1
Konstytucji PRL ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
Postanowieniami tej uchwały (§ 2 pkt 5) Rada Państwa rozszerzyła stosowanie w
czasie obowiązywania stanu wojennego (obowiązujące wówczas jedynie w czasie
wojny) odpowiednich przepisów działu IX rozdziału 1 ustawy z dnia 21 listopada
1967 r. o powszechnym obowiązku obrony PRL (w brzmieniu opublikowanym w
Dz.U. z 1979 r., Nr 18, poz. 111) w zakresie odpowiedzialności karnej, w tym
przepisu art. 234 stanowiącego m.in., że osoby pełniące służbę w obronie cywilnej
lub w jednostkach zmilitaryzowanych albo do niej powołane ponoszą
odpowiedzialność karną za przestępstwa popełnione w związku z tą służbą według
przepisów odnoszących się do żołnierzy w czynnej służbie wojskowej. W ten
sposób wykreowano podstawę odpowiedzialności karnej K. P. za porzucenie służby
i przekroczenie granicy Państwa.
Powyższe wywody wskazują jednoznacznie, że podstawa skazania K. P. –
art. 304 § 3 k.k. z 1969 r. nie była objęta przywoływanym wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego. Jednocześnie jednak nie mogło ujść uwadze Sądu Najwyższego,
że podstawą wymiaru kary dodatkowej , były przepisy dekretu uznanego za
niezgodny z Konstytucją, a więc tym samym podstawa prawna wniosku o
wznowienie postępowania wskazana została właściwie.
4
A skoro tak, należało stwierdzić, że zaistniały w sprawie okoliczności
pozwalające na uznanie, iż zaskarżone orzeczenie zostało wydane na podstawie
przepisu prawnego uznanego za niezgodny z Konstytucją, co powoduje, że Sąd
Najwyższy zobligowany był do wznowienia postępowania, uchylenia zaskarżonego
wyroku i – wobec podzielenia przez skład Sądu Najwyższego orzekającego
w rozpoznawanej sprawie poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 8 marca 2013 r. w sprawie o sygn.: III KO 83/12 (OSNKW z 2013 r., z. 6, poz.
51) – umorzenia postepowania karnego na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
kc
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 17 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wiesław Błuś (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Buliński
SSN Andrzej Tomczyk
w sprawie K.P. skazanego za przestępstwo określone w art. 304 § 3 k.k. z 1969 r.,
po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na posiedzeniu w dniu 17 marca 2016 r.
wniosku prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego […] z dnia 22
lutego 1982 r.
1. wznawia postępowanie w sprawie K. P. zakończone
prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego […] z dnia
22 lutego 1982 r.;
2. uchyla zaskarżony wyrok i na podstawie art. 17 § 1 pkt 2
k.p.k. umarza postępowanie w sprawie;
3. kosztami procesu obciąża Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
Prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgu Wojskowego […] z dnia 22 lutego
1982 r., K. P. został skazany za przestępstwo określone w art. 304 § 3 k.k. z 1969
r., polegające na tym, że:
„pełniąc służbę jednostce w zmilitaryzowanej – Kopalni Węgla Kamiennego w W.,
w celu trwałego uchylania się od tej służby
i opuszczania terytorium Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, wspólnie z V. J. i J. B.,
w dniu 16 stycznia 1982 r. ok. godz. 24:00
w m. G., bez wymaganego pozwolenia przekroczył granicę państwową Polski do
Czechosłowacji”.
Za tak opisane i zakwalifikowane przestępstwo na podstawie art. 304 § 3 k.k.
z 1969 r. przy zastosowaniu art. 4 ust. 1 i 4 dekretu z dnia 12 grudnia 1981 r.
o postępowaniach szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia w
czasie obowiązywania stanu wojennego (Dz.U. Nr 29, poz. 156) K.P. wymierzono
karę trzech lat i sześciu miesięcy pozbawienia wolności oraz karę dodatkową
pozbawienia praw publicznych na okres dwóch lat, jak również wymierzono opłaty i
zasądzono od wymienionego koszty postępowania.
