Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 104/15
POSTANOWIENIE
Dnia 16 marca 2016 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Władysław Pawlak (sprawozdawca)
SSN Agnieszka Piotrowska
w sprawie ze skargi powoda
o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem
Sądu Apelacyjnego
z dnia 20 kwietnia 2011 r.
w sprawie z powództwa A. Z.
przeciwko A. H. i J. H.
o unieważnienie umowy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 16 marca 2016 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 29 lipca 2015 r.,
1. odrzuca zażalenie na pkt I zaskarżonego postanowienia;
2. oddala zażalenie w pozostałym zakresie;
3. przyznaje od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego
adwokatowi M. B. kwotę 2700 (dwa tysiące siedemset) zł,
powiększoną o stawkę podatku VAT, tytułem kosztów
nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi z urzędu w
postępowaniu zażaleniowym.
2
UZASADNIENIE
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Apelacyjny, po odrzuceniu wniosku
powoda A. Z. o przywrócenie terminu do wniesienia skargi z dnia 22 czerwca 2015
r. o wznowienie postępowania, odrzucił tę skargę.
Skarżący wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi
o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 20
kwietnia 2011 r. motywował uzyskaniem w dniu 17 czerwca 2015 r. informacji o
treści postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 29 kwietnia 2015 r., IV CZ 4/15, w
którym podano jakie środki dowodowe należy wskazać żądając wznowienia
postępowania. Skargę z dnia 22 czerwca 2015 r. o wznowienie postępowania oparł
na przepisie art. 403 § 2 k.p.c., powołując jego zdaniem nowe środki dowodowe w
postaci dokumentów, z których nie mógł skorzystać w zakończonym prawomocnym
wyrokiem postępowaniu.
Sąd Apelacyjny uznał, że skarga powoda nie opiera się na ustawowej
podstawie wznowienia, bowiem jeśli chodzi o przytaczaną przez niego jako nowy
środek dowodowy umowę kupna - sprzedaży za dożywocie z dnia 31 stycznia
2006 r., to na fakt jej zawarcia wskazywał on w toku postępowania przed Sądem
Okręgowym w B., sygn. akt I C …/10 w piśmie z dnia 5 sierpnia 2009 r., a ponadto
dołączył ten dokument do skargi o wznowienie z dnia 23 lipca 2013 r. Z kolei, jeśli
chodzi o protokół z rozprawy z dnia 27 lipca 2006 r. ze sprawy o sygn. akt I C …/06,
to powód był obecny na tej rozprawie. Natomiast kserokopię aktu notarialnego z
dnia 13 marca 2006 r., Rep. A […] dołączył do pozwu w sprawie, której dotyczy
skarga o wznowienie postępowania. Zatem, dowody te nie mogą
być zakwalifikowane jako nowe w rozumieniu art. 403 § 2 k.p.c. Nadto, Sąd
Apelacyjny zwracał uwagę, iż powód wniósł po upływie terminu z art. 407 § 1 k.p.c.,
gdyż - jak przyznał - powołane dokumenty uzyskał późną jesienią 2011 r.
Wniosek o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie
postępowania, Sąd Apelacyjny uznał za niedopuszczalny (art. 171 k.p.c. w zw.
z art. 406 k.p.c.), bowiem przywrócenie terminu do wniesienia skargi jest możliwe
3
jeżeli strona w istocie powołuje się na nowe dowody, czyli gdy istnieje podstawa
wznowienia.
W zażaleniu, powód domaga się uchylenia postanowienia w całości
i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Ponadto
jego pełnomocnik wniósł o zasądzenie kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu zażaleniowym.
Zarzucił naruszenie przepisów prawa procesowego - art. 171 w zw. z art.
406 k.p.c., pomimo że w skardze powołane zostały nowe dowody, a zatem wniosek
o przywrócenie terminu do wniesienie skargi o wznowienie był dopuszczalny oraz
art. 403 § 2 w zw. z art. 410 § 1 k.p.c., polegające na odrzuceniu skargi o
wznowienie postępowania pomimo, iż została ona oparta na ustawowej podstawie
wznowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Powód zaskarżył zarówno orzeczenie o odrzuceniu wniosku o przywrócenie
terminu do wniesienia skargi, jak i orzeczenie o odrzuceniu tej skargi. Zgodnie z art.
394¹ § 2 k.p.c. środek odwoławczy był dopuszczalny jedynie na to ostatnie
orzeczenie, jako kończące postępowanie w sprawie. Natomiast takiego charakteru
nie ma orzeczenie o odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia
skargi o wznowienie postępowania. Zwrócić uwagę trzeba, że jedną z przyczyn
odrzucenia skargi o wznowienie przez Sąd Apelacyjny było wniesienie jej
z naruszeniem ustawowego terminu. W efekcie odrzucenie skargi było skutkiem
odrzucenia wniosku o przywrócenie terminu do jej wniesienia, a wobec tego środek
odwoławczy w tej materii podlegał jako niedopuszczalny odrzuceniu na podstawie
art. 373 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c.