W dniu 7 marca 2016 r. do Sądu Najwyższego – Izby Wojskowej wpłynął
wniosek prokuratora Naczelnej Prokuratury Wojskowej o wznowienie postępowania
zakończonego opisanym wyrokiem.
Wniosek ten, oparty na podstawie art. 540 § 2 k.p.k., zawiera żądanie
wznowienia postępowania w opisanej sprawie, uchylenia zaskarżonego wyroku
oraz umorzenia postępowania na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
W uzasadnieniu wniosku podniesiono, że do żądania wznowienia
postępowania w sprawie K. P. uprawnia treść wyroku Trybunału Konstytucyjnego z
dnia 16 marca 2011 r. (sygn. akt: K 35/08), którym Trybunał Konstytucyjny uznał za
niezgodny z Konstytucją, m.in. dekret z dnia 12 grudnia 1981 r. o postępowaniach
szczególnych w sprawach o przestępstwa i wykroczenia
w czasie obowiązywania stanu wojennego, który wprowadzał tryb doraźny,
3
obligatoryjność stosowania tymczasowego aresztowania, pozbawiał prawa do
zaskarżenia wyroku w drodze zwyczajnych środków odwoławczych, a także
zawierał przepisy materialno-prawne „zaostrzające kary wymierzane w
postępowaniach karnych oraz obligujące sąd do orzekania kary dodatkowej
pozbawienia praw publicznych”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Jak to już wskazano w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2015 r.
(sygn. akt: WO 8/15, Legalis nr 1274411), Trybunał Konstytucyjny w
przywoływanym wyroku umorzył postępowanie w zakresie badania zgodności
uchwały Rady Państwa z dnia 12 grudnia 1981 r. w sprawie wprowadzenia stanu
wojennego ze względu na bezpieczeństwo państwa (Dz.U. Nr 29, poz. 155) z art. 7
Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej w związku z art. 8 ust. 2 i 3 oraz art. 31 ust. 1
Konstytucji PRL ze względu na niedopuszczalność wydania wyroku.
Postanowieniami tej uchwały (§ 2 pkt 5) Rada Państwa rozszerzyła stosowanie w
czasie obowiązywania stanu wojennego (obowiązujące wówczas jedynie w czasie
wojny) odpowiednich przepisów działu IX rozdziału 1 ustawy z dnia 21 listopada
1967 r. o powszechnym obowiązku obrony PRL (w brzmieniu opublikowanym w
Dz.U. z 1979 r., Nr 18, poz. 111) w zakresie odpowiedzialności karnej, w tym
przepisu art. 234 stanowiącego m.in., że osoby pełniące służbę w obronie cywilnej
lub w jednostkach zmilitaryzowanych albo do niej powołane ponoszą
odpowiedzialność karną za przestępstwa popełnione w związku z tą służbą według
przepisów odnoszących się do żołnierzy w czynnej służbie wojskowej. W ten
sposób wykreowano podstawę odpowiedzialności karnej K. P. za porzucenie służby
i przekroczenie granicy Państwa.
Powyższe wywody wskazują jednoznacznie, że podstawa skazania K. P. –
art. 304 § 3 k.k. z 1969 r. nie była objęta przywoływanym wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego. Jednocześnie jednak nie mogło ujść uwadze Sądu Najwyższego,
że podstawą wymiaru kary dodatkowej , były przepisy dekretu uznanego za
niezgodny z Konstytucją, a więc tym samym podstawa prawna wniosku o
wznowienie postępowania wskazana została właściwie.
4
A skoro tak, należało stwierdzić, że zaistniały w sprawie okoliczności
pozwalające na uznanie, iż zaskarżone orzeczenie zostało wydane na podstawie
przepisu prawnego uznanego za niezgodny z Konstytucją, co powoduje, że Sąd
Najwyższy zobligowany był do wznowienia postępowania, uchylenia zaskarżonego
wyroku i – wobec podzielenia przez skład Sądu Najwyższego orzekającego
w rozpoznawanej sprawie poglądu wyrażonego w wyroku Sądu Najwyższego z
dnia 8 marca 2013 r. w sprawie o sygn.: III KO 83/12 (OSNKW z 2013 r., z. 6, poz.
51) – umorzenia postepowania karnego na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k.
kc