Zgodnie z art. 380 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c., na
wniosek strony, Sąd Najwyższy rozpoznaje również i te postanowienia sądu drugiej
instancji, które nie podlegały zaskarżeniu w drodze zażalenia, a miały wpływ na
rozstrzygnięcie sprawy (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada
2001 r., I CZ 165/01, OSNC 2002/7/8/102). W związku z zakwestionowaniem przez
powoda prawidłowości odrzucenia jego wniosku o przywrócenie terminu do
wniesienia skargi o wznowienie postępowania, należało stosownie do powołanych
4
przepisów zbadać zasadność tego orzeczenia. Nie można podzielić stanowiska
Sądu Apelacyjnego o niedopuszczalności wniosku o przywrócenie terminu z uwagi
na to, iż wskazana przez powoda podstawa wznowienia nie istnieje, bowiem
przesłanki właściwe dla wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia skargi
o wznowienie nie są tożsame z podstawami tej skargi, a ponadto, rozpoznanie
wniosku o przywrócenie terminu musiało poprzedzić ocenę dopuszczalności samej
skargi o wznowienie postępowania. W przedmiocie wniosku o przywrócenie terminu,
Sąd Apelacyjny wypowiedział się dopiero następczo, po zbadaniu wskazywanej
przez powoda podstawy wznowienia.
Pomimo to, zaskarżone orzeczenie w kwestii odrzucenia wniosku
o przywrócenie terminu do wniesienia skargi o wznowienie odpowiada prawu, gdyż
w świetle okoliczności sprawy wniosek ten był spóźniony, bowiem nie został
dochowany tygodniowy termin, o którym mowa w art. 169 § 1 k.p.c.; powód
dysponował tymi dokumentami co najmniej już na jesieni 2011 r. (jak to wynika
z jego pisma z dnia 22 czerwca 2015 r.). Zgodnie z art. 171 k.p.c. spóźniony
wniosek o przywrócenie terminu również podlega odrzuceniu.
W konsekwencji Sąd Apelacyjny zasadnie odrzucił skargę o wznowienie
wniesioną pod upływie terminu z art. 407 § 1 k.p.c.
Pomijając zagadnienie zachowania przez powoda terminu do wniesienia
skargi o wznowienie postępowania, Sąd Apelacyjny prawidłowo uznał, iż skarga ta
podlega odrzuceniu z uwagi na nieoparcie jej na ustawowej podstawie wznowienia.
Stosownie do art. 403 § 2 k.p.c., podstawą wznowienia nie może być każda
nowa okoliczność, lecz tylko taka, która dotyczy przedmiotu sporu, istniała już
w trakcie zakończonego postępowania i nie została wówczas przytoczona,
gdyż była stronie nieznana i miała dla niej wtedy charakter nieujawnialny
(por. uzasadnienie uchwały składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 21 lutego
1969 r., III PZP 63/68, OSNCP 1969/12/208). Z kolei nowy środek dowodowy
w znaczeniu tego przepisu, to dowody wykryte, a więc takie które istniały
już w czasie trwania prawomocnie zakończonego postępowania, z których strona
nie mogła skorzystać, gdyż były dla niej nieznane i wówczas nieujawnione
(zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1968 r., I Co 1/68, OSNCP
1969/2/36).
5
W niniejszej sprawie, dokumenty na które powołuje się powód
zostały sporządzone z jego udziałem i ze względu na datę ich powstania istniały
w czasie toczącego się postępowania, którego dotyczy skarga o wznowienie, a
ponadto niektóre z tych dokumentów - jak trafnie wskazał Sąd drugiej instancji -
były przedstawiane przez powoda jako dowód w tamtej sprawie.
Powód opierał też skargę o wznowienie postępowania na zarzutach
dotyczących opinii biegłego J. U., które były przedmiotem jego wcześniejszej skargi
o wznowienie postępowania, odrzuconej przez Sąd Apelacyjny postanowieniem z
dnia 4 listopada 2014 r., sygn. akt V ACa …/14; wniesione przez powoda zażalenie
Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z dnia 29 kwietnia 2015 r., IV CZ 4/15.
Jeżeli strona w kolejnej skardze o wznowienie postępowania powołuje się na
podstawę wznowienia oraz przytacza na jej uzasadnienie okoliczności, które były
już badane w postępowaniu zakończonym prawomocnym postanowieniem
odrzucającym skargę o wznowienie, z uzasadnieniem, że wskazywana podstawa
wznowienia nie istnieje, Sąd odrzuca taką skargę jako niedopuszczalną na
posiedzeniu niejawnym, bez ponownego jej badania pod kątem istnienia ustawowej
podstawy wznowienia (art. 410 § 1 k.p.c.).
W tym stanie rzeczy, Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 39814
k.p.c.
w zw. z art. 394¹ § 3 k.p.c. i art. 39821
k.p.c., a o kosztach nieopłaconej pomocy
prawnej udzielonej powodowi z urzędu w postępowaniu zażaleniowym
na podstawie § 19 i 20 w zw. z § 6 pkt 6 i § 13 ust. 1 pkt. 2 rozporządzenia Ministra
Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności
adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej
udzielonej z urzędu (j.t. Dz. U. z 2013 r., poz. 461 ze zm.) w zw. z § 22
i 23 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r.
w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
udzielonej przez adwokata z urzędu, (Dz. U. poz. 1801).
eb